m P> m m m m Wk W- m Honderdvijftig jaar volksmuziek PZC/ streek Conflict Professioneel Muziekkiosk mn T TP I'll HI IF IP lli IdJuuflUld&Jj* Wwrdf voorioopig bekendgemaakt, dat op nader te hejHleii dag in de itiaaad Augustus eerstkomendebij gelegenheid der loltoéjing van den SmemvBG naar de Reitfimhe grenzen. te iJzendijie een groot ai gegeven worifen. liet !*r«grantma zaf lafet* worden uitgegeven, 8* ii m Deze weken viert IJzendijke het 150-jarig bestaan van de muziekvereniging Geduld Over wint. De geschiedenis wordt gekenmerkt door voortdurend geldgebrek, zo blijkt uit een historisch overzicht van Max Hendrikse. De onophoudelijke speurtocht naar financiële midde len is echter niet de enige rode draad in de geschiedenis van Geduld Overwint. In een gesprek met Hendrikse en Piet de Smet, het oudste lid van de vereniging, wordt al snel duidelijk dat bier ook een belangrijke rol heeft gespeeld. In de loop van de 150 jaar hebben vele liters bier de stemming in het orkest aanmerkelijk weten te verhogen. Boete Monster irmoede WOENSDAG 17 JUNI 1987 MievsffyUr24 Htsf&em 4« a#4 xwtrMn-aix Fev*i a, mmiu ,4, SEfcAAÏU Hei nieuwe vaandel van de vereni ging, dat in 1881 werd aangeschaft. stellen. De eerste vier ereleden waren de oprichters die toen nog in leven wa ren. Dat de rol van de overheid in het maatschappelijk leven langzaam maar zeker ging toenemen aan het einde van de vorige eeuw, bleek onder meer uit het feit dat het bestuur van Geduld Overwint bij het gemeentebe stuur aanklopt voor een subsidie. Die was met name nodig om de reiskosten te dekken, wanneer met ging spelen bij zusterverenigingen. Bovendien wilde het bestuur de leden per optre den twee glazen bier verstrekken. „Die uitstapjes naar andere vereni gingen waren toch hoogtepunten in het leven van de muzikanten", maakt Hendrikse duidelijk, „En er werd ste vig gedronken bij die gelegenheden zonder dat de vrouwen daar veel be zwaar tegen konden maken. Dan zou den ze zich immers tegen iets keren, dat de gemeenschap erg belangrijk vond." Het gemeentebestuur ging akkoord met de subsidie op voorwaarde dat Geduld Overwint zes openbare bui tenconcerten zou geven. Het grote pro bleem voor de vereniging was echter om daar ver vantevoren data voor vast te stellen. Het kwam namelijk nog al eens voor, dat sommige leden liever naar een kermis in de buurt gingen dan met hun vereniging optraden. Ge duld Overwint kon de gemeenteraad kennelijk niet altijd overtuigen van een juiste besteding van de subsidies. In 1920 werd daarom een raadslid aan het bestuur toegevoegd om een oogje in het zeil te houden. Zolang Geduld Overwint subsidie heeft gekregen, zijn er klachten ge weest dat er te weinig concerten wer den gegeven in IJzendijke. Die klach ten zijn nog steeds te horen. Eén van de klagers is Hendrikse zelf. De twee optredens die de huidige brass-band in IJzendijke geeft, vindt hij onvoldoen de. ,,Ze moeten zich meer laten horen aan de eigen bevolking. Zeker als je ziet dat de vereniging vorig jaar niet minder dan veertig keer buiten IJzen dijke heeft opgetreden." Met het toetreden van de familie Van der Boom tot de muzikale gelederen van Geduld Overwint in 1917 trad een periode in, waarin de vereniging mee gaat doen aan concoursen. Matthieu van der Boom was een zeer begaafd pistonist en won verschillende prij zen voor solisten. Willem van der Boom was tot 1928 dirigent. Hij werd na een conflict met het bestuur de laan uitgestuurd. In het conflict speelde de geloofstegenstelling tus sen katholieken en protestanten een belangrijke rol, vertelt Hendrikse. Van der Boom werd opgevolgd door J. Hage, die na drie jaar al weer ver trekt. Het hoofd van de lagere school, meester J. Cornelis neemt de leiding van hem over. Onder meester Cornelis werd Piet de Smet lid van Geduld Overwint. „Aan de meester durfden de mensen hun kinderen wel toevertrouwen. Bij hem zou het drankgebruik wel meevallen. Het was toch altijd zo, dat je bij Ge duld Overwint niet alleen muziek leer de spelen, maar ook de nodige pinten leerde drinken. Maar bij de meester zou dat wel goed gaan, dachten de meeste ouders." Maar ook Cornelis had niet alles in de hand, zo bleek tij dens een muziekfeest in Bassevelde. Na een ontvangst in de tuin van de burgemeester mochten de muzikan ten op kosten van de burgervader een pint gaan drinken in een café. „Hij had er alleen niet bij gezegd in welk= café", vertelt De Smet lachend, „Het gevolg was dat we alle dranklokaliteiten in Bassevelde hebben bezocht." In de Tweede Wereldoorlog wordt het een poosje stil rond de muziekvereni ging. Het bestuur van Geduld Over wint kreeg in 1941 een uitnodiging van de Duitse bezetter om zich aan te slui ten bij de Kulturkammer. Met deze in stelling wilden de Duitsers het culture le leven in Nederland in de greep krij gen. Alleen artiesten en musici die bij de Kammer aangesloten waren, moch ten optreden. Het bestuur van Geduld Overwint wist zich echter geen raad met de uitnodiging. Verschillende brieven bleven dan ook onbeantwoord liggen. Wel besloot het bestuur om met de muziekbeoefening te stoppen. „Achteraf gezien is de houding van het bestuur juist", zo oordeelt Max Hen drikse over de besluiteloosheid. De ko perinstrumenten werden door de Duit sers gevorderd. Deze zijn ongetwijfeld omgesmolten en in de oorlogsindus trie terechtgekomen. Aan het einde van de oorlog werd het verenigingslo kaal La Porte 'Or in puin geschoten. Na de oorlog werd de draad echter weer snel opgepakt. Er kwamen nieu we instrumenten en een nieuwe diri gent, Jasper Anthonisse. Deze pakte de zaken uiterst serieus aan. Dat leid de in het begin van de jaren '50 tot een aantal goede resultaten op grote con coursen. Maar het leidde ook tot een breuk in Geduld Overwint. Een deel van de leden vond dat de bijna profes sionele aanpak van Anthonisse te hoog gegrepen was voor een 'dorps fanfare'. „Bij Anthonisse kon je niet veel mis doen", weet ook De Smet zich nog uitstekend te herinneren, „Als je je lesje niet leerde, kreeg je flink op je donder. Wat dat betreft was dat niet zo'n plezierige periode." Uiteindelijk zeggen veel leden hun lidmaatschap op en gaandeweg worden de repeti ties steeds slechter bezocht. In 1963 kwam het dan op de jaarverga dering tot een voorstel om de vereni ging op te heffen. Met een nipte meer derheid werd dit voorstel verworpen. Maar een dirigent was opgestapt, er waren nog maar acht leden en een be stuur kon niet meer gevormd worden. Aan deze periode van het 'slapende muziekkorps' komt een einde in 1974. Onder leiding van Hans Corijn werd een nieuw bestuur samengesteld en sinds '74 is Geduld Overwint weer uit gegroeid tot een vereniging met ruim dertig spelende leden. Er zijn op dit moment zes leerlingen in opleiding. Sinds vijfjaar is George Clauws de di rigent. Een hoofdstuk apart in de geschiede nis van Geduld Overwint is de mu ziekkiosk, die in 1898 op de Markt werd gebouwd. De aanleiding voor de bouw was de kroning van Wilhelmina tot koningin van Nederland. Jaren lang heeft Geduld Overwint concer ten gebracht op de kiosk, die in de volksmond het theater werd ge noemd. In de jaren '60 werd de kiosk afgebroken. Hoewel Geduld Over wint in 1898 niet door het gemeente bestuur was uitgenodigd om de ope ning te komen spelen, wil de vereni ging de kiosk graag weer terug heb ben op de Markt. Het smeedwerk van de oorspronkelijke kiosk is nog voor een zeer groot deel aanwezig. De her bouw zal ongeveer 90.000 gulden gaan kosten. De gemeente Oostburg wil 25.000 gulden bijdragen in de kosten. Het bestuur van Geduld Overwint gaat de komende tijd hard aan de slag om ook het resterende bedrag op tafel te krijgen, zo verzekert secretaris Steyaert. „Dan kunnen we misschien ook weer wat meer concerten in IJ zendijke gaan geven." Frans Bosscher a A A -A A A A A 'A -A A A A A. .A M i''»"' /"■"P A v - yv 11 1 ll Bfck AAA AA MUZIEK Elf V0LKS-FEES1 i Een aankondiging uit het verleden, die deel uitmaakt van de expositie over het 150-jarig bestaan van de muziekver eniging. GEDULD OVERWINT De feestelijkheden rond het 150-jarig bestaan van Geduld Overwint zijn afgelopen zater dag begonnen met een concert van de jubilerende vereniging en de opening van een ten toonstelling in het streekmu seum West-Zeeuwsch-Vlaan- deren. Vrijdag wordt het programma vervolgd met het eerste hoog tepunt. Om 19.30 uur treedt de Marinierskapel op op de Markt (bij slecht weer in de rk kerk). Zondag is er een rond gang en een concert van de muziekverenigingen van Sas van Gent. Hoofdplaat, Bres- kens Groede en Biervliet. De rondgang begint om 14.00 uur. Vrijdag 26 juni vindt het twee de hoogtepunt plaats met een optreden van het Artillerie Trompetterskorps van de ko ninklijke landmacht. Dit korps presenteert in IJzendij ke haar nieuwe show- en tap toeprogramma. Ook dit optre den vindt plaats op de Markt en begint om 19.30 uur (bij slecht weer in de loodsen van Verstraten). Een sponsor heeft het mogelijk gemaakt dat er bij het optreden van het Trom petterskorps geen entree wordt geheven. Het feestprogramma wordt op 4 juli afgesloten met een rond gang en een concert van de muziekverenigingen van Aar denburg, Zuidzande, Groede, Schoondijke, Sluis/Knokke en Eeklo. Ook Geduld Overwint doet aan dit programma-on derdeel mee. Met z'n 150 jaar is Geduld Overwint één van de oudste muziekverenigin gen in Nederland. De vereniging begon in 1837 als harmonie en is nu een brass band. Geduld Overwint werd opge richt als een gezelligheidsvereniging. Anderhalve eeuw later voert de gezel ligheid opnieuw de boventoon. De ver eniging doet bijvoorbeeld niet mee aan concoursen uit angst dat het alle maal te serieus wordt. Secretaris Frans Steyaert: „De kans is dan groot dat de zaak weer op de fles gaat. Als je aan competities meedoet, word je be perkt in je muziekkeuze. En de mensen die minder goed spelen mogen dan niet meer meespelen. Nee, het belang rijkste voor ons is gezellig muziek ma ken en af en toe een feestelijke gebeur tenis opluisteren.' Max Hendrikse heeft ter gelegenheid van het dertigste lustrum de geschie denis van Geduld Overwint op schrift gesteld. Het boekje verschijnt over een maand als het jaarboek van de heem kundige kring West-Zeeuwsch-Vlaan- deren. Aan de hand van nog aanwezige notulenboeken, de archieven van de Middelburgsche Courant (een voorlo per van de PZC) en het archief van het Gentse conservatorium heeft Hen drikse de geschiedenis van de IJzen- dijkse muziekvereniging gerecon strueerd. Een titel voor het boekje heeft hij nog niet gekozen. Maar hij heeft een sterke voorkeur voor 'Van Maus en Bentijn tot Corijn'. De uit Duitsland afkomsti- arts Wilhelm Maus en kantonrech ter Jan Bentijn waren de eerste presi denten van Geduld Overwint. Hans Corijn is de huidige voorzitter. Geduld Overwint werd 150 jaar geleden opge richt door zes IJzendijkenaren die re gelmatig met elkaar samen musiceer den in de toenmalige herberg De Vier Emmers. De afgelopen jaren was er in De Vier Emmers een bordeel geves tigd. Onlangs is de naam, die honder denjaren aan IJzendijke verbonden is geweest, veranderd in Moulin Rouge. De naamsverandering ging vergezeld van een wijziging van de activiteiten: set is nu een casino, waar Golden Ten wordt gespeeld. De kastelein van De Vier Emmers, Pie- ter Kriel, was één van de oprichters in 1837. Zijn collega Willem Bouwens van De Gouden Poort (rond de eeuwwisse- ing omgedoopt tot La Porte d'Or) was )ok bij de oprichting betrokken. Om moeilijkheden tussen de twee caféba sen te voorkomen werd afgesproken dat de repetities in De Gouden Poort souden plaatsvinden en de acht con certen, die elk jaar werden gegeven, in De Vier Emmers. De financiële armslag was zó groot dat Geduld Overwint al heel snel een diri gent kon betalen. De eerste leider van de muziekvereniging was Johannes Franciscus Dellaert uit Assenede. Del- laert had een muzikale opleiding ge had op het Koninklijk Muziekconser vatorium in Gent gehad. Hij zong, en speelde strijkinstrumenten en piano. Dellaert bleef tot 1864 dirigent. „Hij genoot vermaardheid in de regio", zo vertelt Hendrikse, „Zijn grootste ver dienste was dat hij oog had voor jong talent. Hij leidde bijvoorbeeld zijn op volger op. Dat was de zadel- en gareel maker Vinantius Vermast, een enorm natuurtalent. Dellaert kun je eigenlijk beschouwen als de baarmoeder van Geduld Overwint." In 1840 gaf de harmonie Geduld Over wint voor het eerst een concert buiten IJzendijke. Volgens een verslaggever in die tijd trad Geduld Overwint „met veel lof' op in Aardenburg. Een jaar la ter behaalden de muzikanten uit IJ zendijke hun eerste medaille. Tot op de dag van vandaag heeft Geduld Overwint zo'n 120 medailles bijeen ge gaard. Ze hangen vrijwel allemaal aan het vaandel. Menig vaandeldrager moet volgens de overlevering dan ook hebben verzucht na wéér zo'n prachti ge prestatie: „Hopelijk is dit de laat ste. Ik til me zo langzamerhand een breuk." te vieren en allemaal werden ze ge- tracteerd op onder meer een kostbare herdenkingsmedaille. De markt werd met honderd kaarslantaarns verlicht en het feest werd afgesloten met een groots vuurwerk. Het schitterende feest had wel tot gevolg dat de vereni ging aan de grond zat. De leden had den weinig vertrouwen meer in Ge duld Overwint. Ze liepen en masse weg. Enkele jaren later was het zó treurig met het ledenbestand gesteld, dat het bestuur tot drastische maatregelen overging. Het entreegeld voor nieuwe leden van 1,50 gulden werd afgeschaft. Bovendien kregen de leden tijdens re petities één pint bier op kosten van Geduld Overwint. Deze nieuwe aan slag was duidelijk teveel voor de ver enigingskas. De penningmeester be sloot vervolgens op eigen houtje de contributie met 25 procent te verho gen. Het werd het bestuur echter al snel duidelijk dat de ene gratis pint bier on voldoende was om de leden naar de re petities te lokken. Ze gingen daarom over op een nieuwe, al even drastische maatregel. De contributie werd afge schaft. Daar stond tegenover dat de le den een boete van tien cent moesten betalen als ze niet verschenen op de wekelijkse repetitie. Volgens Hendrik se leidde die maatregel er toe, dat het voor een aantal jaren rustig was rond Geduld Overwint. Ten tijde van het eerste lustrum in 1842 beginnen de geldzorgen. Hoewel de kas leeg was, werd het vijfjarig be staan uitbundig gevierd. Alle dertien muziekverenigingen uit de omgeving werden uitgenodigd om het feest mee In 1853 werd de weg van IJzendijke naar België geopend. De opening werd opgeluisterd met een groot 'mu- zijk- en volksfeest', zoals een affiche meldde. De maker ervan moet door het dialect in de war zijn gebracht. Per slot van rekening schrijf je Iezen- dieke met twee ij's. Geduld Overwint was één van de 24 muziekgezelschap pen, die aan het feest deelnamen. Om de feestvreugde te verhogen werden twee grote luchtballons opgelaten, die door een Brusselaar waren ver vaardigd. De ene ballon had de vorm van een man, de andere van een paard. De organisatoren hadden zich echter verkeken op de windrichting en de ballons kwamen midden op de Westerschelde terecht. Volgens een bericht in de Middelburgsche Cou rant brak er vervolgens paniek uit on der de bemanning van een Hannover- iaans koggerschip; men meende met monsters te maken te hebben. De ka pitein gaf, driest ais hij was, opdracht het monster met een kogel onschade lijk te maken. Of de bemanning zich, toen duidelijk werd om wat voor 'monsters' het ging, de oren van het hoofd schaamde, meldde de Courant niet. De jaren '60 van de vorige eeuw waren een succesvolle periode voor muziek vereniging Geduld Overwint. Het is de periode waarin Vinantius Vermast de dirigeerstok overneemt van Dellaert. Het IJzendijkse gezelschap werd veel vuldig gevraagd voor optredens in de regio. Sommige organisatoren gingen er zelfs toe over om de harmonie op te halen uit IJzendijke. Deze ongekende De nieuwe muziekvereniging kreeg ïen warm onthaal in de stad IJzendij ke (in 1816 verleende koning Willem I ian IJzendijke stadsrechten, reden waarom Hendrikse nu nog een straat laar de koning wil vernoemen). Het aantal leden nam in een mum van tijd oe van zes tot 29. Tal van notabelen werden bereid gevonden de porte monnee te trekken voor de nieuwe muziekvereniging. Dat waren aller- )erst de al genoemde Wilhelm Maus )m Jan Bentijn. Verder komen in het "'jtje notabelen de namen voor van Bentijns zoon Izaak, burgemeester 'acques Brevet, gemeentesecretaris Dolphing Bekaar, deurwaarder Jan "rancies Carpreau, chirurgijn Dil- man, stadsheelmeester Le Marchand :n ten slotte de hervormde dominee ;tas. Dat er meteen zo veel geld op ta- e' kwam, is volgens Hendrikse zeer 'pmerkelijk. In het oprichtingsjaar 'an Geduld Overwint, 1837, werd de ■hendijkse bevolking vanwege de ar moede namelijk vrijgesteld van de aarlijkse afdracht aan het bisdom. Het muziekgezelschap Geduld Overwint tijdens het 95-jarig bestaan in 1932. tegemoetkoming geeft aan dat Ge duld Overwint zeer populair was in die dagen, aldus Hendrikse. Gejuld Over wint ging in die periode ook voor het eerst over de Westerschelde voor een concert in Zierikzee. Voor een dergelij ke belevenis lieten de mannen uit Zeeuwsch-Vlaanderen een muziek feest in het Belgische Bassevelde graag schieten. De opleving was echter geen lang le ven beschoren. „In '72 is het weer ge donder in de glazen", zo omschrijft Hendrikse de nieuwe geldproblemen. Voor Vermast betekende het dat hij van de ene op de andere dag naar zijn tractement kon fluiten Het is voor hem geen reden om zijn biezen te pak ken. Daarvoor houdt hij te veel van de muziek. In 1881 kwam de commissaris des ko- nings op werkbezoek in de regio. Ver mast stelde aan het gemeentebestuur voor om de commissaris een serenade te laten brengen door Geduld Over wint als hij IJzendijke aandeed. B en w voorzien echter problemen. Bij een eerdere gelegenheid had de commissa ris namelijk zijn gevolg tot spoed ge maand bij een dergelijke serenade. Hij wilde zo snel mogelijk weer weg van de „geluidhinder". Geduld Overwint kreeg in hetzelfde jaar ook een nieuwe vaandel. Burge meester Brevet noemde het „een waar pronkstuk". De vereniging besloot verder om het ere-lidmaatschap in te

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1987 | | pagina 35