PZC
Waarom kikkers
staartloos zijn
een persoonlijk advies via 06-lijn
y&A - G£Rt£DSCMP
pureittosse.
varia
nentrum voor uitvindingen ID-NL
dierenlantijnen
DINSDAG 6 FEBRUARI 1990
Ingraven
I aangeboden ideeën verschil-
van huishoudelijke handig-
üjes tot geavanceerde elek-
nica, van vouwbare bloemen-
|en tot windmolentechnie-
Steup maakt onderscheid
sen vindingen en vindinkjes.
ïïedachtensprong
actie
Nieuwkomers
Problemen
Vlissingen 01184-15351
Goes 01106-1298
Kosten
Klacht
Geen gevaar
De boomkikker
De Franse bioloog La
marck was eigenlijk de
eerste die een scherp onder
scheid maakte tussen ge
wervelde en ongewervelde
dieren. Zijn theorie was dat
de soorten geleidelijk uit el
kaar waren ontstaan. Een
onjuiste veronderstelling
zoals later bleek uit de evo
lutietheorie van Charles
Darwin.
De kikker (en de pad, na
tuurlijk) zijn, samen met vo
gels en slangenvormen als
salamanders en hagedissen
sterk afwijkend in de wereld
van de viervoeters. En hoe
wel salamanders, hagedis
sen, kameleons en schubdie-
ren uiterlijk veel op elkaar
lijken, behoren zij toch tot
heel andere diersoorten. De
evolutieleer volgend kunnen
wij het ontstaan van de
slangvorm nog wel begrij
pen. Alles wat niet nuttig is
in het dagelijks leven ver
dwijnt immers. Ledematen
zijn alleen maar lastig bij het
graven in de grond en zo ko
men wij tot vele tussenvor
men, waarvan sommigen al
leen nog maar inwendig klei
ne delen van poten hebben.
Bij kikkers is dit minder van
zelfsprekend.
Algemeen wordt aangeno
men, dat kikkers afstammen
van de salamanders, waar
van echter de vorm sinds 200
miljoen jaar onveranderd is
gebleven. Waarom hebben
de kikkers dan geen uitwen
dige staart, geen ribben,
maar wel een sterk verkorte
ruggegraat? Verschillen, die
aanzienlijk zijn, want de
staartwervels bij de kikker
zijn vergroeid tot een inwen
dige benige staaf. De ribben
zijn teruggebracht tot enke
le zeer kleine aangroeiseltjes
en de rugwervels geredu
ceerd van enkele tientallen
bij de andere dieren tot ge
ven kikkerachtige kenmer
ken. De eekhoorns, halfapen
en apen hebben achterpo
ten, die net als bij de kikker,
geschikt zijn om te springen.
Het spookdiertje (ook een
halfaap) heeft zelfs kikker
achtige ogen en zuignapjes
aan de vingers en tenen. Ook
zijn er boomkikkers die hun
staart niet hebben verloren.
Bovendien zijn alle kikkers,
en zelfs de padden, uitste
kende zwemmers.
Dick Hillenius stelt er een
andere mogelijkheid tegen
over. De meeste kikkersoor
ten graven zich achter
waarts in de aarde in. De fa
milies die daar het beste in
zijn hebben zelfs aan de voe
ten een speciaal schoffelvor-
mig uitgroeisel, dat van
binnenuit is verhard door
een bot. Dat achterwaarts
ingraven zou in de loop van
vele eeuwen de oorzaak zijn
geworden van de kikker-
vorm.
Het is allemaal zo logisch,
als je het leest. De amphi-
bieën, waartoe de kikkers en
padden behoren, stammen
af van één gemeenschappe
lijke stamvader. Zij hebben
zich in de loop van de evolu
tie in drie verschillende rich
tingen gespecialiseerd. De
wormsalamanders leven in
de grond, salamanders en
kikkers echter bovengronds.
Salamanders eten slakken
en wormen, dus langzame
prooidieren. Kikkers daar
entegen snelle prooien zoals
insecten en spinnen. Ze moe
ten daartoe betrekkelijk
lang doodstil kunnen zitten
omdat anders hun prooidie
ren niet in de buurt zullen
komen. Op de evolutie-klok
zijn zij echter nog maar kort
vanuit het water aan land
gekomen en lopen bij al dat
stilzitten kans om uit te dro-
11111111 ii 1111111 M 11111111
middeld acht bij onze kwa
kende vrienden.
Er is een theorie, waarbij
kikkers worden gezien als
springers, afstammend van
waterbewoners, die aarze
lend uit het water waren ge
komen, omdat op het land
meer voedsel in de vorm van
slakken en insecten was te
vinden. Doordat er in die be
gintijd uit andere takken
van het dierenrijk ook roof
zuchtige reptielen waren
voortgekomen, zou de oer-
kikker om zijn hachje te red
den, dikwijls terug hebben
moeten springen in zijn oor
spronkelijk element, het wa
ter. Zo zou hij tot springer
zijn geworden, waarbij zijn
staart hem alleen maar hin
derde en dus na heel veel ge
neraties tenslotte verdween.
Het verkorte lichaam zou
ook het springen ten goede
zijn gekomen, omdat het
dier zich daardoor tot een
kogelvormig projectiel kon
samenballen.
Dick Hillenius, de kort gele
den jong gestorven schrij
ver-bioloog, had tegen deze
theorie nogal wat bezwaren
en beschreef die dan ook in
één van zijn boeken op de
hem eigen wijze. Zo maakt
hij bijvoorbeeld bezwaar te
gen deze theorie omdat de
meeste andere springers als
kangoeroe, springmuis, eek
hoorn en dergelijke juist een
bijzonder goed ontwikkelde
staart hebben, waarmee zij
bij het springen hun even
wicht kunnen bewaren en
hun richting kunnen bepa
len.
Bovendien is er geen tussen
stadium bekend van de lan
ge periode, waarin de langza
me salamander in de snelle,
staartloze kikker evolueer
de. Waarom hadden de - nog
steeds bestaande - salaman
ders dan die snelle ontsnap
pingen niet nodig om in le
ven te blijven? Maar er is
meer. Zo zijn er bij nagenoeg
alle dieren die in bomen le
gen. Daardoor, aldus Hille
nius, hebben zij getracht
zich daartegen te bescher
men door zich in te graven.
Achterwaarts, wel te ver
staan, zodat hun kop vrij
bleef om de noodzakelijk
hap niet te missen. Hun ogen
werden als maar beter, zodat
zij hun prooidieren gemak
kelijk konden zien. Boven
dien ontwikkelden zij spe
ciale vangtechnieken. Zo
zijn er bijvoorbeeld soorten
met lange uitrolbare, kle
vende tongen. Ook de poten
deden in de totale verbou
wing mee: de achterpoten
groeiden uit tot krachtige or
ganen, die in staat waren het
dier naar voren te werpen bij
het vangen. De voorpoten
dienden bij deze snelle bewe
gingen als een soort hefbo
men.
Het verklaart eigenlijk alles
aan het postuur van de kik
ker. De staart was nutteloos
geworden en vervormde tot
een soort pootstok. De romp
werd korter om zich gemak
kelijk in de grond te kunnen
werken en ribben zijn alleen
maar nuttig voor dieren, die
boven de grond een stevig li
chaam nodig hebben ter be
scherming. Voor een zich in
gravend dier is zoiets stijfs
als een ribbenkast alleen
maar lastig. De bescherming
van de kop was nuttiger. En
ziet, de amphibieën hebben
meestal een stevige gepant
serde kop. Zelfs de oorspron
kelijke schubben zijn verlo
ren, omdat die wel heel erg
bezwaarlijk waren bij het
achterwaarts ingraven. De
naakte huid is daarvoor heel
wat gemakkelijker.
Bovendien is er nooit een
aanvaardbare verklaring ge
vonden voor het botje aan de
duim van de voet, dat welis
waar bij sommigen slechts
rudimentair aanwezig is,
maar bij anderen is uitgre-
groeid tot een ware schoffel.
De theorie van Hillenius lost
alles op.
Iz. M. de Klerk
is het bewijs van succes
M Door Lianne Kersbergen)
w amaak beschouwt Karei
I Steup, directeur van het
trum voor uitvindingen ID-
9 in Rotterdam, als een „ultie-
ne vorm van vleierij". Een dui-
I jker bewijs van het succes
an een vinding kan hij zich
9voorstellen. Maar de naap-
plaatst hem tegelijkertijd
voor een probleem: bedrij-
kennen de risico's en inves-
n terughoudend. „Dat
elt echt tientallen miljoe-
guldens per jaar", zegt
itèup.
1L, voluit Specialistisch In-
atiecentrum voor Uitvin-
en ID-NL, vormt een scha-
;eftussen uitvinders en onder-
ers. Het centrum beoor-
t uitvindingen op haalbaar-
en probeert ze eventueel
het bedrijfsleven onder te
gen. Jaarlijks bieden zo'n
lenhonderd mensen hun
nen bij ID-NL aan. Slechts
klein deel hiervan wordt
dwerkelijk gerealiseerd:
afgelopen jaar 24, in 1988
en dat er zeventien.
Specialistische medische appa-
ftiur rekent hij tot de eerste
p, huishoudelijke hulpmid-
n horen in de tweede groep
s. Over de tweede categorie
ij het meest enthousiast: „Er
n werkelijk geniale ideeën
zoals de bloemsnijder, de va-
in en de hyperfree". Toch
den juist de 'vindinkjes'
k net niet vernuftig genoeg
onden voor een octrooi. Dat
Hekent dat een idee vogelvrij
s.
j| octrooiwetgeving schiet te
OTt, vindt Steup. Om dit te illu-
iftren, toont hij het parade-
)®rdje van het uitvinderscen-
,rum, de bloemsnijder. Het ap-
waatje is in feite niet meer dan
veer, een mesje en een pias-
ra omhulsel. „Iedereen snapt
uiteen hoe het werkt, maar het
[Sit natuurlijk om de gedach-
erisprong van de bedenker",
eft Steup uit. „Die jongen zag
vrouw tobben op het aan-
t en ontwikkelde dit. Het
bleem is alleen dat ze het in
Taiwan wel drie keer zo snel uit
elkaar peuteren als ik en het ver
volgens moeiteloos namaken".
Zo heeft ID-NL van een eerdere
vinding, de vacu-vin (die lucht
zuigt uit aangebroken flessen
wijn waardoor die langer goed
blijft), inmiddels acht kopieën
uit de handel laten nemen.
De huidige wetgeving is volgens
Steup veel te traag. De aanvra
ger van een octrooi moet zo'n
drie jaar wachten op eventuele
bescherming. Intussen kunnen
concurrenten hun gang gaan.
„De mentaliteit van de kopieer
ders na de octrooi-aanvraag is:
zakken vullen en wegwezen", al
dus Steup. „Maar de markt is
dan verpest. De namakers zijn
altijd goedkoper, ze hebben im
mers geen octrooi- en ontwikke
lingskosten gehad".
ID-NL is sinds kort aangesloten
bij het landelijk netwerk van in
novatiecentra en binnen dit ver
band dringt Steup aan op veran
dering van de wetgeving. Hij wil
graag een snel alternatief naast
het octrooi en de modelbescher
ming dat ook de vindinkjes be
schermt. Een mogelijke tussen
oplossing is het gebruikersmo
del dat lichtere eisen stelt aan de
technische vooruitgang van een
vinding.
Onlangs heeft het innovatiecen
trum een kort geding verloren
tegen de producent van het ap
paraatje Hypex, dat hulp biedt
bij hyperventilatie. ID-NL be
schuldigde de maker ervan het
idee gestolen te hebben van een
Voorburgse hyperventilatiepa-
tiënt. Deze Voorburger had een
plastic doosje met een labyrinth
van gangen ontwikkeld, de Hy
perfree. Blazen op de Hyperfree,
(of op de Hypex) maakt snel een
einde aan een acute aanval van
hyperventilatie.
De maker van Hypex heeft eerst
met het innovatiecentrum sa
mengewerkt voor de ontwikke
ling van het apparaatje. Na een
tijdje is de Hypex-maker opge
stapt omdat, zo meent het inno
vatiecentrum, op de Hypex geen
octrooi verkrijgbaar was. De
producent van Hypex heeft toen
zijn eigen apparaat ontwikkeld.
Volgens de advocaat van de ma
ker van de Hypex bestond er al
eerder onenigheid tussen ID-NL
en zijn cliënt. Bovendien zou de
ze al voor de Hyperfree bezig zijn
geweest met het ontwikkelen
van zijn eigen apparaatje, een
hol doosje met gaatjes onderin.
„Het is terecht dat we dp rechts
zaak verloren hebben, maar als
er bijvoorbeeld een gebruikers
model was geweest, hadden we
gelijk gekregen", zegt Steup la
coniek. Hij bestrijdt dat een ge
bruikersmodel in het nadeel is
van de consument omdat een
monopolypositie de prijs op
drijft: „Wij zijn een schatkamer,
buiten loeren rovers. Het octrooi
is slechts een grendel op de deur.
Scherpe prijzen en goede marke
ting zijn de overige veiligheids
maatregelen. Met een te hoog
prijskaartje vraagje gewoon om
moeilijkheden: het wordt voor
concurrenten immers heel aan
trekkelijk het octrooi te omzei
len".
Volgens Steup gebeurt nu het
omgekeerde: het midden- en
De bloemensnijder, een uitvinding van de Middelburger Gert Idema, wordt bij het centrum voor uit
vindingen ID-NL beschouwd als het paradepaardje (foto Ruben Oreel)
kleinbedrijf investeert terug
houdend in nieuwe vindingen,
zeker als er geen octrooi bij is.
Hierdoor blijven ook uitvindin
gen op de plank liggen. Om dit
tegen te gaan, probeert ID-NL
niet alleen de regels te verande
ren, maar ook het imago van uit
vinders op te poetsen.
Zo roepen de elf medewerkers
van ID-NL voor de beoordeling
van uitvindingen de hulp in van
onafhankelijke deskundigen.
Voor de samenstelling van het
panel putten ze uit een groep
van ongeveer honderd experts.
Overigens zijn de uitvindingen
voor ze bij het panel komen al
door de eerste zeef geweest:
slechts ongeveer een kwart van
de aanvragers stuurt de in
schrijfformulieren ook daadwer
kelijk in. Steup zegt niet te we
ten waardoor het geloof in de ei
gen hersenspinsels zo afneemt:
de kritische vragen of de te beta
len honderd gulden.
Een trucje om ondernemers
warm te maken voor een idee, is
een kunstenaar de uitvinding te
laten portretteren. „Zo'n 'artist
impression' voorkomt dat een
potentiële producent afschrikt
door het houtje-touwtje-proto
type", legt Steup uit. „De mees
te ondernemers zien het geniale
van een idee niet in, ze kunnen
de gedachtensprong niet ma
ken". Verder probeert ID-NL uit
vinders uit de onvermijdelijke
'Willie-Wortelsfeer' te halen door
ze in te schakelen bij het oplos
sen van problemen bij produk-
tieprocessen.
De toekomst ziet Steup zeer zon
nig in. ID-NL verwacht dat de
helft van het aantal produkten
die in het jaar 2000 te koop zijn,
in het komende decennium wor
den ontwikkeld. „En wij hebben
nog een paar heel bijzondere
dingen in de kluis liggen", aldus
de directeur.
Het succes van ID-NL heeft in
middels ook in het buitenland
belangstelling gewekt. In vier of
vijf andere landen, waaronder
Frankrijk en China, bestaan
plannen voor een uitvinderscen
trum naar Nederlands voor
beeld. De initiatiefnemers heb
ben eerst een kijkje genomen in
Rotterdam. Bang voor concur
rentie is Steup niet. Integendeel,
hij ziet mogelijkheden voor sa
menwerking. „Ze mogen de hele
organisatie zien", roept hij en
thousiast en vervolgt dan se
rieus: „Behalve de uitvindigen
dan".
(Door Pien Wildeman)
ls mensen persoonlijke
vragen hebben over een
te of een juridische kwestie,
bieden Medicafoon en Tele-
htsHulp, twee nieuwe 06-lij-
geen uitkomst. Dat vinden
sumenten Kontakt (KK), de
sumentenbond, de Neder-
dse Orde van Advocaten en
Landelijke Huisartsen Ver-
ïnjging. „Het praatje op het
dje dat je te horen krijgt
w|nneer je één van die num-
rs draait is te vergelijken
t een brochure", vindt F.
mskerk van de organisatie
advocaten.
Insumenten Kontakt kwam
Iteen in actie tegen Tele-
chtshulp. Dit bedrijf heeft
httien verschillende 06-lijnen
fengesteld zodat consumenten
|en betaling naar juridische
prmatie kunnen luisteren. Te-
echtshulp deelt per adver-
tie mee via 06-nummers ant-
rd te geven op persoonlijke
ipdische vragen.
spreekt de organisator van
|eRechtshulp aan op grond
de Wet Misleidende Recla-
De consumentenorganisatie
£ft tegelijkertijd een klacht te-
TeleRechtshulp ingediend
|de Reclame Code Commissie.
i vindt dat de consument van
fee informatie geen biet wijzer
Jrdt, omdat het hier gaat om
Standaardiseerde informatie
1 zeker niet om 'persoonlijke
f'iezen op maat'.
brief heeft KK de initiatief-
ner van TeleRechtshulp, de
iarlemse advocaat mr drs J.
der Haven, gevraagd zijn
Jnier van adverteren te sta-
De organisatie wil dat hij
jmen zeven dagen de campag-
staakt. Ook wordt hem ge
ragd of hij bereid is mensen
zich benadeeld voelen door
Jadviezen en zich tot KK wen-
de gemaakte kosten te ver-
feden.
a der Haven kon en wil tot
sver nog geen commentaar
Even de telefoon pakken om via een van de nieuwe 06-lijnen een persoonlijk medisch of juridisch probleem op te lossen is niet voldoende.
De informatie die de consument krijgt is volgens verschillende consumentenorganen niet meer dan die in een brochure staat foto GPD)
geven op de klacht van Konsu-
menten Kontakt omdat deze
nog niet officieel had bereikt.
Medicafoon en TeleRechtHulp
zijn nieuwkomers in 06-lijnen-
land. Deze lijnen voorzien Ne
derlanders vierentwintig uur per
dag van respectievelijk juridi
sche en medische informatie. De
exploitanten bieden bellers de
mogelijkheid naar verschillende
'verhaaltjes' te luisteren. Zo kan
je via TeleRechtsHulp informa
tie over bij voorbeeld overlast
van buren en echtscheiding krij
gen en via Medicafoon is het mo
gelijk iets meer te horen over een
hoge bloedruk of een beroerte.
Deze nieuwe service lijkt op het
eerste gezicht handig. Maar het
nadeel van het advies of de uit
leg is dat het is ingesproken op
een bandje. Een bandje dat ge
woon door blijft 'lopen' als je het
ineens niet meer kunt volgen of
als iets watje te horen krijgt vra
gen oproept.
„En daar komt bij dat de proble
men zoals echtscheiding en
huurprijzen op het advocaten-
vlak, heel algemeen worden be
handeld. En je moet er eigenlijk
vanuit gaan datje nooit een echt
antwoord krijgt op jouw vraag.
En dat terwijl je flink voor de
antwoorden betaalt", vervolgt
een woordvoerder van de Consu
mentenbond. De 06-lijnen vra
gen 50 cent per minuut voor hun
service.
Beide 06-lijnen zijn op een ver
schillende manier opgezet. Tele
RechtsHulp is opgezet door de
advocaat Van der Haven. Het
(Advertentie)
idee voor deze service is ruim an
derhalf jaar geleden ontstaan.
Hij en zijn collega's worden re
gelmatig buiten kantooruren ge
beld door mensen die graag on
middellijk informatie willen
over bij voorbeeld hun ontslag
brief of alimentatie.
„Dit zette hem aan het denken
en samen met ons zette hij ver
haaltjes in elkaar over achttien
verschillende onderwerpen. De
ze praatjes duren ongeveer 15
minuten en in zo'n verhaaltje
worden de meest voorkomende
problemen rond - om maar een
onderwerp te noemen - ontslag
behandeld. Voor elk verhaal be
staat een aparte 06-lijn", vertelt
J. de Weerd van KSM Public Re
lations. die het woord namens
Van der Haven voert.
Het kost de consument dus bij
na acht gulden om naar een heel
verhaal te luisteren, terwijl dan
nog het risico bestaat dat het
antwoord op de vraag niet op het
bandje staat. De eventuele mis
leiding betreft de reclame-cam
pagne rond TeleRechtsHulp. In
de dagelijks verschijnende ad
vertenties van het bedrijf staat
dat mensen via de 06-lijn per
soonlijk advies kunnen krijgen.
En het is vrij logisch dat op een
van te voren ingesproken bandje
geen persoonlijk advies kan
staan.
Konsumenten Kontakt noemt
de informatie onoverzichtelijk,
oppervlakkig, onvolledig en in
sommige gevallen zelfs onjuist.
De Weerd wilde nog niet ingaan
op de klacht van Konsumenten
Kontakt.
De Nederlandse Orde van Advo
caten ziet principieel geen ver
schil tussen een brochure over
een juridisch onderwerp en een
ingesproken bandje over dat
zelfde onderwerp. „En hiermee
bedoel ik eveneens dat we de 06-
lijn als niets meer of minder be
schouwen dan een moderne fol
der", zegt Heemskerk, algemeen
secretaris van de Orde.
Achter Medicafoon, sedert 9 ja
nuari te bereiken is, zit E. Mul
der, nu directeur van Medica
foon. Hij is niet afkomstig uit de
medische wereld. Hij heeft sa
men met een groep artsen het
idee om een telefonische medi
sche encyclopedie te maken uit
gewerkt. De groep artsen heeft
de teksten gemaakt en komt nog
steeds wekelijks bijeen om deze
teksten als het nodig is te actua
liseren en vooral het aantal on
derwerpen dat aan bod komt uit
te breiden.
„Wij pretenderen geen persoon
lijke antwoorden te geven op
vragen, vind ik. In onze adver
tenties vertellen we mensen dui
delijk dat ze bij ons informatie
kunnen krijgen over bepaalde
medische zaken", aldus Mulder.
Het vervelende is alleen dat
mensen die de advertentie van
Medicafoon lezen het nummer
moeten bellen om er precies ach
ter te komen waarover telefo
nisch informatie is in te winnen.
Na het draaien van het 06-num-
mer noemen Loretta Schrijver
en Jaap van Meekeren, beiden
werkzaam voor het Veronique
Nieuws, acht verschillende
hoofdrubrieken op waaruit de
opbeller kan kiezen. Eén van de
ze rubrieken wordt gekozen door
het cijfer dat ermee correspon
deert te draaien of in te drukken.
Daarna volgen de onderwerpen
die onder de gekozen rubriek ho
ren.
Onder de hoofdrubriek 'kinde
ren' valt bij voorbeeld borstvoe
ding, koorts of hoesten. Door op
nieuw een nummer te kiezen,
krijg men dan het uiteindelijke
verhaaltje te horen. Zo'n 'con
sult' kost dus al snel een minuut
of zes en dat betekent een reke
ning van drie gulden. En dat ter
wijl de informatie ook beschik
baar is in een encyclopedie.
„Maar die heb je niet of je doet
die moeite niet, dan wel de uitga
ve is al weer verouderd", voeren
de initiatiefnemers aan. Ze ver
wachten overigen een grote
markt voor hun aanbod.
De Landelijke Huisartsen Ver
eniging staat neutraal tegen
over de Medicafoon, meldt de vi-
ce-voorzitter van deze organisa
tie, H. Knook. „Zolang de infor
matie maar correct is en mensen
zelf hun gezonde verstand blij
ven gebruiken, zien wij geen ge
vaar", aldus Knook.
De Consumentenbond is in dit
geval bezorgder: „Wij zijn bang
dat sommige mensen de Medica
foon bellen en naar aanleiding
van het praatje dat ze te horen
krijgen, beslissen dat ze niet
naar de huisarts hoeven en dat
kan risico's met zich meebren
gen", zo zegt de woordvoerder.
Knook is hier niet zo bang voor.
„Er zijn ook genoeg mensen die
een medische encyclopedie in
huis hebben en dat zou dan het
zelfde gevaar met zich kunnen
meebrengen. De meeste mensen
zijn goed in staat zelf te beoorde
len of ze een arts nodig hebben".
Medicafoon en TeleRechtsHulp
zijn dus in feite niets meer en
niets minder dan op een bandje
gezette brochures. Ze voorzien
bellers van algemene informa
tie. Mensen die denken ant
woord op hun persoonlijke vra
gen te krijgen, komen bij deze
06-lijnen bedrogen uit.
