T-BONE
BURNETT
GUUS VANHEMERT
we kunnen lachen om
de harde samenleving
H
W
met het uiterlijke vervaagt het innerlijk
cn
oo
C/5
cn
Een groeiénd aantal pop
muzikanten bekeert zich
tot het christelijk geloof.
Hun invloed is aanzienlijk
als je rekening houdt met het
feit dat Bob Dylan en Cliff
Richard niet de enigen zijn.
T-Bone Burnett, een voor
treffelijke Amerikaanse
songschrijver, was kortgele
den even in ons land. Hij was
een rechterhand van Dylan
tijdens diens Rolling Thun
der Revue. Op zijn eigen el
pees (Thruth Decay, Trap
Door en Proof Throught the
Night) laat de boomlange Te-
xaan zich kennen als een
soort moralistische Carmig-
gelt. Hoe staat hij als gelovi
ge muzikant in het vak?
T-Bone Burnett „Ik zat een boek te
lezen: De primitieve mens als filo
soof, heette het. Héél interessant
vond ik het Het hield zich vooral
bezig met mensen die als het ware
nog in het stenen tijdperk leven,
zoals in Polynesié. Ze hielden er
levenswijsheden op na die sterk le
ken op de denkwereld van een Engel
se schrijver op wie ik gek ben, G. K.
Chesterton. Ik was hoogst verbaasd
toen ik begreep hoe prachtig die
Polynesiërs de paradox hanteerden.
Ik had gedacht dat zoiets als een
paradox te hoog gegrepen was voor
deze wilden". T-Bone Burnett grin
nikt even. Zegt dan: „Zei hij geksche
rend."
T-Bone Burnett past de paradox
vaak toe als hij in zijn liedjes schrijft
hoe het met zijn vaderland gesteld is.
Hij kent de kritiek op zijn schrijfwij
ze. „Het is waarschijnlijk zo dat een
breed publiek niet altijd even duide
lijk begrijpt wat ik bedoel. Maar dat
betekent met dat ik moet ophouden
me zo uit te drukken als ik doe. Dan
zou je de filosofie van de televisiema
kers volgen. Die zeggen: „Ons pu
bliek begrijpt dit met, dus kunnen
we dit niet zeggen. Ons publiek is m
de grond van de zaak niets waard
dus we kunnen de kijkers niets geven
dat de moeite loont".
„Volgens mij zijn dat de echte cynici.
Mensen zeggen dat ik cynisch ben
ik zit misschien een beetje vernuftig
in elkaar. Maar ik geloof wel in de
capaciteiten van elk individu. Ik ben
ervan overtuigd dat elk individu veel
te zeggen heeft over wat zijn of haar
rol in het leven zal zijn. Echte cynici
zeggen, die mensen zijn gewoon te
stom om voor de duvel te dansen,
laat ze maar. hou ze zo rustig moge
lijk. Ze hebben het geen van allen
john oomkes
breed goed, biedt ze dan maar een
rijke fantasiewereld: zoals in Dynas
ty, Dallas of Falcon Crest. Laat ze
maar een avond doorbrengen met
deze rijke mensen, dan kunnen ze
zien hoe volledig belachelijk hun
leven is. Dan verzoenen ze zich met
hun eigen leventje".
idealen
T-Bone Burnett schrijft over een
ander Amerika dan datgene dat Dal
las laat zien. In een lied dat hij The
Sixties (de jaren zestig) heeft ge
noemd, Iaat hij zien hoe een genera
tie die geloofde in een andere toe
komst, langzamerhand haar idealen
heeft verloren. Hij schreef het sa
men met Petc Townshend, de be
roemde gitarist van The Who, zelf
iemand die de jaren nauwelijks
heeft overleefd. „We speelden alleen
de melodie samen. Hij is een fantas
tische gitarist. Zijn intensiteit ver
schroeit je bijna. Hij stopt zijn plug
niet in de versterker, hij steekt zijn
plug er met geweld in. Hij bezit een
ongelofelijke energie. Townshend
houdt aan elke noot vast. Hij speelt
iets niet als hij denkt dat dat over
bodig is".
„Ik was aanvankelijk erg onzeker
over de vraag of het wél juist was om
Townshends hulp in te schakelen. Ik
wist dat het een behoorlijk vlam
mend lied zou worden, dat het voor
veel mensen die de jaren zestig be
wust hadden meegemaakt gevoelig
zou liggen. Maar die hele generatie
had ongelofelijk onzinnige ideeen ge
meen: ze dachten dat bommenwer
pers zouden veranderen in vlinders.
Kijk nu eens waar we nu mee zitten:
kruisraketten, pershings".
Burnett zegt met te weten wat er met
de idealen van de jaren zestig is
gebeurd. „Ik denk dat ze eerst gesu
blimeerd zyn, eerst in iets vaags zijn
omgezet en vervolgens zijn vergeten.
Nu, in de jaren tachtig moet die
generatie van toen zich gedwongen
opnieuw bezighouden met de over
tuiging van de jeugd namelijk die
van hun eigen kinderen. Het wordt
nog een zware ervaring voor die
generatie, een diepgaand psycholo
gisch zelfonderzoek. Ik weet niet hoe
dat zal uitpakken. De andere moge
lijkheid houdt in dat we op weg zijn
naar een absolute tyranie. Als die
generatie van de jaren zestig niet
begint om haar eigen emoties en
idealen te beseffen als ze door gaat
met te zeggen: het is me tegenwoor
dig allemaal te benauwd geworden,
het is me te veel. ik wil er niets meer
mee te maken hebben. Als dat ge
beurt zullen ze ook een punt berei
ken dat ze zullen zeggen: iemand
moet mijn leven maar voor me rege
len".
lachen
Burnett behoort tot dc Episcopale
Kerk „Ik ben tegen de kerk in
opstand gekomen toen ik jong was.
De gebruikelijke opstand. Maar van
af mijn jeugd heb ik in bepaalde
dingen geloofd. Mijn oordeel over
wat goed en wat slecht is zal onge-,
veer hetzelfde zijn gebleven. Ik denk
niet dat de kerk waarvan ik lid ben
zo conservatief is. Ik ben ook niet één
van die mensen die precies weet wie
God is en wat hij van allerleid dingen
vindt, wat hij van jou vindt en wat er
aan jou niet deugt. Ik zou niet weten
wat jij moet doen om een gelovig
christen te kunnen zijn"
In zijn lied The Sixties laat Burnett
de hoofdpersoon zeggen dat al het
goede moet worden vernietigd en al
liet slechte behouden moet worden.
„Voor de duidelijkheid: ik zet me
niet tegen idealen af. Idealen zijn
goed zolang je ze als ideaal ziet.
Mijn teksten gaan eigenlijk alle
maal over hetzelfde: ik beweer dat
de beschaving haar waarden ver
liest. ideeën mist over hoe het beter
zou kunnen. De samenleving scho
telt de mensen alleen nog maar
plaatjes voor, neemt de mensen zelf
niet serieus. Ik denk dat zo'n samen
leving steeds mensonwaardiger
wordt. Goed, ik heb dat allemaal
gezegd en geschreven. Ik ben net
begonnen om zelf naar iets te zoeken
dat een ideaal kan worden genoemd.
Ik denk niet dat ik zo'n ideaal ooit
zal kunnen bereiken, maar het zou
goed voor ons zijn als we ons kon
den bezinnen op dc vraag wat béter
is. We zijn nu in staat om te lachen
over hoe fout alles in elkaar zit en
hoe hard de samenleving is. Het zou
prettig zijn om iets van een alterna
tief aan te kunnen reiken".
Een van zijn nog niet opgenomen
nieuwe songs heet My Life and the
Women who lived it. De verklaring
erachter is opmerkelijk. Burnett:
„Vrijwel al mijn vrienden missen hun
vader Ze zijn of gebleven in die
verschrikkelijke Tweede Wereldoor
log of ze kwamen gestoord uit de
strijd terug, soms volkomen kiere
wiet of met de angst voor granaatin
slagen nog in hun ogen. Hun vrou
wen hadden ondertussen het huis
houden gerund, voor vader én moe
der tegelijk gespeeld. Amerika heeft
zo een matriarchale maatschappij
opgebouwd. De vrouwen namen het
roer in handen. De mannen werden
steeds onverantwoordelijker. af-
wachtender. Keken naar de vrouwen
om te zien welke kant het op moest".
Burnett vindt dat man en vrouw als
gelijke moeten omgaan, maar de
man „moet de moeilijke weg in het
ondoorzichtige bos kappen". In Ne
derland zou zoiets een conservatief-
christelijke opvatting zijn. In de
staat Texas, waar hij opgroeide,
wordt de gelijkwaardigheid van man
en vrouw ontkend. „Ik vind het
komisch om te zien hoezeer Ameri
kaanse jongens zijn opgegroeid bij
moeders pappot. Dat is alles. Ik hou
22
niet zozeer een pleidooi voor he.
huwelijk als de hoeksteen van
samenleving. Ik denk dat wederzijd
se verplichting de basis vormt va
een goede relatie. Ik weet ook wel
dat veel huwelijken een absolute
farce zijn. Maar het bijbelse idee va
één man en één vrouw lijkt me eer.
gezonde manier om te leven. De
bijbel zegt ook niet wat het kost om
zover te komen. Maar ik vind dat een
idividu zich volledig moet ontwkkke-
len e.'vat twee individuen ook niet
één geheel kunnen vormen. Maar hei
andere uiterste dat je niets meer
met elkaar te maken hebt keurii
ook af. Ik hoop dat ik niet te belé
rend overkom"
advocaten
Burnett lacht om Sex, Drugs n
Rock 'n Roll als de drieeenheid vat
de rockmuziek. „De meeste musici
zijn daar niet mee bezig. Het zijn dc
advocaten en de mensen die dc
zaken runnen die daar op uit zijn. Dc
muzikanten concentreren zich opdc
muziek; die hebben te veel vriendtt
verloren. Ze hebben het probleem
onderkend. Townshend schreef: Ho
pe I'll die before I get old (Ik hoop
dat ik sterf voor ik oud word). Dal
kan ik nog steeds onderschrijven in
de zin van: oud is vastgeroest. Maat
als performer moet je nuchter zijn.
Ik vind het vervelend om Jiet woord
serieus te gebruiken: maar je moet
vroeg of laat over het leven naden
ken".
Is het vak voor Burnett een roeping?
Hij lacht. „Nee, zo zie ik het niet. Ik
ben er toevallig mgestruikeld. Daai
lag het voor me. Ik vond het interen
sant, die muziek. Geef een baby er.
rammelaar en de kans is groot dat-ie
er mee rammelt". T-Bone lacht ver
moedelijk nog harder om het begnp
zonde „Dat is net als stof; het komt
door de kieren naar binnen. Zonde is
als de oceaan waarin wij als vissen
rondzwemmen. Ach. ik moet mijn
neuroses kwijt, ieder voor zich moe:
maar weten hoe hij juist leeft. IL
hoop zo snel als mogelijk is volwas
sen te worden, een man te zijn. Maar
het is best mogelijk dat ik er dar.
later spijt van krijg en denk: was IK
mamma's kleine jongen maar weer".
De halfgevulde kerk op de zondagochtend, de
verstofte biechtstoel en het steeds kleiner wor
dende korps van geestelijken zijn duidelijke voor
beelden. Velen in ons land hebben het geloof op de
helling gezet. Die vervlakking is niet alleen in de
kerk terug te vinden. Ook in het huiselijke leven is
sprake van vormverlies. Op de plek waar vroeger
het vertrouwde kruisje hing, prijkt nu een schilde
rijtje. Het Mariabeeldje in de hoek heeft plaats
moeten maken voor een plant. De kinderbijbel op
het dressoir is verdwenen, de televisiegids vult het
lege gat. En de warme maaltijd vangt aan met het
afblazen van de soep in plaats van de bede voor de
zegen.
Het overboord gooien van geloofsattributen is vol
gens de jezuiet Guus van Hemert een sterker voor
beeld van de veranderde levenshouding, dan de
halfgevulde kerk. „Als je namelijk iets erg belangrijk
vindt, dan geef je dat een plaatsje in je leefruimte.
Niet alleen word je daar dan dagelijks mee gecon
fronteerd. maar het is ook een uiting voor anderen".
functies
Dat de geloofsattributen uit veel huizen zijn verdwe
nen, vindt Van Hemert op zichzelf geen schokkende
zaak Het gaat hem om de argumenten die de
mensen hanteren. „Vaak hoor ik zeggen: 'Die dingen
zijn niet meer van onze tijd'. Dat vind ik dom
geredeneerd Er zijn genoeg kruisjes, die qua vormge
ving goed in een modern interieur passen Nee. die
mensen schamen zich voor hun geloof. Dat gevoel
ontstaat volgens mij alleen als men twijfelt over z'n
eigen geloof Dan speelt de kritische houding van een
ander een belangrijke rol. Het bewuste kruisje wordt
uiteindelijk van de muur gehaald".
Er zijn ook rooms-katholieke instellingen, bijvoor
beeld scholen, die de symbolen boven de deur
hebben weggehaald om de „drempel" te verlagen
Het kruisbeeld zou mensen afschrikken. De gedachte
zou kunnen leven, dat het hier gaat om een organisa
tie van de „oude stempel"
Ook die reden wijst Van Hemert van de hand.
„Flauwekul, Valse schaamte. Instellingen die zo
redeneren verdienen het niet om zichzelf katholiek te
noemen".
Het kruisje aan de muur. het beeldje in de hoek en
het prentje boven het kinderledikant, hadden een
paar belangrijke functies. „In de eerste plaats was
het een trefpunt voor gebed. Een plek dus waar je
kon bidden. Ook vormde het een rol van herken
ning. Het uitkomen voor je geloof. En ten slotte
beeldde het de zegening uit. Dit is een gewijde
plaats".
begrip
Ook zou Van Hemert er vrede mee hebben als men
het oude overboord gooit voor iets anders. „Bij de
jeugd zie je dat sterk. Velen hebben in hun kamer of
woning een affiche aan de muur hangen. Ook dat is
een vorm van herkenning en beleving. Zo'n affiche
heeft een sterk ethische inslag. Er komt vaak een
opdracht voor de mens tot uiting".
Het alternatief televisie spreekt Van Hemert daaren
tegen in het geheel niet aan „Het is misschien wel de
duidelijkste vorm van vervlakking De dagen hebben
daardoor minder kleur gekregen".
Natuurlijk is er nog een grote groep die wel
regelmatig ter kerke gaat. Waar de bijbel of het
kruisje haar rol in dc geloofsbeleving niet heeft
joan haan
De Nijmegenaar heeft wel begrip voor personen, die
genoemde attributen afwijzen omdat deze voor hun
geloofsbeleving geen functionele rol vervullen. „Ik
ken mensen die voor hun gebed een stille hoek in de
kamer opzoeken of gewoon voor het open raam gaan
staan. Zij hebben geen behoefte aan een tastbaar
iets. Dat is een invalshoek waar ik mij heel goed in
kan vinden".
verloren. Die mensen wordt vaak verweten uit een
soort sleur naar de kerk te gaan. Het als een
gewoonte te ervaren om voor dc maaltijd even de
handen te vouwen.
„Dat kan een sleur zijn, maar met een goede
ondergrond. Ik heb daar ook helemaal geen bezwaar
tegen. Trouwens het niet meer bidden voor het eten
kan ook een soort sleur zijn Is het niet9"
Het overboord doen van de geloofsattributen, waar
bij in dit geval ook het naar de kerk gaan wordt
bedoeld, heeft volgens Van Hemert een gevaarlijke
kant. „Als het uiterlijke verdwijnt, vervaagt meestal
ok het innerlijke. Het is eigenlijk hetzelfde als met de
liefde tussen man en vrouw. Als dat uiterlijk niet
meer wordt bedreven, gaat de relatie praktisch altijd
kapot".
„Van zo'n uiterlijke vorm gaat ook kracht uit. Neem
bijvoorbeeld al die mensen die voor de vrede naar de
grote demonstratie in Den Haag zijn gegaan. Die
mensen kwamen gesterkt terug Een vorm dus, die
zijn kracht heeft bewezen".
bewust
Terugkomend op de kerk. valt het Van Hemert op.
dat de groep die de weg nog volgt, steeds bewuster
is geworden. „Vooral bij de protestanten is dat goed
te merken. Die hebben een heel bewuste houding.
Zo vragen zij voor het eten even stilte. Voor de een
het teken tot gebed, voor de ander een moment van
rust, van bezinning. Ook valt het op, dat de
protestanten veel belezener zijn dan de katholieken.
Dat stukje Calvinisme benijd ik. Katholieken zijn
wat dat betreft analfabeten. Veel verder dan de
Privé of de Story komen zij niet. Jammer".
Het bewustwordingsproces van de kerkelijke groep
vindt Van Hemert overigens niet vreemd. „Nee. want,
nu moeten zij tegen de stroom opboksen. Dat brengt
wel het gevaar met zich mee. dat men gaat overdrij
ven. Zo ontstaat een ziekelijke vorm. De visie van
bisschop Gijssen is daar een voorbeeld van
Over enkele dagen breekt het Kerstfeest weer aan In
tegenstelling met het normale beeld puilen de ker
ken dan uit. Vanavond al geeft men massaal gehoor
aan het roepende geluid van de beierende klokker.
Het Godshuis is tot de laatste plaats gevuld. Vet
predikanten en pastoors hebben bezwaar tegen dal
verschijnsel. Men steekt dan ook niet onder tafels es
banken, dat de meesten ter kerke gaan om de slee.'
het romantische omhulsel.
verjaardag
Guus van Hemert trekt zich van dat geluid weiui
aan. Hij wenst die ontwikkeling als positief te zien
„Men houdt zoveel van elkaar, dat men tenminste
elkaar op de verjaardag wil ontmoeten. En Kers!
mis is nu eenmaal het geboortefeest van Christ»
Dat velen komen om het romantische sfeertje, v'
ik evenmin een slechte zaak. Sfeer en godsdiensi
horen bij elkaar. Zeker met Kerst".
Het Kerstfeest bestaat volgens hem uit verschillend!
lagen. „Net zoals Pasen Dat is het feest van df,
verlossing, de kruisiging van Christus. Maar het Is
ook de herdenking van de doortocht door de zee, op;
weg naar het beloofde land. En het is ook het lees'
van de lente. Pasen bestaat dus uit drie lagen"
Van Hemert ziet het kerstfeest in datzelfde liet:
„Het is eigenlijk een repetitie van Pasen. Het is*
geboorte van Jezus. Hij is het symbool van
verlossing. Een nieuwe wereld breekt aan. Maar
de andere kant is het ook het feest van het licht I*
zon komt terug Elke dag kan men weer wat lan®
van zijn gloed genieten. Het is daarom goed alsss
straks massaal ter kerke gaat. Al is het voor velen*
enige keer in het jaar".
