Meer aandacht aangeboren handicap
De weke potato-chip(2)
Nieuwe schertsvertoning over
toekomst van waterschappen
PZC/°Pinie en achtergrond
HOOGLERAAR KLINISCHE GENETICA:
'WË
Defensiebudget
Geruchten
Mensenrechten
Dissidenten
Consultatie
Registratie
Onderhandelen
Uitzondering
Rijkswaterstaat
denkwijzer
VRIJDAG 27 MEI 1988
Top komt
de Russen
slecht uit
(Van onze correspondent
Alexander Münninghoff
in Moskou)
We weten niet of Nancy Reagan
ook voor de komende topont
moeting, die zondag in Moskou be
gint, de raad van een sterrewichelaar
heeft ingeroepen. Maar als het de Rea-
gans erom te doen is om ook in de Sov
jetunie alle aandacht op zich geves
tigd te krijgen, dan is de datum van
dat bezoek wel buitengewoon onge
lukkig gekozen.
Niemand in Moskou heeft namelijk
echt tijd voor de Amerikanen, geobse
deerd als men is door de komende par
tijconferentie, die eind juni over het
Perestrojka-verloop en de merites van
die vernieuwingen een oordeel zal vel
len. En zeker nu het wel vaststaat, dat
de top weinig meer zal brengen dan de
herbevestiging dat Reagan en Gor-
batsjov het goed met elkaar kunnen
vinden (en dat de dames elkaar niet
kunnen luchten of zien), is de politieke
belangstelling voor het eerste bezoek
van een Amerikaanse president in
veertien jaar maar matig.
De Sovjet-kranten kunnen ook niet
veel meer doen dan constateren, dat er
in Genève, al het optimisme van de
laatste maanden ten spijt, geen duide
lijke vorderingen worden gemaakt in
het Start-overleg, dat de wederzijdse
halvering van de grote strategische ra
ketten beoogt. Er is wel enige vooruit
gang, en er is natuurlijk de spreek
woordelijke goede wil.
Gorbatsjov heeft het vrij gemakkelijk.
Wat zijn binnenlandse problemen ook
zijn, voor het buitenlandse ontwape-
ningsbeleid heeft hij werkelijk de una
nieme steun van de hele partijtop en
ook in het leger zijn er eigenlijk geen
dissonanten. Immers, het gaat de Sov
jets uiteindelijk om een puur econo
misch belang.
De Perestrojka zal niet kunnen func
tioneren als niet een aanzienlijk deel
van het defensiebudget kan worden
aangewend voor investeringen in de
civiele sector. En algemeen is het in
zicht in dit land doorgedrongen, dat
een Sovjetunie met een supermodern
leger maar een verpauperende, in al
les op het Westen achterlopende,
maatschappij niet meer aanvaard
baar is. Dus kun je zeggen, dat elke ca
tegorie kernwapens die Gorbatsjov
weet te liquideren pure winst voor de
Perestrojka is.
De Amerikanen beseffen dit natuurlijk
ook. En hier komt de factor wantrou
wen, die in de hele ontwapeningspro-
blematiek zo'n belangrijke rol speelt,
om de hoek kijken. In het westen blijkt
men vooral beducht voor het conven
tionele overwicht van het Warschau
pact. Dat zou, als de raketten verdwe
nen zijn, zeer drukkend en gevaarlijk
kunnen worden.
De Sovjets doen er nogal kribbig over.
Ze wijzen erop dat zij, wat het wan
trouwen aangaat, toch al heel wat risi
co hebben genomen door de Franse en
Engelse atoomarsenalen buiten de
INF-onderhandelingen te houden. En
voorts vragen ze zich af, waarom de
Nato nooit gereageerd heeft op een
aanbod om ook over het terugbrengen
van de tanks en de aanvalshelicopters
te spreken.
Volgens een van de geruchten in Mos
kou is Gorbatsjov van plan om op de
top een eenzijdig terugtrekking van
ongeveer 50.000 Sovjet-soldaten uit
Oost-Europa aan te kondigen. Het po
litieke gewin voor Gorbatsjov zou
door zo'n verrassingsbod zeer groot
zijn, zowel binnenslands waar men na
het Afghaanse avontuur het liefst alle
Sovjet-soldaten huiswaarts ziet ke
ren, als in het Westen, vooral in de
Duitse Bondsrepubliek en in de VS.
Dit zou de zet van Gorbatsjov kunnen
zijn die de komende top kleur zou kun
nen geven. Wat Reagan kan doen om
de show te stelen in Moskou is echter
heel wat minder duidelijk. Nu Gor
batsjov een hele serie consessies heeft
gedaan in de kwestie Afghanistan lijkt
het voor de hand te liggen, dat de Sov
jet-leider het zich niet meer zal kunnen
permitteren om ook in andere regiona
le kwesties op dit moment de Ameri
kaanse verlangens in te willigen.
Een veel gehoord idee is dat Reagan
zou beloven de wapensteun aan de Af
ghaanse rebellen of de Contra's in Ni
caragua te staken in ruil voor bijvoor
beeld een terugtrekking van de Cu
baanse troepen uit Angola of een begin
van een regeling van het door Vietnam
bezette Cambodja wordt door Ameri-
Russische vrouwen planten in Moskou bloemen voor de top tussen Reagan en Gorbatsjov.
kaanse waarnemers hier in Moskou als
onuitvoerbaar omschreven, omdat die
fondsen voor wapensteun al in het
budget vastliggen.
Bovendien wijst men erop, dat de Con
tra's en de Moedzjaheddin het per
soonlijke stokpaardje van de presi
dent zijn, net als het Star Wars-project.
Met het verdwijnen van Reagan zul
len, zo verwacht men in Amerikaanse
kringen in Moskou, ook deze obstakels
vervagen.
Dus blijft er voor de Grote Communi
cator op zijn trip door Moskou alleen
nog het gebied van de mensenrechten
over als mogelijk oogstveld. Het pro
gramma voorziet in een bezoek aan
het Danilov-klooster, waarmee Rea
gan naar het schijnt zijn betrokken
heid bij de godsdienstvrijheid wil on
derstrepen.
Maar daarvoor moetje niet in het Da
nilov-klooster zijn. Het is onduidelijk
welke raadgevers Reagan tot deze reli
gieuze excursie hebben aangespoord.
Wie zijn tijd in de Orthodoxe Russi
sche Kerk wil doorbrengen wordt te
genwoordig in de USSR geen stro
breed meer in de weg gelegd. Sterker
nog: Gorbatsjov heeft duidelijk ge
maakt dat hij de kerk, als instantie die
hoge morele kwaliteiten van de mens
nastreeft, voor de Perestrojka best kan
gebruiken.
Problemen van geloofsvrijheid, als ze
al werkelijk bestaan, zijn hooguit te
vinden in krijgen van baptisten, ad
ventisten of Hari Krisjna-aanhangers.
Een bezoek aan het Danilov-klooster
kan door de bevolking niet anders be
grepen worden dan als een persoonlij
ke goedkeuring door Reagan van het
godsdienstbeleid van het Kremlin.
Wat de dissidenten betreft: het is al
vaak gezegd en het is waar dat ze in de
Glasnost-mêlée een ondergeschikte
rol spelen. Recente arrestaties van on
der meer Sergej Grigorjants en Paroeir
Ajrikjan hebben laten zien, waar de
grenzen van de glasnost liggen. Gri
gorjants stelde zijn buitenhuisje ter
beschikking voor de oprichtingsverga
dering van de Democratische Unie,
een gezelschap dat een meerpartijen-
stelsel wil, opheffing van het War
schaupact en meer van dat soort
ideeën.
Beide voorstellen overschrijden de
grenzen van de glasnost omdat zij de
grenzen van wat er in de USSR orga
niek mogelijk is willen doorbreken.
Kritiek binnen het bestaande stelsel
is tegenwoordig toegestaan, het aan
dragen van alternatieven voor het
systeem echter nadrukkelijk niet.
Reagan zal wel zo verstandig zijn om
als president van de Verenigde Staten
van deze categorie dissidenten af te
blijven. Blijft over de groep mensen die
een uitreisvisum willen maar niet krij
gen. Met de akkoorden van Helsinki in
de hand zal Reagan voor hen mis
schien iets kunnen doen, al blijft het
punt omtrent de kennis van staatsge
heimen een struikelblok. Gorbatsjov
heeft gezegd, dat mensen die zulke ge
heime kennis dragen een bepaalde tijd
een visum geweigerd kan worden, na
melijk totdat hun kennis verouderd is.
De Amerikanen vinden dat redelijk,
zoals hun minister Schultz onlangs
nog verklaarde.
Maar de refuseniks en de otkazniks,
die in sommige gevallen meer dan tien
jaar in de wachtkamer zitten, vinden
de behandeling van hun zaak door de
willekeurig opererende autoriteiten
(er is nog geen emigratiewet) onrede
lijk. Een aantal van hen zal door Rea
gan op de derde dag van zijn bezoek
ontvangen worden. Het is waarschijn
lijk, dat ter gelegenheid van de top als
gebaar van goede wil een aantal visa
zal worden verstrekt. Maar of Reagan
daarmee de show zal stelen mag wor
den betwijfeld.
Het geheel overziend kan de conclusie
slechts luiden, dat deze vierde topont
moeting er slechts is omdat er drie aan
voorafgegaan zijn en men de dialoog
niet wil onderbreken. Maar het werke
lijke zakendoen met de Sovjets lijkt
voorbehouden aan de man die straks
in november in Amerika als winnaar
uit de verkiezingen zal komen.
(Door onze redacteur
Greetje van der Veen)
Uitgedrukt in procenten lijkt het
aantal kinderen in ons land dat
jaarlijks met een aangeboren afwij
king ter wereld komt, mee te vallen:
tussen de twee en vijf procent. Maar
in cijfers uitgedrukt ziet het er ineens
heel anders uit. Elk jaar worden er
tussen de zevenduizend en twaalfdui
zend kinderen met een handicap ge
boren. En de meeste mensen staan er
niet bij stil dat zestig procent van de
Nederlanders op latere leeftijd met
een kwaal te maken krijgt waarbij
erfelijke factoren een rol spelen. Sui
kerziekte, astma, hart- en vaatziekten
zijn daar voorbeelden van.
Willen we deze ziekten en aangeboren
afwijkingen voorkomen dan zal er veel
meer aan voorlichting en onderzoek
moeten worden gedaan. En daarom is
dr. L. P. ten Kate blij met zijn benoe
ming tot bijzonder hoogleraar in de
klinische genetica aan de rijksuniver
siteit van Groningen. „Het vak krijgt
wat meer een gezicht. Je staat minder
buiten spel. De klinische genetica
moet worden gepromoot en vanuit een
hoogleraarspositie heb je wat meer
mogelijkheden," zegt prof. Ten Kate.
De bijzondere leerstoel is er gekomen
na een initiatief van de vereniging van
bij aangeboren afwijkingen betrokken
Ouder- en Patiëntenorganisaties
(VSOP). De vereniging vindt dat de
overheid te weinig het belang inziet
van onderzoek naar aangeboren ziek
ten en afwijkingen.
Professor Ten Kate is het daarmee
eens. „Om aangeboren afwijkingen te
voorkomen, moet je kennis hebben.
En voor kennis is onderzoek nodig. De
bundeling van onderzoek en kennis
heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat we
nu in de meeste gevallen in het begin
van de zwangerschap kunnen ontdek
ken of een jongetje de ziekte van Du-
chenne (een ernstige spierziekte, red.)
zal krijgen. En dat we met honderd
procent zekerheid kunnen constate
ren of de moeder draagster is van die
ziekte. Tien jaar geleden konden we
dat nog niet".
„Nu weten we ook dat moeders boven
de 35 jaar meer kans hebben op een
mongooltje. Als je dat weet, kun je
door prenataal onderzoek preventieve
maatregelen nemen. Er moet veel
meer erfelijkheidsvoorlichting komen.
Voor de duizenden aanstaande ouder
paren met bepaalde ziekten in de fami
lie, moet het mogelijk zijn vragen te
stellen over de risico's die hun even
tuele kinderen lopen. Bij de huisartsen
kunnen ze daarvoor niet terecht. De
meeste huisartsen weten er te weinig
van. Daar zijn zij ook niet voor opge
leid. Ik vind dat er daarom regionale
consultatiebureaus zouden moeten
komen waar iedereen terecht kan voor
informatie over die risico's. Het pro
bleem is dat er een ongerijmdheid be
staat tussen de behoefte van zowel de
ouders als de wetenschappers aan
kennis en de mogelijkheden om die
kennis te verkrijgen. In dat opzicht
constateer ik bij de overheid een ge
brek aan beleid".
Professor Ten Kate is leider van de
Nederlandse bijdrage aan een Euro
pees project voor het registreren van
aangeboren afwijkingen (het Eurocat
project). In het kader van dat project
registreert hij in Groningen en Dren
the de gevallen van aangeboren afwij
kingen.
Met de gegevens van registraties in an
dere EG-landen kan bijvoorbeeld een
goed beeld worden verkregen of be
paalde medicijnen of milieufactoren
een rol spelen bij aangeboren afwijkin
gen. „Zo werd bijvoorbeeld negen
maanden na de ramp in Tsjernobyl in
Berlijn beweerd dat er ineens veel
meer mongooltjes waren geboren.
Maar door de registratie in heel Euro
pa bleek het verband met Tsjernobyl
volstrekt onjuist. Zo werd ook aan de
hand van registratiegegevens het ge
rucht ontzenuwd dat in een dorp in het
noorden enige tijd geleden ineens op
vallend veel kinderen met een afwij
king zouden zijn geboren".
„Een paar jaar geleden werd van een
bepaald medicijn tegen toevallen be
weerd dat als dat aan zwangere vrou
wen zou worden toegediend, ze meer
kans hadden op een kind met een open
ruggetje. We hebben toen twee zulke
gevallen gevonden. Er zou dus ver
band kunnen zijn en dat is toen reden
genoeg geweest om specialisten daar
op attent te maken. Op deze wijze kun
nen we paniek en rampen zoals met
softenon voorkomen".
Professor Ten Kate wil in de nabije
toekomst onderzoek doen naar het
eventuele verband tussen kinderen
met een afwijking en aanstaande moe
ders die beroepsmatig met gevaarlijke
stoffen te maken hebben. „In principe
is het mogelijk dat blootstelling aan
bepaalde chemische stoffen aangebo
ren afwijkingen tot gevolg heeft. We
willen wel eens weten hoe vaak dat
voor komt".
Door René Diekstra)
Scholieren hebben grote invloed
op het gedrag van hun leraren.
Ze kunnen zelfs bepalen aan welke
kant van het klaslokaal hij of zij les
geeft, mits ze op een slimme manier
positieve aandacht geven. Een van
mijn collega's vroeg een groep scho
lieren, zonder dat hun leraren dat
wisten, om met volle aandacht de les
te volgen en de leraar aan te kijken
als deze links voor het bord stond.
Stond hij of zij rechts voor het bord,
dan toonden de scholieren zich on-
geinteresseerd en keken de leraar
niet aan. Wat gebeurde? Binnen de
tijd van 30 tot 60 minuten stonden de
meeste leraren als genageld links
voor het bord les te geven.
Als positieve aandacht al bij volwas
senen (zonder dat ze zich daarvan
bewust zijn) zo'n grote invloed kan
hebben, dan is dat bij kinderen na
tuurlijk helemaal het geval. Positie
ve aandacht dat wil zeggen: het
belonen van gewenst gedrag door
woord, gebaar of een presentje
werkt vooral krachtig als het zo snel
mogelijk wordt gegeven. Het werkt
trouwens ook als het later gegeven
wordt met een opmerking als: "Je
hebt je vanmorgen prima zelf aange
kleed, dus Om iemand gewenst
gedrag te leren moet positieve aan
dacht in het begin betrekkelijk vaak
worden gegeven. Maar al heel gauw
heeft een kind genoeg aan af en toe
een beloning omdat het geleerd heeft
zich goed te voelen bij goed gedrag.
Natuurlijk moet de ouder wel tege
lijk ongewenst gedrag van het kind
negeren. Dat wil dus zeggen: niet
reageren of zich gewoon met iets an
ders blijven bezighouden als het
kind zeurt of zijn speelgoed niet op
ruimt.
Beloning of positieve aandacht is
eenrichtingsverkeer, waarbij de ou
der beslist welk gedrag beloond
wordthet kind heeft daar geen in
breng in. Met oudere kinderen is het
vaak zinnig om hen wel een inbreng
te geven en een afspraak te maken of
een contract te sluiten. Bij een con
tract heeft het kind een stem in wat
hij zal moeten doen om een bepaalde
beloning te krijgen. Kind en ouder
maken een 'deal' met elkaar. Wan
neer het kind daarbij inbreng heeft
gehad en het gevoel heeft dat het
contract ook voor hem voordelen
heeft, dan heeft het er belang bij dat
het werkt. Op die manier heeft ieder
een er baat bij.
Een voorbeeld. Als het kind de hele
week na het avondeten zonder dat
het er aan herinnerd moest worden
de tafel heeft afgeruimd, dan mag
het samen met vriendjes of vriendin
netjes iets in de oven bakken, bij
voorbeeld koekjes. Of als het kind
zich goed heeft gedragen bij de op
pas, dan wordt het beloond met een
presentje onder zijn kussen de vol
gende morgen. De combinatie van
afspraken maken en positieve aan
dacht is vaak een heel effectieve.
Een contract maken bespaart vaak
een heleboel bekvechten, omdat de
partijen wederzijds de voorwaarden
zijn overeengekomen. Zorg er wel
voor dat het kind de beloning pas
krijgt nadat het zijn deel van het con
tract heeft ingelost, en niet eerder.
(Als de ouder zich aan zijn belofte
houdt, maar het kind doet dat niet,
waar blijf je dan? Het omgekeerde
geldt natuurlijk ook.) Maar laat u
niet uit het veld slaan als uw kind
^KÊÊKÊÊÊÊÊÊmmtÊÊÊtr t m
mWmmfféI
1
Registratie van aangeboren afwijkingen en uitbreiding van de erfelijkheids
voorlichting kunnen veel ellende voorkomen.
(Van onze redacteur
Rinus Antonisse)
Dezer dagen prolongeren provinciale staten hun
schertsvertoning over de toekomst van de Zeeuw
se waterschappen. In enkele adviescommissies en -
eind juni - in de staten wordt een voorstel van het dage
lijks provinciebestuur behandeld, dat op voorhand
van een samenhangend waterbeheer in Zeeland een
mislukking maakt. Nochtans tekent zich in de staten
een meerderheid af die het voorstel steunt. Oftewel:
behoud van zeven waterschappen. In de politiek is nu
eenmaal soms het slechtst denkbare resultaat haal
baar.
Het betekent dat voor het waterkwaliteitsbeheer enke
le lichte samenwerkingsvormen worden gesloten (ook
al heeft het ministerie van binnenlandse zaken daar
nogal wat formeel-juridische bedenkingen tegen). Dat
komt noch het waterbeheer, noch de hoogte van de zui
veringsheffing ten goede, maar wie daar op let is een
kniesoor. De drie waterschappen in Zeeuwsch-Vlaande-
ren pakken samen aan, evenals de waterschappen Wal
cheren, Schouwen-Duiveland en Tholen/Sint-Philips-
land. Het waterschap Noord- en Zuid-Beveland dopt de
eigen boontjes.
De samenwerking heeft vooral betrekking op de techni
sche uitwerking van het waterkwaliteitsbeheer. Geza
menlijk deskundigen aanstellen. Het beleid blijft een
zaak van de afzonderlijke besturen. Alleen via de
Zeeuwse Waterschapsbond kunnen - geheel vrijblij
vend, zonder enige dwang - algemene lijnen worden af
gesproken. Met een dergelijke constructie - een paskwil
van de eerste orde - zijn gedeputeerde staten akkoord
gegaan. Ze zullen de rechtse partijen aan hun zijde vin
den. Die keerden zich immers vorig jaar februari al
tégen concentratie van waterschappen. Het CDA
hield, volgens beproefd recept, nog even een slag om de
arm. Via een motie kregen de waterschappen tijd te be
wijzen dat ze zónder fusie ook tot een goed waterbe
heer kunnen komen. Dat mislukte natuurlijk.
ven. Zonodig komen er nadere voorstellen over het wa-
terschapsbestel.
Een dergelijke opzet is bestuurlijk ronduit afkeurens
waardig. De waterschappen gaan als het ware voor
waardelijk over. De twijfel blijft als een zwaard van Da
mocles boven hun hoofden hangen. Op die manier is
nooit een verantwoord beleid op te bouwen. Er komt bij
dat gedeputeerde G. de Vries-Hommes, die geacht
wordt het milieubelang te bewaken, méér be
voegdheden en taken naar provinciale waterstaat wil
schuiven. Dat betekent regelrechte uitholling van de ei
gen verantwoordelijkheid van de waterschappen. Vorig
jaar waren de waterschappen nog fel tegen die construc
tie. De drang tot lijfsbehoud is zo groot, dat ze thans
zwijgen over het uitkleden van de autonomie.
Rijkswaterstaat heeft het zwaktebod dat nu op tafel
ligt, op niet mis te verstane wijze de grond ingeboord.
Deze dienst ziet in het belang van milieu en burger
één oplossing: concentratie van waterschappen.
Zorgen voor grotere eenheden, dus bundeling van ken
nis; spreiding van kosten; eenheid in beleid. Haar
scherp legt rijkswaterstaat de mankementen van de
gekozen constructie bloot. Het mag niet baten. Oude
koek, zeggen gedeputeerde staten. Niets is minder
waar. Het college geeft dat zelf toe, door de water
schappen nota bene het voordeel van de twijfel te ge-
Van de waterschappen - nog niet eens in staat tot sa
menwerking met de watermaatschappij Zuid-West-
Nederland op laboratoriumgebied te besluiten - is ui
teraard niets te verwachten. Eén uitzondering:
Noord- en Zuid-Beveland. Daar heeft altijd het inzicht
bestaan dat bundeling onontkoombaar is, wil het leef
milieu verbeteren en de zuiveringsheffing niet tot nog
grotere hoogten stijgen.
In de wandelgangen van de Middelburgse Abdij wordt
gesmiespeld dat het Bevelandse waterschap na no
vember '88 wel zal bijdraaien. Dan wordt gedoeld op het
vertrek van dijkgraaf G. J. de Jager (tevens dissident
CDA-statenlid), die als kwade genius van het vooruit
ziende optreden van het waterschap wordt gezien.
De algemene vergadering van het waterschap heeft dat
idee gelogenstraft. Het héle waterschap ziet de gang
van zaken niet zitten. Onlangs is een motie aangeno
men: het voorstel van gedeputeerde staten maakt geen
einde aan de onzekerheid over het Zeeuwse water-
schapsbestel en de (financiële) belangen van de inge
landen zijn daarmee zeker niet gebaat. De algemene
vergadering toont zich realistischer dan gedeputeerde
staten: er moet definitief gekozen worden voor draag
krachtige waterschappen in Zeeland.
Daar zal het wel bij blijven. Van VVD, SGP, RPF/GPV is
bekend dat ze zeven waterschappen willen houden. Het
CDA heeft dat ook beleden en zal, ondanks reeksen ar
gumenten, niet veranderen. Want het innemen van een
ander standpunt bij het CDA is nóg zeldzamer dan
het vinden van de paddestoel Fimaria Deformis. PvdA,
D66 en PPR willen wel, maar zijn in de minderheid. In
welke bochten men zich zal wringen om tegen het be
lang van de bevolking, toch voor behoud van zeven wa
terschappen te kiezen? Óf zal men de schertsvertoning
fatsoenshalve beperken door de discussie kort te hou
den?
kreunt en steunt bij het uitvoert
van zijn deel van de afspraak
kind heeft er recht op te klagen ovt
wat hij moet doen: "Waarom moet
eigenlijk iedere keer de tafel opri
men. Waarom maken jullie altijd 2
veel borden en pannen vies?" a
hoeft het karweitje niet leuk te vi
den, als het maar gebeurt.
Soms beloven ouders iets naaree
pretpark gaan of een nieuwe fiets
dat tamelijk ver in de toekomst lij
Dan is het belangrijk om korte te
mijn beloningen te geven, om h
kind bewust te maken van het Je
dat het 'op weg' is. Kinderen vinde
het vaak leuk om stickers of bonne
te krijgen die ze kunnen inleven
voor de grote beloning als ze hu
werk afhebben. Als u de kleine stq
pen op weg naar het doel beloon
dan lijkt het niet zo onbereikbaar t
is het kind niet zo gauw geneigd op
geven. Het vermindert ook de ne
ging die ouders nogal eens hebbe
om na een hele moeilijke dag degri
te beloning in te trekken ("je denk
toch niet dat we na vandaag nogzi
hebben om met jou naar een pre
park te gaan, alsof jij zo'n pretti
kind bent") en daarmee een aanti
dagen van heuse moeite door ht
kind weg te gooien.
Een van de meest effectieve manit
ren om kinderen te leren met ongi
wenst gedrag te stoppen is de zogi
naamde time-out. Als een kind ech
onmogelijk is andere kindere
slaan, dingen kapot maken, metete
gooien neem dan niet de moeit
strafte geven. Maak in plaats dam
van precies duidelijk wat u onaan
vaardbaar vindt. Zeg zoiets als
"Louis, je blijft maar bezig met John
ny te slaan en dus heb je behoeft
aan een pauze. Ik zet de wekker op
minuten. Ga naar je kamer totdat i
afloopt". Het idee is om 5 minutenli
chamelijke afstand tussen het kim
en zijn probleemgedrag te scheppen
Vijf minuten afzondering is geen ne
gatieve aandacht. Het is beslist ooi
geen beloning. Het is een periode ov
te kalmeren. Bovendien geeft de ti
me-out ook de ouder de gelegenheii
even na te denken over hoe vervol
gens het kind zo goed mogelijk aanti
pakken. Als het kind weigert nam
zijn kamer te gaan, breng het ei
naartoe. En tenzij het daar de din
gen dreigt te vernielen, laat het aai
het kind over wat het daar doet. Op
leggen wat het in zijn kamer wél
niet mag doen leidt maar al te gauu
tot een machtsstrijd. Als het kiiu
daar klaagt of huilt, negeer het. Laa
het gewoon even met zichzelf zijn.
Als de time-out over is, ga dan nie
allerlei toespraken houden. Zeg een
voudig: "De tijd is om" of laat he
kind zelf op het geluid van de wekke
naar buiten komen. Als het dan wee
op dezelfde manier begint te donder
jagen, breng het weer naar zijn ka
mer voor een time-out. Als het kim
dan meteen weer naar buiten ren
staat u weinig anders te doen dai
het heel stevig aan te pakken. U kun
zelfs besluiten hem even in zijn ka
mer op te sluiten.
Ik weet dat zoiets wreed klinkt, maa
denk er eens over na hoeveel wrede
het is om een kind maar zijn gang li
laten gaan, het te laten opgroeier
zonder enig ontzag voor anderen
Hoe goed, denkt u, dat zijn contadei
met anderen in de toekomst zullei
zijn? Het grote voordeel van het ti
me-out systeem is dat wanneer he
kind er eenmaal aan gewend is t
raakt., het over tiet algemeen de on
vermijdelijkheid ervan accepteert.
Laat u niet door de aanwezigheid
van anderen ervan weerhouden de
ze manier te gebruiken. Als uw kinc
zich slecht gedraagt, wanneer u bi
vrienden op bezoek bent, probeei
dan een kamer te vinden waar hij al
leen kan zijn en doe dan alsof u thuis
bent. Het is beslist vervelend als an
deren het niet met uw aanpak eens
zijn en u kritiek geven. Maar u heil
het recht te doen wat het beste vooi
uw kind werkt.
Een andere manier om het jonge
kind te leren zich te gedragen is door
middel van wat psychologen noe
men: omgevingscontrole. Al te vaak
plaatsen we jonge kinderen in een
omgeving die in werkelijkheid alleen
maar geschikt is voor volwassenen.
We leggen breekbare, kostbare voor
werpen zomaar voor het grijpen van
peuters en kleuters neer, maar gaan
wel uit onze bol als ze beschadigd
worden.
Een fraai voorbeeld van gebrek aan
omgevingscontrole zag ik een tijd ge
leden bij een voetbalwedstrijd. Een
vader mepte zijn 2-jarige dochtertje
omdat het kind omgekeerd op haar
zitplaats stond en handjes vol pop
corn aan het gooien was naar de
mensen die erachter zaten. Als de va
der had nagedacht over wat voor
soort middag het voor zijn kind was,
had hij zich gerealiseerd dat hij zijn
kind praktisch voor verveling en fru
stratie aan het programmeren was
en dus het ongewenste gedrag in fei
te had uitgelokt. Ik zou wel eens wa
len weten of de vader het zo leuk had
gevonden om gedwongen te moeten
zitten tussen mensen die minstens
twee keer zo groot waren als hijzel]
en die urenlang niks anders deden
dan bezig zijn met dingen waarvan
hij niets begreep en waarin hij met
geinteresseerd was.
Diezelfde vader had overigens met
eens opgemerkt hoe zijn dochtertje
praktisch totaan de pauze als een
olijf zo braaf op haar stoel had geze
ten. Pas toen ze begon te klieren had
hij haar aandacht geschonken
Geen wonder dat ze ook na het pa
slaag was blijven dreinen. Want zo
als zachtgeworden potato-cmps
voor een hongerig kind nog altijd be
ter zijn dan helemaal geen, zo is ne
gatieve aandacht nog altijd mee
dan geen aandacht.
