m
P>
m
m
m
m
Wk
W-
m
Honderdvijftig jaar volksmuziek
PZC/ streek
Conflict
Professioneel
Muziekkiosk
mn T TP I'll HI IF IP
lli IdJuuflUld&Jj*
Wwrdf voorioopig bekendgemaakt, dat op nader te hejHleii dag in de
itiaaad Augustus eerstkomendebij gelegenheid der loltoéjing van den
SmemvBG naar de Reitfimhe grenzen. te iJzendijie een groot
ai gegeven worifen.
liet !*r«grantma zaf lafet* worden uitgegeven,
8*
ii
m
Deze weken viert IJzendijke het 150-jarig bestaan van de muziekvereniging Geduld Over
wint. De geschiedenis wordt gekenmerkt door voortdurend geldgebrek, zo blijkt uit een
historisch overzicht van Max Hendrikse. De onophoudelijke speurtocht naar financiële midde
len is echter niet de enige rode draad in de geschiedenis van Geduld Overwint. In een gesprek
met Hendrikse en Piet de Smet, het oudste lid van de vereniging, wordt al snel duidelijk dat
bier ook een belangrijke rol heeft gespeeld. In de loop van de 150 jaar hebben vele liters bier de
stemming in het orkest aanmerkelijk weten te verhogen.
Boete
Monster
irmoede
WOENSDAG 17 JUNI 1987
MievsffyUr24
Htsf&em 4« a#4 xwtrMn-aix Fev*i
a, mmiu
,4, SEfcAAÏU
Hei nieuwe vaandel van de vereni
ging, dat in 1881 werd aangeschaft.
stellen. De eerste vier ereleden waren
de oprichters die toen nog in leven wa
ren.
Dat de rol van de overheid in het
maatschappelijk leven langzaam
maar zeker ging toenemen aan het
einde van de vorige eeuw, bleek onder
meer uit het feit dat het bestuur van
Geduld Overwint bij het gemeentebe
stuur aanklopt voor een subsidie. Die
was met name nodig om de reiskosten
te dekken, wanneer met ging spelen
bij zusterverenigingen. Bovendien
wilde het bestuur de leden per optre
den twee glazen bier verstrekken.
„Die uitstapjes naar andere vereni
gingen waren toch hoogtepunten in
het leven van de muzikanten", maakt
Hendrikse duidelijk, „En er werd ste
vig gedronken bij die gelegenheden
zonder dat de vrouwen daar veel be
zwaar tegen konden maken. Dan zou
den ze zich immers tegen iets keren,
dat de gemeenschap erg belangrijk
vond."
Het gemeentebestuur ging akkoord
met de subsidie op voorwaarde dat
Geduld Overwint zes openbare bui
tenconcerten zou geven. Het grote pro
bleem voor de vereniging was echter
om daar ver vantevoren data voor vast
te stellen. Het kwam namelijk nog al
eens voor, dat sommige leden liever
naar een kermis in de buurt gingen
dan met hun vereniging optraden. Ge
duld Overwint kon de gemeenteraad
kennelijk niet altijd overtuigen van
een juiste besteding van de subsidies.
In 1920 werd daarom een raadslid aan
het bestuur toegevoegd om een oogje
in het zeil te houden.
Zolang Geduld Overwint subsidie
heeft gekregen, zijn er klachten ge
weest dat er te weinig concerten wer
den gegeven in IJzendijke. Die klach
ten zijn nog steeds te horen. Eén van
de klagers is Hendrikse zelf. De twee
optredens die de huidige brass-band in
IJzendijke geeft, vindt hij onvoldoen
de. ,,Ze moeten zich meer laten horen
aan de eigen bevolking. Zeker als je
ziet dat de vereniging vorig jaar niet
minder dan veertig keer buiten IJzen
dijke heeft opgetreden."
Met het toetreden van de familie Van
der Boom tot de muzikale gelederen
van Geduld Overwint in 1917 trad een
periode in, waarin de vereniging mee
gaat doen aan concoursen. Matthieu
van der Boom was een zeer begaafd
pistonist en won verschillende prij
zen voor solisten. Willem van der
Boom was tot 1928 dirigent. Hij werd
na een conflict met het bestuur de
laan uitgestuurd. In het conflict
speelde de geloofstegenstelling tus
sen katholieken en protestanten een
belangrijke rol, vertelt Hendrikse.
Van der Boom werd opgevolgd door J.
Hage, die na drie jaar al weer ver
trekt. Het hoofd van de lagere school,
meester J. Cornelis neemt de leiding
van hem over.
Onder meester Cornelis werd Piet de
Smet lid van Geduld Overwint. „Aan
de meester durfden de mensen hun
kinderen wel toevertrouwen. Bij hem
zou het drankgebruik wel meevallen.
Het was toch altijd zo, dat je bij Ge
duld Overwint niet alleen muziek leer
de spelen, maar ook de nodige pinten
leerde drinken. Maar bij de meester
zou dat wel goed gaan, dachten de
meeste ouders." Maar ook Cornelis
had niet alles in de hand, zo bleek tij
dens een muziekfeest in Bassevelde.
Na een ontvangst in de tuin van de
burgemeester mochten de muzikan
ten op kosten van de burgervader een
pint gaan drinken in een café. „Hij had
er alleen niet bij gezegd in welk= café",
vertelt De Smet lachend, „Het gevolg
was dat we alle dranklokaliteiten in
Bassevelde hebben bezocht."
In de Tweede Wereldoorlog wordt het
een poosje stil rond de muziekvereni
ging. Het bestuur van Geduld Over
wint kreeg in 1941 een uitnodiging van
de Duitse bezetter om zich aan te slui
ten bij de Kulturkammer. Met deze in
stelling wilden de Duitsers het culture
le leven in Nederland in de greep krij
gen. Alleen artiesten en musici die bij
de Kammer aangesloten waren, moch
ten optreden. Het bestuur van Geduld
Overwint wist zich echter geen raad
met de uitnodiging. Verschillende
brieven bleven dan ook onbeantwoord
liggen. Wel besloot het bestuur om met
de muziekbeoefening te stoppen.
„Achteraf gezien is de houding van het
bestuur juist", zo oordeelt Max Hen
drikse over de besluiteloosheid. De ko
perinstrumenten werden door de Duit
sers gevorderd. Deze zijn ongetwijfeld
omgesmolten en in de oorlogsindus
trie terechtgekomen. Aan het einde
van de oorlog werd het verenigingslo
kaal La Porte 'Or in puin geschoten.
Na de oorlog werd de draad echter
weer snel opgepakt. Er kwamen nieu
we instrumenten en een nieuwe diri
gent, Jasper Anthonisse. Deze pakte
de zaken uiterst serieus aan. Dat leid
de in het begin van de jaren '50 tot een
aantal goede resultaten op grote con
coursen. Maar het leidde ook tot een
breuk in Geduld Overwint. Een deel
van de leden vond dat de bijna profes
sionele aanpak van Anthonisse te
hoog gegrepen was voor een 'dorps
fanfare'. „Bij Anthonisse kon je niet
veel mis doen", weet ook De Smet zich
nog uitstekend te herinneren, „Als je
je lesje niet leerde, kreeg je flink op je
donder. Wat dat betreft was dat niet
zo'n plezierige periode." Uiteindelijk
zeggen veel leden hun lidmaatschap
op en gaandeweg worden de repeti
ties steeds slechter bezocht.
In 1963 kwam het dan op de jaarverga
dering tot een voorstel om de vereni
ging op te heffen. Met een nipte meer
derheid werd dit voorstel verworpen.
Maar een dirigent was opgestapt, er
waren nog maar acht leden en een be
stuur kon niet meer gevormd worden.
Aan deze periode van het 'slapende
muziekkorps' komt een einde in 1974.
Onder leiding van Hans Corijn werd
een nieuw bestuur samengesteld en
sinds '74 is Geduld Overwint weer uit
gegroeid tot een vereniging met ruim
dertig spelende leden. Er zijn op dit
moment zes leerlingen in opleiding.
Sinds vijfjaar is George Clauws de di
rigent.
Een hoofdstuk apart in de geschiede
nis van Geduld Overwint is de mu
ziekkiosk, die in 1898 op de Markt
werd gebouwd. De aanleiding voor de
bouw was de kroning van Wilhelmina
tot koningin van Nederland. Jaren
lang heeft Geduld Overwint concer
ten gebracht op de kiosk, die in de
volksmond het theater werd ge
noemd. In de jaren '60 werd de kiosk
afgebroken. Hoewel Geduld Over
wint in 1898 niet door het gemeente
bestuur was uitgenodigd om de ope
ning te komen spelen, wil de vereni
ging de kiosk graag weer terug heb
ben op de Markt. Het smeedwerk van
de oorspronkelijke kiosk is nog voor
een zeer groot deel aanwezig. De her
bouw zal ongeveer 90.000 gulden gaan
kosten. De gemeente Oostburg wil
25.000 gulden bijdragen in de kosten.
Het bestuur van Geduld Overwint
gaat de komende tijd hard aan de slag
om ook het resterende bedrag op tafel
te krijgen, zo verzekert secretaris
Steyaert. „Dan kunnen we misschien
ook weer wat meer concerten in IJ
zendijke gaan geven."
Frans Bosscher
a A A -A A A A A 'A -A A
A A A. .A M
i''»"' /"■"P
A v - yv
11 1 ll Bfck
AAA AA
MUZIEK Elf V0LKS-FEES1
i
Een aankondiging uit het verleden, die deel uitmaakt van de expositie over het 150-jarig bestaan van de muziekver
eniging.
GEDULD
OVERWINT
De feestelijkheden rond het
150-jarig bestaan van Geduld
Overwint zijn afgelopen zater
dag begonnen met een concert
van de jubilerende vereniging
en de opening van een ten
toonstelling in het streekmu
seum West-Zeeuwsch-Vlaan-
deren.
Vrijdag wordt het programma
vervolgd met het eerste hoog
tepunt. Om 19.30 uur treedt de
Marinierskapel op op de
Markt (bij slecht weer in de rk
kerk). Zondag is er een rond
gang en een concert van de
muziekverenigingen van Sas
van Gent. Hoofdplaat, Bres-
kens Groede en Biervliet. De
rondgang begint om 14.00 uur.
Vrijdag 26 juni vindt het twee
de hoogtepunt plaats met een
optreden van het Artillerie
Trompetterskorps van de ko
ninklijke landmacht. Dit
korps presenteert in IJzendij
ke haar nieuwe show- en tap
toeprogramma. Ook dit optre
den vindt plaats op de Markt
en begint om 19.30 uur (bij
slecht weer in de loodsen van
Verstraten). Een sponsor heeft
het mogelijk gemaakt dat er
bij het optreden van het Trom
petterskorps geen entree
wordt geheven.
Het feestprogramma wordt op
4 juli afgesloten met een rond
gang en een concert van de
muziekverenigingen van Aar
denburg, Zuidzande, Groede,
Schoondijke, Sluis/Knokke en
Eeklo. Ook Geduld Overwint
doet aan dit programma-on
derdeel mee.
Met z'n 150 jaar is Geduld Overwint
één van de oudste muziekverenigin
gen in Nederland. De vereniging begon
in 1837 als harmonie en is nu een brass
band. Geduld Overwint werd opge
richt als een gezelligheidsvereniging.
Anderhalve eeuw later voert de gezel
ligheid opnieuw de boventoon. De ver
eniging doet bijvoorbeeld niet mee
aan concoursen uit angst dat het alle
maal te serieus wordt. Secretaris
Frans Steyaert: „De kans is dan groot
dat de zaak weer op de fles gaat. Als je
aan competities meedoet, word je be
perkt in je muziekkeuze. En de mensen
die minder goed spelen mogen dan
niet meer meespelen. Nee, het belang
rijkste voor ons is gezellig muziek ma
ken en af en toe een feestelijke gebeur
tenis opluisteren.'
Max Hendrikse heeft ter gelegenheid
van het dertigste lustrum de geschie
denis van Geduld Overwint op schrift
gesteld. Het boekje verschijnt over een
maand als het jaarboek van de heem
kundige kring West-Zeeuwsch-Vlaan-
deren. Aan de hand van nog aanwezige
notulenboeken, de archieven van de
Middelburgsche Courant (een voorlo
per van de PZC) en het archief van het
Gentse conservatorium heeft Hen
drikse de geschiedenis van de IJzen-
dijkse muziekvereniging gerecon
strueerd.
Een titel voor het boekje heeft hij nog
niet gekozen. Maar hij heeft een sterke
voorkeur voor 'Van Maus en Bentijn
tot Corijn'. De uit Duitsland afkomsti-
arts Wilhelm Maus en kantonrech
ter Jan Bentijn waren de eerste presi
denten van Geduld Overwint. Hans
Corijn is de huidige voorzitter. Geduld
Overwint werd 150 jaar geleden opge
richt door zes IJzendijkenaren die re
gelmatig met elkaar samen musiceer
den in de toenmalige herberg De Vier
Emmers. De afgelopen jaren was er in
De Vier Emmers een bordeel geves
tigd. Onlangs is de naam, die honder
denjaren aan IJzendijke verbonden is
geweest, veranderd in Moulin Rouge.
De naamsverandering ging vergezeld
van een wijziging van de activiteiten:
set is nu een casino, waar Golden Ten
wordt gespeeld.
De kastelein van De Vier Emmers, Pie-
ter Kriel, was één van de oprichters in
1837. Zijn collega Willem Bouwens van
De Gouden Poort (rond de eeuwwisse-
ing omgedoopt tot La Porte d'Or) was
)ok bij de oprichting betrokken. Om
moeilijkheden tussen de twee caféba
sen te voorkomen werd afgesproken
dat de repetities in De Gouden Poort
souden plaatsvinden en de acht con
certen, die elk jaar werden gegeven, in
De Vier Emmers.
De financiële armslag was zó groot dat
Geduld Overwint al heel snel een diri
gent kon betalen. De eerste leider van
de muziekvereniging was Johannes
Franciscus Dellaert uit Assenede. Del-
laert had een muzikale opleiding ge
had op het Koninklijk Muziekconser
vatorium in Gent gehad. Hij zong, en
speelde strijkinstrumenten en piano.
Dellaert bleef tot 1864 dirigent. „Hij
genoot vermaardheid in de regio", zo
vertelt Hendrikse, „Zijn grootste ver
dienste was dat hij oog had voor jong
talent. Hij leidde bijvoorbeeld zijn op
volger op. Dat was de zadel- en gareel
maker Vinantius Vermast, een enorm
natuurtalent. Dellaert kun je eigenlijk
beschouwen als de baarmoeder van
Geduld Overwint."
In 1840 gaf de harmonie Geduld Over
wint voor het eerst een concert buiten
IJzendijke. Volgens een verslaggever
in die tijd trad Geduld Overwint „met
veel lof' op in Aardenburg. Een jaar la
ter behaalden de muzikanten uit IJ
zendijke hun eerste medaille. Tot op
de dag van vandaag heeft Geduld
Overwint zo'n 120 medailles bijeen ge
gaard. Ze hangen vrijwel allemaal aan
het vaandel. Menig vaandeldrager
moet volgens de overlevering dan ook
hebben verzucht na wéér zo'n prachti
ge prestatie: „Hopelijk is dit de laat
ste. Ik til me zo langzamerhand een
breuk."
te vieren en allemaal werden ze ge-
tracteerd op onder meer een kostbare
herdenkingsmedaille. De markt werd
met honderd kaarslantaarns verlicht
en het feest werd afgesloten met een
groots vuurwerk. Het schitterende
feest had wel tot gevolg dat de vereni
ging aan de grond zat. De leden had
den weinig vertrouwen meer in Ge
duld Overwint. Ze liepen en masse
weg.
Enkele jaren later was het zó treurig
met het ledenbestand gesteld, dat het
bestuur tot drastische maatregelen
overging. Het entreegeld voor nieuwe
leden van 1,50 gulden werd afgeschaft.
Bovendien kregen de leden tijdens re
petities één pint bier op kosten van
Geduld Overwint. Deze nieuwe aan
slag was duidelijk teveel voor de ver
enigingskas. De penningmeester be
sloot vervolgens op eigen houtje de
contributie met 25 procent te verho
gen.
Het werd het bestuur echter al snel
duidelijk dat de ene gratis pint bier on
voldoende was om de leden naar de re
petities te lokken. Ze gingen daarom
over op een nieuwe, al even drastische
maatregel. De contributie werd afge
schaft. Daar stond tegenover dat de le
den een boete van tien cent moesten
betalen als ze niet verschenen op de
wekelijkse repetitie. Volgens Hendrik
se leidde die maatregel er toe, dat het
voor een aantal jaren rustig was rond
Geduld Overwint.
Ten tijde van het eerste lustrum in
1842 beginnen de geldzorgen. Hoewel
de kas leeg was, werd het vijfjarig be
staan uitbundig gevierd. Alle dertien
muziekverenigingen uit de omgeving
werden uitgenodigd om het feest mee
In 1853 werd de weg van IJzendijke
naar België geopend. De opening
werd opgeluisterd met een groot 'mu-
zijk- en volksfeest', zoals een affiche
meldde. De maker ervan moet door
het dialect in de war zijn gebracht.
Per slot van rekening schrijf je Iezen-
dieke met twee ij's. Geduld Overwint
was één van de 24 muziekgezelschap
pen, die aan het feest deelnamen. Om
de feestvreugde te verhogen werden
twee grote luchtballons opgelaten,
die door een Brusselaar waren ver
vaardigd. De ene ballon had de vorm
van een man, de andere van een
paard. De organisatoren hadden zich
echter verkeken op de windrichting
en de ballons kwamen midden op de
Westerschelde terecht. Volgens een
bericht in de Middelburgsche Cou
rant brak er vervolgens paniek uit on
der de bemanning van een Hannover-
iaans koggerschip; men meende met
monsters te maken te hebben. De ka
pitein gaf, driest ais hij was, opdracht
het monster met een kogel onschade
lijk te maken. Of de bemanning zich,
toen duidelijk werd om wat voor
'monsters' het ging, de oren van het
hoofd schaamde, meldde de Courant
niet.
De jaren '60 van de vorige eeuw waren
een succesvolle periode voor muziek
vereniging Geduld Overwint. Het is de
periode waarin Vinantius Vermast de
dirigeerstok overneemt van Dellaert.
Het IJzendijkse gezelschap werd veel
vuldig gevraagd voor optredens in de
regio. Sommige organisatoren gingen
er zelfs toe over om de harmonie op te
halen uit IJzendijke. Deze ongekende
De nieuwe muziekvereniging kreeg
ïen warm onthaal in de stad IJzendij
ke (in 1816 verleende koning Willem I
ian IJzendijke stadsrechten, reden
waarom Hendrikse nu nog een straat
laar de koning wil vernoemen). Het
aantal leden nam in een mum van tijd
oe van zes tot 29. Tal van notabelen
werden bereid gevonden de porte
monnee te trekken voor de nieuwe
muziekvereniging. Dat waren aller-
)erst de al genoemde Wilhelm Maus
)m Jan Bentijn. Verder komen in het
"'jtje notabelen de namen voor van
Bentijns zoon Izaak, burgemeester
'acques Brevet, gemeentesecretaris
Dolphing Bekaar, deurwaarder Jan
"rancies Carpreau, chirurgijn Dil-
man, stadsheelmeester Le Marchand
:n ten slotte de hervormde dominee
;tas. Dat er meteen zo veel geld op ta-
e' kwam, is volgens Hendrikse zeer
'pmerkelijk. In het oprichtingsjaar
'an Geduld Overwint, 1837, werd de
■hendijkse bevolking vanwege de ar
moede namelijk vrijgesteld van de
aarlijkse afdracht aan het bisdom.
Het muziekgezelschap Geduld Overwint tijdens het 95-jarig bestaan in 1932.
tegemoetkoming geeft aan dat Ge
duld Overwint zeer populair was in die
dagen, aldus Hendrikse. Gejuld Over
wint ging in die periode ook voor het
eerst over de Westerschelde voor een
concert in Zierikzee. Voor een dergelij
ke belevenis lieten de mannen uit
Zeeuwsch-Vlaanderen een muziek
feest in het Belgische Bassevelde
graag schieten.
De opleving was echter geen lang le
ven beschoren. „In '72 is het weer ge
donder in de glazen", zo omschrijft
Hendrikse de nieuwe geldproblemen.
Voor Vermast betekende het dat hij
van de ene op de andere dag naar zijn
tractement kon fluiten Het is voor
hem geen reden om zijn biezen te pak
ken. Daarvoor houdt hij te veel van de
muziek.
In 1881 kwam de commissaris des ko-
nings op werkbezoek in de regio. Ver
mast stelde aan het gemeentebestuur
voor om de commissaris een serenade
te laten brengen door Geduld Over
wint als hij IJzendijke aandeed. B en w
voorzien echter problemen. Bij een
eerdere gelegenheid had de commissa
ris namelijk zijn gevolg tot spoed ge
maand bij een dergelijke serenade. Hij
wilde zo snel mogelijk weer weg van de
„geluidhinder".
Geduld Overwint kreeg in hetzelfde
jaar ook een nieuwe vaandel. Burge
meester Brevet noemde het „een waar
pronkstuk". De vereniging besloot
verder om het ere-lidmaatschap in te