RAADSELS 'ik had net al mijn doeken afgekrabt' Het debuut van Tessa de Loo telkens weer nieuwe aandacht voor Gerard Reve OVER DE BKR- DREMPEL MANNEN, ZE WILLEN MAAR EEN DING - RIJDAG 30 DECEMBER 1983 PZC/ kunst/cultuur jlr is geen tweede hedendaagse auteur in onze letteren over wie zoveel geschreven wordt •j Jals over Gerard Reve. De raadsels rond hem worden echter in al die secundaire literatuur iet opgelost. Hij blijft een ongrijpbare figuur bij wie je nooit kunt vaststellen wat hij meent wat niet en tot hoever zijn ironie zich uitstrekt. eel vaak betreft die ironie zijn eigen boek' aangekondigd, daarin zullen Voor Anneke Reitsma werd een arti- jrsoon: Reve schaamt zich niet om dan zijn racistische uitspraken uit- kei over Reve's poëzie opgenomen Kfcilf *1 slln dat eerder jn .Qns Erfdeel' was ver. schenen. Eric Rinckhout herzag voor deze gelegenheid een artikel over het chzelf in al zijn kleinmenselijkheid voerig belicht worden, portretteren. Juist die zelfspot «kt de wereld die hij in zijn boeken Er is geen andere levende Nederland- M ind zichzelf opbouwt geloofwaardig se schrijver aan wie een vergelijkbare Drozaweri, 'Werther Nieland' dat eni- mngrijke thïmas z,Jn daarbij de periodieke uitgave wordt gewijd, In mek. de eenzaamheid en de dood, het redactie van het Reve Jaarboek' nS is het 2ïk et alleen zijn thematiek, ook zijn bebbe£ z'tting Arnold Greidanus, van j0s Paardekooper over de mtga- is b°?8.at peb ma^ena^™,w„ird,nrrSd0,0Pdr. veb van 'De ondergang van de familie inlijk. Bijvoorbeeld zijn stijl, waar- In ven van unucigaiik v au uc taiiiuic Boslowits- en 'Werther Nieland'. Al -j— j -T uubiuniw cii vvcitiici ivicidnu ru het archaïserende taalgebruik pbdacb? dat'41Ja"bbef, ee,n brand~ jarenlang worden deze werken gecom- Ixschien een in het ooe SDrineend. Punt wil zijn voor de Reve-studie. Er ,,;trrarrQ„D., /i™- zijn vaste rubrieken, zoals een over- S^SooKr^nt^dM zicht van primaire en secundaire lite- H if hi, Ja rat,nu- riv.r i naë h,«n rt» lö.t deze uitgave bijzonder slecht is: taUo- Isschien een in het oog springend, lar niet het beste kenmerk is eze maand is Reve zestig jaar gewor- a. Van verschillende zijden leidde «tuur Over 1982 blijkt de lijst van ze zet[cmten werden „00it verbeterd. I t tot terugblikken op zijn werk. ^'™b'tbnpub'IC"bea J, A de teksten stemmen niet meer over- (X «rugblikken, want het lijkt er een oorspronkelijk werk te bevatten. Op al setje op of hij in literair opzicht over vallend groot is de hoeveelheid illega- i n hoogtepunt heen is. In zijn oor- 'e 'Piratenluitgaven. Elk jaar zullen o ronkelijk werk bereikt hij niet meer ook Reve-foto's worden opgenomen; peil van voorheen. Veel oorspron- deze keer zijn die gemaakt door Ro- iljk werk publiceert hij overigens na'd Sweering. Tenslotte zijn er stuk- hans warren door een rabiaat antisocialisme. Hij is opgegroeid in een communistisch ge zin en de ervaringen die hij destijds heeft opgedaan hebben hun weerslag gehad. Cohen wil ook Reve's religiosi teit en nog andere zaken vanuit die biografische achtergrond verklaren. Curieus is in deze 'Tirade' een ver taald vers van de dertiende-eeuwse Arabische dichter Abü al-Hasan al- Shushtari dat sterk de beruchte 'ezelscène' uit Reve's 'Nader tot U' in herinnering roept. Frank van Herk en Martin van Reste ren schrijven onder de titel 'Er moet een God zijn iwant zoiets kan men onmogelijk zelf bedenken)' over de religie in Reve's werk. Ook zij noemen Reve's jeugd een voedingsbodem voor zijn godsdienstige gevoelens. Reve's godsbeeld komt duidelijk naar voren in een gedicht uit 'Nader tot' dat zowel in het 'Jaarboek' als in 'Tirade' geciteerd wordt. Ook wat vormgeving betreft is het typerend voor Reve: zag te Woudsend niet meer. de meeste boeken die ken over Reve: nieuwe artikelen en een met die van de eerste edities, hem verschijnen bevatten oude artikelen die eerder elders werden n irespondentie en andere oude tek- gepubliceerd Na de rel rond het Interview met Paardekooper geeft aan wat er alle maal moet gebeuren om de uitgave weer aanvaardbaar te maken. Ër ludewijn Buch lijken de lezers zich Hans Hafkamp schrijft over Reve in nog meer lezenswaardigs in dit 'Jaar- !c wat van Reve af te keren. Al- !982- Het was geen werkelijk vrucht- boek": onder andere een analyse door ans: onvoorwaardelijke bewonde- baar Jaar voor Reve Hafkamp be- ig is opeens niet meer mogelijk, jij fijfmi—m— lewel racisme al jarenlang een be- rnddeel van Reve's werk was. Ieder- in de kritiek waren. Een aantal van de over Reve's religiositeit. C i haast zich nu te zeggen dat hij uitgaven waarover Hafkamp bericht i it de minste waardering op kan zijn zo zeldzaam dat het op zichzelf al Tifddc mgen voor Reve's politieke denk- een verdienste mag heten dat hij ze dden. onder ogen heeft gekregen. Zo schrijft hij over het illegaal uitgegeven brie- vaker aanstoot genomen aan venbundeitje Brieven aan Arend S ^leringen van hem. Maar met eer- waarvan naar Hafkamps schatting Direct betrekking op Reve's racisti- setrof dat ZO n wezenlijke aangele- nne s]Prht.s zeven exemnlaren he- sche denkbeelden heeft de beschou wing van H. F. Cohen: .Gerard Reve en de politiek'. Hij opent met de Paul van Capelleveen van de liefdes- spreekt de nieuwe publicaties van de relaties in het werk van Reve en een schrijver en vat samen hoe de reacties beschouwing door Arnold Greidanus onder ogen heeft gekregen. Zo schrijft Het nieuwste nummer van hel voor aanstaande letterkundige tijdschrift 'Tirade' is ook aan Reve gewijd. nog slechts zeven exemplaren be- beid Zo is het jaar 1983 heel wat staani De brjeïen dateren p,t I£|74 rider feestelijk voor Reve geworden hij zich wellicht had voorgesteld, sa triomf, maar gedeeltelijke ver- uiic azing werd zijn lot. Want ook literair zien was er een belangrijke teleur- illing. De roman 'Wolf viel bij kri- k en publiek een ongunstige ont- ingst ten deel. ornamelijk betrekking heeft op Het onthutsende voorbeeld uit eigen 12, komt een en ander al meer dan bs ter sprake. Voor komend voor- ir wordt het tweede 'Reve Jaar- Iers er zich zijn kennelijk de moeite waard. Haf kamp wijst erop dat ook in deze stelling dat de kunstenaar het wezen brieven racistische uitspraken te vin-. In 1982 verscheen tevens 'Archief Reve 1961-1980'; Hafkamp geeft'uit- is dat de politiek niet begrijpt. Als reden dat hij toch op Reve's ideeen in wil gaan noemt hij: „omdat ze in al hun idiosyncratische mallotig heid toch eén wijze van denken sluitend de opinies van de besprekers ervaren en verwerken onthullen waar- ichs vraaggesprek verscheen in ja- over deze uitgave weer. Elders in dit 1983. Hoewel het eerste 'Reve irboek' dat dezer dagen verscheen de analyse ons van nut kan zijn 'Jaarboek' schrijft Jos Paardekooper wanneer we daarna gaan kijken naar ver deze en vergelijkbare uitgavei het werkelijk waardevolle dat Reve, elders in zijn oeuvre, over sommige aring dat hij geeft, maakt duide- politieke zaken te zeggen heeft ge lijk hoe gemakkelijk de samenstel- had" (644). an af hebben gemaakt. Reve's denkbeelden worden gevoed Nu weet ik. wie gij ztjt. de Jongen die tk eenzaai en daarna, nog op dezelfde dag. in een kafee te Heeg Ik hoor «1(771 Moeders stem O Dood. die waarheid zgt nader tot V. De aanbeden jongen die later tot de befaamde Meedogenloze Jongen zal uitgroeien heeft een plaats in de reli gie van Reve als een verschijnings vorm van God. Ook de hier al aanwe zige Moeder krijgt in later werk van Reve een nog belangrijker betekenis. Dit alles wordt in één adem genoemd met de Dood. Voor wie enigszins weet heeft van dat merkwaardige stelsel van het revisme zijn het bekende gegevens. In ditzelfde artikel worden Reve's denkbeelden vergeleken met die van De Sade. Ook worden er vergelijkin gen getrokken met ideeén uit de gnos tiek. Een aardige bijdrage is die van D. P. Walker met 'Some memories of Gerard Reve'. Hij kent de schrijver al drtig jaar en kent hem nog steeds niet. Hij hoopt nog eens te kunnpn onder scheiden 'his genuine personality and opinions from what he displays' (708) Ludo Picters' artikel is eveneens ge baseerd op persoonlijke herinnerin gen. Ook hij vermeldt Reve's al te ver doorgeslagen afkeer van het socialis me. Hans van den Bergh schrijft met gebruikmaking van niet eerder gepu bliceerde brieven van Reve over diens 'romantisch-decadent kunste naarschap'. Reve meldde ..Ik ben een romanties- dekadent schrijver, maar met het ak sent op romanties. Omdat ik een eigen Gesloten Maatschappij bezit, behoef ik geen krant te lezen of naar de radio te luisteren: er is van binnen al rotzooi keet genoeg" (712/2). Pierre H. Dubois probeert evenals Herman Tromp enig begrip te kweken voor de roman 'Wolf Als document werd opgenomen het vraaggesprek dat Aad van den Heuvel in zijn televi sieprogramma met Reve had Daarin werd Reve om opheldering gevraagd voor de uitspraken die hij in het interview met Buch had gedaan Het is een voor Reve nog al pijnlijk docu ment. Hij poogt zich aan zijn verant woordelijkheid te onttrekken, maar neemt geen afstand tot zijn bewerin gen. Dit nummer van 'Tirade' besluit met een gesprek dat redactieleden H. F Cohen en G. Nefkens met hun mede redacteur H. Verhaar hadden. Het is een wat malle vorm om Verhaar's ideeen over Reve op papier te krygen, maar wat hij beweert is de moeite waard. Zowel deze 'Tirade' als het 'Jaarboek' bevatten veel belangrijks over Reve. Misschien krijgt hij op deze wijze wat meer aandacht dan hij op het ogen blik verdient. Al wordt in onze literatuur tenminste zijn positie van groot prozaschrijver door weini gen betwist. Waarom Reve's werk in het buiten land weinig indruk zou maken9 Moge lijk omdat zijn mythologisch wereld beeld, hoewel van een heel andere orde, even grote kolder is als bijvoor beeld dat van Harry Mulisch Hoe gemeend ook. hoezeer ontstaan uit gemis, het 'revisme' blijft onzin en heeft als de lezer van goede wil is hooguit geldigheid binnen Reve's ei gen boeken Je hebt er niets aan om de wereld beter te kunnen begrijpen. Dat is nu juist een eis die vrij algemeen aan grote literatuur wel gesteld wordt. Er zijn nauwelijks Nederlandse au teurs die daaraan voldoen. 1 Reve Jaarboek l 148 pagf32,50. Reflex. Postbus 454. 3500 AL Utrecht 2 Tirade 289 - Los nummer f 15.-. abonne ment f70- 'zes nummers G A van Oor schol. Herengracht 613, 1017 CE Amster dam. Het heeft de gemeente Arnhem ruim 85.000 gulden gekost om 36 beeldende kunstenaars over de 3000 gulden-grens te helpen die hen scheidde van een BKR- uitkering. In totaal werden door de beeldende kunstenaars gisteren in een archeologisch museum 60 werken aan de gemeente verkocht. Voor de grootschalige kunstaankoop was een bedrag van maximaal 110.000 gulden door de gemeenteraad uitgetrokken. Zoals bekend besliste de Tweede OokaquarellisteNatasjaKaindl(34) Kamer op de valreep van dit jaar dat verwacht in 1984 geen onoverko- alleen kunstenaars die in 1983 voor menlijke problemen. Dat het haar minimaal 3 mille aan werk op de dit jaar niet lukte om meer dan 3000 vrije markt verkochten het komend gulden te verdienen wijt ze aan jaar een beroep kunnen doen op de gebrek aan tijd. „Ik ben druk bezig Beeldende Kunstenaars Regeling. met illustraties voor een weekblad. De Arnhemse wethouder van cul- Ik zag dus geen kans om met mijn tuur G. Kuiper is tevreden met de werk te gaan leuren Dat zal volgend kwaliteit van het aangekocht werk. jaar wel moeten gebeuren. Overi- ..De selectiecommissie heeft niets gaos voel ik me door de nieuwe hoeven af te wijzen. Ik reken er op regeling behoorlijk overvallen. Wat dat we bij de verkoop in het gemeen- er nu gebeurt is werkelijk volslagen temuseum voor zeker 15 mille weer idioot. Moet je binnen een paar kunnen kwijtraken. Dan zijn we min weken maar even zorgen dat je of meer uit de kosten. Er resteerde voldoende verdiend hebt" immers nog 70.000 gulden uit de Natasja Kamdl, al dik vijf jaar m de BKR-pot" BKR. bood twee aquarellen ter ver koop aan. Als tegenprestatie ont- Muurschildering 2ze van de gemeentó 1600 gul' Een van de Arnhemse kunstenaars die m de bijstand dreigde te raken CjQ7\f\ maar door een financiële injectie van de gemeente ook volgend jaar Christine van Dobben (34) en even- aan de slag kan blijven is Henk van eens vijf jaar in de BKR moest het der Ploeg. Van der Ploeg (34) maakt volle pond nog incasseren. Ze ver- olieverfschilderijen. litho's en pente- kocht dit jaar helemaal niets. „Ik keningen Hij studeerde van 1971 tot moet voor een gezin zorgen. De tijd 1976 aan de Akademie voor Beelden- die dan overblijft heb ik nodig om te de Kunsten en maakt sinds 1977 schilderen. Aan het verzorgen van publiciteit kom ik niet toe. In fe bruari heb ik een expositie. Mis schien dat het daarna wat beter loopt. Ik heb echter weinig hoop dat ik het in 1984 zal redden Christine nam drie olieverfschilde rijen voor verkoop mee naar het archeologisch museum. Het kostte haar zo zegt ze enige moeite om er drie te vinden. .Deze maatregel komt voor mij op een erg ongelukki- Van der Ploeg leverde om aan de ge tijdstip Omdat ik niet zo tevre- benodigde 2000 gulden te komen den was over mijn werk heb ik drie schilderijen bij de gemeente in. onlangs vrijwel alle doeken afge- Hoe moet het nu volgend jaar? Dan krabt" moet er weer drie mille, misschien Het werk van Van der Ploeg, zelfs 6 mille op tafel komen? De Kaindl, Van Dobben en anderen kunstenaar „Ja, ik zal er meteen wordt door de gemeente de komen- moeten aan trekken, meer mi- de week op een openbare verkoop gebruik van de BKR „Ik heb dit jaar voor ongeveer 1 gulden verkocht. Maar ik heb dan ook niet zo gek veel gemaakt. Tus sen de 10 en 20 schilderijen", ver klaart hij. Dat hij niet tot grotere aantallen kwam ligt a muurschildering die hij in Arnhem aanbracht en die nogal wat tijd i; beslag nam. tiatieven nemen. Een paar keer ex poseren stimuleert particuliere ver koop". Van de Ploeg ziet de komende tijd redelijk optimistisch tegemoet. in het gemeentemuseum aan de man gebracht. De kunstwerken gaan voor aankoopprijs (tussen 400 en 3000 gulden) de deur uit. Wat dan niet verkocht is zal wor- denk dat het me wel zal lukken om den ondergebracht bij diverse genoeg te verkopen." openbare istellingen. Terugziende op 1983 kan moeilijk beweerd wor den dat het een jaar is geweest met veel literaire verrassingen. Werkelijke vernieuwingen in poëzie 1.1 of proza tekenden zich niet af. Wel waren er een paar debutanten die verwachtingen voor de toe komst hebben weten te wekken. Zo was er een half jaar geleden het verrassende eerste boek van Ma rion Bloem, 'Geen gewoon Indisch meisje' en een paar maanden geleden viel het debuut van Tom Lanoye met polemische essays te noteren, de bundel ■Rozegeur en maneschijn'. Enkele weken terug Verscheen het debuut van Tessa de Loo, de verha lenbundel 'De meisjes van de suikerwerkfabriek'. In betrekkelijk korte tijd maakten de schrijfster en baar boek furore. Er kwamen vraaggesprekken, instige kritieken, en de publieke belangstelling Jblijkt nu al groot te zijn. Zoiets overkomt een j beginnend schrijver niet vaak. De naam van Tessa de Loo is pas sinds kort bij literaire insiders bekend. Nooit heeft ze zich op tnigerlei manier met het literaire leven ingelaten, woonachtig als ze is in het verre Pieterburen. Voor bet eerst hoorde de buitenwacht van haar bij het verschijnen van haar verhaal 'Muziekles' in het terste nummer uit 1983 van het literaire tijdschrift Maatstaf. In het derde nummer werd het verhaal "De meisjes van de suikerwerkfabriek' opgenomen. Dat verhaal werd overal opgemerkt H M. van den Brink stelde in N'RC'Handelsblad vast: „Wanneer haar eerste boek lang uitblijft, is er iets mis met de uitgevers in dit land". Dit opvallende, geprezen verhaal blijkt ook bet hoogtepunt te zijn uit de nu verschenen bundel 'n totaal zes novellen bevat, serieus Tessa de Loo het schrijverschap op neemt, leert een vergelijking tussen de versie van 'De A meisjes vanb de suikerwerkfabriek' in 'Maatstaf en be versie in de gelijknamige bundel. Er zijn stilisti- sche verbeteringen, en overbodige woorden verdwe nen. Bij voorbeeld het minder juiste 'in een fractie van enkele seconden' werd gewijzigd in 'in een fractie van een seconde' (541. Weinig relevante uitwijdingen werden soms weggewerkt Waar nu staat: „Geef n hier", zegt hij schor en doet een wilde greep naar zijn bril, die door Cora met gestrekte arm hoog boven het hoofd wordt gehouden (54) werd in de eerste versie 1 nog toegevoegd het lelijke en nietszeggende „zoals i de heldin van het vrijheidsbeeld voor de kust van 4 Hew York de toorts onbereikbaar houdt voor grijp- bare handen". Helaas heeft Tessa de Loo niet altijd H de goede smaak gehad dergelijke, als origineel f bedoelde wendingen, die haar stijl uit het evenwicht d brengen, te schrappen of weg te werken. Zo kan men In ditzelfde verhaal nog steeds de overbodige zin lezen: „Hij heeft vast een hekel aan de hysterie van vrouwen die, bodyguards en zaalwachters trotse rend, het podium beklimmen om Elvis Presley te kunnen aanraken; hij vereenzelvigt zich dan niet met Elvis Presley, maar met de zaalwachters, de mannen met de petten op en uniformen aan"(56). Tessa de Loo heeft vooral zitten schaven aan het slot van het verhaal. Dat slot heeft al veel gewonnen, maar is nog allerminst de perfecte bekroning van deze opmerkelijke vertelling geworden. Vier vrouwen spelen een belangrijke rol in het verhaal. Zij werken op een suikerfabriek en reizen er elke dag per trein naar toe. Ze vormen met hun vieren een hecht vriendenclubje: de dikke Cora, de vlijtige Lien, de mooie Trix en de ik-figuur, die een nieuwkomer in het gezelschap is. Al jarenlang maken ze elke morgen dezelfde reis, ze bezetten altijd dezelfde coupé en de conducteurs die op de lijn dienst doen zijn oude bekenden geworden. Heel openhartig wisselen de vrouwen hun levenser varingen uit. Alleen de ik-figuur is betrekkelijk schuchter, al heeft ze, hoe jong ze ook is, reeds net als haar vriendinnen een ongunstige ervaring met een man opgedaan, zij heeft met haar vriend Ruud voor de eerste maal de liefde bedreven, en die gebeurtenis heeft zij door zijn gedrag als heel onaangenaam ervaren. Bovendien heeft Ruud haar daarna in de steek gelaten voor een ander. Cora heeft niets meer aan haar man omdat deze een ziekte heeft die hem tot een lastig wrak maakt. Trix blijkt op een morgen hans warren LETTERKUNDIGE KRONIEK ernstig te zijn mishandeld door haar echtgenoot. Lien vertrouwt haar man ook niet verder dan ze hem ziet. Een tekenende opmerking van haar over man nen „Ze zijn allemaal hetzelfde, ze willen een madonna voor hun kinderen en een Marilyn Monroe in bed" (51). Op een morgen verschijnt een onbekende, jonge en dienstklopperige conducteur m hun tremcoupé. Het abonnement van de ik-figuur blijkt juist te zijn verlopen. De vertrouwde conducteurs zouden daar luchthartig overheen zijn gestapt, maar de nieuwe ling wil maatregelen treffen, schrijft een bon uit. De vrouwen besluiten dit niet te nemen, Cora verklaart: „Het gaat niet door" (54). Wanneer de conducteur weigert te zwichten, ontdoen de vrouwen hem van zijn bril. zijn pet. zijn tas en tenslotte van al zijn kledingstukken. Het geheel krijgt iets van een rituele wraakneming op alle mannen. De vrouwen die altijd aan mannen onderworpen zijn geweest, nemen nu zelf een keer het helft in handen. Fascinerend is in dit verhaal de wisselwerking tussen wraakoefening, ui terste vernedering, wellust, ontgoocheling en troost Het slot is, zoals reeds gezegd, misschien niet het sterkst, maar hoe deze volkomen uit hand lopende schermutseling dan wèl had moeten eindigen? In elk geval maakte Tessa de Loo met deze vertelling een onvergetelijke entrée in onze letteren! „Mannen, ze willen maar één ding" tl75i weet de alleenstaande buurvrouw Leïfbrand uit het verhaal 'Mottenballen en parfum'. De moeder van het meisje dat de ik-figuur is, lijkt ook op een gegeven moment vast van plan zich op alles wat man heet te wreken. Bij de angstige buurvrouw is een man gesignaleerd: „Mijn moeder knikte zwijgend. Ze was nu eigenlijk onaanspreekbaar, zag ik. Ze was een gedrevene, op weg om onrecht te wreken". (193). Het misbruik dat mannen dikwijls van vrouwen maken is echter niet het enige onderwerp van Tessa de Loo's proza. In allerlei menselijke verhou dingen maakt de ene partij misbruik van de ander. Zo worden ook op verschillende plaatsen in deze bundel kinderen op onwaardige manier behandeld. Het meisje in 'Mottenballen en parfum' moet onno dig en tegen haar zin voor oppas spelen bij de zojuist aangehaalde buurvrouw die dus zéér bang is voor mannen. Een en ander blijkt heel wat subtieler te liggen: de weinig appetijtelijke mevrouw Leif- brand laat zich nog geen dag later met graagte door een man grijpen. Dit alles wordt in het verhaal gezien door de ogen van hel meisje dat nog te jong is om de gebeurtenis sen precies te kunnen duiden. Dit perspectief de dingen zien vanuit een kind komt in meer verhalen voor. Een belangrijke reden voor dat merkwaardige perspectief lijkt te zijn, dat de schrijfster in die verhalen waarin meisjes van een jaar of twaalf, dertien de hoofdpersonen zijn. uit eigen herinnerin gen zou putten. Tessa de Loo vertelde mij dat het verhaal 'De meisjes van de suikerwerkfabriek' niet op een persoonlijke herinnering gebaseerd is. maar vooral op belevenis sen van een familielid van haar. Volgens de flaptekst, van haar boek gaan echter de verhalen 'Roze met bizarre stukjes geel ertussen' en 'De Grote Moeder' wel op eigen ervaringen van de schrijfster terug. In het eerste verhaal mist men node een pointe, een mooie scène erin is de plechtige begrafenis van een poes door het meisje dat hier de ik-figuur is en haar nog jongere broertje en zusje. In 'De Grote Moeder' verblijft de ik-figuur tot haar verdriet in een padvind- sterskamp. Haar ouders kunnen zo zonder haar ongestoord gemeten van een vakantie in Parijs Een inconsequentie in het perspectief moet hier gesigna leerd worden. Over Parijs wéét zij te veel, ze kan zich niet realiseren wat zich op de Place Pigalle afspeelt <p. 93) terwijl ze nog geen besef heeft wat jongens betekenen (p. 107). Met veel humor worden gebeurte nissen in het kamp beschreven, vooral het geheime inwijdingsritueel is een onthutsende gebeurtenis. De verhalen uit deze categorie lees je geboeid, maar de schrijfster bereikt er toch niet het peil van het titelverhaal in. In de twee nog niet vermelde verhalen komt ze wel dicht bij dat peil. Zeer onderhoudend is het reisverhaal 'Op hoge hakken'. Een jonge vrouw, Berber, en een jongeman. Richard, houden vakantie op het Griekse eiland Korfoe. Het bevalt hen niet langer iedere dag landgenoten tegen het lijf te lopen en daarom besluiten ze een dagtocht te maken naar het rustige eiland Paxos. Berber loopt zich voortdurend af te vragen of Richard haar wel aantrekkelijk genoeg vindt valt ze wel in de smaakis het wel gezellig, is ze niet te dik Zeer angstig wordt zij vooral wanneer hy eens een blik op andere meisjes laat vallen. Er blijkt geen boot meer terug te gaan die avond naar Korfoe, ze zullen moeten wachten tot de volgende morgen. Geld voor een slaapplaats is er niet meer. dat is opgegaan aan middeltjes om haar stukgelopen voe ten te verzorgen. Ze moeten de nacht in de buiten lucht doorbrengen, maar alles krijgt voor Berber een gelukkige wending wanneer blijkt dat Richard haar wel degelijk begeert Veel van de verhalen van Tessa de Loo passen in de Hollandse realistische traditie. Dat geldt voor de verhalen met meisjesherinneringen die doordrenkt zijn van het gevoel dat je als kind onbegrepen bent en geminacht wordt. Dat geldt zeker voor het tot nu toe onbesproken verhaal 'Muziekles' waarmee de bundel opent, en waarvan het gegeven terug te brengen is op zielige mensen die treurige dingen beleven. De belangrijkste personen zijn moeder Lisa. vader Johan en zoon Tom. In kort bestek komt een binnenhuisdrama tot stand Tussen de vader en de moeder bestaat geen innigheid meer, enkel wrevel. De moeder heeft haar idealen opgegeven en is een zeur geworden. De vader die een groot liefhebber is van popmuziek, heeft zijn idealen geconcentreerd in zijn zoon Tom. Zelf heeft hij ambitie gehad om musicus te worden, nu is zijn hoop op Tom gevestigd. „Bloed van mijn bloed, dacht hij. Wij hebben talent, Tom en ik. wij zijn geschapen voor de muziek Tom zou het wel eens ver kunnen brengen, hij heeft lef met z'n smalle billetjes in z'n nauwe broek. Beroemd heden zijn ook eens kind geweest met een vader die overdag op kantoor of in een fabriek werkte en 's avonds na de zuurkool met losgegespte broekriem de tuin in slenterde om te zien hoe de duiven het maakten Over die vaders hoorde je nooit iets. Ik zou Toms manager kunnen worden". (21-22) Allerlei instrumenten worden Tom voorgesteld, en tenslotte kiest hij tot vreugde van zijn vader voor de gitaar. Een virtuoos blijkt hij allerminst. Ook de lessen die zijn vader hem geeft blijken vruchteloos. Tom geeft er de brui aan. Zo stranden de verwachtin gen van zyn vader. Er wordt wel gesuggereerd dat Tessa de Loo's grote succes deels aan oneigenlijke factoren te danken is haar charmante verschijning, een gewiekste recla mecampagne. Het zijn echter deze verrassende ver halen die het hem doen Verhalen waarin onderwer pen waarover je gemakkelijk in sentimentaliteiten zou kunnen vervallen, met allure behandeld worden Er valt nog veel aan Tessa de Loo's proza te verbeteren, vooral in stilistisch opzicht is zij soms slordig. Compositorisch zit het werk beter in elkaar, let eens op de geraffineerde vooruitwijzingen. Maar hoe dan ook: deze bundel behoort tot de schaarse debuten die niet alleen een belofte inhouden, maar meteen ook een deel van die belofte vervullen. Tessa dc Loo 'De meisjes van de suikerwerkfabriek'. 196 pag 29.50. De Arbeiderspers, Amsterdam

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 9