SAPPY GO
LUCKY...
PZC/ week-in
toevallig
ontwenning
willem j. van dam
tfERDAG 15 JUNI 1985
21
Het zijn schattingen: rond de honderdduizend Nederlanders zijn verslaafd aan het gokken.
En met het oprukken van de complete gokpaleizen in binnensteden en vakantiecentra
dreigt het probleem steeds grotere vormen aan te nemen.
Op deze pagina de ervaringen van enkele gokverslaafden die in de Jellinekklinek in
Amsterdam proberen af te kicken. „Het is net als met een alcoholist - dat eerste borreltje.
Zolang je er die eerste gulden niet in gooit, kun je ook niet in die roes komen".
En een gesprek met de psycholoog Henk van Bilsen. Hij is medewerker van het Zeeuws
Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs in Vlissingen, waar een jaar geleden begonnen
werd met de begeleiding van gokverslaafden. „Het probleem van de gokverslaving wordt
erg onderschat. Veel hulpverleners trekken zich er niets van aan of reageren wat
schrikachtig als ze er mee geconfronteerd worden".
alleen een gokker begrijpt een gokker.
'm binnen 20 seconden kwijt. Maar er zijn er
als ze een tientje hebben, kunnen ze een
hele dag spelen".
Van Bilsen aarzelt even, kan niet
onmiddellijk een pasklaar antwoord
vinden, herhaalt de vraag: hoe kan het
zover komen?
Zegt dan: „Als iemand spanningen heeft,
tegen bepaalde problemen in het leven
aanloopt, dan gaat-ie vaak iets
ontspannends doen. De één zoekt die
ontspanning door langs het strand te
wandelen, een ander zoekt afleiding in het
drinken, een derde gaat gokken. Die
gokverslaving ontstaat soms heel toevallig.
Voorbeeld. Iemand voelt zich rot, komt in
een gokhal terecht, gooit een paar kwartjes
in een automaat en komt tot de
ontdekking: hé, dat is leuk, het is
ontspannend en je kunt er nog wat mee
winnen ook. Nou, als-ie zich een volgende
keer weer rot voelt, gaat hij wéér naar die
gokhal; het duurt misschien wat langer
voordat hij wat wint, maar hij heeft andere
mensen om zich heen, met wie hij kan
praten, al zijn problemen kan hij in die
gokhal van zich afschuiven. Nou, als zo'n
cirkel een klein beetje de kans krijgt om op
gang te komen, dan zie je dat hij steeds
vaker met gokken bezig zal zijn. Ze gaan het
gokken als het belangrijkste in hun leven
beschouwen. Want alleen van dat gokken
verwacht hij nog iets plezierigs".
Het afgelopen jaar hebben zo'n tien
gokverslaafden bij het ZCAD aangeklopt
met het verzoek om hulp. „Er zijn er die zich
uit zichzelf melden. Sommigen komen via
justitie bij ons, omdat ze ontzettend in de
schulden geraakt zijn en gestolen hebben
om toch te kunnen blijven gokken. Anderen
komen bij ons nadat ze sociaal hartstikke
zijn vastgelopen, overspannen raken en in
een psychiatrisch ziekenhuis moesten
worden opgenomen".
„Wij proberen hen met een gedragstherapie
van hun verslaving af te helpen. Ik zal een
voorbeeld geven: een jongen van een jaar of
achttien verveelt zich te pletter en om die
verveling te verdrijven staat hij de hele dag
achter zo'n gokautomaat. Als zo'n jongen
hier komt, gaan wij heel zorgvuldig na:
wanneer gokt hij, hoe doet hij dat, hoe slim
is hij er in, hoe leuk vindt hij het, welke
problemen wil hij er mee ontlopen? En dan
gaan we kijken hoe we z'n gokgedrag
kunnen veranderen. Dat gaat om hele
kleine dingen. Als iemand gewend is om
met z'n rechterhand geld in zo'n apparaat te
gooien, moet hij het met eens z'n linker
doen. Of: gooi er nu eens geen guldens in
maar kwartjes, steek eens een hand in je zak
als je staat te spelen, pak een kast die je
minder leuk vindt, ga naar een plaats waar
je vreemd bent. Het idee dat daarachter zit,
is dat we op die manier proberen het
automatisme waarmee dat gokken gebeurt
te doorbreken. En dat werkt wel".
„Als iemand altijd gegokt heeft en daar
plotseling mee stopt, dan krijgt hij - net als
alcohol- en drugsverslaafden -
ontwenningsverschijnselen. Ze gaan
transpireren, worden nerveus, depressief,
krijgen maagklachten, slapen slecht; ze
zien alleen nog maar een gokkast voor zich.
Het is heel erg te vergelijken met het
stoppen met drinken of met
heroinegebruik".
Van Bilsen maakt een afwerend gebaar -
een verbod op gokautomaten? „Asjeblieft
niet zeg. Dat is hetzelfde als een verbod op
het gebruik van alcohol. Ik zou de eerste
zijn om dan naar een illegale jeneverstokerij
te stappen, want ik lust zelf ook graag een
borrel. En zo zijn er ook genoeg mensen die
heel normaal op een fruitautomaat willen
spelen. Maar er zal wel eens goed moeten
worden nagedacht over hoeveel van die
dingen er neergezet mogen worden en waar.
Als je Schouwen-Duiveland en andere
vakantiecentra neemt; daar komen
gigantisch veel jongeren bij elkaar, die niets
ander te doen hebben dan in de zon liggen,
drinken en gokken. Om daar zoveel van die
gokhallen neer te zetten, dat is natuurlijk
vragen om moeilijkheden".
n de greep van de speelautomaat. Ze
staan bijna overal - bij de fritestent, het
Ié om de hoek, in de sigarenwinkel.
;eeds meer mensen raken er compleet
Irslingerd aan; verspelen hun hele
ibben en houwen in casino's, gokhallen,
inde pokertafel, in de lotto, de
lardekoersen. Honderden huwelijken en
aatschappelijke carrières lopen stuk op
ivartjes en guldens verslindende
immende apparaten. En de
jlpverleners? De meesten staan er bij en
ijken er naar.
epsycholoog: „Ik geloof dat het probleem
in de gokverslaving heel erg onderschat
ordt. Veel hulpverleners trekken zich er
ets van aan of reageren wat schrikachtig
s ze er mee geconfronteerd worden. We
:bben hier iemand gehad, die was al bij vijf
stanties in Zeeland en daarbuiten
>weest: het maatschappelijk werk, de
iclassering, het RIAGG, noem maar op.
n overal werd hij doorgestuurd. De hele
ulpverlening weet nauwelijks wat zij er
lee aanmoet, nog steeds niet. Soms denk
:wel eens dat het hele gokprobleem niet
heus genomen wordt, terwijl het in feite
ich heel erg is.
Het lijkt een beetje op het begin van de
uren zeventig, toen de illegale drugs
pkwamen. Als je naar de
onsultatiebureau's voor Alcohol en Drugs
ijkt - in die tijd hielden de
msultatiebureau's zich uitsluitend bezig
iet alcoholisme, van drugs wilden ze niets
eten, dat vonden ze maar eng. En als ze er
its aan deden, dan werd er één
laatschappelijk werker tot
rugshulverlener benoemd. Die kreeg dan
en keldertje of een zolderkamertje en
loest het verder maar zo'n beetje
itzoeken. Nou, diezelfde aarzeling bespeur
nu als je het over gokverslaving hebt".
(epsycholoog Henk van Bilsen (30) is
erbonden aan het Zeeuws Consultatie
lureau voor Alcohol en Drugs (ZCAD) in
lissingen, waar ongeveer een jaar geleden
ij wijze van experiment begonnen werd
iet de begeleiding van gokverslaafden,
(ant: het besef dat het toenemend aantal
okverslaafden professionele hulp nodig
eeft, begint - zij het aarzelend - terrein te
finnen.
En wat ons ook aan het denken heeft gezet,
ide opkomst van de fruitautomaten in
akantiecentra. Als je alleen al op
chouwen-Duiveland rondkijkt, daar heb je
an die grote gokhallen die uitpuilen met
angeren die daar al hun geld aan het
umpen zijn met alle gevolgen van dien",
ioeveel mensen er aan het gokken
erslaafd zijn, is niet helemaal duidelijk,
laar is in Nederland geen onderzoek naar
edaan.
n Amerika is dat wel gebeurd. Een studie
an de National Gambling Commission
leeft uitgewezen dat 0,77 procent van de
imerikaanse bevolking verslaafd is.
)p basis van dat onderzoek schatten
leskundigen dat rond de 100.000
lederlanders gokverslaafd genoemd
tunnen worden.
(an Bilsen: „Ik denk dat iemand een
;okprobleem heeft als hij het gokken niet
neer in de hand kan houden; als hij daar
elf of zijn omgeving op de een of andere
nanier last van krijgt. Er zijn mensen die
(taan echt hele dagen in zo'n
ruitautomatenhal. En dan verspelen ze
(edragen, die kunnen oplopen tot zo'n drie-
(fvierhonderd gulden per dag. Er zijn er die
(lies vergokken - als ze vrijdags hun salaris
lebben gekregen, is het 's zaterdags op.
fensen die daardoor schulden van veertig-,
'ijftig-, zestigduizend gulden en nog meer
lebben opgelopen, zijn heus geen
litzondering. En dat leidt uiteraard tot hele
(rote problemen in gezinssituaties. Het
ilinkt misschien gek, maar het gaat ze vaak
liet eens om de winst. Het is veel meer de
sfeer en de illussie van: ik kan dat apparaat
lan. Het is de uitdaging, het gevoel van
leheersing. Geld gaat alleen een rol spelen
>P het moment dat ze heel sterk in de
iaanciele problemen zijn geraakt. Je staat
:r versteld van wat voor slimme verhalen ze
iver die gokkasten kunnen vertellen, hoe ze
gokkast helemaal door hebben. Als wij
gulden in zo'n apparaat gooien, zijn we
fotografie: wim riemens
hoe ernstig wordt de groeiende
gokverslaving?
Hans: „De hele manier van leven van een gokker is -
je voelt je een soort cowboy: happy go lucky. Maar
pas wanneer je helemaal geen kant meer op kan,
als je écht helemaal in de puree zit, dan besef je hoe
erg die verslaving is".
,-Een normale speler stopt als hij wat gewonnen
heeft. Als je verslaafd bent, ga je maar door. Ik had
op een avond 28.000 gulden gewonnen. Die gaf ik
aan mijn vriendin. Maar toen ik daarna verloor,
heb ik haar door die hele tent heen achterna
gezeten. Ik moest en zou dat geld terughebben. Ze
moest zelfs nog geld gaan lenen toen ook die 28 mille
op waren. Je bent echt kei en keihard. Het enige wat
je bezighoudt is gokken. Je kunt nergens anders
aan denken. Je hebt geen enkele moraal meer. We
hebben hier een man gehad, die heeft zo'n beetje zijn
hele familie opgelicht. Ik ken iemand die solliciteer
de in Amsterdam bij een woningbouwvereniging.
Die wist de boel daar zo prachtig naar zijn hand te
zetten, dat hij binnen de kortste keren op de stoel
van de boekhouder zat. Binnen anderhalve maand
was hij weg. Maar wel met de kas. Ik bedoel maar,
sommige gokkers zijn echte genieën".
„Het griezelige van een gokker is, dat het een
verborgen ziekte is. Een alcoholist - dat merkje aan
de buitenkant. En een junk ook. Maar een gokker
kent geen uiterlijke verschijnselen. Een alcoholist
of een junk loopt onherroepelijk maatschappelijk
vast, terwijl een gokker door heel wat milieus
gedragen wordt. Ze weten hun omgeving zo te
manipuleren, dat niemand het in de gaten heeft. Je
kunt het veel langer volhouden dan een andere
verslaving. Maar vastlopen doe je tenslotte alle
maal. Het duurt meestal heel lang voordat je kunt
toegeven dat je verslaafd bent. Je ontkent het niet
alleen voor de buitenwereld, maar ook voor jezelf".
„Elke woensdag komen we bij elkaar. En daarvan
ondervind je erg veel steun. Een gokker is namelijk
een rasegoist, hij is een enorme individualist. In de
groep leer je met andere mensen te leven. Dat heb je
als gokker nooit gedaan. Alleen al de herkenning
dat ook anderen het moeilijk hebben, is een hele
waardevolle beleving. Ik zeg altijd: alleen een
gokker begrijpt een andere gokker".
Gijs: „Toen ik hier de eerste keer kwam, dacht ik:
wat moet ik hier nou? Ik zat zo diep in de sores, ik
had zoveel problemen, dat ik dacht dat ik echt de
grootste klootzak van de hele wereld was. Maar dan
kom je hier en dan zitten er nog een paar van die
klootzakken. En dan sta je ineens niet meer alleen".
„Het begint allemaal heel onschuldig - één keer een
spelletje aan de automaat of in het casino. Maar je
wordt geboren als gokker of niet. Wij gaan er in de
werkgroep vanuit, dat je er niet vanaf kunt. Wij
stoppen er wel mee, maar in wezen blijf je altijd
verslaafd. Eén keer een gokje en je bent weer
helemaal weg. Alleen als je van jezelf een ander
mens maakt, redt je het. Maar daar heb je je hele
leven voor nodig".
Hendrik: „Naarmate je langer bezig bent om er
vanaf te komen, wordt het ook makkelijker om
langs zo'n gokautomaat te lopen. Maar je moet er
niet te close bijkomen. En je moet niet proberen om
er een gulden in te gooien. Dat is net als met een
alcoholist - dat eerste borreltje. Want je weet:
zolang je er die eerste gulden niet in gooit, kun je
ook niet in die roes komen".
Hans: „De opmars van al dat soort gokmogelijkhe
den - ze staan zelfs bij de groenteman, daar valt
toch niet tegen te knokken. Daar willen we onze
energie ook niet in steken. Onze energie hebben we
hard genoeg nodig om zelf te overleven".
Henk: „Vergelijk het met alcohol. Je kunt alcohol
toch ook niet verbieden omdat er mensen zijn die er
niet mee om weten te gaan. Maar je moet er wél alles
aan doen om de mensen op de gevaren te wijzen en
je moet hulp verlenen als het fout gaat".
Gijs: „Kijk maar naar de heroine. Dat is ook
verboden. Maar dan krijg je dat illegale gedoe.
Hetzelfde met de casino's. Dat stop je ook niet van
bovenaf".
Hans: „Neem nou het bingo. Het zit zo slim in
elkaar. Mata Hari efl Kabala bijvoorbeeld, die
goktenten hier in Amsterdam. Die vervulden echt
een sociale functie, vergis je niet. Bij Mata Hari
speelde je eerst een uur bingo, daarna werd er dan
black jack gespeeld. Dat bingo was een lokkertje.
En de honderd mensen die bleven hangen, daar
verdienden ze hun geld aan. Zo slim wordt het
gespeeld. Van die duizend man die bingo speelden,
waren er echt niet zoveel verslaafd. Maar die
honderd of tweehonderd die blijven om black jack
te spelen, daar vind je ze dus wel onder".
„Voor heel veel alleenstaanden of huisvrouwen is
bingo een uitkomst. Het is hun gezelligheid. Dat ze
daarbij verslaafd zijn, dat zal hun verder een zorg
zijn. Laatst werd ik nog gebeld door een vrouwtje.
Ze wilde wel stoppen, maar wat moest ze dan met
haar uitje? Want voor haar was het haar dagelijkse
verzetje. Het zit zo geraffineerd in elkaar. Je hebt er
vrij drinken, vrij eten, het is er gezellig en je hebt er
je kennissen. En als je een keer verliest krijg je van
iedereen geld, hoor. Je was altijd geld aan het
zoeken. Als je binnenkwam keek je al in het rond:
van wie krijg ik nog honderd gulden. Het is een
soort familie - gokkers onder elkaar, je matst elkaar
steeds, je wilt ook niet dat er iemand uit de groep
stapt. Dat is net als bij alcoholisten. Ze helpen
elkaar om niemand uit de groep te verliezen. Als
gokkers heb je altijd te maken met andere mensen
die gokken. Dat is een bepaald milieu. Zodra je
echter stopt krijg je de haat van dat hele milieu
tegen je. Doodsbenauwd worden ze voor je".
„Ik had laatst nog een knaap, die had veertien
dagen een computer. Die wilde met mij een casino
opblazen. En natuurlijk lukt dat. Maar ik doe het
niet. Dan begin ik immers weer. Want het is voor mij
een koud kunstje om in betrekkelijk korte tijd aan
geld te komen. Maar je weet wel waar het begint,
maar niet waar het eindigt. Ik heb het nu een keer
meegemaakt, maar asjeblieft nooit meer
