bevrijding
kom vanavond met
verhalen
hoe de oorlog is
verdwenen,
herhaal ze honderd
malen:
alle malen zal ik
wenen.
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
ffjgurm..
21.«rzl95l
T'"r ^?oIL'tl-cPrfirib<nf
G<hiil(f
i®t* "JJuib 1?r
Uit: 262 gedichten
van Leo Vroman
ingedrukt, kan nu niet zonder zorg her
denken.
Systemen groeien hoven mensen uit en
houden mensen in een satanische greep.
Zoals gebouwen en torens kunnen ze ons
bedelven.
Hij loopt langs de trein,-in een militaire
pas, een nog betrekkelijk jonge man die
een voorspöedige carrière gemaakt heeft,
zo zou men het tenminste kunnen noemen.
Hij is heer en meester over leven en dood
van Hollandse en Duitse Joden op de
Drentse hei. Een jaar geleden zal hij nog
niet geweten hebben dat er zo'n hei be
stond. Ik wist dat trouwens ook niet. Hij
stuurt vanochtend vijftig Joden meer mee
op transport, omdat een jongen in een
blauwe pyjama zich verstopte in een tent.
Hij loopt langs de treinzijn grijze, keurig
geborstelde haren komen van achteren
onder zijn lichtgroene pet te voorschijn".
Va?idaag over een week wordt in Ne
derland herdacht, dat op vijf mei 1945
een einde werd gemaakt aan de Tweede
WereldoorlogDe televisiecamera's staan
die dag opgesteld in Middelburg omdat de
Zeeuwse hoofdstad dit jaar is uitgekozen
als plaats voor de nationale viering. Het
zal er feestelijk uitzien en het zal vrolijk
klinken. Aan die viering zijn dan dagen
van bezinning en herdenking voorafge
gaan uitmondend in die paar minuten
stilte om acht uur op de vierde mei.
Het is ivel lang geleden, dat einde voor de
oorlog. Maar toch, in de meidagen van
1984 is er reden om terug te kijken. Met het
oog op de toekomst. De constatering, dat
og steeds racistische en fascistische ten-
denzen overal ter wereld, ook in de kleine
Nederlandse sajnenleving zijn ivaar te
nemen, is haast een gemeenplaats gewor
den. Dat kan gevaar in zich bergen, want
wie kennis neemt van gemeenplaatsen, zal
de neiging hebben onverschillig de schou
ders op te halen.
Dit zijn geen dagen om achteloos te zijn.
Het is wel lang geleden, die oorlog, maar
wie zich bezint op de geschiedenis, die
werd gemaakt tussen de jaren, waarin het
nazisme vat kreeg op een groot deel van
de wereld en waarin het de kop werd
Daar zijn plaatsen, waar mensen met 'een
voorspoedige carrière', steunend op dat
systeem, heer en meester zijn over leven
en dood.
Er is het gevaar, dat mensen er geen
vermoeden van hebben dat weer plaatsen
kunnen worden ingericht, zoals destijds
op de Drentse hei, vanwaar men naar de
vernietiging gevoerd werd.
In dit extra nummer van de PZC staan
verhalen over de oorlog en hoe die is
verdwenen. Men zal er m,et gemengde
gevoelens kennis van menen. Niet zonder
bezorgdheid. En niettemin met de gedach
te, dat sprake is van een 'viering'. Daarom
verschijnt deze extra uitgave onder de
trefkop 'Bevrijding'.
y y y jet angstaanjagende is dat syste-
men boven mensen uitgroeien en
mensen in een satanische greep houden,
ontwerpers zowel als slachtoffers van dat
systeem, zoals grote gebouwen en tore?is,
door mensen met eigen handen gebouwd,
boven ons uitrijzen, ons beheersen en over
ons kunnen instorten en ons bedelven".
Dat schreef Etty Hillesum op 25 februari
1942 in haar dagboek, dat enkele jaren
geleden door De Haan werd uitgegeven
ojider de titel „Het verstoorde leven". Etty
Hillesum was, in 1942, zevenentwintig
jaar, een Joodse in Amsterdam. Zij werd
door de nazi's in Polen vermoord.
Op 24 augustus 1943 maakte ze dagboek
notities over het vertrek van een 'trans
port' naar Polen. Ze beschouwt wie bin
nen dat systeem van die dagen vol bestia
liteit een functie vervullen. Ze schrijft:
„Een stem achter me zegt: 'We hadden
vroeger een commandant, die trapte de
mensen naar Polen, deze lacht ze naar
Polen'.