Marcos
AQUINO
aarzelende kandidati
werd winnares
MARCOS
koppig tot het
bittere einde
PZC/ °P'n'e en achtergrond 4
Verlicht
Geruïneerd
Economie
Aanval
Gevangenis
Gevangenis
WOENSDAG 26 FEBRUARI 1986
(Van onze verslaggever Paddy van de Baan
De chaos is compleet. Duizenden uitgelaten Filipijnen bestormen rond negen uur 's avonds
plaatselijke tijd het presidentiële Malacanang paleis nadat duidelijk is geworden dat
Marcos met zijn gezin de benen heeft genomen. Vóór het paleis worden tanks en
pantserwagens tegengehouden door een grote mensenmassa, gekleed in gele t-shirts en met
gele linten in het haar. Er vallen enkele schoten en stenen vliegen door de lucht.
Een paar mannetjes proberen vertwij
feld de mensenmassa te beletten de
paleistuinen te betreden, maar er is
geen houden aan. De smeedijzeren
hekken en rollen prikkeldraad vor
men nauwelijks een hindernis. Het
(Slot van pagina 1)
van manilla binnen en plunderden het
gebouw. Portretten van Marcos en
zijn vrouw Imelda werden van de
muren getrokken en vertrapt, meubi
lair vernield en documenten in brand
gestoken. De menigte, die uitgroeide
tot 20.000 man, trok zich niets aan van
de achtergebleven 20 wachtposten die
overigens geen verzet boden. Sommi
ge Filipino's klommen op in de steek
gelaten tanks en pantserwagens, die
voorheen het paleis beschermden, en
riepen ,,Cory, Cory".
De Amerikaanse president Reagan
heeft mevrouw Aquino in een tele
foongesprek gelukgewenst vanwege
het feit dat ze langs vreedzame weg
de macht heeft overgenomen. Voor
zover bekend hebben zeker 12 men
sen het leven gelaten tijdens de laat
ste dagen dat Marcos wanhopig pro
beerde zich te handhaven. Een
woordvoerder van mevrouw Aquino
weigerde nadere details over haar
onderhoud met Reagan. Hij zei ver
der dat mevrouw Aquino onvoor
waardelijk ermee had ingestemd dat
Marcos en zijn familie zouden ver
trekken.
eerste gebouw dat de uitzinnige me
nigte op zijn weg vindt is het admini
stratiekantoor. Eenmaal binnen smijt
men kilo's papier uit de ramen van
het vier verdiepingen tellend gebouw.
Buiten roepen verschillende mensen
de plunderaars op hun dolle aktivitei-
ten te staken en de geweldloosheid te
bewaren.
De paleistuin, zo'n vijf hectaren
groot, wordt binnen de kortste keren
verlicht door brandend papier. De
massa dringt verder de tuin binnen,
kleine rolletjes prikkeldraad in de
hand. Het prikkeldraad is de laatste
dagen het symbool van de strijd
tegen Marcos geworden; de ex-presi
dent had zijn paleis immers laten
omringen door meters hoge prikkel
draadversperringen.
Marcos-getrouwe soldaten lopen ver
dwaasd rond tussen de joelende en
zingende 'veroveraars', de geweren
nog in de hand. Ze zijn te verbaasd om
iets te doen. De munitie ligt voor het
oprapen, maar er gebeuren geen onge
lukken.
De menigte nadert het paleis. Voor
het eerst in twintig jaar betreedt het
volk Marcos' residentie. Men vergaapt
zich aan de rijkdom in de paleisgebou
wen. Het besef dat Marcos echt ver
dwenen is, dringt langzaam tot de
massa door. De auto's van de gevluch
te ex-president worden geinspecteerd,
een enkeling neemt een duik in het
privé-zwembad.
In de grote perszaal van het paleis
verzamelen zich duizenden mensen.
Het lawaai is onbeschrijfelijk. Portret
ten van het gezin Marcos worden van
de muren gerukt, men dringt zelfs
door tot de kleedkamer van Marcos'
echtgenote Imelda. De troon waarop
Marcos veelvuldig zat tijdens televi
sie-uitzendingen wordt door het volk
bestegen. Foto-toestellen flitsen; men
laat zich, zittend op de troon, fotogra
feren.
„Dit alles heeft Marcos van ons gesto
len, nu stelen wij het van hem terug",
zegt een omstander.
Het gastenverblijf van het paleis is
geruineerd. De kamer van de com
mandant van de veiligheidstroepen,
brigade-generaal Santiago Barranga,
is een grote chaos. Pakken papier
liggen op de grond en vormen een
twintig centimeter dik tapijt. Overal
slingeren vertrouwelijke documen
ten en brieven rond. Daaronder een
brief van 20 januari 1986, gericht aan
'Ferdinand E. Marcos, president van
de Filipijnen'. Een oude kameraad
van Marcos ten tijde van de Tweede
Wereldoorlog, ene Navarro, vraagt de
president in de brief wat hij met de
som geld moet doen die hij van
Marcos heeft ontvangen. Is het geld
bedoeld om de verkiezingen van 7
februari te beïnvloeden, zo vraagt
Navarro zich af.
Marcos' veiligheidstroepen lijken
overhaast te zijn vertrokken uit de
noodverblijven die de ex-president
voor hen liet bouwen toen het erom
ging spannen. Op de tafels staan grote
hoeveelheden eten onaangeroerd.
Bij het kamp Crame, het hoofdkwar
tier van de leiders van de opstandelin
gen, vieren tienduizenden Filipijnen
feest. Met duim en wijsvinger een 'L'
vormend dansen zij over straat, kleine
orkestjes zwepen hen op tot nog uit
bundiger gedans en gezang. Alles is
geel, het „Cory. Cory" wordt oorver
dovend gescandeerd.
Bij het gebouwencomplex van Chan
nel 4, dat door de Aquino-aanhangers
deze week tijdens een uitzending werd
veroverd, zorgt de 'People's Force' -
de naam die de Filipijnen, die zich
geweldloos verzetten tegen het mili
taire materieel, hebben gekozen - dat
tanks en pantserwagens geen kant
meer uitkunnen. De straten in de
binnenstad van Manila zijn bezaaid
met brandende autobanden, die als
Een aanhanger van Corazon Aquino
werpt een steen naar Marcos-getrou
we soldaten.
blokkade dienen maar ook de stad
moeten verlichten, 's Nachts heeft
Manila veel weg van een spookstad;
de straten zijn verlaten, maar de
autobanden blijven branden.
Intussen is het volk met zachte drang
door de politie uit het Malacanang
paleis gedreven. De schoonmakers
gaan onmiddellijk aan de slag. Het
paleis moet er brandschoon uitzien,
omdat Cory Aquino vandaag wordt
verwacht om het Filipijnse volk als
enig president te gaan leiden.
Rede Gorbatsjov geen sensatie
Door Martin van den HeuvelI
Het is nog te vroeg om een verant
woorde voorspelling te doen
over de afloop van het 27e partijcon
gres dat gisteren in Moskou van
start ging. De openingsrede van Mi
chael Gorbatsjov bevatte niet zo
veel sensationele zaken als sommige
waarnemers verwacht hadden.
Maar de partijleider gaf wel enige
aanduidingen welke economische
koers hij wil inslaan.
Het eerste echter wat opvalt bij het
beluisteren van Gorbatsjovs rede -
ik deed dat gisteren in het Oosteuro
pa Instituut van de Universiteit van
Amsterdam waar de Russische tv
gevolgd kan worden - is de andere
sfeer en toon vergeleken met vorige
congressen. Die toon is ongedwon
gen, Gorbatsjov schuwt (net als
Chroesjtsjov) een grap niet. De snel
heid waarmee hij de urenlange rede
voorleest is verbluffend maar de ka
meraden krijgen nu drie pauzes om
op adem te komen.
Van een modernere aanpak getuigen
ook een paar vrouw-vriendelijke op
merkingen. De Russische vrouw
heeft het met haar driedubbele taak
(huisvrouw, werknemer, boodschap
pen doen) inderdaad zwaar. Gorbats
jov bepleit korter werken voor de
vrouw maar hoopt tegelijk dat ze
dan verhoudingsgewijs meer pres
teert.
Zijn uitlatingen over de buitenland
se politiek bevatte weinig verras
sends. Het imperialisme krijgt er
flink van langs, zoals hoort op een
partijcongres. De Russische partij
leider stelt dat het imperialisme de
bron van alle agressie op aarde is en
de schuld van de ellende in de Derde
Wereld. „De loop van de geschiede
nis", zegt hij, leidt naar het socialis
me, ook al trachten reactionaire en
fascistische krachten dat te verhin
deren.
Maar de beladen term Star Wars
(SDI) gebruikt Gorbatsjov in zijn
tirade tegen de VS niet. Zijn uitwij
dingen over de socialistische bond
genoten en de ideologie bevatten
ook weinig nieuws. Een paar oudere
partijgenoten op het balkon kunnen
dan hun ogen al niet meer open
houden. Slechts een veeg uit de pan
aan het partijkader in Oezbekistan
zorgt hierbij voor een opleving.
Het interessantste gedeelte is dat
over de economie en het is merk
baar dat Gorbatsjov daaraan zelf
grote waarde hecht. Over de manke
menten van de Sowjet-economie
zegt de partijleider pittige dingen.
De woorden bureaucratie, corruptie
en discipline vallen veelvuldig. En
in even hoog tempo die van moder
nisering, automatisering en techno
logische vernieuwing. Er moet, zegt
Gorbatsjov, meer gepresteerd wor
den. Hij zegt ook: dat is al vaker
gezegd kameraden, maar nu moet
het ook gebeuren.
Gorbatsjov gaf enigszins aan hoe de
gewenste economische groei er moet
komen. Hij wil de rechten van de
ondernemingen uitbreiden en het
privé-initiatief bevorderen. Hij opent
geen perspectieven voor een vrijere
landbouw, waarmee Hongarije vrij
succesvol opereert. Wel pleit hij voor
kleinschalige operaties die in het
dienstenverkeer een rol zouden kun
nen spelen. Maar kennelijk komt dit
partijcongres te vroeg en bestaat er
nog geen instemming in de partijtop
over een uitgewerkter economisch
hervormingsplan.
De economie blijft echter de achilles
hiel van de militair zo machtige
Sowjet-Unie. En Gorbatsjov weet
dat hij met meer discipline alleen die
hiel niet gezond kan maken. Onder
Andropov nam de produktie daar-
Gorbatsjov
door nog wat toe, maar nu lijkt dat
middel economisch uitgewerkt. De
Russische partijleider heeft boven
dien de pech dat de sterk gedaalde
olieprijs zijn land miljarden dollars
scheelt. Daarmee had hij westerse
technologie willen kopen.
Gorbatsjovs rede maakt wel duide
lijk dat de verwachtingen ten aan
zien van dit partijcongres in het
buitenland misschien te hoog ge
spannen waren. Een partijcongres in
de Sowjet-Unie is meestal niet de
plaats waar de echte politiek ge
maakt wordt. Voor initiatieven op
het gebied van de buitenlandse poli
tiek leent bijvoorbeeld zo'n bijeen
komst van vele duizenden partij
functionarissen uit het hele land zich
niet zo goed. Ook economische her
vormingen zijn meestal het resultaat
van verhitte discussies achter de
gesloten deuren van het centrale
comité.
De sensatie die van dit partijcon
gres verwacht werd, namelijk een
fikse aanval van Gorbatsjov op zijn
voorganger Leonid Breznjev lag ook
niet erg voor de hand. Sommige
waarnemers rekenden daarop om
dat het congres precies op de dag
begon waarop Chroesjtsjov dertig
jaar geleden in zijn befaamde gehei
me rede Stalin van zijn voetstuk
stootte.
Chroesjtsjov's aanval op Stalin in
1956 was uiteraard wèl een politiek
spectakelstuk op een partijcongres.
Maar hij had dat indertijd, anders
dan Gorbatsjov nu, nodig in zijn
machtstrijd met rivalen als Molotov.
Bovendien viel Stalin natuurlijk veel
meer te verwijten (een waanzinnige
terreur tegen zijn eigen volk).
Van Breznjev kan hoogstens gezegd
worden dat hij de laatste jaren veel
beslissingen vooruitschoof en dat
zijn voor het partijkader milde beleid
verschijnselen als zwarte handel en
corruptie bevorderde. Dergelijke za
ken heeft Gorbatsjov ook gehekeld,
zij het zonder Breznjev's naam te
noemen.
Maar wat de buitenlandse politiek
betreft moet Gorbatsjov nu terug
grijpen op de detente die Breznjev in
het begin van de jaren '70 tot stand
heeft gebracht. Breznjev fel aanval
len lag dus niet voor de hand en zou
zich gemakkelijk tegen de partij en
Gorbatsjov zelf kunnen keren.
Als we Chroesjtsjov en Gorbatsjov
met elkaar vergelijken, vallen er wel
enorme verschillen op. De eerste
beloofde de Sowjet-burgers gouden
bergen: ze zouden een nog hogere
welvaart krijgen dan de VS. Gorbats
jov belooft weinig en eist veel: de
Sowjet-burgers zullen harder moeten
werken en lanterfanters gaan de laan
uit. Voorspellingen a la Chroesjtsjov
over een aards paradijs zijn er nu
niet meer bij.
Lenin sprak indertijd smalend over
het tsaristische Rusland als een
'reus op lemen voeten'. Het zal Gor
batsjov veel inspanningen kosten
om te voorkomen dat zijn Rusland
de 21e eeuw als een 'reus op lemen
voeten' binnen gaat.
Corazon Aquino, die dinsdag door haar medestanders werd beëdigdt
president van de Filipijnen, heeft een opmerkelijke ontwikkelii
doorgemaakt van aanvankelijk schoorvoetende kandidate voor de vi
kiezingen tot de morele winnares. Tot verrassing van veel Filipino's
evenzovele buitenlanders slaagde de frêle, 53-jarige weduwe van
vermoorde oppositieleider Benigno Aquino er tijdens de verkiezingscai
pagne in om het wijdverbreide ongenoegen over het bewind van Mare
te bundelen tot een krachtige oppositie, die hem uiteindelijk ten val z;
brengen.
Ze trad pas op de voorgrond na de
moord op haar man, die naar alge
mene opvatting beraamd was door
het leger, en die zoals nu is gebleken
het begin vormde van de instorting
van het bewind van Marcos.
Corazon Aquino werd op 25 januari
1933 geboren; ze is een van de acht
kinderen uit uit de rijke Cojuango-
familie, die in de provindie Tarlac,
75 kilometer ten noorden van Mani
la uitgestrekte suikerplantages be
zit. Haar neef Eduardo Cojuango is
een goede zakenvriend van Marcos;
hij maakte zijn fortuin dankzij het
monopolie op de kokosnotenpro-
duktie dat Marcos hem had gegund.
Haar vader, grootvader en een broer
waren allen lid van het Congres,
haar andere grootvader en een oom
waren senator, en een andere oom is
lid van de Nationale Assemblee.
Ze kreeg haar opleiding in de Ver
enigde Staten, waar ze studeerde in
Philadelphia en New York. Ze heeft
een graad in wiskunde en Frans. In
1956 begon ze in Manila rechten te
studeren, maar dit gaf ze op toen ze
met Aquino trouwde.
Benigno Aquino begon zijn politie
ke carrière als burgemeester van
zijn geboortestad Concepcion, en
bracht het via de post van provin
ciaal gouverneur tot senator in Ma
nila. Hij had zich inmiddels ontwik
keld tot de belangrijkste politieke
tegenstander van president Marcos,
hetgeen ertoe leidde dat hij in 1972,
toen Marcos de noodtoestand af
kondigde, werd veroordeeld tot
acht jaar gevangenisstraf.
Cory Aquino noemt deze jaren de
meest traumatische in haar leven. In
die periode was ze volgens de biogra
fie die door haar campagneleiders
werd verstrekt "de ogen, de oren en
de stem" van haar man tijdens de
moeilijke jaren van de noodtoe
stand.
In 1980 kreeg Aquino toestemming
om naar de Verenigde Staten te
gaan voor medische behandeling.
Na drie jaar besloot hij terug te
keren naar de Filipijnen, maar bij
aankomst op het vliegveld werd hij
doodgeschoten nog voor hij een voet
op Filipijnse bodem had gezet.
Corazon Aquino heeft haar leven
met Aquino altijd omschreven als
haar leerschool in de politiek. Op
het verwijt dat ze nooit enige politie
ke scholing heeft gehad, antwoordde
ze steevast dat ze het leven had
gedeeld met „een van de beste leer
meesters in de politiek."
Niettemin reageerde ze aanvank
lijk zeer terughoudend toen er dn
op haar werd uitgeoefend om zi(
kandidaat te stellen bij de prei
dentsverkiezingen op 7 februari. Mi
de woorden „Ik weet niets van hi
presidentschap," wees ze de verzo
ken lachend van de hand. Toen
druk vanuit de bevolking steei
groter werd, werd ze, na enige onde
handelingen met de oppositie, kaï
didaat voor het presidentschap. I
voormalige senator Salvador Laure
die aanvankelijk zelf ook presidei
tiële aspiraties had, werd haar "rui
ning mate" voor het vice-presiden
schap.
De verkiezingen waren door Marco
uitgeschreven in een poging de to
nemende ontevredenheid over zij
bewind in de kiem te smoren. D
manier waarop Marcos de moord o
Aquino had afgehandeld, en voon
het feit dat hij de officieren di
terecht hadden gestaan wegens mi
gelijke betrokkenheid bij de moon
weer in hun functie benoemde nadi
ze door een gerechtshof waren vri
gesproken, hadden ook in de Ve
enigde Staten grote ergernis verooi
zaakt.
Cory Aquino reageerde zelf over
gens vrij lakoniek op de vrijspraa
van de militairen, omdat naar i
zeggen Marcos 'Verdachte nummi
1' was.
Ze leidde vervolgens met veel vei
ve de verkiezingscampagne, waai
bij gele kleding haar kenmer
werd. Dit was een verwijzing naa
de gele linten die de aanhanger
van Benigno Aquino destijds bij d
terugkeer van haar man ophingei
(AP)
Corazon Aquino
Tot het laatste toe heeft de Filipijnse president, Ferdinand Marcos, zich
verzet tegen zijn aftreden waarop door vriend en vijand werd
aangedrongen. Men vond het welletjes na een periode van 20 jaar waarin
Marcos als ongekroonde koning over de Filipijnen heerste. Maar hij wisl
van geen wijken, zelfs niet nadat de Verenigde Staten hun handen van
hem aftrokken.
Ook nadat de „opstandelingen" zich
meester hadden gemaakt van een
station van de staatstelevisie en
hadden bekendgemaakt dat ze een
voorlopige regering hadden ge
vormd onder leiding van Corazon
Aquino, hield Marcos koppig vol dat
zijn tegenstanders op de vlucht wa
ren geslagen en kondigde hij de
noodtoestand af. Hij zwoer dat hij de
„rebellie" zou neerslaan, ondanks
het feit dat de VS waarschuwden dat
ze in dat geval de militaire hulp
zouden intrekken.
Marcos trok zich al eerder niets aan
van beschuldigingen uit binnen- en
buitenland dat zijn partij, de Kilu-
san Bagong Lipunan (KBL), alleen
door fraude, geweld en intimidatie
wist te voorkomen dat de weduwe
van de in 1983 vermoorde oppositie
leider Benigno Aquino, Corazon, de
presidentsverkiezingen van 7 fe
bruari won. De meeste westerse lan
den veroordeelden de schijnverkie-
zingen en bleven massaal weg bij de
installatie van Marcos, die dinsdag
ochtend zijn laatste wapenfeit zou
worden.
Ook voor de Verenigde Staten, die
Marcos sinds 1965 door dik en dun
steunden, had de Filipijnse dictator
afgedaan. Aanvankelijk steunde
president Reagan hem nog, met de
verklaring dat ook de aanhang van
Corazon Aquino fraude zou hebben
gepleegd.
Maar in de loop van de vorige week
draaide Washington bij. En slechts
enkele uren na het begin van de
opstand veroordeelde de regering-
Reagan in de scherpst mogelijke
bewoordingen de verkiezingen.
In feite vormde de moord op opposi
tieleider Benigno Aquino, de man
die de beste kansen leek te maken
om president Marcos opzij te schui
ven, het begin van het einde. De
brutale aanslag op het vliegveld van
manilla op 21 augustus 1983 leidde
tot een toestand van chaos en een
verdere verslechtering van de al
langer heersende economische crisis
op de Filipijnen. De Filipijnse bevol
king ging massaal de straat op. In de
ogen van de Filipino's droeg de
president schuld en moest hij aftre
den.
In mei 1984 vonden parlementsver
kiezingen plaats die het bewijs lever
den hoezeer Marcos het bij de bevol
king had verbruid. Zijn KBL-partij
moest behoorlijk inleveren ofschoon
ze een tweederde meerderheid in d(
nationale assemblée behield.
Marcos steunde steeds meer op de
strijdkrachten onder leiding van j
neraal Fabian Ver, een familielid en
naar vooral de laatste dagen duide
lijk bleek de rechterhand van d(
president.
Een na de moord op Benigno Aqui
no ingestelde officiële onderzoeks
commissie concludeerde dat Vei
medeplichtig was aan de aanslag.
Een rechtbank sprak hem en de 25
andere beklaagden eind vorig jaar
echter vrij. De president herstelde
hem daarna in zijn functie, hetgeen
wijd en zijd veel kwaad bloed zette.
Vooral Washington beschouwde Ver
als een sta-in-de-weg voor noodzake
lijk geachte militaire hervormingen.
Ferdinand Edralin Marcos werd op
11 september 1911 in Sarrat in de
provincie Ilocos Norte geboren.
Zijn ouders waren grootgrondbezit
ters met politieke aspiraties. De
jonge Ferdinand belandde daar
door in 1935 in de gevangenis. Hij
zou een politieke tegenstander van
zijn vader hebben doodgeschoten,
Het hooggerechtshof sprak hem uit
eindelijk vrij. Volgens de officiële
biografie omdat hij na een rechten
studie in het gevang zichzelf zo goed
wist te verdedigen. Anderen zeggen
dat Marcos toen al door steekpen
ningen het recht naar zijn hand wist
te zetten.
Bij het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog zat Marcos in het
Amerikaanse leger: de Filipijnen be
hoorden toentertijd tot de VS. Met
de komst van de Japanners ging
Marcos in het verzet. Zijn image van
verzetsheld liep een flinke deuk op
toen in de aanloop naar de verkie
zingen de New York Times schreef
dat Marcos helemaal geen verzets
leider was geweest. Hij zou zijn
oorlogsverleden hebben verzonnen.
Na de oorlog trad Marcos in dienst
van Manuel Roxas, de eerste presi
dent van de onafhankelijk gewor
den Filipijnen. Marcos zat vervol
gens vanaf 1949 tot 1959 in het Huis
van Afgevaardigden en tussen 1959
en 1965 in de Senaat, de laatste twee
jaar als voorzitter. In de jaren '6®
verruilde hij de Liberale partij voor
de Nationalistische partij, waar
voor hij in 1965 de presidentsver
kiezingen won.
Een jonge Filipino slaat in het presidentiëe paleis een schilderij van Marcos
aan stukken.
Duizenden mensen op weg naar het presidentiële Malacanangpaleis nadat bekend werd dat Marcos het gebouw
verlaten had op weg naar een Amerikaanse basis.
Twee Aquino-gezinde soldaten tijdens een aanval op het tv-station van Manila
dinsdag.
i
1
e
