Kalkoenen
na kerst
Identificatieplicht
Plotselinge dood Pantsjen Lama
brengt China in een lastig parket
opinie en achtergrond
Overal te koop
terzake
Vakwerk
TRIJFEL
Nico Scheepmaker
INDIA
WOENSDAG 1 FEBRUARI 1989
360.000 objecten
Speculaties
Onverhandelbaar
PAKISTAN
larmsala
Qamdo
Gyangzé
SOVJETUNIE
In Zuid-Bretagne, in het plaatsje
Licques, vlakbij het aan iedere
toerist en hunebedbouwer zo be
kende Carnac, wordt nu al enige
eeuwen lang een week vöör Kerst
mis een kalkoenoptocht gehouden.
De bevolking steekt zich in tradi
tionele klederdracht, laat een deel
van de kalkoenen die daar in gro
ten getale gefokt en gemest wor
den, los en trekt in bonte stoet door
het dorp.
De kalkoenen voorop, luid klok
kend en kakelend (of hoe je het ge
luid dat die beesten produceren ook
maar wilt noemen). Daarachter de
boeren en boerinnen in flambards,
sjerpen, halsdoeken en andere folk-
loralia; daarachter weer de muziek.
Zo trekt men langzaam door het
dorp, begeleid door enkele snelle
knapen die uitbreekpogingen van
de kalkoenen in de kiem smoren.
Waarom die merkwaardige tradi
tie? Het fijne van de oorsprong van
deze optocht is mij allerminst be
kend, maar al heel lang zijn de boe
ren van Zuid-Bretagne (die maar
weinig grond ter beschikking heb
ben) gespecialiseerd in varkens- en
pluimveeteelt. Rond Licques is
vanouds een grote concentratie van
kalkoeneteelt. Omdat ook in
Frankrijk het gewoonte was met
kerst een grote kalkoen in de pot of
beter gezegd de oven te stoppen, zal
op een gegeven moment een nota
bel of clericaal iemand wel op het
idee gekomen zijn daar een feest
aan te verbinden.
Het is maar goed dat Zuid-Bretagne
een eind weg is van Amsterdam, an
ders vrees ik, dat het anti-dierge-
bruik Comité een stokje zou probe
ren te steken voor de kalkoenenop
tocht. De burgemeester van Lic
ques (een boer die het burgemees
terschap er even bij doet, zoals zo
veel andere collega's van kleine en
grotere dorpen in Frankrijk) denkt
er overigens sterk aan om de tradi
tionele kerstkalkoenenoptocht
naar de zomer te verplaatsen. Niet
alleen dat er dan veel meer publiek
is, maar zo zeggen de kalkoenhou
ders: met kerst kalkoen eten ge
beurt nog wel, maar dat is eigenlijk
tegenwoordig niet meer zo belang
rijk. Kalkoen eet je het hele jaar
door.
De bretonse boeren hebben gelijk.
Kalkoen alleen met kerst heeft zijn
tijd gehad. Eigenlijk, zeggen de
deskundigen, is zo'n grote vogel in
zijn geheel in de oven geen reclame
voor de fijne smaak van het kal
koenvlees. Je moet 'm dan zolang
braden tot ook de dikste en slecht
ste delen gaar zijn. Inmiddels zijn
de meest malse en vetarme delen
van het beest al lang erg taai ge
worden. Om kalkoen te genieten
moet je net zoals bij rund- of var
kensvlees bepaalde delen benoemd
- filet, schnitzel, poot, enzovoort -
kopen. En dan gewoon zoveel als je
nodig hebt voor de maaltijd van je
gezin. Bijna overal in Frankrijk
weet ik uit ervaring, is bij de sla
gers en supermarkten kalkoen
vlees te koop. Dat is gemakkelijk,
dat wordt ook erg veel gedaan. Dan
hoe je niet meer apart naar de poe
lier.
De consumptie van kalkoenvlees
neemt vooral in Europa en ver daar
buiten toe. Geen wonder want het
past uitstekend in het moderne me
nu: het is vetarm, licht verteerbaar,
heerlijk van smaak (mits goed be
handeld) en niet zo erg duur. Op die
groeiende behoefte aan goed kal
koenvlees, kan de Nederlandse
landbouw inspringen. We hebben
een kleine maar goed florerende
kalkoensector in ons land. Veel
meer dan 120 boeren houden zich er
niet mee bezig. De laatste vijfjaar is
de consumptie in ons land per man
per jaar gestegen van een halve kilo
naar 1,3 kg. Daarmee behoren we
nog tot de kleinste kalkoeneters in
ons werelddeel. In heel Europa ligt
de gemiddelde jaarconsumptie op 3
kg. In Duitsland en vooral Frank
rijk liggen die cijfers nog een heel
stuk hoger. In Israël en veel Islami
tische landen (waar varkensvlees
om godsienstige reden verboden is)
is men dol op dit vlees. Daar ligt in
feite nog een een geheel onontgon
nen markt.
Juist ons land dat zo'n geweldige er
varing en naam heeft met agrari
sche export, en zeker meer pluim-
veeprodukten, zou best in dat
kalkoen-gat-in-de-markt kunnen
springen. Zoiets is overigens niet zo
maar een sprong in het wilde weg.
Niet zoals vroeger vaak gebeurde:
een paar kalkoenen op het boerde
rij-erf laten rondscharrelen. Het
mesten van kalkoenen is puur vak
werk geworden. In afgesloten schu
ren heeft het produktieproces
plaats, dat grote vakbekwaamheid
vereist.
Was schrijven en spreken over kal
koenen tot voor kort in de maand
januari zoiets als mosterd na de
maaltijd, met de huidige ontwikke
lingen en trends gaan we naar aan
gepaste kalkoen-consumptie het
hele jaar door. Maar, om in de voor
gaande terminilogie te blijven, al
leen die fokkers en telers zullen een
kans krijgen, die weten waar Abra
ham de mosterd haalt.
Mr. Gerard W. Smallegange.
De Tweede Kamer gaat ak-
koord met de invoering van
één beperkte identificatieplicht, zo
als die door minister Korthals Altes
iJustitiewordt voorgesteld," las ik
gisteren in de krant. Als goed demo-
kraat voel ik mij vertegenwoordigd
door de Tweede Kamer, dus ik be
greep dat ik ook akkoord ging met
de invoering van deze identificatie
plicht,- hoewel mij vaag bijstond
dat ik in het verleden niet ieder
voorstel van minister Korthals Al
tes dat door de Tweede Kamer werd
overgenomen mijn hartelijke in
stemming heb kunnen geven.
Ik verviel in gepeins.
Hoe sta ik eigenlijk tegenover iden
tificatieplicht?
Het beeld vervaagde, zoals dat in
films gebeurt als de hoofdpersoon
even terugtreedt in het verleden, en
ik kreeg enkele glasheldere scenes
uit mijn biografie toegestuurd...
Afgelopen zondag kocht ik voor de
aanvang van Ajax-Fortuna Sittard
een kaartje M-tribune voor mijn
dochter Sara (13), want die goeie
ouwe tijd dat je als sportjournalist
gewoon je zoontje of dochter oj
hond gratis meenam naar de per
stribune is natuurlijk allang voor
bij. Het is altijd even spannend of de
controleur bij de ingang M mij op
vertoon van mijn perskaart van de
Nederlandse Sport Pers zal binnen
laten, dus op weg erheen prepareer
ik alvast mijn tegenbetoog:
„Hoor 's hier, ik heb met deze kaart
het recht op de goed geoutilleerde
perstribune te zitten, in een be
schaafde omgeving, met in de rust
recht op koffie of pils uitgeserveerd
door een echte ober in de perska
mer, maar u begrijpt, ik wil de per
stribune niet extra belasten met de
aanwezigheid van mijn dochtertje
hier, die ik anderzijds ook weer niet
in haar eentje tussen al die voetbal
rabauwen wil achterlaten, dus van
daar..."
Tot mijn verbazing heb ik mij echter
nooit op deze omstandige manier
op zo'n oneigenlijke tribune hoeven
in te vechten met mijn perskaart. Ze
kijken altijd wel even met enige ver
bazing naar die kaart, maar maken
nooit problemen. Voordat we ons
deze keer naar de M-tribune bega
ven gingen we eerst even langs bij
de perskamer, om daar de persmap
op te halen, maar de bewaker bij de
deur wilde mij wel binnenlaten op
mijn perskaart, maar Sara niet,
want die had alleen een M-kaartje.
Ik ben dus alleen naar boven ge
gaan, heb de persmap opgehaald,
ben met Sara naar de M-tribune ge
gaan en heb na afloop van de wed
strijd de persconferentie laten
schieten, want ik verzin nog net zo
lief zelf wat ik schrijven moet dan
dat ik Sara een half uur buiten laat
staan blauwbekken.
U ziet dus, dat identificatieplicht
niet alleen te pas komt bij de grens
(tot 1992i, of bij razzia's van de poli
tie, maar ook in het gewone dage
lijkse leven, op momenten dat het
niet van levensbelang lijkt. Hoeveel
identificatiepapieren heb ik eigen
lijk in mijn portefeuille zitten?
1.Eenplastic kaart van Videotheek
Oosterpark ('deze kaart is strikt
persoonlijk'met mijn handteke
ning).
2. Een plastic Eurocheque-kaart
van de Rabobank 'deze pas is strikt
persoonlijk' met mijn naam en
handtekening).
3. Een plastic lidmaatschapskaart
van de ANWB/Wegenwacht ('zorg
dat u deze lidmaatschapskaart
kunt tonen', met mijn naam en
adres).
4. Een plastic American Express
credit card ('Deze Kaart is strikt
persoonlijk'met mijn naam en
handtekening).
5. Een Donor Codicil ('Zorg dat u
deze met de hand geschreven ver
klaring altijd bij u draagt', met mijn
naam, adres en handtekening)
6. Een plastic giropas van de Post
bank (met mijn naam en handteke
ning).
7. Een plastic NSP-perskaart 'Deze
NSP-kaart geldt als identiteitsbe
wijs...', met mijn foto, naam en
adres)
8. Een GPD-perskaart met mijn
naam, handtekening en foto).
9. Een rijbewijs Rijkseigendom
met mijn naam, foto, handtekening
en adres).
10. Een 'groene kaart' (met mijn
handtekening en adres).
11. Een kentekenbewijs (met mijn
naam en adres).
12. Een pers-diploma van Ajax I 'De
ze kaart is strikt persoonlijk'met
mijn naam).
13. Een parkeerkaart van Ajax
(met mijn naam).
14. Een bewijs van inschrijving van
de Universiteitsbibliotheek van
Amsterdam ('Dit bewijs van in
schrijving is persoonlijk', met mijn
naam).
15. Een plastic hulpverleningspas
van de OHRA-verzekeringen met
mijn naam en relatienummer)
Dus stel dat de straat wordt afgezet
en iedereen op een rij op het trottoir
moet gaan staan en zijn identiteits
kaart moet tonen, dan ben ik, ook
zonder zo'n ding en ook zonder pas
poort iligt thuis in het laadje. met
mijn naam, foto en handtekening),
toch vijf tienvoudig de klos als ik
mijn portefeuille moet overhandi
gen. Dan ben ik er gloeiend bij!
Hoe is dat eigenlijk met u? Hebt u
ook zoveel belastend materiaal in
uw portefeuille? O fin uw damestas?
En ben ik nu eigenlijk voor of tegen
zo'n identificatieplicht? Dat vertel
ik morgen...
Wat doet een kostbare
Rembrandt in opslagdepot?
Van onze kunstredacteur
Peter Huysman)
Wat doen kostbare schilderijen
van beroemde kunstenaars in
voor publiek ontoegankelijke ruim
ten? Horen die topstukken niet thuis
in musea of andere instituten waar
kunstliefhebbers de kans krijgen er
optimaal van te genieten? Vragen die
opkomen na het nieuws over alweer
een nieuwe kunstroof, ditmaal uit een
van de opslagdepots van de Rijks
dienst Beeldende Kunst (RBK) in Den
Haag.
Begin deze week werd bekend dat
'Man met baard', een schilderij van
Rembrandt uit 1647 en 'Ijsvermaak'
van Jan van Goyen uit 1649 al tien da
gen daarvoor door de Rijksdienst ver
mist werden. Een schilderij van Co
Westerik. 'De Pols' (1981) was al in
maart vorig jaar uit een depot van de
Rijksdienst Beeldende Kunst gesto
len. maar de diefstal was tot gisteren,
toen 'Man met Baard' en 'Ijsvermaak'
werden teruggevonden, nog niet be
kend. De politie deelde mee dat er in
verband met deze zaak vier personen
zijn aangehouden. Een verdachte
heeft toegegeven de schilderijen van
Rembrand en Van Goyen in april vorig
jaar te hebben gestolen.
Het wekt verbazing dat de opslagacti
viteiten van de dienst zich blijkbaar
uitstrekken tot topstukken van een
dergelijk kaliber. Voor Frits Linne-
mann. voorzitter van de Beroepsver
eniging van Beeldende Kunstenaars
(BBK), is het een raadsel dat 'daar
Rembrandts liggen'. 'Je komt er niet
achter. De Rijksdienst is een erg onin-
zichtelijke en gesloten instelling. Men
is zelden of nooit bereid opening van
zaken te geven over zulke kwesties'.
Ook de woordvoerster van het Rijks
museum in Amsterdam, met een wer-
ledberoemde topcollectie aan Rem
brandts, kan een kreet van verwonde
ring niet onderdrukken. 'Wat zegt u?
Liggen er Rembrandts in ons land op
geslagen die niet door het publiek kun
nen worden bekeken?'
Adjunct-directeur R.E.O. Ekkart van
het Rijksbureau voor Kunsthistori
sche Documentatie in Den Haag. is
daarentegen helemaal niet verbaasd.
Hij zegt: 'Je kunt de Rijksdienst Beel
dende Kunst niet vergelijken met een
museum. De dienst functioneert als
een soort nationaal reservoir waaruit
geput kan worden ten behoeve van
binnen- en buitenlandse tentoonstel
lingen of andere presentaties in bij
voorbeeld rijksgebouwen. De opslag is
altijd tijdelijk, dus nooit permanent.
Bang dat men zich van deze kunst niet
op de hoogte zou kunnen stellen is dan
ook onterecht'.
Ekkart wijst erop dat nu eenmaal niet
alle kunst in ons land tegelijk en voort
durend kan worden tentoongesteld of
anderszins aan het publiek vertoond.
'Er is zó veel materiaal. Nederlandse
musea bezitten bijvoorbeeld erg veel
werk van Jan van Goyen. Dan is het
helemaal niet vreemd als eens één van
zijn schilderijen 'in magazijn' is en niet
bezichtigd kan worden. Dat geldt trou
wens ook voor de musea, die volle kel
ders met prachtige kunst bezitten die
eenvoudig wegens ruimtegebrek niet
geëxposeerd kan worden.'
.Nee, er is geen sprake van dat de bij de
Rijksdienst opgeslagen kunst daar
een vaste bestemming heeft. Op gezet
te tijden komen de werken uit de de
pots om tentoongesteld te worden, of
dienen voor representatieve doelein
den of als tijdelijke aanvulling op
werken die in een rijksgebouw voor
enige tijd zijn uitgeleend. Daardoor
fluctueert de kunst-in-depot behoor
lijk'.
(Van onze correspondent
Bod Mantiri in Singapore)
De plotselinge dood van de Pants
jen Lama, na de Dalai Lama de
belangrijkste geestelijk leider in Ti
bet, heeft de Chinese regering in een
lastig parket gebracht. Zijn dood
heeft een crisis in de opvolging ver
oorzaakt, omdat de hoogste geestelij
ke leider, de Dalai Lama, zijn zegen en
de communistische partij haar goed
keuring moeten geven aan een nieuwe
Pantsjen Lama.
De Pantsjen Lama overleed in vorige
week zaterdag in Xigaze, in Tibet. Het
Chinese staatspersbureau Xin Hua
noemde als doodsoorzaak een hart
aanval, tijdens een ceremonie ter gele
genheid van de wijding van een stupa
(heilige tempel - red.), die tijdens de
culturele revolutie door de rode gar
disten met de grond gelijk was ge
maakt. De tempel was gewijd aan vijf
overleden voorgangers van de Pants
jen Lama, die door Tibetanen als de
Levende Boeddha wordt vereerd.
Maar Peking ligt overhoop met de Da
lai Lama, die na de bezetting van Tibet
door Chinese troepen in 1959 naar In
dia is gevlucht en vanuit zijn ballings
oord werkt aan de onafhankelijkheid
van zijn land. De Pantsjen Lama bleef
echter in China en trad toe tot de com
munistische partij. Hij was zelfs vice-
voorzitter van het parlement en ooit
genoemd voor de post van vice-presi
dent.
De Pantsjen Lama was de belangrijk
ste schakel in de betrekkingen met Ti
bet, waar de Chinese autoriteiten de
laatste achttien maanden worden ge
confronteerd met toenemend nationa
listische verzet.
kiezen. Daarmee krijgt China te ma
ken met twee in het buitenland wonen
de geestelijke leiders van Tibet.
De plotseling dood van de Pantsjen
Lama heeft intussen tot speculaties
geleid. Volgens de Tibetanen was hun
geestelijke leider kerngezond. De offi- j
ciële lezing was dat hij door ver- I
moeidheid aan een hartaanval was i
overleden. Tibetaanse ballingen in -
India achten het voor mogelijk, dat de i
Pantsjen Lama door de Chinezen is P
vergiftigd. Volgens hen maakte Pe-
king zich ongerust over de recente uit
spraken van de Pantsjen.
Hoewel hij separatisme afkeurde en
trouw bleef aan de partij, schuwde hij I
niet om kritiek te leveren op het beleid
van de Chinese regering in Tibet. Hij i
beschuldigde Peking ervan Tibet niet t
als een autonoom gebied te behande- 1
len en zei ook dat zijn land onder het T
Chinese regiem veel heeft verloren. Vo- i
rig jaar april week hij af van het offici- j
ele Chinese beleid door een beroep te
doen op de Dalai Lama vanuit India p
naar Tibet terug te keren. i
Als lid van de communistische partij 1
heeft de Pantsjen Lama er voor ge- j
zorgd dat Peking zijn repressief beleid '1
in Tibet wijzigde in een meer liberale
houding, vooral ten aanzien van gods- i
dienstvrijheid. Tibetaanse ballingen
beschouwden hem als een collabora- 1
teur, maar de Dalai Lama zei in een i
verklaring, dat de Pantsjen Lama „ge- I
durende de moeilijke periode vocht f
voor de rechten van het Tibetaanse I
volk'Hij prees hem als een.vrijheids- 1
strijder".
De Rijksdienst Beeldende Kunst
(RBK) bestaat sinds 1 januari 1985 en
ontstond uit een fusie van drie instel
lingen, die zich van oudsher met beel
dende kunst bezighielden: de Dienst
Verspreide Rijkscollecties uit Den
Haag, de Nederlandse Kunststichting
uit Amsterdam en het Bureau Beel
dende Kunst Buitenland, ook uit Am
sterdam. De RBK ressorteert onder
het directoraat-generaal culturele za
ken van het ministerie van welzijn,
volksgezondheid en cultuur (WVC) en
beheert kunstwerken die eigendom
zijn van het rijk maar niet in gebruik
zijn en zich niet in de rijksmusea be
vinden. Het gaat daarbij om ongeveer
360.000 objecten, variërend van schil
derijen en grafiek tot beeldhouwwer
ken en keramiek.
- 1
De depots waar de kunstwerken liggen
opgeslagen zijn gevestigd in de Kazer
nestraat in Den Haag - waar de schil
derijen van Rembrandt en Jan van
Goyen zijn verduisterd - en in de Diep
enhorstlaan in Rijswijk bij het Rijks
bedrijvencentrum. Het laatste depot,
dat volledig geautomatiseerd is, is pas
kortgeleden opengesteld.
De RBK heeft zoals gezegd tot taak de
beheerde kunstwerken, vrijwel steeds
in samenwerking met de musea, regel
matig te exposeren op presentaties in
het binnen- en buitenland. De Be
roepsvereniging van Beeldende Kun
stenaars (BBK) vindt echter dat dit
onvoldoende gebeurt; voorzitter Lin-
nemann spreekt zelfs van een zeer
inactief beleid op dit terrein, geheel in
tegenstelling tot de Nederlandse
Kunststichting die destijds wél regel
matig reizende tentoonstellingen
hield.
De dienst neemt ook deel aan interna
tionale kunstmanifestaties. Verder
koopt de dienst kunstwerken aan - het
aankoopbudget waarover de dienst
beschikt bedraagt 1 miljoen gulden
per jaar - en legt daarvoor verantwoor
ding af in de vorm van aankoopten-
toknstellingen. Tenslotte adviseert de
dienst over het behoud van 'roerende
monumenten' die vallen onder de Wet
Behoud Cultuurbezit. Sinds 1 januari
van dit jaar heeft de dienst er ook nog
een 'recuperatie'-taak bij gekregen; re
cupereren is het weer in bezit proberen
te krijgen van tijdens de bezettingsja
ren door de Duiters weggevoerde
kunstwerken.
BBK-voorzitter Linnemann over de
diefstal: 'Opvallend is dat kunstroof
aan de orde van de dag is. In criminele
en semi-criminele kringen worden
beeldende kunstwerken steeds vaker
gezien als interessante objecten. Maar
laten we vooral reëel blijven: Van
Goghs en Rembrandts maar ook van
Goyens zijn natuurlijk onverhandel
baar. Dit moet het werk zijn van een
omhoog gevallen heroineverslaafde.
Professionele criminelen houden zich
bij minder kostbare zaken, daar kun je
nog wat mee doen'.
Bij de dienst (directeur drs R.R. de
Haas) werken 60 personeelsleden, ver
deeld over het in 1987 betrokken nieu
we kantoor aan het Plein (het voorma
lige gebouw van buitenlandse zaken)
en beide depots. De opslagruimte aan
de Kazernestraat waaruit de twee
schilderijen zijn verdwenen, bestaat al
tientallen jaren en heette tot vóór 1 ja
nuari 1985 de Dienst Verspreide Rijks
collecties (DVR).
De verkiezing van de elfde Pantsjen
Lama gebeurt volgens de Tibetaanse
riten en is een uiterst complexe zaak,
gebaseerd op orakels. De vraag is of de
Chinese regering de verkiezing op deze
manier erkent van de door haar als feo
daal beschouwde Pantsjen Lama.
De Chinese regering zou een nieuwe
Pantsjen Lama kunnen laten kiezen
door de lama's waarop zij invloed
heeft. Een andere mogelijkheid is een
einde maken aan de lijn van erfopvol
ging. Maar beide alternatieven zullen
zeker protesten ontlokken van de Ti
betaanse bevolking. Een Pantsjen
Lama die wordt gekozen zonder de ze
gen van de Dalai Lama heeft geen en
kele autoriteit in de ogen van de Tibe
tanen.
Van de andere kant kan Peking in
overleg met de Dalai Lama een nieuwe
geestelijke leider kiezen waarmee een
dialoog tot stand wordt gebracht met
de man die door de Tibetanen als hun
God Koning wordt beschouwd.
Als de Chinezen geen initiatieven ont
plooien, is de kans groot, dat de dui
zenden Tibetaanse ballingen in het
buitenland hun eigen Pantsjen Lama
De twee doeken, die uit een depot van de rijksdienst beeldende kunst in de
Haagse.binnenstad zijn gestolen: 'Ijsvermaak' ven Jan van Goyen (onder) en
'Man m\t baard' van Rembrandt (boven)
Bij het opslaan en beheer van kunst
werken wordt er onderscheid ge
maakt tussen kunst van historische
waarde (gaat terug tot vóór de Gou
den Eeuw) die in aparte afdelingen
worden bewaard, en hedendaagse
kunst waarbij verschil wordt ge
maakt tussen werken met culturele
waarde en die met 'bijzondere' cultu
rele waarde. Die laatste werken wor
den met extra zorg behandeld. Vol
gens Linnemann van de BBK is de
hoeveelheid hedendaagse kunst -
daaronder massa's werken verkregen
via de vroegere Beeldende Kunste
naars Regeling (BKR) - overigens vele
malen groter dan de omvang van de
'historisch waardevolle kunst'.
De vorige week overleden Pantsjen Lama van Ti
bet.
