W een varkentje wassen in tanzania co oo Ul 18 Dokter Abraham Ndobigo (Abe voor de vele vrienden die hij in korte tijd had weten te maken) wilde dit keer met kerst wel eens een lekker stukje vlees. Vorig jaar, toen het ministerie van volksgezondheid hem uit het wat beter leefbare noorden van Tanzania had overgeplaatst naar dit godvergeten oord niet ver van de grens met Mozam bique, was er van de kerstdis niet veel overgeble ven. Nergens een kilootje vlees te bemachtigen, op de vismarkt kennelijk niet handig genoeg geweest, in de staatswinkel alle schappen leeg, nog net geen relaties genoeg om tegen betaling van vele honder den shillings wat meel in huis en dus hoogst zeldzaam brood op tafel te krijgen. De aanvoer van bier natuurlijk juist twee weken te laat. En dan was er, als gebruikelijk, ook weer eens een langduri ge uitval van water en elektriciteit. Een kaars op tafel kon je helemaal wel vergeten. Kortom, voor Abe en zijn hang naar sfeergevoelig heid aan het eind van ieder jaar was kerst 1982 niet bepaald een hoogtij om met genoegen aan terug te denken. Zijn donkere ogen versomberden achter de glimmende brilleglazen als iemand er hem aan herinnerde. En zijn snorretje zakte bij de sporadische azijnerige opmerking, die hij er over maakte. In Nachingwea en omstreken was zo'n samenloop van allerlei kleine tegenvallers en teleurstellingen de laatste tijd eerder regel dan uitzondering. Dat had den een jaartje werken in het regionale ziekenhuis en het dagelijkse gescharrel om aan de kost te komen hem inmiddels wel geleerd Alleen was hij er tóen. zo kort na zijn aankomst in dit stadje-van-het-chroni- sche-tekort-aan-alles. onvoldoende op bedacht ge weest. Daarom zou hij er wel voor zorgen dat het hem ditmaal met kerst geen tweede keer zou overkomen. Dokter Abe had er lang genoeg over gepiekerd, met zijn vriendin en zijn collega's zorgvuldig overlegd en was nu vastbesloten: hij ging varkens houden. Achterin de tuin van zijn huis die lusthof met bananenplanten, uitbundig bloeiende Qamboyanten en volle cashewnotenbomen stond een achtkantig hok van golfplaten. Alsof het voor zijn nieuwe hobby was neergezet. Ook voor het voederen had hij zoal^ zijn voorbereidingen getroffen. Met een beetje goeie* wil zou ei wel iets te ritselen zijn rond het dagelijkse afval uit de keuken van het ziekenhuis. Bij zijn weten was daar toch geen belangstelling voor. En ja, het schoonmaken van het varkenshok zou natuurlijk tot zijn persoonlijke bezigheden van de vroege ochtend gaan behoren. Van de huisknecht en de askari. de nachtwaker die zich tussen zonsonder- en zonsop gang op de veranda posteerde, had hij in dit opzicht weinig te verwachten. Tussen moslims en varkens is het nooit wat geweest en zal het ook nooit wat worden. Vandaar ook dat hij zichzelf al een beetje zag als de man die in Nachmgwea een nog volstrekt, experimenteel stuk veeteelt op minischaal zou gaan introduceren. En die gedachte op zich beschouwde dokter Abe, naast de eerste zorg voor een dit keer geslaagd kerstmaal, als een bijkomstige uitdaging. helpen m Met zijn Zweedse vriend Gustav Larsen had hij al geruime tijd de afspraak lopen dat er iets van transport bij de aankoop van de varkens zou worden geregeld. De dieren moesten nanelijk uit de mesterijen van Ndanda komen, een tamelijk groot opgezette Duitse missiepost op zo'n zeventig kilo meter afstand. Al een halve eeuw lang heeft de Benedictijner orde daar een vestiging, die bepalend is voor de Tanzaniaanse gemeenschap ter plekke en in een wijde kring rondom algemeen bekend staat als een centrum waar men weet wat helpen bete kent. Met Duitse grondigheid is hier een groot ziekenhuis gebouwd, uitgerust met alle deskundigheid, eigen tijdse medische voorzieningen en goede mogelijkhe den tot verzorging van de patiënten, nodig om het ook inderdaad zonder problemen te laten functione ren In het stelsel van de staatsgezondheidszorg de Tanzaniaanse overheid wil die zo dicht mogelijk bij de bevolking brengen vervult dit Benedictus- ziekenhuis van Ndanda voor het uiterste zuiden van het land een belangrijke rol. Het is het eerste verwijs-ziekenhuis voor het gebied. Daarom zit het doorgaans tjokvol. En hoewel president Julius K. Nyerere graag anders zou zien moet toch worden vastgesteld dat missiecentra als dat in Ndanda nog steeds zeldzame oases van zelfverzorging zijn in een land waar vooral sociaal economisch van alles misgaat en bij de handen afbreekt. Met eigen financiën en rechtstreekse aanlevering uit het bui tenland is zo'n gemeenschap in Ndanda iets wezens vreemd. Rondom het ziekenhuis is een dorp verrezen met alles erop en eraan. Waterleiding en elektriciteit werken er zonder mankeren. Voor onderhoud en reparatie van transportmiddelen en landbouwwerk tuigen In gebruik bij het aangrenzende landbouw- en veeteeltproject staan goed uitgeruste werk plaatsen gereed. De missiepost heeft het voordeel dat ze is gelegen aan een van de weinige goede asfaltwegen in het land, aangelegd met Italiaanse ontwikkelingsgelden. Eerlijk, als ergens de achter stand van Tanzania schrijnend duidelijk wordt in de praktijk van alledag dan is dat juist in en rondom zo'n gestroomlijnd opererend missieziekenhuis Daar namelijk is (en functioneert) alles normaal wat erbuiten nog steeds als bijzonder geldt. Vandaar ook dat in het uiterste zuiden van het land. waar vele honderdduizenden elke ochtend opnieuw met de vraag zitten of er misschien wat te verdienen valt en wat er diezelfde dag te eten zal zijn, de missiepost van Ndanda een plek is die men weet te vinden. Maar evenzeer een groot vraagteken. Waarom kan daar wel wat elders niet kan? beleid Toch was het zo'n zestien jaar geleden allemaal zo veelbelovend begonnen. Aan de voet van Tanzania's hoogste, eeuwig besneeuwde berg Kilimanjaro (6341 meter) legde de geboren leider van het land, president Nyerere zijn bekende Arusha-verklaring af. En in die verklaring een blauwdruk voor wat hij en zijn eenheidspartij TANU zag als een eigen, speciaal op Tanzania toegesneden vorm van socia lisme: ujamaa. Een sociaal, politiek en economisch beleid dat zijn wortels zou moeten vinden in twee beginselen: zelfvertrouwen en gebruik van de eigen mogelijkheden. Nyerere toen, in Arusha, letterlijk: „De ontwikkeling van een land ivordt tot stand gebracht door mensen, niet door geld. Geld en welvaart zijn het resultaat en niet de grondslag van ontwikkeling. Tanzania zal zich moeten ontwikkelen met eigen middelen en zijn eigen middelen zijn hel volk en de landbouw. Tanza nia is een groot land en de grond is voor een groot gedeelte vruchtbaar. We kunnen voedingsgewassen verbouwen zoals maïs, tarwe, rijst, bonen en aardno- ten en handelsgewassen zoals koffie, sis al. katoen, tabak, thee en pyrethreum. Hel land is ook geschikt voor veeteelt en we kunnen vissen op ome rivieren, ome meren en op zee Alleen door de produktie in de landbouw op te voeren kunnen we meer voedsel en welvaart krijgen voor elke inwoner van Tanzania, ledereen ivil vooruitgang, maar met iedereen be grijpt en aanvaardt de eerste vereiste voor ontwik keling. hard werken". Het klonk ambitieus, overtuigend en voor Afrikaan se begrippen was het nieuw. Tanzania is 28 keer zo groot als Nederland, groter dan Frankrijk en West- Duitsland samen. Het telt op het ogenblik bijna 20 miljoen inwoners. Wat het kort na de onafhankelijk heid in 1961, straatarm maar zeker niet intern verdeeld, nodig had was. toekomstperspectief. An ders dan in tal van omringende Afrikaanse landen zat Tanzania niet met een oude erfenis van diepge wortelde stammentegenstellingen. De traditionele samenleving hield de gemeenschappelijkheid hoog. Groot voordeel was bovendien dat er een eenheids taal bestond, het Swahili Nyerere speelde daar met zijn ideaal van het 'eigen socialisme' even kundig als handig op in. Voor de ontwikkeling van het platte land draagvlak van het nieuwe ideaal schiep Nyerere een model, waarin gemeenschappelijke inzet en verantwoordelijkheid voorop stonden. Ujamaa- dorpen zouden er moeten komen, in de geest van de vroegere familiegemeenschappen maar aangepast aan de moderne tijd. De bevolking had vertrouwen in de denkbeelden van zijn leider en president. Mwali- mu, zoals hij werd en nog dagelijks wordt genoemd, inspireerde. Binnenlands heeft Tanzania sinds de Arusha-verklaring van 1967 een periode van uitzon derlijke politieke rust te zien gegeven; een zeldzaam verschijnsel in dit roerige continent. In het buiten land kwam het eigensoortige socialsme van Tanza nia doorgaans sympathiek over. Nederland in het bijzonder heeft goede betrekkingen opgebouwd met het land van Nyerere. Het behoort tot de zogeheten concentratie-landen van onze ontwikkelingssamen werking. In 1983 ging er in totaal een bedrag van 100 miljoen aan directe hulp naar Dar es Salaam. resultaten Alleen regeert sociaal-economisch in Tanzania een rust die bedriegt. Wie erheen gaat met het idee van het Ujamaa-socialisme al aardig heeft opgeleverd wat het beoogde, schrikt zich kapot. Natuurlijk zijn er brede terreinen, waar aanwijsbare resultaten konden «orden geboekt. Het onderwijs is er een voorbeeld van. Het analfabetisme wijkt steeds verder terug. Met het Swahili als eigen voertaal loopt Tanzania in oostelijk Afrika voorop. De gezondheidszorg gratis voor iedereen is een ander gebied waar doeleinden steeds dichter bij de praktijk komen. In de buitenlandse politiek heeft Nyerere vaak een leidende rol op zich genomen als vertegenwoordiger van het land dat zich ziet als 'het geweten van Afrika'. Bevrijdingsbewegingen in buurlanden kre gen steun van Tanzania; in het verzet tegen het apartheidsregime van Zuid-Afrika is Nyerere vooral de bindende figuur. En dan was er enkele jaren terug ook zijn militair ingrijpen in Oeganda om daar de dictator Amin te verjagen. De lijst van positieve resultaten is met deze opsomming zo goed als compleet Vooral sociaal-economisch is Tanzania er miserabel aan toe Het land is verzeild in een cirkelgang van problemen, schaarste, mislukkingen en onmogelijkheden, die maar niet doorbroken kan worden Een kwaadaardig tekort aan buitenlandse valuta is er de oorzaak van dat alles stagneert wat het land juist zo hard nddig heeft om boven de armoedegrens uit te kruipen. Na enkele zware mis oogsten aan het begin van de jaren '70 kreeg Tanzania zoals vele derde-wereld-landen te kampen met de nijpende gevolgen van tweemaal een oliecrisis. Omdat de olie in dure dollars moet worden afgerekend is er een ernstig tekort aan energie. En juist dat tekort verlamt de samenleving op de meest vitale plaatsen: elektriciteit, watervoorziening en transport Veel, zo niet alles is daarvan afhankelijk. Omdat transport niet goed functioneert raakt de bevoorrading van slag Dat betekent dat er gebrek ontstaat aan de eerste levensbehoeften. Vrijwel alles wat moet worden aangevoerd raakt schaars. De pryzen schieten omhoog en de produktie is al snel met concurrerend meer Fabrieken moeten sluiten omdat de oogst niet op tijd kan worden afgeleverd en omdat verwerkingsmateriaal niet voorhanden is. De export komt in de knel en ook de binnenlandse markt kan niet meer naar behoren worden bediend. Omdat als gevolg daarvan de boer met meer de prijs krijgt voor zijn produkt die lonend genoemd kan worden, dreigt ook de landbouw als economische factor nummer een van de Tanzaniaanse samenle ving ernstig gevaar te lopen. En juist die landbouw was in 1967 in de Arusha-verklaring van Nyerere de troef waarmee hij het geheel eigen Afrikaans socialis me introduceerde. Tien jaar later heeft de president zelf toegegeven dat hij zich had verkeken op de snelheid waarmee in Tanzania veranderingen zou den kunnen worden bereikt. In een pamflet waarin hij de gang van de ontwikkelingen in het land analyseerde vergeleek hij Tanzania met „een man die gene pokken meer krijgt omdat hij is gevacci neerd Zijn arm doet zeer en hij voelt zich misschien ziek. Als hij niet wist wat pokken zou zijn zou hij het misschien betreuren dat hij zich had laten inenten". In zijn toespraken is Nyerere altijd een beeldend en boeiend man geweest. kees van der maas Maar, dat wil nog niet zeggen, dat de werkelijkheid in Tanzania het spiegelbeeld van de boodschap in die toespraken is geworden. duur Tanzania is vooral ook een schreeuwend duur land. De shilling (omgerekend in Nederlands geld 0,25) heeft al jarenlang een kunstmatig hoge koers. Officieel dan tenminste. Op straat wordt vaak voor harde buitenlandse valuta het vijf- tot zesvoudige aan sliillingen neergeteld. De prijzen in dit straatar me land overtreffen langzamerhand de Amerikaan se. Als het er om gaat op die manier de import uit het buitenland terug te dringen wel begrijpelijk. Maar wanneer ook eerste levensbehoeften haast niet meer te betalen zijn, beginnen er toch andere problemen te ontstaan. Schaarste en duurte in Tanzania liggen in eikaars verlengde. In de hoofdstad Dar es Salaam is dat aan alles merkbaar, onmiddellijk daarbuiten nog veel meer Zwarte handel en corruptie hebben de afgelopen jaren dan ook sluipend ernstige vormen aangenomen De regering zit daarover diep in de zorgen en besloot begin dit jaar tot drastische maatregelen. Er werd een ongenadige klopjacht geopend op zwarthandelaren en andere economische saboteurs Honderden kwamen in voorarrest en de Daily News of Tanzania meldt vrijwel dagelijks dat rechtbanken overal in het land het druk hebben met de afhandeling van al deze economische delicten. Forse straffen worden er uitgedeeld; voor de geheime opslag van enkele tientallen zakken meel bijvoor beeld opsluiting in de gevangenis voor vijf tot zeven jaar. Er moeten tenslotte voorbeelden worden ge steld... Toch worden daarmee de echte problemen in Tan zania niet opgelost. Steeds openlijker beginnen steeds meer mensen in het land zich dan ook af te vragen of met de Ujamaa, het Afrikaanse socialisme naar eigen snit, niet te veel verwachtingen zijn gewekt. En dat terwijl de harde werkelijkheid in dit land een volstrekt andere was. In de internationale politiek doet Tanzania zich door een combinatie van een principiële stellingname en een gematigde houding vaak kennen als een invloedrijk land en geldt Nyerere als een gezaghebbend man. Maar in de directe omgeving heeft Tanzania een jaar of zes lang niet handig gemanoeuvreerd en zich economisch meer en meer geïsoleerd De feitelijke opheffing van de organisatie van Oost-Afrikaanse Eenheid (OAE), een samenwerkingsverband met de buurlanden Ke nya en Oeganda in februari 1977 heeft de economie van Tanzania bepaald geen goed gedaan Het onder linge wantrouwen ging zelfs zover dat Tanzania bij die gelegenheid de grens met het buurland Kenya hermetisch afsloot. Personenverkeer en handel kwa men volledig stil te liggen. Buitenlandse luchtvaart maatschappijen waren gedrongen merkwaardige omwegen te maken. Onder druk van de Wereldbank nog steeds een van de belangrijkste geldschieters van Tanzania is er juist vorige maand een doorbraak in dit uiterst nadelige conflict gekomen. Nyerere zag kans om zijn collega's Daniel arap Moi van Kenya en Milton Obote van Oeganda voor een eendaagse conferentie in Arusha rond de tafel te krijgen. En 'het wonder' gebeurde. De heren spraken af dat er een nieuwe basis voor samenwerking was gevonden ,.m het belang van de bevolking van oostelijk Afrika" Het onderling wantrouwen dat de slechte verhou ding tussen de buurlanden al die jaren had beheerst, had plaatsgemaakt voor nieuw vertrouwen, met meer stuk te krijgen. En de grens tussen Kenya en Tanzania werd van de ene op de andere dag weer voor geopend verklaard. Kranten en radio aan weerskanten stonden bol van de opgetogen verkla ringen. die belangrijke politieke figuren begonnen af te leggen. Er zou sprake zijn van een historische beslissing. De regeringsleiders hadden moed en goede wil getoond door elkaar weer recht in de ogen te durven kijken. Een voorbeeld voor Afrika. crisis m Of de doorsnee Tanzaniaan er zoveel beier van worden zal? Voor hem is er de spijkerharde econo mische crisis, die en dat geldt voor vrijwel alle derde wereldlanden het dagelijkse leven nog veel moeilijker heeft gemaakt dan het al was. Voor hem is er het gebrek aan rechtstreeks resultaat van meer dan 15 jaar Afrikaans socialisme, Ujamaa. Voor de partij-ideologen rondom Nyerere nog steeds een politiek om stevig de hand aan te houden. Voor de Tanzaniaan die er in de praktijk van alledag mee te maken heeft een droom die tot nog toe te mooi is gebleven om waar te kunnen worden. Wat j dagelijks in de krant krijgt te lezen is dat er hak» gewerkt moet worden om de doelstellingen van Nj reres Arusha-verklaring van 1967 te bereiken. Er'j de straten van Dar es Salaam ziet hij wat er m worden verstaan onder een regeringscampagne it gen de werkloosheid. Jongelui, die zich niet t inwoner van de hoofdstad kunnen legitimeren, w® den opgepakt en op transport gezet naar het blnna land. Zachtzinnig gaat het daarbij doorgaans te paald niet toe. Een onpartijdig kenner van 's lands ontwikkeling) model analyseerde de stand van zaken onlanp scherp: Tanzania balanceert op de rand van ai en zwarte handel". Om te beginnen is er l werkloosheid. De regering kan dan pogen die desü uit te slaan, een werkelijk alternatief is er niet. W| wèl inkomsten heeft of een salaris verdient mei iedere dag opnieuw vaststellen dat hij er daan® nog op geen stukken na is. En dat in een land waai! procent van de bevolking op het platteland woa met een doorgaans vruchtbare bodem en klimai Om zijn bestaan nog een beetje leefbaar te houdt ontkomt de Tanzaniaan dus niet aan schar improviseren, handje-klap, ruilen, net zo veel ondt tafel als boven tafel zaken doen en alle ande methodes die als beproefd bekend staan. Zeker in« regentijden van het jaar, wanneer wegen in modd» poelen veranderen, verbindingen wegvallen, i gen en toch al moeilijk bereikbare streken in d immense land totaal geïsoleerd en dus van vrij»! alles verstoken raken. eten Daarom ook was dokter Abe Ndobigo op het id gekomen om varkens te gaan houden. Op een wan middag in november kon hij in de Landrover vi zijn Zweedse vriend Larsen mee naar de missiepo in Ndanda. De achterbak van het wagentje w ontruimd om op de terugweg drie biggen te kunnt herbergen. Krijsend en getrokken aan oren en pote werden ze bij een van de mesterijen achter bi missie-ziekenhuis ingeladen. Een emmer water e overheen om de hitte in de auto een beetje I temperen en het transport kon op pad. Een aih daags verschijnsel was het niet, die hotsende i botsende doktersauto op weg naar Nachingwea, d keer luid gegil van varkens producerend en vb voorbijgangers in verbazing achterlatend. Maarj de dokters willen ook wel eens wat- Het was al donker toen het amateur-veetransportl Ndobigo thuis het erf opreed en bij het hok achten de tuin voorbereidingen moesten worden getroffi om de lading zonder nsico van ontvluchting op juiste plaats te lossen. Een van de drie biggen n duidelijk bestemd voor de kerstdis; de twee ande (een beer en een zeug) voor de fok. Het stalen hc behoefde dan ook een stevige scheidingswand en lx bleek nog een heel karwei daarvoor provisorist voorzieningen te treffen. Zoals Abe al had verwac! waren de huisknecht en de nachtwaker heel gedta stig in het bijlichten met zaklantaarns, maar verd! staken ze naar de varkens geen hand uit. Ieder zjj opvattingen tenslotte. Met een salaris van 4000 shilling schoon (duizea gulden) per maand kunnen artsen in Tanzania totó redelijk hoge inkomensgroep worden gerekend Al leen is papieren geld in dit land nog iets anders di dagelijks etèn op tafel krijgen Zo heeft dan a vrijwel iedereen buiten de stad zijn eigen sjamba te stukje land waar groente, fruit, bonen en aardapf* len of maïs voor het dagelijkse maal worden geteek Dokter Abraham Ndobigo begon zijn voor Nachuif wea wat buitenissige sjambaatje: een varkenshoudf rij. Maar wel volgens de leefregel waarop de Tana niaan in alle berusting nog maar het liefst dich' vaart: ieder voor zich en president Julius K. Nyerei voor ons allen. Illustraties naar rotstekeningen uit Zuid-West-Afrika

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 18