PZC De zaak Duinmeijer Het vrije volk wil een andere krant week-in 33 ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1989 Minderjarig Therapie Jeugdrecht Mes Publiciteit Herhaling Getekend Partij krant Wigbold Rood wordt groen Zes jaar geleden werd Nederland opgeschrikt door een, zoals dat heette, racistische moord: de zestienjarige N. B. stak in Amsterdam de vijftienjarige Antilliaanse jongen Kerwin Duinmeijer neer. N. had Kerwin met een mes in de buik gestoken omdat deze 'vies' naar hem zou hebben gekeken. En: „Vieze nikkers moeten niet vies naar me kijken". In 1984 werd N. in inrichting Op de Berg in Amersfoort geplaatst, waar toen nog minderjarige zware delinquenten werden behandeld. Na zijn vrijlating in januari 1988, leek het hem goed te gaan. Maar 9 september geleden stak hij in zijn woonplaats Purmerend iemand neer, deze keer een blanke Nederlander, die de steekpartij maar net overleefde. Een gesprek met twee deskundigen over de terugval van iemand die in therapie is geweest. Kranslegging bij het monument 'Kerwin, teken van de tijd', in het Amsterdamse Vondelpark. Te vroeg vrij, onverbeterlijk gestoord, of is er hoop? Het is de nacht van zaterdag 20 augus tus 1983. Vier jongens van veertien en vijftien jaar trekken de binnenstad van Amsterdam in om de verjaardag van een van hen te vieren. In de Damstraat nemen ze een broodje shoarma. In de zaak staan wat skinheads die naar buiten lopen met hun patat. Ook de vier verjaardagvierders gaan de straat op. Een skinhead roept tegen een zwarte jon gen van het groepje van vier, Kerwin Duinmeijer (15): 'Loop door!'. Deze ant woordt: 'Ik heb net zoveel recht om hier te zijn als jij'. Waarop een andere skinhead - later in de pers de zestienjarige 'N. B.' ge noemd - zegt: 'Ik steekje verrot'. Hij pakt zijn mes en steekt Kerwin neer. Het mes gaat dwars door de lever van de jongen. De operatie mislukt, Kerwin sterft. De pers beschrijft de kwestie uitvoerig, ook al omdat het om een racistische moord zou gaan. Er zijn aanwijzingen voor die gedachte. Zo meldt de Amsterdamse krant Het Parool, die achteraf zowel met de vriendjes van Kerwin sprak als met de ouders van de dader, dat N. de maandag na de steekpartij in de krant las dat Ker win was overleden. Volgens zijn moeder is hij toen erg blij geweest. Zij reageerde ver baasd op die blijdschap, waarop de aap uit de mouw kwam. N. had het zelf gedaan, en wel omdat 'die nikker' hem vies zou hebben aangekeken. 'Het is een vieze nik ker en die moet niet vies naar me kijken', moet hij hebben gezegd. Moeder B. belde de politie, die N. direct arresteerde. Na zijn arrestatie zou N. heb ben verklaard dat hij alleen spijt van zijn daad had omdat hij nu 'voor een neger in de bak' zat. Hoe dan ook, sinds de moord is N. B. 'de beroemdste racist van Neder land'. N. komt begin 1984 in Op de Berg in Amersfoort terecht, toen nog een rijksin richting waar minderjarige delinquenten naar toe werden gestuurd voor een 'bui tengewone behandeling'. Sinds anderhalf jaar is Op de Berg een gevangenis voor volwassenen. 'Buitengewone behande ling' is vergelijkbaar met TBS (het vroege re TBR - ter beschikkingstelling van de regering), maar dan voor jongeren onder de 21. N. komt vrij in januari 1988. Hij woont eni ge tijd in Amsterdam, heeft een vriendin, krijgt werk en koopt een huis in Purme rend. Maar op 9 september 1989 is het weer mis: na een heftige discussie in een café (die over racisme en discriminatie zou zijn gegaan), steekt N. zijn - niet zwarte - plaatsgenoot M.R.B. (30) neer. Het slachtoffer wordt gestoken in hoofd, hals en buik. Pas na een spoedoperatie komt hij buiten levensgevaar te verkeren. N. wordt op 10 september opnieuw gear resteerd. Vorige week heeft de Alkmaarse rechtbank de voorlopige hechtenis van N. met dertig dagen verlengd. De rechter commissaris heeft een gerechtelijk voor onderzoek ingesteld. Om te kunnen beoordelen hoe het komt dat N. na enige jaren behandeling toch weer is vervallen tot zijn oude agressieve gedrag, is het nodig na te gaan of de thera pie in Amersfoort ontoereikend is ge weest. Is N. te vroeg vrijgelaten of hoort hij misschien tot de categorie 'onverbeterlij ke gestoorden'? Prof dr F. H. L. Beyaert is geneesheer-di recteur van het Pieter Baan Centrum in Utrecht, de psychiatrische kliniek waar - meestal zware - delinquenten tijdens het gerechtelijk vooronderzoek ongeveer zes weken naar toe gaan ter observatie. Voor dat N. in Amersfoort werd geplaatst, heeft hij zeven weken in het Pieter Baan Cen trum gezeten. Er is kans dat hij er nu weer komt. Volgens Beyaert is er geen sprake van dat de behandeling van N. in kliniek Op de Berg in Amersfoort is mislukt. „Toen N. nog hier was, zagen we het somber in met hem. Hij had tatoeages op zijn lichaam, was onbesuisd en beïnvloedbaar, iemand die makkelijk meedoet in een groepje. Hij verzette zich tegen het gezag, maar dat vind je bij alle pubers terug. Er is vaak een golf van het een of ander onder jongeren. Zo hebben we de provo's gehad, en de no zems. Opstekende fascistische ideeën ho ren ook in zo'n golf. Fascisme schokt, wat juist de bedoeling is. Zo was dat ook bij N.. Maar dat hij iemand neerstak, had te ma ken met zijn gestoorde persoonlijkheid. N. is niet op een normale manier opgegroeid, heeft daardoor geen zelfbeheersing en is andere mensen vaak tot last. We waren bang dat hij weer iemand zou neersteken, en hebben de kinderrechter geadviseerd hem een 'buitengewone behandeling' op te leggen". Die kreeg hij in Amersfoort. Volgens Beyaert kregen de jonge delinquenten daar een soort heropvoeding. „Ze werden er geconfronteerd met het eigen gedrag. Als er bij voorbeeld ruzie was, vroegen de therapeuten aan de betrokkenen of ze zich niet anders hadden kunnen gedragen. Ze merkten tóch, dat als ze dit of dat deden, het weer verkeerd liep? Zo leerden ze over zichzelf na te denken. Ze leerden er ook te praten, want als je verbaal uiting kunt ge ven aan je boosheid, hoef je niet te mep pen. En je leerde er dat de wereld niet om jóu draait. Wat de opvoeding als doel heeft". Daarom kan volgens Beyaert niet worden gesteld dat de therapie die N. kreeg in Amersfoort, heeft gefaald. „Ze hebben hun best gedaan". „Het probleem zit hem in het jeugdrecht", aldus Beyaert. Dit bepaalt dat als iemand de leeftijd van 21 heeft bereikt, hij uit de rijksinrichting voor jongeren of de tucht school moet. A. C. Tijman, in N.'s tijd afde lingshoofd in Op de Berg, nu plaatsver vangend directeur van het huis van bewa ring, bevestigt dat de leeftijdsgrens een probleem is. „De behandeltijd is daardoor beperkt. Wij pasten onze therapieën altijd zó aan, dat de jongens vóór hun eenen twintigste konden worden uitgeplaatst. Dat is met N. ook gebeurd: voordat hij 21 werd was het risico dat hij weer een zwaar delict zou plegen klein genoeg om hem vrij te laten. Dat was ook voordat Op de Berg een huis van bewaring werd". Mr. Ch. Haffmans betwijfelt of de behan deling in Amersfoort wel zo goed was. Haffmans is docent strafrecht aan de Uni versiteit van Amsterdam en is gepromo veerd op een onderzoek naar de berech ting van psychisch gestoorde delinquen ten. De kwestie-N. B. heeft hij nauwgezet gevolgd, vooral middels informatie die hij kreeg van een vriend die goede contacten heeft met de familie B. Volgens Haffmans zijn de therapieën die in Op de Berg werden gegeven niet goed. „In Amersfoort was geen psychiater, al leen een psycholoog. Er waren wat groeps leiders die maar wat probeerden. De be handeling was er veel minder intensief dan in de TBS-inrichtingen. Bovendien werd er veel meer geklooid dan in de TBS-inrichtingen, omdat er alleen jonge ren zaten. Zo was het tenminste toen ik er een aantal jaren geleden kwam kijken". Maar wat Amersfoort zeker valt te verwij ten is, aldus Haffmans, de slechte nazorg. „N. ging als agressieve skinhead met ta toeages en een kaal hoofd de kliniek in. Hij kwam er redelijk goed uit, was geen skin head meer, had weer haar op z'n hoofd. Hij had meer controle over zichzelf. Hij ging weer aan het werk en had goede contacten met zijn psycholoog in Amersfoort." Haffmans zegt dat er toen twee dingen fout zijn gegaan. Ten eerste heeft de Amersfoortse kliniek niet kunnen voorko men dat N. weer in zijn oude omgeving te rug kwam. Voordat hij Kerwin neerstak, werkte hij met zijn vader als koopman op het Waterlooplein. Dat ging niet goed tus sen die twee. Na 'Amersfoort' kwam hij wéér op het Waterlooplein terecht. Op nieuw ging het mis tussen vader en zoon. De vader wilde niet meer met N. samen werken. N. raakte betrokken bij een con flict op het Waterlooplein en zijn oude vrienden, de skinheads^ kwamen weer te rug. De situatie was weer net als in 1983, „Na TBS is het gebruikelijk dat de delin quent in een andere omgeving terecht komt dan waarin hij vroeger zat. Hij kan dan opnieuw beginnen, andere vrienden maken. Maar bij de bijzondere behande ling is dat niet zo vanzelfsprekend." Wat in de visie van Haffmans ook niet goed was, is dat de Amersfoortse inrich ting het contact met N. na diens vrijlating heeft laten verwateren. „N. moest elke week geld halen in Amersfoort. Zo had hij een stok achter de deur om daar steeds weer naar toe te gaan. Maar hij kreeg al snel voor elkaar dat hij zijn geld op een andere manier kon krijgen. Zo ontspoorde het contact tussen hem en de psycho loog." Een caféruzie in Purmerend zorgde er vol gens Haffmans voor dat de gemoedstoe stand van de 22-jarige nog meer verslech terde. In juni dit jaar werd N. zélf neerge stoken. Volgens enkele kranten door een groep zwarten, omdat hij in een café racis tische uitlatingen had gedaan. Het Parool had echter achteraf een gesprek met hem, waarin hij verklaarde dat zijn vriendin in een café woorden had gehad met een ne ger. N. had de ruzie proberen te sussen, wat door de politie werd bevestigd. N. en zijn vriendin waren vervolgens naar huis gegaan. Bij een bushalte werden ze opge wacht door de man met wie de vriendin ruzie had gehad. Hij had versterking ge haald. N. werd vlak bij zijn hart neergesto ken. De vriendin kreeg ook messteken in haar lichaam, maar die waren niet ernstig van aard. „Sinds die gebeurtenis nam N. weer een mes mee", aldus Haffmans. Dit mes werd twee weken geleden gebruikt toen N. zich, na een verhitte discussie met M. R. B., be dreigd voelde: „M. R. B. pakte een balk om Weg te zetten. Maar N. dacht dat die voor hem was bestemd en stak. Hij is ge woon super-agressief." Het ziet ernaar uit dat Purmerend de ko mende jaren geen last meer zal hebben van N.. Hij zit de komende weken in voor lopige hechtenis: „Dat is om hem, zolang het vooronderzoek duurt, van de straat te houden", aldus Haffmans. „En ook omdat de samenleving behoorlijk is geschokt" door wat er is gebeurd. Die verlangt een:: veroordeling voor een zwaar delict via een behoorlijke vrijheidsberoving." In principe kan het voorarrest maximaal 102 dagen duren en langer als er bijvoor beeld een psychiatrisch rapport moet ko-,, men en het Pieter Baan Centrum geen plaats heeft. Of als er geen zittingsruimte is, wat vaak voorkomt. Directeur Beyaert van het Pieter Baan Centrum verwacht dat N. uiteindelijk TBS krijgt. „Als je voor de tweede keer een zwaar delict pleegt, is de kans hierop; groot." Haffmans is daar nog niet zo zeker van? „N. heeft al een bijzondere behandeling gehad, er is al eens aan hem gewerkt. Bo vendien heeft hij veel negatieve publici-.- teit gehad, met name in De Telegraaf. De-" ze krant heeft hem voortdurend afgeschil derd als grote onverbeterlijke racist, voor al sinds hij een gesprek heeft geweigerd nadat hijzelf was neergestoken. Terwijl je de racistische uitlatingen van N. veel hoort in Amsterdam. Die kun je denk ik niet associëren met het agressieve fascis me dat bestreden moet worden. Het pro-?, bleem zit in de jongen zélf." „In elk geval is er door het feit dat N. al eerder is behandeld, en door de negatieve publiciteit een kans dat de officier van jus titie zegt dat hij enkele jaren gevangenis straf moet hebben. In de jaren zeventig was er een redelijk strafrechtelijk klimaat, dat wil zeggen dat de opvatting 'straf met mate' heerste. Maar tegenwoordig zijn: veel mensen, ook officieren van jusitie, voor de harde aanpak, dus opsluiting zon der behandeling. Dat komt met name door de huidige minister van justitie, die ook voor de harde aanpak is." Haffmans zou het betreuren als N. gevan genisstraf krijgt zonder psychiatrische be handeling. Volgens hem en ook volgens Beyaert is het succes van TBS namelijk allang aangetoond. Beyaert gaat uit van een onderzoek van het ministerie van jus titie. Hieruit bleek dat slechts een half procent van de delinquenten na de TBS weer eenzelfde soort zwaar delict pleegt als vóór de behandeling, en dat vijftig pro cent na de TBS wel weer in aanraking komt met de politie, maar dan voor bij voorbeeld diefstal. Haffmans trekt die cij fers in twijfel. „Vooral die half procent is iets te vriendelijk, denk ik. Ik schat dat ongeveer vijftien procent recidiveert. - Maar TBS scoort hoog, zeker in vergelij king met gevangenisstraf. Tachtig tot ne gentig procent van de mensen die gevan gen hebben gezeten zonder behandeling vervalt in herhaling. Dat is bij TBS zeker niet zo. En dan te bedenken dat TBS- cliënten altijd zware delinquenten zijn." Beyaert: „De bedoeling van TBS is ge stoorden die gevaarlijk zijn zo lang als no dig is uit de samenleving te houden. TBS kan elke twee jaar worden verlengd. De therapeuten geven hierover advies, maar de rechtbank beslist. In de Verenigde Sta ten krijgen zware delinquenten levens lang. Met TBS is zo'n straf niet nodig." Er zijn volgens Beyaert wel 'hopeloze ge vallen', mensen die na twintig jaar TBS nóg niet in de maatschappij terug kunnen keren. Bij hen helpt de psychiatrische be handeling onvoldoende. „Je mag hopen dat zulke mensen met het ouder worden minder gevaarlijk worden." Maar N. re kent hij nog niet tot die categorie: „Ik acht de kans groot dat N. na behandeling onge vaarlijk wordt. Al zal het voor hem, als ge tekende, moeilijk zijn weer aansluiting te vinden. De samenleving zal hem versto ten." Haffmans hoopt dat N. geschikt wordt geacht voor de zwaar beveiligde Van Mes- dag-kliniek in Groningen, mocht hij TBS krijgen. „Daar worden geen therapieën op mensen uitgeprobeerd zoals in sommige andere klinieken. De behandeling is er in tensiever dan elders, en individueler. Ze doen er ook aan groepstherapie, maar de nadruk ligt op de psycho-analyse. En voor psycho-analyse moet je redelijk intelli gent zijn." Maar het belangrijkst is volgens Haff mans datN. TBS krijgt. Want de categorie 'hopeloze gevallen' bestaat niet naar zijn mening: „Het etiket 'onbehandelbaar' mag je van mij op iemands doodskist plakken. Maar zolang iemand leeft, mag je die conclusie met trekken." Karin Bos Gerard Krul, energiek hoofdredac teur van Het Vrije Volk, heeft al eens uitgerekend wanneer bij ongewij zigd beleid de begrafenis van zijn krant mocht worden verwacht: 10 oktober 19921 Het rekensommetje maakte hij in maart vorig jaar, bij de start van de groot scheepse reddingsoperatie die Het Vrije Volk tienduizend nieuwe abonnees had moeten opleveren. De voorspelling was gebaseerd op de gemiddelde levensver wachting van het grijze abonneebe stand, toen voor een kwart ouder dan ze ventig en voor de helft ouder dan zestig jaar. Sindsdien is het percentage oudere lezers aanmerkelijk gedaald, in zoverre is de operatie geslaagd. Maar de patiënt verkeert niettemin in ernstig levensgevaar, aldus Krul donder dag in een voor Het Vrije Volk opmerke lijk omvangrijk hoofdartikel waarin hij de toekomst van zijn krant bespreekt. Want het verlies van de oude getrouwen overtreft de aanwas van jonge lezers ruimschoots. Het Vrije Volk wordt nu nog gelezen door circa 60.000 abonnees. Dat waren er begin jaren zestig nog 325.000. Volgende week komt de raad van com missarissen bijeen van wie een beslissing wordt verwacht over de toekomst van het roemruchte dagblad. De eigenaren, de Nederlandse Dagblad Unie (NDU), uitgeefster van onder andere Algemeen Dagblad en NRC/Handelsblad en de Perscombinatie (de Volkskrant, Trouw en Parool), staken vorig jaar maart bijna drie miljoen gulden in een restyling van Het Vrije Volk. Veel animo om nog meer geld beschikbaar te stellen zal er niet zijn, daarvoor hebben de drie miljoen van vorig jaar te weinig opgebracht en zijn de verwachtingen voor de toekomst te somber. En hoewel de belangen van de eigenaren op talrijke punten niet paral lel lopen, hebben de Perscombinatie en de NDU één gemeenschappelijk belang: verlost te worden van een krant die - in de woorden van hoofdredacteur Krul zelf - verliezen leidt die grenzen aan een ge zond economisch draagvlak. Wat is er misgegaan? Dat is een lang ver haal, dat ontspringt in de jaren zestig. Het Vrije Volk was toen nog de partij krant van de PvdA en maakte als volg zaam koerier deel uit van De Rode Fami lie waartoe ook de NVV en de Vara be hoorden. Het Vrije Volk verkondigde de te ver wachten zegeningen van de socialisti sche heilstaat via een eigenlijk onbetaal baar editiestelsel dat in zijn hoogtijda gen tweeënveertig standplaatsen kende. Toen de kinderen van De Rode Familie op kamers gingen wonen en het eens zo hechte gezin uiteen begon te vallen, bleef Het Vrije Volk als sociaal-democratisch herder zijn boodschappen door het hele land bezorgen. Pas in 1967 sneed de krant zijn banden met de PvdA en NVV door, te laat vol gens de wrede analyse achteraf. Twee jaar later werden de tekenen van verval reeds pijnlijk zichtbaar met de sloop van 'De Rode Burcht', het hoofdkwartier aan het Amsterdamse Hekelveld. Als een soort super-regionale krant trok Het Vrije Volk zich terug aan de Rotterdam se Witte de Withstraat. De bordjes op de wachthuisjes van de Amsterdamse tram met het opschrift 'Het Vrije Volk, de grootste krant van Nederland' waren toen al verwijderd. Ook na de komst van hoofdredacteur Herman Wigbold, die Het Vrije Volk van af 1969 tot 1987 onder zijn hoede nam, zette de neergang van de arbeiderskrant door. Pogingen om het tij te keren door m? M°P^fa„(J ge- <§g£ 5 qe qav °nS sïöj.. een ongebonden, progressieve krant te maken liepen stuk op het proletarische imago dat Het Vrije Volk bleef achtervol gen. Na achttien jaar verliet Wigbold de krant met achterlating van negentigdui zend abonnees. Hij werd twee jaar geleden opgevolgd door Gerard Krul, afkomstig van het FNV-magazine en eerder redacteur van Het Vrije Volk. „Succes begint met de geur", vond Krul die het met instemming van de redactie zocht in een opwaardering van het imago van 'die rooie rotkrant'. De bonkige rode kop van Het Vrije Volk, voorheen het beeldmerk van de Haagse editie, werd vervangen door een breed groen logo. Er kwam meer aandacht voor illustraties. Klagerige, zeurderige linksdoenerij werd vervangen door blijmoediger kopij die een jongere, meer welgestelde lezers groep moest aanspreken. Dat lukte ook, maar niet voldoende om de afkalving van het aantal lezers te stoppen. In zijn commentaar 'De toekomst van Het Vrije Volk' snijdt Gerard Krul een pijnlijk onderwerp aan: de krant die zijn leven heeft gewijd aan de verheffing van de arbeidersklasse dreigt ten gronde te gaan aan het relatieve succes van zijn ei gen doelstellingen. De sociaal-democratische grondslag, eens de grote kracht van Het Vrije Volk, is een loden last geworden. De krant ont leent aan deze identiteit nog steeds zijn bestaansrecht - neutrale kranten wor den er al in Rotterdam gemaakt, zegt Krul - maar wordt vanwege diezelfde identiteit gehinderd door het imago van de traditionele arbeiderskrant. Daarbij heeft Het Vrije Volk de pech zich te bewe gen op de overvolle Rotterdamse kran tenmarkt met een sterk Algemeen Dag blad, het NRC/Handelsblad en het Rot terdams Nieuwsblad, de lokale concur rent waarmee Het Vrije Volk reeds com mercieel samenwerkt in de Avondbla den Combinatie Rotterdam. Er is een anekdote over de legendarische verkeersredacteur van Het Vrije Volk, Karei Polak. Toen de krant in 1969 van Amsterdam naar Rotterdam was ver huisd, behoorde hij tot de kleine groep achterblijvers aan het Hekelveld. Af en toe ging hij in het trappenhuis aan het Hekelveld staan en riep: 'Is hier nog een abonnee?' De echo gaf het antwoord: 'nee, nee'. Twintig jaar later besluit de hoofdredac teur van Het Vrije Volk zijn commentaar met een gelijkluidende vraag: 'Wij vech ten door; wie knokt er mee'? De echo heeft nog niet geantwoord, want het trappenhuis in Rotterdam wordt nu nog dagelijks betreden door tachtig redactie leden. Zij wachten gespannen op het ant woord dat de Raad van Commissarissen in zijn vergadering van volgende week zal geven. Bert van den Hoed

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1989 | | pagina 33