DENEMARKEN
Britse ponden scheiden de geesten
VREDESBERAAD
ONTWAPENING,
winnaars verkiezingen
erven moeilijke
economische problemen
PZC/°Pinie en achtergrond de
33§p|
Zweeds parlement en
acteurs moeten wijke$
3
felle rede Italiaanse^
president Pertini
F
woensdag 4 januari 1984
(Door Henk Damt
Het gebeurt niet vaak dat de Brit
se premier mevrouw Thatcher
en haar ministerie van financiën
(waarvan dc top uit louter Thatcher-
adepten bestaat) van mening ver
schillen, maar nu is hel dan toch
zover.
Inzet: het pond sterling, het eens
machtige betaalmiddel van het Brit
se imperium, en nu een vooral dank
zij de Noordzee-olie overeind blijven
de munteenheid die een waarde van
rond de 4,50 gulden heeft. Dat pond is
er sinds vorig jaar in twee variëtei
ten. en daar zit het probleem.
Er waren heel goede gronden om een
jaar geleden het pond. tot dan toe
slechts als groen briefje verkrijgbaar
ook als munt uit te voeren. Immers,
voor een pond kan de modale Brit, in
vergelijking met vroeger, nog maar zo
weinig kopen dat dit betaalmiddel
zo'n beetje wisselgeld is geworden
Vroeger, toen het pond nog een pond
was en men van één zo'n briefje een
gehele avond kon feestvieren, was het
zaak zuinig op deze bankbiljetten te
zijn. Keurig uitgevouwen wachtten de
groene pond-briefjes in de portefeuil
les tot het hun beurt was te worden
uitgegeven.
Tegenwoordig, nu een taxiritje van
vier minuten of anderhalve hambur
ger al een pond kosten, is dat anders.
De mensen stoppen de groene briefjes
in hun achterzak, m borstzakjes, tas
sen, portemonneetjes, kortom, zoals
men muntjes bewaart, als wisselgeld
dat gauw voor het grijpen ligt.
Kort bestaan
Dat is de pondbriefjes aan te zien: het
zijn vaak grauwe, verkreukelde, me
nigmaal met bruin verkleurde reep
jes plakband bijeengehouden stukjes
papier die, als het niet om geld zou
gaan, nog te vies zouden zijn om beet
te pakken. Ja, biljetten van een pond
hebben een treurig, maar vooral kort
bestaan.
Na elf maanden zijn de briefjes name
lijk, gemiddeld genomen, op, stuk.
versleten op het onherkenbare af, en
moeten ze worden vervangen. Dat
kost een hoop geld, en vandaar dat
het ministerie van financiën vong jaar
ook munten van een pond in de
circulatie bracht die een geschatte
levensduur van niet minder dan 40
jaar hebben.
Zoals bekend is het Britse volk een
conservatief volk, en de muntstukken
van een pond sloegen dan ook in het
geheel met aan De fraaie, vrij dikke,
in goudkleurig metaal uitgevoerde
ponden die een diameter van zo onge
veer een stuiver hebben, werden uni
verseel weggehoond.
„Chocolade-geld" is ook nu nog de
meest gehoorde benaming voor het
jongste produkt van de Royal Mint.
Behalvé deze emotionele, in Britse
behoudendheid wortelende afkeer,
heeft de pond-munt ook een praktisch
bezwaar hij is zo'n beetje even groot
als munten van 5 en 20 pence, en is
bovendien een zwaar kreng.
En dat laatste, terwijl de meest gang
bare Britse munten, die van 10 en 50
pence, ook al een heel gewicht heb
ben Wie een dagje boodschappen
doet en niet steeds eerst z'n wisselgeld
uitgeeft, kan zo een heel gewicht aan
muntstukken in de jaszakken verga
ren. die dan misschien wel uitscheu
ren
Zo op het oog klinkt dit laatste argu
ment nogal belachelijk, maar precies
zo werd het vorige maand gehoord uit
de mond van een van de lords in het
deftige Hogerhuis waar over de pon
den gedebatteerd werd De staatsse
cretaris die de adellijke dames en
heren namens de regering te woord
stond, was echter met te vermurwen
Hij zei met veel aplomb „Het is de
bedoeling van de regering het briefje
van een pond terzijnertijd uit de circu
latie te halen, en wel op het moment
dat het publiek de gelegenheid heeft
gekregen te wennen aan de munt van
een pond". Dat was ook al gezegd
toen vorig jaar de munt werd geïntro
duceerd, en dat was dan dus dat.
Thatcher
Maar niet heus. Want vlak voordat
vorige maand het Lagerhuis met re
ces ging. gooide mevrouw Thatcher
herself roet in het numismatische
eten, toen zij antwoordde op de ang
stige vragen van de Conservatieve
parlementariër Marcus Fox, die met
een benepen stemmetje had geïnfor
meerd „of het briefje van een pond
echt moet verdwijnen".
„Nee hoor", antwoordde mevrouw
Thatcher geruststellend. Ze zei Fox'
stelling dat de pond-munt onpopulair
is, te onderschrijven, en voegde daar
aan toe. „Ik heb reden om aan te
nemen dat het briefje van een pond
behouden zal blijven"
Tja. en daar ligt dus een probleem.
Want wie de woordvoerder van het
ministerie van financien belt, krijgt te
horen: „Het is altijd de bedoeling
geweest het briefje van een pond op
den duur uit de circulatie te halen.
Hierin is geen wijziging gekomen".
Hoe dat ook zij, als het briefje van een
pond inderdaad verdwijnt, dan is het
voor alle Britten te hopen dat dat niet
te snel gebeurt. Want de munten van
een pond zijn vrijwel niet te krijgen,
en dat ondanks het feit dat er niet
minder dan 148 miljoen van in omloop
moeten zijn.
Verzamelaars zullen daar voor een
deel verantwoordelijk voor zfjn, maar
ook de 'kennelijk talrijke) mensen die
bang zijn dat ze met andere munten in
de war zullen raken, en de goudkleuri
ge ponden daarom maar veiligheids
halve in een oude kous stoppen... Thatcher
Gedurende de eerste zestien maanden
van haar bewind is de regering-Schlu-
ter er in geslaagd de inflatie tot zes
procent terug te dringen, het tekort
op de Deense betalingsbalans te hal
veren en de stijging van de lonen te
bedwingen. Daardoor heeft zij weten
te voorkomen dat het tekort op de
nationale begroting volledig uit de
hand liep.
Volgens otllciele cijfers oearaagi ue
binnenlandse schuld ongeveer 270
miljard kroon (83.7 miljard gulden) en
de buitenlandse schuld ongeveer 100
miljard kroon <31 miljard gulden).
Denemarken moet dit jaar 25 miljard
kroon (7.75 miljard gulden) bij elkaar
zien te brengen voor aflossing van
leningen en rentebetaling. Dat is on
geveer 2200 gulden per hoofd van de
bevolking
De economische vooruitzichten zijn
voor Denemarken niet slechter dan
voor de meeste andere westerse in
dustrielanden. De opleving van de
bedrijvigheid die zich in de Verenigde
Staten en Japan en in mindere mate
in sommige Westeuropese landen af
tekent heeft economische deskundi
gen en politici in Kopenhagen opti
mistischer gemaakt dan ze in lange
tijd zijn geweest, zo blijkt uit de
opiniepeilingen
Rapport
In een recent rapport van Privatban-
ken, een van de grootste banken in
Denemarken, worden de economische
vooruitzichten zelfs vrij gunstig ge
noemd „De aanwijzingen voor een
duidelijke economische omslag zijn
nu overtuigend". Veel deskundigen
zijn het daarmee eens. De raad van
economische adviseurs van de Deense
regering en het Deense ministerie van
financiën houden het voor het komen
de jaar op een economische groei van
Poul Schliiter
maximaal twee procent.Privatban-
ken is van mening dat de verbetenng
van de vooruitzichten aan het beleid
van de regering-Schluter te danken is
en stelt in haar rapport dan ook dat
dat moet worden voortgezet. Over het
algemeen is men in bankkringen van
mening dat de omvangrijke over
heidsschuld voorlopig maar moet
worden aanvaard en dat voorzichtige
bezuinigingen te verkiezen zijn boven
drastische maatregelen.
Op dit punt kunnen de regering-
Schluter en de oppositie elkaar overi
gens wel vinden. Het standpunt van
de socialisten is dat onvoorzichtige
besnoeiingen het prille economische
herstel in de kiem kunnen smoren en
Schluter c.s. geloven dat veranderin
gen in een redelijk en soepel ritme
moeten worden aangebracht, zodat
de mensen het beleid kunnen volgen.
Volgens het ministerie van financiën
is de Deense kredietwaardigheid nog
altijd goed. Het is er in geslaagd
betere aflossingsvoorwaarden voor
een deel van zijn buitenlandse schuld
te verkrijgen door omzetting van kort
lopend in langlopend krediet. Dat is
te danken aan de afneming van het
tekort op de betalingsbalans en aan
geringe risico's die geldschieters lo
pen in vergelijking met landen in
Latijns-Amerika en Oost-Europa
De verbetering van de vooruitzichten
weerspiegelt zich ook in de binnen
landse economie van Denemarken,
onder meer in de stijging van de
aandelenkoersen en in #c stabiele
positie van de Deense kroon binnen
het Europese Monetaire Stelsel
(EMS), aldus het ministerie. De obli
gatierente is de afgelopen achttien
maanden met negen punten gedaald
tot dertien procent.
DENEMARKEN
Jotenburg
FrèiJerikshavn
Randersj
Jutland
.Halsingbcxg
Hotsens
llpgpKOPË l\l HAG E N1
Nyborggj3jjKnrsflr H A
[Malmo
fLaa/anc
Flensburg
DUITSLAND4
Inkort
.Rostock
iPOLEN
Hoe ook de uitslag van de komende parlementsverkiezingen in Denemarken uitvalt, één
ding is zeker: het zal de winnaars veel hoofdbrekens kosten om oplossingen te vinden
voor de economische problemen die ze van de onlangs gevallen conservatieve minderheidsre
gering erven. Weliswaar zijn er tekenen van een economische opleving, maar daar staat
tegenover dat Denemarken tot de westerse landen met de grootste schulden behoort.
Kort samengevat luidt de mening van
flnancieel-economische deskundigen
en politieke waarnemers in Kopenha
gen die de afgelopen dagen naar hun
oordeel is gevraagd als volgt: ook de
socialisten, die de regering-Schluter
ten val hebben gebracht door tegen
haar begroting voor 1984 te stemmen,
zullen niet aan verkleining van het
begrotingstekort kunnen ontkomen.
Daar zijn ze het overigens zelf mee
eens.
kabinet-Schlüter lijken. Een woord
voerder van een Deense spaarbank
gaf dezer dagen als zijn mening „De
nieuwe regering heeft geen keus; zij
moet dezelfde richting aanhouden als
de gaande centrum-rechtse regering"
Opin iepeilingen
Uit de uitslagen van dc jongste opi
niepeilingen kan worden opgemaakt
dat de vier-parti.jencoalitie van Poul
Schluter een goede kans maakt om
na de verkiezingen terug te keren.
Dat zal ongetwijfeld betekenen dat
de drastische bezuinigingen die haar
voor ogen stonden ook inderdaad
zullen worden aangebracht.
De vorige regering wilde het tekort op
de Deense begroting voor 1984 met
drie miljard kroon (930 miljoen gul
den) verminderen tot 63 miljard kroon
'19,5 miljard guldem De oppositie
was daar tegen omdat er vooral bezui
nigd diende te worden ten koste van
de zwakste leden van de Deense sa
menleving en er geen maatregelen op
komst waren tegen de toeneming van
de werkloosheid, die nu 281.000 men
sen omvat of 10.7 procent van de
beroepsbevolking.
De socialisten zijn eveneens voorstan
der van vermindering van het begro
tingstekort maar zijn er tegen dat op
de sociale voorzieningen wordt bezui
nigd en vinden dat er geld moet
worden gevonden door belastingver
hogingen voor het bedrijfsleven en de
afschaffing van allerlei belastingvoor
delen. In het socialistische verkie
zingsprogramma staat dat het tekort
op die manier gedurende de rest van
de jaren tachtig moet worden gehal
veerd.
Anders Andersen, minister van econo
mische zaken in de gaande regering,
heeft in commentaar hierop gezegd
dat de plannen van de oppositie als
twee druppels water op die van het
-j 'a-
(Door André Keikes)
De grote Conferentie voor Veilig
heid en Samenwerking in Euro
pa (CV'SE), die op 17 januari in
Stockholm van start gaat als ver
volg op de conferentie die begin
oktober in Madrid werd afgesloten,
zal worden gehouden in het nog
maar zeer kort geleden vrijgeko
men Rijksdaggebouw van Zweden.
Het Zweedse parlement keerde op 4
oktober uit dit gebouw terug naar
het oude Rijksdaggebouw op het
eiland Helgeandsholmen in het hart
van Stockholm. De aan het Stock-
holmse Stadstheater beloofde vrij
gekomen ruimten, blijven dus voor
lopig bezet. De conferentie zal na
melijk naar verwachting een zeer
lange duur krijgen, mogelijk wel
enkele jaren. Voor de vrede moet
alles wijken.
Het grote glazen gebouw dat sinds
197R centraal Stockholm domi
neert. werd door architect Peter
Celsing ontworpen voor twee taken
een Kulturhus en een ruimte voor
het Zweedse parlement. Die eerste
functie is er een, die onbekend is
voor ons land. Onder Kulturhus
verstaan de Zweden een soort cen
trum voor alles wat er op het gebied
van muziek, dans. beeldende kunst,
bibliotheekwezen en voorlichting
bestaat Het Stockholmse gebouw is
het fraaiste dat er op dit gebied in
Zweden te vinden is.
Behalve een grote voorllchtingshal
van de gemeente, is er een filiaal van
de Stadsbibliotheek, een leeszaal
voor binnen- en buitenlandse kran
ten (ook Nederlandse kranten liggen
hier ter inzage). Verder zijn er ver
schillende grote expositieruimten
voor wisselende tentoonstellingen
en is er plaats voor muziekuitvoerin
gen en bijvoorbeeld balletvoorstel
lingen.
Doordat het immense gebouw ge
heel uit beton en glas is opgetrok
ken, met de nadruk op glas wat
betreft het uiterlijk, is vanuit v
alle hoeken en gaten van het Kui
hus de stad te zien. Voor wie darX
meer wil, ontwierp Celsing ookM
een dakterras waar vaak tenW
stellingen van beeldhouwkunst}^
Achter het gebouw met de gl< 1
gevel, liet Celsing een tweede 1
bouwen, dat onderdak moest bia
aan het parlement. Van 1974
oktober '83 zat het daar r«4
werkelijk, maar toen was al besliw
dat men terug zou keren r
oude gebouw
Op 4 oktober 1983 was het zovel
werd de oude, van binnen zeer gjjp
dig gemoderniseerde en uitgebrf
parlementsruimte opnieuw ijot
wijd. Het inmiddels oud gewoitu
nieuwe Rijksdaggebouw stond l[._
Bij het Stockholmse StadstheF1»
was het feest: eindelijk was fet
immers zo ver. In Stockholmse
bladen verschenen prachtige of
gewerkte tekeningen van wa«S
allemaal te gebeuren stond, nupn
gebouw in z'n geheel aan de culjz;
gewijd zou worden De vrevfts
bleek van korte duur. [to:
In plaats van verbouwingen ten gto'
ste van het theater, heeft Zwedep
nu eerst nog eens enkele miljoepa
kronen aan verspijkerd voorpr
Stockholmconferentie. De korf*
voor de bijeenkomst lopen daartjk
nog verder op. dan aanvankfn
werd verwacht. Sommige lanfk
hikken flink aan tegen het eno#1
bedrag dat meevergaderen met aer'
meebrengt. En Zweden doet P
alsof het land niet met grote ecqt
mische problemen te kampen hpS'
en neemt maar liefst 50 miljp
gulden voor eigen rekening. De I c
dere landen betalen naar groif1
mee aan een bedrag van 60 miljF1
gulden. Pas als dat allemaal vold£'
is, begint het grote gesprek opu
vrede en veiligheid, tenminste alj01'
voor die tijd onderling geen oneft1
heid is ontstaan over de deelnemj1
bijdrage. Jt®
E
Door Hein ten Kortenaan
Met zijn oudejaarsrede is de 87-
jarige president van Italië.
Sandro Pertini, er weer eens in
geslaagd een groot aantal pglitici
tegen de haren te strijken en tegelij
kertijd de bijval van de man in de
straat en de lof van paus Johannes
Paulus II te verwerven. Hij deed dit
vooral met de zinnen die hij wijdde
aan het probleem van de vrede: „Ik
ben van mening dat we moeten
komen tot een totale en gecontro
leerde ontwapening", zei hij. „Ik sta
aan de kant van degenen die voor
de vrede demonstreren. Het is al te
gemakkelijk om te zeggen dat er
van die demonstraties misbruik
wordt gemaakt. Het zijn de jonge
ren die de straat op gaan om hun
toekomst te verdedigen".
Er kwam duidelijk kritiek van enke
le regeringspartijen en van de neo
fascisten, tegenover geestdriftige
bijval van de communistische partij.
De socialisten konden hun partijge
noot niet afvallen en de christen
democraten werden tot voorzichtig
heid gemaand door de openlijke
loftuitingen van de paus. die op
Nieuwjaarsdag op het Sint Pieters
plein zei „Ik wens myn hoogachting
te uiten voor de president van de
Italiaanse Republiek en hem een
gelukkige voortzetting te wensen
van zijn bestuur, voor het welzijn
van uw vaderland"
Later werd bovendien bekend, dat
de paus Pertini onmiddellijk na af
loop van zijn tv-toesfcraak had opge
beld en een kwartier lang met. hem
had gesproken „Hij heeft me gezegd
dat het de mooiste toespraak was
geweest van mijn ambtsperiode",
vertelde Pertini aan joumalisteiTJ
zijn gebruikelijke vakantieoord r
Garöena. ..Hij voegde er aan toe, l<
wat ik gezegd heb helemaal '"ÖI
eenkomt met wat hij zelf denkt A
Andere controversiële punten i ,j
Pertini betroffen de deelname ,r
het Italiaanse leger aan de vred
macht in Beiroet en de situatie
de Palestijnen. „Ik ben er bes^
tegen dat ons contingent in Libai
verwikkeld raakt in een oorlog a
het een vredestaak kan verricht w
dient het in Libanon te blijven, m ,j
als er een conflictsituatie optref j,
dienen we onze soldaten terug e
trekken en alleen ons veldhospit
in Beiroet te laten" ,r
Over de Palestijnen zei hij: „Ze i 0
nu vertrokken en daarmee is 1 e
verstrooiing begonnen. Eens wa D]
het de joden die de verstrooi
leerden kennen" Tegen deze gel e
stelling van de twee diaspora's k
men protesten van joodse zijd
Maar nog meer tegen zijn kritiek
de Israëlische minister Sharon,
Pertini overigens niet met na
noemde.
Sprekend over het bloebad in
twee Palestijnse vluchtelingenki
pen in Beiroet, die nu door
Italiaanse leger worden bescher
zei hij „De man die verantwooi
lijk was voor die afschuwell
slachting zit nu nog in de regei
van Israel. En hij gaat bijna prat
het gepleegde bloedbad. Hij h(
een verantwoordelijkheid waarv
hij buiten de maatschappij mc
worden gesloten".
De Israëlische ambassade onth)
zich van commentaar, „totdat n
kennis had kunnen nemen van
officiële tekst van Pertini's rede
