ENERVERENDE KLUS VOOR ADJUDANT TANGE
HET KAR WEI VAN UUR TOT UUR
Mensen
werkten
prima
mee
aan de
operatie
Zonder
moeite
terug
PZC/ provincie
Buis als
souvenir
...hoho, even geduld, eerst toestemming...
VLISSINGEN - Het onschadelijk maken van de vliegtuigbom in Vlissingen is veel moeilijker
en dus ook riskanter geworden dan aanvankelijk werd gedacht. Wat een eenvoudige
routineklus had moeten zijn werd een enerverend karwei, omdat de bom van 250 pond toch in
een veel slechtere staat verkeerde dan op het eerste gezicht leek. Daarom kon niet de gehele
demontage vanaf afstand gebeuren, maar moest adjudant S. C. Tange van de duik- en
demonteergroep van de koninklijke marine de laatste onderdelen met de hand verwijderen.
SDAG 5 MAART 1985
VLISSINGEN- Zo gezellig als
het direct na de ontruiming
maar een flinke poos vóór 'uur
U' is op de Kleine Markt, met
warme dranken, gevulde koek,
fruit en een luid Hilversum-3-
muziekje vanuit een ambulan
ce, zo onheilspellend verlaten
oogt de Vlissingse binnenstad,
wanneer het sein is gegeven dat
iedereen uit 'zóne A' moet zijn
en de bewoners in de verder van
de bomplaats gesitueerde pan
den binnen moeten blijven.
Het opgewonden geblaf van poli
tiehonden in de onwezenlijk lege
straten vermengt zich met het
lawaai van de laag over komen
de heli en de commando's die
klinken uit portofoons. Wanneer
ook die geruchten verstommen
wordt de sfeer beklemmend.
Dat loopt naar een climax als
het demontage-team zich terug
trekt tot het eind van de Wal-
straat om vandaar via een lange
draadverbinding met het projec
tiel de voor de mens meest veili
ge beslissende handeling uit te
■voeren.
|„Wij zijn er klaar voor", praat
■demontage-leider Tekke via de
«walkie-talkie met het be
leidsteam. Het is kwart voor
[twaalf als Tekke meldt: „Wij
gaan nu afvuren".
Dan klinkt er tussen de bebou
wing een doffe dreun. De bom is
onschadelijk gemaakt. De ope-
Jratie is goed volbracht. Vlissin
gen kan opgelucht herademen.
Voor het eerst sinds die morgen
half vijf kunnen de mensen van
het aannemingsbedrijf die het
even gevaarvolle ontgravings-
|werk hebben verricht, na zeven
uur kleumen bijkomen bij
broodjes en soep...
VLISSINGEN - De Vlissingse
burgemeester drs Th. J. Wester-
hout van Vlissingen heeft maan
dagmiddag de ontstekingbuis
I gekregen, die dezelfde ochtend
lïoas verwijderd uit de vliegtuig
bom in de binnenstad. Het hoofd
I van de duik- en demonteergroep
I van de koninklijke marine Itz E.
Ic. A. Tekke overhandigde hem
\de glanzend opgepoetste bom-
[öwis tijdens een persconferentie,
I's middags na afloop van de
I demontage.
ILtz Tekke, die de leiding heeft
Igehad over de operatie, noemde
\het een oude traditie bij demon-
\teurs, dat de bombuis in handen
tkomt van degene die voor het
Ieerst een dergelijk karwei heeft
Igeklaard. „Wij hebben er geen
wrecht op, want voor ons is dit
Izeker niet de eerste. Wij hebben
snel nagedacht en menen dat de
Ibombuis volledig toekomt aan
Ide burgemeester", zo verklaarde
Iltz Tekke.
burgemeester Westerhout over
handigde op zijn beurt een her
inneringsgeschenk aan de de-
lonteurs die het werk hebben
verricht, adjudant S. C. Tange
en kwartiermeester A. Ver hulst,
onder leiding van de heer ltz
Tekke. Zij kregen alle drie een
ets van het historische Vlissin-
gen.
I Aan deze pagina's over de ope-
\ratie-Bom leverden bijdragen de
\PZC-redacteuren J.C.M. Cats, K.
I Cijsouw, W.J. van Dam, K. van
I Dijen, H. Tabbers, H. Verbeek en
\Annemarie Zevenbergen. Foto's:
Faber, L. de Meester, J. Siwa-
lbessj/, R. Oreel en het ANP.
Met uiterste voorzichtigheid werd de gedemonteerde bom uit de kuil getakeld en naar de explösievenauto van de marine gebracht, om onmiddellijk te worden afgevoerd. Verwacht werd
namelijk dat de eigenlijke lading tnt ook gekristataliseerd zou zijn en daardoor extra gevoelig geworden.
Demontage was moeilijker
en riskanter dan gedacht
„Ik heb al vele bommen gehad, maar
dit was de eerste die er zo slecht
uitzag", zei adjudant na afloop van de
ongeveer 25 minuten durende opera
tie. De buisjes met springstoffen in de
staart die de eigenlijke lading tot
ontploffing moeten brengen, de zoge
naamde aanvuurlading en de detona
tor, waren namelijk aaneengeklit. Lui-
tenant-ter-zee E. C. A. Tekke, hoofd
van de duik- en demonteergroep, ver
moedt dat vocht in de bom is gedron
gen na een eerdere poging in 1940 om
de bom te laten springen met een
lading dynamiet. Dat is niet gelukt,
maar waarschijnlijk is de bom daarbij
toch beschadigd. Daarmee werd ove
rigens vanaf het begin rekening ge
houden. „Dat maakt het voor ons
spannend", zei ltz Tekke even voor de
demontage. Na afloop toonde hij zich,
evenals adjudant Tange, ten zeerste
opgelucht over het welslagen van de
onderneming.
De aanvuurlading was ook gekristali-
seerd en daardoor nog gevoeliger ge
worden. „Het was één rotzooi, die wij
dan ook onmiddellijk in een plastic
zak hebben gestopt en afgevoerd",
vertelt adjudant Tange. Bovendien
bleek de ontstekingsbuis krom te zijn,
zodat deze scheef in de bom moet
hebben gezeten. De schroefdraad
werd daardoor wat vernield, toen de
bombuis met behulp van de zoge
naamde raketklem op ongeveer 150
meter afstand werd verwijderd.
Om 11.15 uur werd het sein gegeven
dat de demontage kon beginnen, en
de ontruiming van de binnenstad was
voltooid. Eerder die ochtend waren al
vier containers dwars in de Vlamings
traat geplaatst, twee op elkaar, aan
beide kanten van de put in het mid
den van de straat waarin de bom lag.
Met deze 'windtunnel' wilde men de
luchtdruk van een eventuele explosie
over het braakliggende bouwterrein
leiden en schade aan de bebouwing
zoveel mogelijk voorkomen. Vervol
gens werd de zogenaamde afvuurka-
bel uitgelegd. Daarmee zijn de twee
vijftig punts kaliber patronen in de
raketklem tot ontbranding gebracht,
die tegengesteld waren gericht, waar
door zij de houder rond de ontste
kingsbuis in een ranzendsnelle bewe
ging brachten en de buis werd losge
schroefd. Adjudant Tange ontstak de
afvuurkabel op de hoek van de Wal-
straat en de Nieuwstraat. De ra
ketklem functioneerde naar behoren
en verwijderde de ontstekingbuis
voor de slagpin de spingstof in de
detonator tot ontploffing kon bren
gen. „Bij terugkomst zagen wij echter,
dat er toch iets mis was", aldus ltz
Tekke, tijdens de persconferentie 's
middags. „De bom zag er aan de
buitenkant prachtig uit, maar het
blijkt steeds weer dat ook wij regel
matig voor verrassingen staan. Waar
schijnlijk is er grondwater ingedron
gen, waardoor de aanvuurlading was
gekristaliseerd, en waarschijnlijk ook
de eigenlijke lading. De problemen
zijn echter al improviserend ter plaat
se opgelost", aldus ltz. Tekke.
Adjudant Tange sprong namelijk in
de put, samen met zijn collega, kwar
tiermeester A. Verhulst. Hij tastte
men zijn vinger in de holte achter in
de bom, maar merkte dat de buisjes
met aanvuurlading en detonator niet
wilden komen. „Normaal haal ik er
die met een plat tangetje uit. Nu
moest ik ze met een drijver en hamer
los kappen. Daarna kon ik ze er zo uit
trekken", vertelt hij. Wanneer dat niet
onmiddellijk lukt ontstaat volgens
hem vaak de neiging om steeds har
der te slaan. Daarom is er doorgaans
altijd iemand anders aanwezig om het
over te nemen. Adjudant Tange ver
klaarde echter geen enkele moeite te
hebben gehad om die neiging te be
dwingen.
Na ongeveer tien minuten zenuwslo
pend en beheerst kappen waren alle
drie onderdelen van de ontsteking
verwijderd. De bom werd vervolgens
in de explosievenwagen van de duik
en demonteerploeg geladen en afge
voerd naar de steiger bij de marineka
zerne.
Daar lag Hr Ms Roermond te wach
ten, die de bom naar zee vervoerde
waar ze om kwart over twee tot
ontploffing werd gebracht.
m
Adjudant S. C. Tange rechtsen kwartiermeester AVerhulst (links) tonen de raketklem met de losgedraaide
ontstekingsbuis van de vliegtuigbom.
VLISSINGEN - Het demonteren van
de vliegtuigbom in de Vlamingstraat
te Vlissingen was maandag een zeer
omvangrijke operatie. Er werden
tussen de vierhonderd en vijfhon
derd mensen voor ingezet. Een over
zicht van belangwekkende momen
ten.
01.00 uur: In Zuidhollandse slaapka
mers maakt de wekker de eerste ME-
ers wakker.
07.00 uur: de groepen politiemensen
druppelen het Scheldekwartier in
Vlissingen binnen om er instructie te
krijgen over wat hen, bij de ontrui
ming van de buurt, de bewaking van
de .verboden' zones en de terugkeer
van de bewoners te doen staat. Een
uur eerder al hebben de bewakende
politiemensen een briefing in het dis
trictsbureau te Middelburg gekregen.
07.30 uur: aan tafeltjes in Schelde
kwartier wordt druk gekaart. Gor-
kums klaverjassen. Nét even iets an
ders.
08.24 uur: de operatie 'Ontruiming'
begint, bijna een half uur later dan
gepland. Een deel van de mankracht
uit Zeeuwsch-Vlaanderen heeft enig
oponthoud gehad bij de boot. Hele-
ciopter boven de binnenstad.
09.02 uur: de bus, die de pers het te
ontruimen gebied moet binnenvoe
ren, arriveert bij perscentrum Bach-
tenkomme. „Ho, ho", vermaant de
voorlichter. „Even geduld. We hebben
een ontploffinkje voor - een rotje, luidt
de diagnose.
09.30 uur: de dienst Gemeentewerken
moet eraan te pas komen om een
dichtgespijkerd pand aan het Groene-
woud open te breken. Er wordt een
ruit ingeslagen. De ME doorzoekt de
woning, maar vindt niets dat. er niet
thuishoort. Elders in het bom-gebied
houdt kabinetschef De Ru commissa-
dichtst bij de bom ligt, is ontruimd, in
de aansluitende zone worden de be
woners gemaand binnen te blijven.
Het gebied wordt nog een keer met
honden doorzicht op illegale achter
blijvers. Geluidwagens. Vanaf kwart
over elf mag niemand zich meer op de
openbare weg bevinden.
11.25 uur: burgemeester drs. Th. J.
nog geen toestemming om te gaan".
,Denk erom mensen, we gaan in groe
pen. Bij mekaar blijven", maant de
begeleidende politieman.
09.15 uur: de containers, die met het
oog op eventualiteiten rond de born
put moeten worden geplaatst, komen
aan. Later dan gepland: de transpor
teur raakt in de binnenstad de route
kwijt. Bij de Stenen Beer doet zich
ris der Koningin dr. Boertien, op
werkbezoek, een parapluie boven het
hoofd om hen tegen de neergutsende
regen te beschermen.
10.00 uur: iedereen, die niet bij de
politie hoort, moet zone A verlaten.
Een bewoner aan de rand van het
gebied keert gehaast terug. Tas verge
ten. „Stom, hë?"
10.54 uur: Zone A - de buurt, die het
Westerhout geeft de demontage-ploeg
het sein met demonteren te beginnen.
11.40 uur: het demontage-drieman
schap trekt zich terug tot achter in de
Walstraat.
11.43 uur: Teamleider Tekke meldt:
„We zijn er klaar voor".
11.55 uur: de operatie is klaar.
12.00 uur: géën geloei van BB-sirenes
op de eerste maandag van de maand.
zoals gebruikelijk. De sirenes zijn uit
geschakeld. Om misverstanden en pa
niek te voorkomen.
12.10 uur: geluidswagens melden in
de buitenzone: „Bom is geruimd, u
mag weer naar buiten". Vanuit Bach-
tenkomme begeven 28 journalisten
van radio, tv en kranten zichkranten
zich, inmiddels met broodjes gevoed,
opnieuw naar de put in de Vlamings
traat. Nu om de gedemonteerde bom
te bezichtigen.
12.45 uur: de politie is begonnen in de
zone vlakbij de bom de deuren en
ramen van de huizen te sluiten. Bewa
king blijft gehandhaafd.
13.45 uur: de operatie is geëindigd,
politiemensen verwijderen de drang
hekken.
14.30 uur: Afrondende persconferen
tie, waarop burgemeester Westerhout
zich een tevreden mens toont: „Een
vrijwel vlekkeloze operatie". Com
mandant Tekke biedt hem de inder
haast schoongemaakte bombuis aan,
ter herinnering.
VLISSINGEN - De Vlissingse
bevolking heeft prima meege
werkt aan de ontruiming van
het gebied rond de Vlamings
traat. Hoofdinspecteur J. G. den
Rooijen van het Vlissingse poli
tiekorps toonde zich maandag
na afloop van de demontage en
de afvoer van de bom bijzonder
ingenomen met de houding van
de bewoners van huizen in de
zone die ontruimd moest wor
den en van de bewoners in het
aangrenzende gebied.
Ondanks die medewerking liep
de ontruiming toch vertraging
op. Die werd voornamelijk ver
oorzaakt door het slechte weer
en problemen op het gebied van
de communicatie, zo bleek uit de
woorden van de hoofdinspecteur
tijdens de persconferentie na af
loop van de operatie: Versteke
lingen werden niet gevonden.
De ontruiming kwam pas even
na half negen op gang, ruim een
half uur later dan het oorspron
kelijk geplande tijdstip. Om
streeks negen uur kreeg de pers
voor het eerst de gelegenheid
zich op de hoogte te stellen van
het verloop van de ontruiming.
Vanuit het perscentrum - dat
was ingericht in welzijnscen-
trum B achten Komme - werden
de verslaggevers van radio, tele
visie en verschillende kranten
(in totaal waren er 28 persverte
genwoordigers) per bus naar de
Vlissingse binnenstad vervoerd.
De persexcursie bereikte het
'bomgebied' op een moment, dat
de situatie tamelijk ontregeld
oogde. Verschillende politiemen
sen raakten even het spoor bij
ster. Op een vraag met welke
opdracht hij bezig was, ant
woordde een van de ME-ers: ,,'K
Wou dat ik het wist. Het is een
puinhoop".
„De pers moet uit de binnen
stad", klonk er plotseling door
de politie-radio. De comman
dant van de ME heeft last van
ze".
Onmiddellijk nadat de bom was
gedemonteerd werden de in
'Bachten Komme' verzamelde
persvertegenwoordigers ander
maal naar de Vlamingstraat ge
bracht. Schijnbaar onvermoeid
klauterde adjudant Tange in en
uit de put om te poseren voor
fotografen en televisiecamera's.
De marine had ten behoeve van
een eigen voorlichtingsfilm een
speciaal filmteam naar de geva
renzone gestuurd.
Op het moment, dat de bom in
de auto van de explosievenop
ruimingsdienst werd gelegd, was
de politie alweer druk doende de
ramen en deuren van woningen
te sluiten.
Dit proces verliep zonder veel
problemen al moest wel een me
dewerker van gemeentewerken
er met een ladder aan te pas
komen om ergens een raam op
een eerste verdieping te sluiten.
De deur van de woning zat al op
slot, maar het raam was verge
ten...
VLISSINGEN De terugkeer
van bewoners naar de huizen in
de Vlissingse binnenstad heeft
maandag nauwelijks incidenten
opgeleverd. In de Wilhelmina-
straat ziet nog wel iemand kans
in de na het onschadelijk maken
van de bom nog verboden zóne
te komen.Waar ramen en deuren
wagenwijd open staan.
Er blijkt geen sprake van boze
opzet te zijn. Terwijl politiemen
sen die een cordon rond de bin
nenstad hebben gelegd doende
zijn om de deelnemers aan een
persexcursie op de aanwezigheid
van doorlaatbewijzen te contro
leren, heeft een meisje, dat de
bedoeling had om tegelijk met
het uitlaten van haar hondje ook
haar nieuwsgierigheid over de
afloop van de operatie te bevre
digen, kans gezien langs de
strenge bewaking te komen. Met
bekwame spoed wordt ze van
onbevoegde bodem verwijderd.
Als de binnenstad weer is vrijge
geven keren ook de bewoners,
hun huisdieren en persoonlijke
eigendommen met zich mee voe
rend, terug onder eigen dak. „Ik
ben blij dat het goed is afgelo
pen, ook voor de mensen die het
gedaan hebben", zegt een be
jaarde dame de sleutel in het
huisslot stekend. „Want uitein
delijk hebben die toch ook gezin
nen achter zich".
En mevrouw Cohen uit Het
Groenewoud heeft- terug van
weggeweestniets dan lof voor de
politie, die haar huis 'zo ver
schrikkelijk netjes' heeft achter
gelaten.
„Keurig gewoon", roemt ze.
„Dat mag ook wel eens in de
krant"
