'Kirchentag': forum en
experimenteerterrein
Historie Wolters Samson
begint in Groningen
De helpers van Indonesië onder kritiek
PZC/°Pinie en achtergrond
Frustraties
bij Alliantie
Zuid-Afrika
Experimenten
Markt
ICU
Buitenland
Identiteit
Kluwer
Bende van Vier"
Natuurfonds
WOENSDAG 17 JUNI 1987
Van onze kerknieuwsredacteur Robert van de Woestijne)
Vandaag (woensdag) 17 juni tot zondag wordt in Frankfurt
de 22ste Duitse evangelische 'Kirchentag' gehouden. Hon
derdduizenden mensen - voornamelijk uit Duitsland, maar
ook uit veertig andere landen, waaronder Nederland - zullen
tijdens deze dagen hun weg zoeken op dit 'experimenteerter
rein' van de Duitse kerken. Thema van de Kirchentag is dit
jaar 'Zie de mens': allerlei onderwerpen zullen onder deze pa
raplu aan de orde komen, want de Kirchentag wil in de eerste
plaats een forum zijn waar mensen met elkaar in gesprek ra
ken: christenen en ongelovigen, protestanten en rooms-katho-
lieken, joden en moslims, socialisten en liberalen, jonge men
sen en ouderen. Centraal staan de brandende vragen van dit
bestaan: vrede, armoede, arbeid en werkloosheid, mensen
rechten en andere zin- en levensvragen.
bij uitstek ligt eveneens voor de hand.
.Tedere dag worden aan het einde van
de dag kerkdiensten gehouden. De
Kirchentag wordt op zondagmiddag
besloten met een slotmanifestatie in
het Waldstadion, waar de Zuidafri-
kaanse theoloog en apartheidsbestrij
der dr. Allan Boesak zal spreken.
De Kirchentag kent al een lange ge
schiedenis. Reeds in de vorig eeuw
vonden er in Duitsland manifestaties
onder deze naam plaats. De Kirchen
tag in zijn huidige vorm dateert van
kort na de Tweede Wereldoorlog.
Geëngageerde christenen, onder aan
voering van de Duitse freiherr Reinold
von Thaddentrieglaff, zetten na de
oorlog in Duitsland de Kirchentag op.
Hun doel was christenen bij elkaar te
brengen voor gedachtenwisselingen
over geloven en kerk-zijn in een tijd die
verscheurd was door de verschrikkelij
ke gebeurtenissen van de jaren daar
voor. De initiatiefnemers wilden de of
ficiële kerken niet buitensluiten, maar
juist bij de lekenbeweging, die de Kir
chentag overigens altijd is gebleven,
betrekken.
In 1949 werd de eerste Kirchentag met
als thema 'Kerk in beweging' in Han
nover gehouden. Aanvankelijk werd
de Kirchentag ieder jaar georgani
seerd, maar eind jaren vijftig stapten
de organisatoren daarvan af om de
vergelijkbare 'Katholikentage' niet
langer in de weg te zitten. Tegenwoor
dig zijn Katholikentage en Kirchentag
om en om.
In de loop der jaren heeft de Kirchen
tag zich ontwikkeld tot een experi
menteerterrein voor de kerken. „De
Kirchentag is reeds vele malen oor
sprong of katalysator geweest voor
bepaalde ideeën op kerkelijk-maat-
schappelijk gebied", zegt Kirchentag-
veteraan Jac. Roos uit Driebergen.
Vanaf 1963 was hij van de partij. Tot
en met Düsseldorf 1985 was hij een
van de contactpersonen in ons land
voor de Kirchentag. „Vooral de laat
ste twintig jaar maakt de Kirchentag,
staande in het spanningsveld van
kerk en wereld, een uitgesproken pro
gressieve ontwikkeling door", luidt
de analyse van Roos. „Dit tot onge
noegen van de Duitse Evangelische
Kerk, die zich steeds gereserveerder
opstelt."
Een gang langs de geschiedenis leert
dat tot 1963 de Kirchentag bij uitstek
een protestants en een Duits gebeuren
was. In de jaren daarna deed de inter
nationale oecumene, de samenwer
king met rooms-katholieken - on
danks tegenwerking van de officiële
kerken - zijn intrede. En al is die sa
menwerking niet structureel doorge
zet, tijdens de Kirchentag gaan protes
tanten en rooms-katholieken geza
menlijk naar het avondmaal.
Theologische vernieuwing heeft op de
Kirchentag altijd centraal gestaan. In
1965 in Keulen trad Dorothee Sölle in
de openbaarheid. Zij baarde toen op
zien met haar rede 'Kerk buiten de
kerk'. Ze keerde zich in die rede tegen
de Christus van de kerken en drukte
de christenen met de neus op de reali
teit van Jezus die, de rol van God in de
wereld overnemend, de mensen voor
houdt hetzelfde te doen. „Want hoe
kunnen we na Auschwitz de God nog
loven, die alles zo goed bestiert?" zo
vroeg Siolle zich af.
In 1973 werd de 'Markt der Mogelijk
heden' ingevoerd. Dit is een markt
waar allerlei organisaties en actie
groepen de gelegenheid krijgen zich
te presenteren aan het duizendkoppi
ge publiek. Ook dit jaar is er weer een
Markt der Mogelijkheden: aanwezig
zijn ongeveer zeshonderd actiegroe
pen, die zich bezig houden met allerlei
gebieden: vredesproblematiek, ont
wikkelingssamenwerking, dialoog
tussen verschillende godsdiensten en
andere zaken.
In Hannover, in 1981, kwam er meer
nadruk te liggen op de vredesproble
matiek, tijdens de manifestatie ge
symboliseerd door de paarse halsdoe
ken. De verwachting is dat deze ten
dens zich nu in Frankfurt door zal zet
ten, mede gezien de ontwikkelingen op
de vorige Kirchendag in Düsseldorf.
Tijdens de slotmanifestatie deed de
beroemde Duitse natuurkundige prof.
dr. Carl Friedrich von Weizsacker een
zeer goed ontvangen oproep voor een
wereldwijd oecumenisch concilie van
de vrede. Op dit concilie zouden de
kerken tot gemeenschappelijke uit
spraken over vrede moeten komen, die
voor de christenheid een bindend ka
rakter hebben en daardoor de politiek
rechtsreeks beïnvloeden.
Het wordt nu de derde keer dat de Kir
chentag in Frankfurt gehouden wordt.
Eerder was dat het geval in 1956 en
1975. Aan de voorbereiding van de Kir
chentag in Frankfurt is twee jaar lang
hard gewerkt. Het centrale thema 'Zie
de mens' (uit Johannes 19, vers 5)
wordt in vijf secties uitgewerkt: Om
gang met God; Wegen van mensen
naar mensen; Behoud van de menselij
ke waarden in de samenleving; Vrede
en gerechtigheid naar een vredescon
ferentie; De mens in de schepping, ver
zoening met de natuur.
In totaal zijn er meer dan tweeduizend
activiteiten gepland: een enorm aan
bod. Iedere morgen zijn er bijbelstu
dies gepland, waaraan tal van beken
de theologen deelnemen. Wij noemen
Dorothee Sölle, die ook weer van de
partij is, Jörg Zink en Philip Potter.
Maar ook anderen, zoals bijvoorbeeld
de Westduitse socialistische politicus
Johannes Rau, verzorgen een bijbel
studie. Na zo'n bijbelstudie kunnen de
deelnemers een lezing volgen van een
van de talrijke sprekers. Ook zijn er fo
rums die tal van onderwerpen bespre
ken.
Een bezoek aan de 'Markt der Moge
lijkheden', het ontmoetingscentrum
Dr. Allan Boesak
De leiding van de Kirchentag kwam
het afgelopen jaar onder sterke druk
te staan van ongeveer honderd groe
peringen, die zich bezig houden met
vredesvraagstukken en de Derde We
reld. De groepen eisten dat de leiding
van de Kirchentag haar rekening bij
de Deutsche Bank op zou zeggen om
dat deze bank handelsbetrekkingen
met Zuid-Afrika onderhoudt. Volgens
de Zuid-Afrikagroepen is de Deutsche
Bank zelfs een van de belangrijkste
steunpilaren van de apartheid.
Aanvankelijk stribbelde het presi
dium nogal tegen. Dat had ook te ma
ken met het feit dat de Deutsche Bank
meer dan een gewone bankier was. Tij
dens de Kirchentage zorgde de bank
voor Mercedessen waarin het presi
dium zich kon verplaatsen. De admini
stratie van de honderdduizenden deel
nemers werd geregeld via de computer
van die bank, met medewerking van
personeel van de bank. Een bijzondere
manier van 'meedenken' en sponso
ring met voor de bank als bijkomend
voordeel: voor weinig geld een etiket
van ethische betrouwbaarheid.
In januari van dit jaar leek een com
promis bereikt tussen de leiding van
de Kirchentag en de bank: de banden
zouden pas verbroken worden als de
bank bij de onderhandelingen over
herschikking van de buitenlandse
schulden van Zuid-Afrika niet zou
aandringen op veranderingen in de po
litieke verhoudingen in dat land ten
gunste van de zwarte meerderheid.
Met andere woorden: het presidium
van de Kirchentag verwachtte van de
Deutsche Bank dat die zou pleiten
voor opheffing van de censuur in Zuid-
Afrika, voor vrijlating van de politieke
gevangenen en voor de toelating van
het verboden Afrikaans Nationaal
Congres.
De Deutsche Bank antwoordde echter
dat politieke voorwaarden in de onder
handelingen niet konden worden inge
bracht. Dat bracht de zaak in een
stroomversnelling. In maart stelde het
dagelijkse bestuur van de Kirchentag
voor de relatie met de bank te verbre
ken. Enkele weken later was die breuk
een feit. Het wordt voor de leiding van
de Kirchentag dus de eerste manifes
tatie zonder Mercedessen, maar wel
één met schone handen.
Iedere keer dat er in Duitsland een
Kirchentag aan staat te komen, ste
ken er geruchten de kop op dat er ook
in Nederland een dergelijk gebeuren
georganiseerd zal worden. Ook nu is
dat weer het geval en wordt het jaar
tal 1989 genoemd. Gespeculeerd
wordt op een samengaan met de Acht
Mei Beweging, waarin tal van kri-
tisch-loyale rooms-katholieke organi
saties samenwerken. Het is echter de
vraag of het ooit zo ver zal komen, ge
zien het ontbreken van een Kirchen-
tag-traditie in ons land en het feit dat
een dergelijk gebeuren veel geld,
zweet en tranen kost.
Van onze redacteur economie
Egbert Zijlema)
Hoewel in het officiële bericht
sprake is van „een volledige fu
sie" valt niet te ontkennen, dat het
aangekondigde samengaan van de
Wolters Samsom Groep met uitgeve
rij Kluwer in Deventer een acquisi
tie is. Om, zoals dat wordt genoemd,
„juridisch-technische redenen"
neemt Wolters Samsom de Deventer
uitgeverij over door een bod op het
uitstaande aandelenkapitaal. Het is
niet de eerste acquisitie van Wolters
Samsom, wel een heel belangrijke,
want het concern wordt straks de op
één na grootste uitgever van Neder
land: 7600 medewerkers en een ver
wachte omzet van 1,6 miljard gul
den, dit jaar. Waarmee de huidige fi
nanciële doelstelling van het con
cern: het halen van een omzet van
een miljard gulden in 1990 (zoals de
voorzitter van de Raad van bestuur,
M. Ververs, dit voorjaar nog bekend
maakte) dus in één klap riant achter
haald is.
Fusies en acquisities markeren in ho
ge mate de ontwikkeling van deze
reus onder de uitgevers, die zijn ba
kermat voor een belangrijk deel vond
in het Groningen van de vorige eeuw.
Twee 'boekverkopers', te weten Jan
Berends Wolters (gestart in 1836) en
Popko Noordhoff (22 jaar later) zijn in
feite de grondleggers geweest van de
ze vooral de laatste jaren snel
groeiende onderneming, die verleden
jaar een netto-winst genereerde van
30,3 miljoen gulden: die ruwweg de
helft van haar omzet (51 procent) bui
ten Nederland realiseert en die, dank
zij acquisities, buiten ons land intus
sen grote belangen heeft verworven
in de Verenigde Staten, Groot-Brit-
tannië België en Spanje. In termen
van het bekendste leermiddel, het
leesplankje, dat J.B. Wolters ('Gro
ningen, Den Haag, Batavia') ooit uit
gaf: overnemingen zijn het Aap-Noot-
Mies van Wolters Samsom geworden.
De beslissende stappen in de richting
van wat het concern nu is, werden
omstreeks 1970 gezet; het eerst in
Groningen. De Groninger uitgeverij
en Wolters en de Erven Noordhoff, die
sinds hun ontstaan als concurrenten
opereerden op (vooral) de schoolboe-
kenmarkt, maar die elkaar in al die
jaren slechts eenmaal voor de rechter
sleepten (in 1911, over een vermeend
conflict rond de beroemde Bos-atlas
besloten tot een fusie. Op 1 januari
1968 werd Wolters-Noordhoff een feit,
overigens zonder al te veel opwinding
te veroorzaken.
Fusies waren in die jaren aan de orde
van de dag en alleen insiders in de uit
geverijwereld hebben zich er wellicht
over verbaasd, dat twee op zich zelf
kerngezonde concurrenten besloten
tot samengaan.
Schaalvergroting echter was, zo
meenden de bedrijven, dringend ge
boden om meer professionaliteit te
kunnen stoppen in het uitgeven van
de steeds meer specialisatie vereisen
de leerboeken en leerpakketten.
De invoering in dat jaar van de Mam
moetwet (herziening voortgezet on
derwijs i gaf aan die noodzaak een ex
tra impuls.
Schaalvergroting was ook de achter
liggende drijfveer bij de fusie, die
twee jaar later in de Randstedelijke
uitgeverijwereld tot. stand kwam
tussen Samsom in Alphen aan den
Rijn en A. W. Sijthoffs Uitgevers
maatschappij in Leiden, onder de
naam ICU (Informatie en Communi
catie Unie). En nog weer twee jaar la
ter, in 1972. volgde de 'merger' tussen
Alphen en Groningen, waarmee Wol
ters-Noordhoff een werkmaatschap
pij werd binnen de divisie Leersyste-
men van het nieuwe concern, dat
voorlopig de naam ICU bleef voeren.
In Groningen heeft het concern thans
drie bedrijven, te weten de uitgeverij
Wolters-Noordhoff (236 voltijdsba-
nen), Wolters-Noordhoff Grafische
Bedrijven (125 banen) en de in 1983
overgenomen Jacob Dijkstra's Uitge
versmaatschappij (64 banen).
Het is sinds de fusie van 1972 altijd
een pikante strijdvraag gebleven wel
ke van de twee de grootste was, de Al-
phense of de Groninger poot. Woord
voerders van nu houden het er voor
zichtigheidshalve maar op, dat het
het om twee gelijkwaardige partners
ging, maar niet ontkend kan worden
dat er allerlei 'gevoeligheden' lagen,
die voor een belangrijk deel waren te
rug te voeren op het 'familiekarakter'
van de beide ondernemingen. Van
daar dat het hoofdkantoor van het
concern werd gevestigd (en ook nu
nog steeds te vinden is) in Zwolle, zo'n
beetje halverwege Groningen en de
Randstad dus.
In 1982 werd besloten het ICU-logo te
vervangen door de naam waaronder
het concern nu bekend is: Wolters
Samsom Groep. Dat was geen over
bodige luxe, want, aldus woordvoer
der D. Honnef, „die naam ICU deed
niets in het buitenland". Wolters
Samsom (niet de naam, maar het be
drijf) des te meer. Sinds die fusie is het
bedrijf jaar najaar gegroeid, zoals ge
zegd voornamelijk door overnemin
gen in het buitenland. In 1978 werden
de Verenigde Staten veroverd, waar
Wolters Samsom onder meer Aspen
Publishers en Raven Press bezit.
Verleden jaar nam de Groep in Enge
land de uitgeverij Park Place over.
Eind december verleden jaar had de
Groep 3540 mensen in dienst. Daar
van werkten 1900 buiten Nederland.
Na de fusie met Kluwer wordt de
Groep groter dan Elsevier, het con
cern dat begin deze maand probeerde
Kluwer tegen diens zin in handen te
krijgen.
De combinatie Wolters Samsom/Klu-
wer wordt straks de tweede uitgever
van ons land wordt, na VNU (omzet
1,7 miljard; 8000 medewerkers). Zo
wel Kluwer als Wolters Samsom zegt,
dat de door hen gevolgde strategie en
hun 'ondernemingsculturen' goed op
elkaar aansluiten.
Alle ondernemingen, die de afgelo
penjaren door zowel Kluwer als door
de Groep zijn overgenomen, hebben
hun activiteiten kunnen voortzetten
met behoud van de eigen identiteit.
„Dat beleid zal ook na de fusie wor
den voortgezet".
Wolters Samsom is vooral groot op
het gebied van informatieve uitgeve
rijen, waaronder Wolters-Noordhoff,
die ongeveer 55 procent van de totale
omzet uitmaken. Het concern organi
seert ook cursussen op het gebied van
bedrijfseconomie en informatica.
Verder beschikt het bedrijf over een
publieksuitgeverij (Sijthoff, Leiden).
Kluwer behaalde verleden jaar een
winst van 46,4 miljoen gulden. Bij dit
bedrijf ligt het accent op de weten
schappelijke uitgeverij (zoals rechts
wetenschappen). Daarnaast geeft
Kluwer schoolboeken uit en heeft het
bedrijf, net als Wolters Samsom, een
aantal boekhandels. Het geeft verder
regionale dagbladen uit en startte
verleden jaar met het Agrarisch Dag
blad.
(Geraadpleegde bronnen: Jaarverslagen
Wolters Samsom, 1985,1986: Hondervijftig
jaar uitgeven voor het onderwijs: gedenk
boek Wolters-Noordhoff: 1986).
David Steel
Van onze correspondent
Haye Thomas in Londen
Na het echec, de frustraties. D(
Alliantie van liberalen en so
ciaal-democraten, door alle hoog
gestelde verwachtingen bitter te
leurgesteld over de uitslag vand<
verkiezingen in Groot-Brittanniè
maakt de balans op. De liberalei
willen zo snel mogelijk een volle
dige fusie tussen beide partijen. D<
sociaal-democraten zijn daarovei
verdeeld. Vooral omdat hun par
tijleider dr. David Owen er weinig
of niets voor voelt. Het compromi:
is nu twee weken bedenktijd.
Het heet dat de verkiezingsbood
schap van de Alliantie niet is over
gekomen en dat het tweehoofdig;
leiderschap van David Steel en dr.
David Owen niet heeft gewerkt
Toch hebben meer dan zeven mil
joen Britten op de Alliantie
stemd. Maar gerekend was op meei
en met een totaal van slechts 22 ze
tels in het Lagerhuis is er een ui
terst beperkte oppositie gebleven
En is de Alliantie in feite niets opge
schoten.
Om het waarom hiervan nog eens
goed op een rij te zetten, had dr. Da
vid Owen direct na het weekeinde
binnen zijn eigen kring willen pra
ten. Maar in plaats van een terug
blik moest er vooruit gekeken wor
den. Want zijn politieke vriend en
partner in het drama, de liberale
leider David Steel, had van de gele
genheid gebruik gemaakt om inde-
ze vergadering het voorstel te bren
gen waar de liberalen sterk vooi
voelen: een algehele samenvoeging
van de twee partijen.
Uiterlijk reageerde dr. Owen op de
ze snelle manoeuvre erg rustig en
beheerst. Maar het was duidelijk
dat hij inwendig kookte van woede
over de overrompelingsactie van
David Steel, die nadrukkelijk de
vraag in het midden liet wie dan de
eenhoofdige leiding van de nieuwe
partij zou worden en dus duidelijk
suggereerde dat hij als baas van de
grootste inbreng (17 parlementsze
tels tegen de vijf van de SDP) be
slist wilde meedingen naar het
nieuwe leiderschap.
Over dr. Owen werd al gesproken
als een soort oude staatsman op de
achterbanken van het Lagerhuis;
in een soort rol als oud-premier
Edward Heath die vertolkt bij de
Conservatieven. Ondanks het feit
dat mede-oprichters van de SDP,
zoals de nu onttroonde veteraan in
het parlement Roy Jenkins en de
niet gekozen mede-oprichters
Shirley Williams en Bill Rodgers
ook sterk voor een fusie met de li
beralen zijn, is nu toch besloten
om eerst eens rustig de realiteit
van een volledige samenvoeging
onder ogen te zien en zich te bera
den over de richting die daarvoor
moet worden ingeslagen.
Per slot van rekening gaat het om
een fusie van 's lands oudste en
jongste politieke partijen. Immers
de liberalen, die vroeger de 'Whigs
werden genoemd, kunnen terugkij
ken tot ver in de achttiende eeuw.
terwijl de sociaal-democraten in
het begin van de tachtiger jaren
ontstonden uit groeiende onvrede
in het centrum van de Labour-par-
tij, waaruit tenslotte de zogenaam
de 'Bende van vier' ontstond: Roy
Jenkins, dr. David Owen, Shirley
Williams en Bill Rodgers. Allen
oud-Labour-minsters, die het bin
nen de partij niet meer zagen zitten
en hun eigen politieke beweging
begonnen. De SDP, die zeker dr
David Owen na zes jaar opbouw
niet zo maar in een samenvoeging
met de liberalen wil prijsgeven.
Van onze verslaggeefster
Mar gr eet Vermeulen
In Den Haag is gisteren de 30e con
ferentie van de inter-gouverne-
mentele groep voor hulp aan Indone
sië (IGGI) begonnen. De verwach
ting is dat de Indonesische delegatie
ook dit jaar met ruim 2,5 miljard dol
lar aan ontwikkelingshulp naar huis
gaat.
De IGGI-groep bestaat uit 14 landen
en vier internationale instellingen zo
als bijvoorbeeld de Wereldbank. De
voorzittershamer is sinds de oprich
ting van de vergadering in 1967 in
handen van Nederland.
Niet iedereen is even gelukkig met de
geldstroom die de IGGI-landen jaar
lijks naar Indonesië sluizen. De PvdA
bijvoorbeeld is er van overtuigd dat
het ontwikkelingsgeld niet of nauwe
lijks de arme bevolkingsgroepen ten
goede komt. Indonesië-specialist van
de PvdA, K. Knol: „De regering van
president Soeharto heeft een grote
voorkeur voor prestige-objecten. Er
wordt nogal wat geld gepompt in
scheeps- en de vliegtuigbouw. Het ho
ger personeel krijgt extra onderricht
maar voor het lager technisch onder
wijs is geen enkele aandacht. Het
toverwoord is 'High Tech'. Maar al
die moderniseringen, bijvoorbeeld
van de industrie, leveren geen ar
beidsplaatsen op. Integendeel. In de
dessa's blijft de armoede even schrij
nend en de kans om werk te vinden
wordt er eerder kleiner dan groter".
Toch is de PvdA er geen voorstander
van de geldkraan dicht te draaien.
Knol: „Als Nederland de hulp stopt is
dat niet meer dan een gebaar. Het
aandeel van de Nederlandse hulp is
immers maar gering. Bovendien heb
ben we als deelnemers aan de IGGI-
conferentie tenminste nog de moge
lijkheid iets goeds te doen".
Het Amsterdamse 'Komitee Indone
sië' echter meent dat de IGGI-hulp
aan Indonesië ogenblikkelijk ge
staakt moet worden omdat het IGGI-
geld een corrupt regime in stand
houdt en daarmee de armoede en de
onvrijheid van de gewone Indone
siërs bestendigt. Het Komitee twijfelt
ook aan de goede bedoelingen van
een aantal IGGI-landen. Ze ziet de
ontwikkelingshulp als smeermiddel
om de Indonesische markt te pene
treren. Met name Japan en West-
Duitsland zouden garen spinnen bij
deze gang van zaken.
Het 'Komitee Indonesië' steekt haar
weerzin tegen het militaire bewind
van president Soeharto niet onder
stoelen of banken. Ter gelegenheid
van de IGGI-conferentie heeft het
Komitee een reizende tentoonstel
ling georganiseerd om „de vuile was
van het Soeharto-bewind buiten te
hangen". Het is het Komitee een
doorn in het oog dat het Indonesische
volk niet vrij is zich te organiseren, ze
hekelt de censuur en wijst erop dat de
rechterlijke macht in Indonesië alles
behalve onafhankelijk is.
Bovendien verslechtert de situatie
in Indonesië voortdurend, meent het
Amsterdamse Komitee. Als voor
beeld noemt ze de zogenoemde Or-
mas-wetgeving die deze zomer van
kracht wordt. Met behulp van deze
wetten hoopt Soeharto meer grip te
krijgen op niet-officiële organisa
ties. De optimisten menen dat het
Soeharto vooral is begonnen om de
fundamentalistische groeperingen,
die door financiële hulp uit Iran,
:filippijnen3s;3(
:Zudïlmcsé:Zee^~.
Stillez (Je taan
PHOLNF
j^~BQER0l?C—AM"
TTiTïTO:Bnnrtinrmn~ing
-~SM!Mnlin^nr-
.SOENDA EO-
km 2ViAÜSTRAÜË:
steeds machtiger worden. De pessi
misten zijn bang dat juist mensen
rechtenorganisaties afgeknepen zul
len worden en dat de Ormas-wet ge
zien moet worden als de kroon op de
onderdrukking van de bevolking.
Een belangrijk aspect van die Ormas-
wetgeving is dat alle Indonesische or
ganisaties alleen geld uit het buiten
land mogen accepteren als Jakarta
daarvoor toestemming heeft gege
ven. De PvdA'er Knol is pessimis
tisch: „Dan droogt de stroom op. Ik
heb daar een goed voorbeeld van. Een
Indonesische vriend van mij probeer
de een landbouwprojectje op poten te
zetten. Ik beloofde hem in Nederland
naar financiële ondersteuning op
zoek te gaan. Maar toen hij hoorde
dat Jakarta eerst toestemming
moest geven zei hijik doe het niet. Ik
wil het niet eens meer".
Dat de vergadering van de IGGI-lan
den zich niet moet beperken tot so-,
ciaal-economische onderwerpen al
leen vindt ook de Indonesische advo
caat en strijder voor de mensenrech
ten Adnan Buyung Nasuion. Door
haar afstandelijke opstelling is de IG
GI mede verantwoordelijk voor de
verwording van Indonesië tot een dic
tatuur, aldus Nasuion afgelopen
weekend op een studiedag van de
stichting 'Hulp aan sociaal zwakkere
mensen in nood' van de Partij van de
Arbeid.
Ongezouten kritiek op het bewind
van Soeharto komt ook van de inter
nationale stichting voor behoud van
de natuur en natuurlijke hulpbron
nen, waar ook het Wereldnatuur-
fonds deel van uit maakt. In een brief
aan minister Bukman van ontwikke
lingssamenwerking hekelt de stich
ting het transmigratieprogramma
van de Indonesische overheid. De be
doeling van het programma is 750.000
gezinnen van het overbevolkte Java
en Bali over te brengen naar dunbe
volkte eilanden als Irian Jay a en Ka
limantan.
In een brief schrijft de stichting dat
de gezinnen die Bali en Java verla
ten hebben er bepaald niet beter op
geworden zijn. Twintig procent van
de verhuisde gezinnen leeft onder
het bestaansminimum. De volksver
huizing betekent volgens de stich
ting ook een ecologische ramp om
dat op Irian Jaya en Kalimantan gro
te stukken tropisch regenwoud ge
kapt worden om ruimte te maken
voor de nieuwe bewoners.
