BCIEKIEN
WISISK
waar blijft de
nieuwe claus.
letters letteren
befje woljf
PZC/ week-uit 21
Bij ons:
J.M.A. Biesheuvel
10 dagen lang gratis.
VERTAALD
beweging
wthousiast
weggevallen
koeterwaals
gerlof leistra
'Een overtollig mens'
cadeau bij aankoop
van ten minste f 19,50
aan boeken, zolang de
voorraad strekt.
BOEKHANDEL
bloem
van het reve
ZATERDAG 12 MAART 1988
intwerpen is het Mekka van de Vlaamse
literatuur. De belangrijkste
Uitgeverijen zijn er gevestigd en er wonen
lertiit de meeste schrijvers. Toch is er geen
Sprake van een bruisend literair leven.
Daarvoor ligt de recente crisis nog te vers in
het geheugen. En het zal ook nog een hele
[ijdduren voor de Vlaamse literatuur in
Nederland weer voor vol wordt aangezien.
Volgens sceptici blijft dat een utopie.
En dat terwijl je vroeger eenvoudigweg niet
pde Vlaamse literatuur heen kon. Willem
llsschot en Louis Paul Boon waren
onbetwiste Meesters en Hugo Claus is
Uitgegroeid tot de Keizer van Vlaanderen,
Kpaar ook nog steeds actieve schrijvers als
Ward Ruyslinck, Jos Vandeloo en Hubert
fLampo zijn in Nederland geen onbekenden.
In de jaren zestig telde de Vlaamse literatuur
ll§ volop mee, daarna werd het stil. Tot
Hügo Claus in 1983 Het verdriet van België
publiceerde. Plotseling wisten ook
iclrijvers als Walter van den Broeck en
llpnika van Paemel eindelijk de weg naar
Biet; grote re publiek te vinden.
Betekende de verschijning van Het verdriet
Iran België een belangrijke impuls voor het
ptebire leven, de split van uitgeverij
iahteau drie j aar later zorgde volgens
pficus Jos Borré voor een kleine
gardverschuiving. Er was weer concurrentie
bntstaan, ineens werd jacht gemaakt op
Mutanten, schreef hij in 1987 in het
laaroverzicht van de Vlaamse literatuur,
wè was er gebeurd? Na een slepend conflict
werd Julien Weverbergh begin '86 door
plevier ontslagen als directeur van het
respectabele Vlaamse uitgevershuis
fdanteau. Weverbergh liet een uitgekleed
foids achter en begon prompt een nieuwe
pgeverijHadewych-Houtekiet. Onder de
Bugels van de Nederlandse uitgeefgroep
lombo bracht hij in een record-tempo een
Ipntigtal titels op de markt en werd zo een
Keuze concurrent voor zijn voormalige
werkgever.
De ichter-criticus en hoofdredacteur van
|1 Nieuw Wereld Tijdschrift Herman de
fconinck (44) bewoont een imposant
beo-klassiek pand in Berchem, een
hroorstad van Antwerpen. Ook hij bespeurt
iihids kort weer enige beweging in het
boekenbedrijf. Naast Manteau en
Houtekiet beginnen immers ook kleinere
uitgeverijen als Dedalus en Kritak aan de
weg te timmeren. 'En met talenten als Dirk
wan Bastelaere, Charles Ducal, Eric Spinoy
en B ard De wulf is een nieuwe
dichtersgeneratie opgestaan waar ik wel
[wat van verwacht'.
Coninck vraagt zich echter af of in
anderen wel voldoende talent rondloopt,
t komt er nu op neer dat die uitgeverijen
it zijn vieren in een vijver zitten te vissen
[waar nauwelijks vis in zit. Julien
Weverbergh heeft me wel eens in vertrouwen
i: Ja jongen, ik heb personeel inleven
te houden! Ik moet omzet maken.'
Jst is tegenwoordig heel moeilijk niet
Bijgegeven te worden. Maar wij zijn maar
Kén klein landje. Als erin een jaar twee goeie
peken verschijnen, is dat al veel. Toch is
|efi half gelukte Vlaamse roman voor mij
altijd nog geslaagder dan een geslaagde
[Nederlandse roman. Het is immers je eigen
merkelijkheid'.
Uitgeverij Houtekiet heeft een
Erufmbemeten etage betrokken vlak bij het
centrum van Antwerpen. Volgens
[directeur-uitgever Julien Weverbergh (58)
ishet gemiddelde peil van de opgestuurde
manuscripten veel hoger dan tien jaar
geleden. 'Het is alsof iedereen tien jaar
peft zitten wachten en nu barst het aan alle
kanten los. Een soort ontploffing van
piteraire creativiteit waar ik nooit van had
Burven dromen'.
In de jaren zeventig was alleen het werk van
ld dichter Jotie 't Hooft die in '77 op 21-jarige
peftijd zelfmoord pleegde door middel van
|eti overdosis cocaïnê, een literaire sensatie.
Pan zijn bundels Schreeuwlandschap en
Ju kieverdriet zijn een kleine
ffntigduizend exemplaren verkocht,
jftverbergh over zijn overleden schoonzoon:
Iptie had het talent van een Claus. Hij was
pijd aan het schrijven, altijd! Nuhebje
pfenten als Kristien Hemmerechts, Tom
lanoye, Carlos Backers. Het kan niet op.
Jotie stond toen alleen',
pjs ik vraag of hij Herman Brusselmans niet
||rgeet, reageert Weverbergh korzelig. 'Nee,
lip wordt volledig overschat. Die man kan
fetschrijven. Altijd dezelfde grappen. In
Ijn nieuwste boek gaat hij weer elke
literaire moeilijkheid uit de weg. Lanoye is
pel beter. Die zou ik wel willen uitgeven'.
i?® criticus-essayist Lionel Deflo (48) zwaait
gihds het ontslag van Weverbergh met veel
pthousiasme de scepter bij Manteau. Zijn
Wrkkamer biedt uitzicht op de zijkant van
pt Museum voor Schone Kunsten. Tijdens
ffis gesprek houdt Deflo zijn jas aan: de
prwarming is uitgevallen en het is
steenkoud. Deflo is het roerend eens met
Herman de Coninck: 'Goeie vis is schaars.
Bis wel een lichte opleving, maar we
jjtogen nog geen victorie kraaien. De
(euwe Claus is nog niet geboren!'
jverigens beschouwt Deflo 'zijn' Pol Hoste -
pteur van onder meer de roman Vrouwelijk
Pkelvoud - als de coming man van de
[naamse literatuur.
Idlo wijst op de relatief geringe omvang
pn de Vlaamse markt. 'Erwonenvijf
l"l°en Vlamingen in België, de rest bestaat
P-Walen. Driekwart van onze markt zit dus
Nederland. Met mijn collega Julien
Weverbergh wil ik dan ook de vredespijp
Jken. We hebben het al moeilij k genoeg om
F Nederlandse markt te veroveren. Dan
B°?tje niet onderling gaan zitten ruzie
■aken',
lussen neus en lippen door meldt Deflo dat
F v'jfde boek van Herman Portocarero -
Bn ^an de succesnummers van concurrent
Riutekiet - weer bij Manteau verschijnt.
I^at weet Weverbergh nog niet, maar dan
■est "ij het maar in de krant'.
Lange tijd was het droevig gesteld met de Vlaamse letteren. Werd er in de
jaren zestig nog op straat geschreven, de Stille Generatie van de jaren
zeventig zat het liefst binnen, met de rolluiken dicht. Hun academische
boeken bleven vrijwel onopgemerkt. Vriend en vijand spraken van een
impasse.
In 1983 beëindigde Hugo Claus met zijn meesterwerk Het verdriet van
België in één klap de heersende crisis. We maakten kennis met de na
palm-humor van schrijvers als Herman Brusselmans en Tom Lanoye en
de Ietteren begonnen weer te knetteren.
De gecompliceerde relatie tussen Vlaanderen en Nederland is het thema
van de komende Boekenweek. 'De impasse is doorbroken, maar we mo
gen nog geen victorie kraaien. De nieuwe Claus is nog niet geboren.'
Vreemd genoeg wordt de onmiskenbare
literaire bloei van de laatste jaren in
Vlaanderen nauwelijks gesteund door een
serieuze kritiek in de dag- en weekbladen.
Weverbergh: 'Door gebrek aan kritiek zit je
in een soort vacuüm'. En Lionel Deflo:
'Kritiek in Vlaanderen bestaat niet,
behalve in de literaire tijdschriften. De
recensies in de dagbladen zijn beneden
peil'.
Alleen de zaterdagse boekenpagina's van
het socialistische dagblad De Morgen -
gecoördineerd door Pausje Herman de
Coninck - zijn de moeite waard. De rest is
volgens ingewijden nietszeggend gepruttel.
En ook De Morgen vertoont kuren. Criticus
Jos Borré bijvoorbeeld schreef het debuut
van Herman Portocarero de hemel in ('Opzij
opzij, hier komt de nieuwe Claus'), maar
weigerde diens meest recente roman De
eeuw die Beiroet heet te recenseren: hij
snapte het boek niet!
Van de literaire tijdschriften is naast het
Nieuw Wereld Tijschrift, de Poëzie Krant en
Kreatief vooral het jonge tijdschrift De
Brakke Hond de moeite waard. Het is een
beetje de luis in de pels van de Vlaamse
literatuur en publiceert vooral debutanten.
Vandaar dat de uitgevers elk nieuw nummer
uitvlooien op nieuw talent. Manteau-baas
Deflo meldt dat hij binnenkort met een
auteur komt die afkomstig is uit de stal van
De Brakke Hond en Julien Weverbergh zou
het tijdschrift wel graag over willen nemen.
'Wij hebben al een bloemlezing van de beste
verhalen gepubliceerd'.
Schrijver-criticus Paul de Wispelaere (59) is
in het dagelijks leven hoogleraar moderne
Nederlandse letterkunde aan de
universiteit van Antwerpen. Even dreigen
we elkaar mis te lopen, maar na één
telefoontje en een snelle autorit dwars door
Antwerpen treffen we elkaar op het
kantoor van uitgeverij Houtekiet. De
Wispelaere is blij met de groeiende
belangstelling voor Vlaamse literatuur.
Maar ook hij mist een gedegen kritiek in
Vlaanderen. 'In de jaren zestig hadden de
meeste Vlaamse kranten een criticus van
aanzien, met een eigen gezicht. Dat is
allemaal weggevallen'.
Zelf verzorgde De Wispelaere van 1965 tot
1970 een tweewekelijkse literaire kroniek op
de Belgische televisie onder de wervende
titel Vergeet niet te lezen. 'Zo'n programma
duurde drie kwartier en daar kwamen ook de
Nederlandse schrijvers graag op af. Dat is nu
volstrekt ondenkbaar. Maar als literatuur
niet goed wordt begeleid, kom je vanzelf in
een stilte terecht'.
Ook De Wispelaere gelooft dat de huidige
concurrentie voor Manteau geen kwaad kan.
'Het werkt niet stimulerend als één uitgever
een monopoliepositie inneemt. Nu gaat men
inderdaad weer op zoek naar debutanten.
Nadeel is dat er teveel wordt gepubliceerd.
Niemand wil de boot missen. Daar moetje
ook weer mee uitkijken. Dat is schadelijk
voor de goede auteurs en heeft een
devaluerende werking'.
Een veelgehoord bezwaar van Nederlandse
critici tegen Vlaamse auteurs is, dat ze hun
Nederlands niet beheersen en een soort
koeterwaals schrijven. De Wispelaere vindt
dat verwijt niet helemaal terecht. 'Bij
iemand als Louis Paul Boon vindt iedereen
het prachtig. En Het verdriet van België is
van begin tot eind in het Westvlaams
geschreven. Maar bij Claus is het een
literaire techniek. Is dat niet het geval, dan
moet je gewoon foutloos Nederlands
schrijven. Anders raak je verzeild in een
chaotische toestand waar je nooit meer
wijs uit wordt. Er moet een soort norm zijn.
Dat geldt in elk taalgebied'.
Julien Weverbergh vermoedt dat Vlamingen
altijd moeilijkheden zullen blijven houden
met hun taal. 'Wij gebruiken veel woorden
die men in Nederland niet kent'. Om het
bestaan van vooroordelen bij de
Nederlanders te illustreren, dist Weverbergh
een smakelijke anecdote op. 'Een paar jaar
geleden verscheen hier een kookboek. Een
recensent van de Nederlandse bibliotheken
vermeldde abuis dat het over de Belgische
keuken ging en door een Vlaming in het
Nederlands was vertaald. Er werd geen
enkel exemplaar besteld. Toen bleek dat het
over de Franse keuken ging en door een
Nederlander was vertaald, werden er
plotseling 600 exemplaren besteld
Claus in Antwerpen
foto wim riemens
Van het Reve
IAdvertentie
Boekenweek 1988:16t/m 26 maart
Nieuwe Burg 3 4331 AG Middelburg lel (01180) 13253
redactie andré oosthoek
Een belangrijk deel van de
Vlissingse zomeractiviteiten staat
dit jaar in het teken van de
schrijfsterBetje Wolff. Op 24 april
zal het 250jaar geleden zijn dat
Betje in Vlissingen werd geboren.
Bij het geboortehuis zal een
gedenkteken onthuld worden, in het
stedelijk museum vlakbij de Betje
Wolff-fontein) en in de bibliotheek
worden tentoonstellingen gehouden.
De BW-werkgroep onder
voorzitterschap van de schrijver
Wim Hofman organiseert een
(nationale) briefschrijfwedstrijd en
vraagt de aandacht voor
literatuurprojekten bij het
voortgezet onderwijs. In hotel
B ritannia wordt een bijeenkomst
gehouden met medewerking van de
literatuur-historicus profP. J.
Buynsters en de letterkundigen
Hella S. Haasse en Hans Warren.
Voorts staan enkele uitgaven op het
programma: een vouwblad bij een
literaire wandeling door Vlissingen
en een deeltje in de Slib-reeks
(Zeeuws Kunstenaarscentrum).
De Brusselse kunstenaarsgroep
Mass and Individual Moving laat
ook voor Betje de Pionier-pers
draaien en zal grote vellen en
banieren bedrukken met teksten
van tien dichters. Zij, Remco
Campert, JanG. Elburg, Jacques
Hamelink, Freek de Jonge, Johanna
Kruit, EdLeeflang, Andreas
Oosthoek, Hans Verhagen, Hans
van de Waarsenburg en Hans
Warren, zijn uitgenodigd speciaal
voor deze gelegenheid enkele regels
te schrijven. organisatie Culturele
Raad Vlissingen).
Marguerite Duras: De vervoering
vanLol V. Stein (Van Gennep,
24,50).Roman uitl964in de
vertaling vanAnnechien Vink;
PaulBowles: Hoogbovende
wereld (Contact, f 24,90). Na 'Het
huis van de spin' en 'Het dak van de
hemel' de derde roman van Paul
Bowles. Het verhaal speelt zich afin
Zuid-Amerika.
Antonio Tabucchi: De lijn van de
horizon (Contact, f 19,50). Vertaling
van de in 1986 verschenen roman
van de Italiaanse schrijver
Tabucchi over een lange zoektocht
naar het verleden vaneen
onbelangrijke dode.
Jim Cr ace: Het zevende
werelddeel Contact, 24,90).
Caroline van Ling en vertaalde het
debuut van Jim Cr ace uit het
Engels: zeven vertellingen waarin
heden en verleden door elkaar
lopen.
Edmund White: De lege kamer
(Veen, f 26,90). Vervolg op 'Verhaal
van een jongen', waarin de
ontwikkeling van een homoseksuele
jongen in het Amerika van de jaren
vijftig en zestig wordt geschetst.
Vladimir Vojnovitsj: De
merkwaardige lotgevallen van een
soldaat Ivan Tsjonkin (Meulenhoff
Pocket Editie, f 16,50). Vierde druk
van de bekende roman van
Vojnovitsj over de mysterieuze
soldaat met afgezakte laarzen. De
vertaling is van Gerard Cruys.
CarsonMcCullers: Debruiloft
Querido, f 32,50). Derde, geheel
herziene druk van de roman 'De
bruiloft' van McCullers uit 1946. De
eerste twee drukken verschenen
onder de titel 'Die wonderlijke
zomer'.
Kenzaburo Oë: Voetballen in
1960 (Meulenhoff, f 45,-).Norikode
Vroomen en Frans Montens
vertaalden de in 1967 verschenen
roman van de Japanse schrijver Oë.
Het verhaal speelt in 1960 tijdens de
protesten tegen het Japans-
Amerikaanse vredesverdrag
Louis-Ferdinand Céline: Van het
ene slot naar het andere
(Meulenhoff Pocket Editie, f 19,90)
Tweede druk van Célines roman
over de laatste jar en van de Tweede
Wereldoorlog in een vertaling van
Frans van Woerden. Van Woerden
ontving voor zijn Céline-vertalingen
de Martinus Nijhoffprijs 1988.
Gary Glickman: Jar en later
(Veen,f 26,90). Debuutroman van
de Amerikaanse schrijver Glickman
over een generatieconflict in een
Joodse familie. De vertaling is van
Mieke Lindenburg.
John David Morley: In het
labyrint (Contact,} 29,90). Na'De
waterhandel' een tweede roman van
John David Morley, uit het Engels
vertaald doorAgnes de Wit. Het
verhaal beschrijft het leven van een
man die verstrikt raakt in het
bureaucratische netwerk van het
naoorlogse Europa.
Maguerite Duras
Betje Wolff
De schrijfster Marion Bloem houdt
maandag 21 maart in de aula van de
Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg
een lezing over haar werk. In 1983
debuteerde ze met Geen gewoon
Indisch meisje. Vorig jaar
verschenen haar roman Lange
reizen korte liefdes en de novelle
Rio. Ook op filmgebied is de in 1952
in Arnhem geboren schrijfster
actief. Haar documentaire Het land
van mijn ouders (1983) - over de
speurtocht naar de wortels van haar
Indisch-zijn - wordt aan het begin
van de literaire avond vertoond.
Hans Warren schreef in zijn
letterkundige kroniek over het
romandebuut van Marion Bloem:
„Het is een literaire gebeurtenis,
zowel qua inhoud als qua vorm." En
over 'Lange reizen korte liefdes':
„De schrijfster laat zoveel van haar
en daardoor van ieder mens zien dat
ik onvoorwaardelijk durf herhalen
dat Marion Bloem tot de meest
belangwekkende Nederlandse
auteurs van deze tijd hoort."
De Zeeuwse Bibliotheek en
Boekhandel Fanoy, die de lezing
organiseren, willen met de literaire
avond een link leggen tussen de
internationale vrouwendag, die
afgelopen dinsdag in het teken
stond van de interculturele
samenleving, en de boekenweek. De
Bibliotheek geeft ter gelegenheid
van de lezing de brochure Geen
talent voor ondergeschiktheid uit,
waarin een overzicht wordt gegeven
van de sinds 1985 verschenen
werken van vrouwelijke auteurs.
(Kousteensedijk, Middelburg, 20
uur, SLAZ)
Marion Bloem
Op uitnodiging van de Stichting
Literaire Aktiviteiten Zeeland
(SLAZ) spreekt slavist Karei van
het Reve maandag 14 maart in de
Zeeuwse Bibliotheek over Poesjkin,
Toergenew en hun onderlinge
correspondentie. (Kousteensedijk,
Middelburg, 20 uur).