Oosterschelde en Rekenkamer PASTORAAT EN DE ANGST OM TE LEVEN ...ALS DAT EENS VOOR MEKAAR ZOU KUNNEN KOMEN. Kamer uiterst kritisch over regeringsbeleid PZC/°Pinie en achtergrond stemmen uit de kerken VRIJDAG 16 DECEMBER 1983 iDoor Hans Laroes Kijk, we waren in die anderhalf jaar nogal opgeschoven en dan probeer je met de j genade mee te werken. Je ziet al die studies, al die waterloopkundige modellen en je denkt aan die fantastische prestaties die Rijkswaterstaat en de Nederlandse aannemers zullen kunnen gaan leveren en dan verzucht je bij jezelf: God, God, God, als dat eens voor mekaar kon komen. Daarom heb ik het gehouden op vijf procent onvoorzien en geen tien procent. Die verantwoording neem ik op me". En daarom heeft ex-minister Wester terp van verkeer en waterstaat, want van hem is dit citaat uit een brie! aan de Algemene Rekenkamer af komstig, wat méér cijfertjes aangena mer geïnterpreteerd dan verantwoord was En daarom wellicht ook heeft ex-minister Tuijnman de Tweede Ka mer stelselmatig te laat en onvolledig geinformeerd over de werkelijke, fi nanciële gang van zaken bij het Oos terscheldeproject En daarom heeft ook de Tweede Kamer zich in een eerste fase niet al te nadrukkelijk bezig gehouden met de controle van wat er op verkeer en waterstaat ge beurde Dat was 'not done', waar schijnlijk. als het er om ging het waterstaatkundige project van de eeuw te realiseren, de doorlaatbare stormvloedkering in de Oosterschel de. Het is niet eens dat dit project gigan tisch uit de hand aan het lopen is. De kostenoverschrijdingen zijn, voor een project van dergelijke omvang, niet overdreven groot. Wat er wél aan de hand is, is eigenlijk erger: de Tweede Kamer is gemanipuleerd cn voorgelogen, heeft, vooral in 1976, zélf nogal makkelijk de ogen gesloten en heeft pas laat haar wat fatalisti sche houding laten varen, via een door het CDA gesuggereerd onder zoek door de Algemene Rekenkamer. De Kamer heeft de Rekenkamer ge vraagd of zij haar controlerende taak heeft kunnen vervullen. Het ant woord is eenvoudig: neen. Perioden Bij het onderzoek van de Rekenka mer vallen twee hoofdlijnen te onder scheiden, die ieder aan een bepaalde periode gebonden zijn. In eerste in stantie is er het tijdvak '74-'76, toen hard werd gestudeerd op de mogelijk heid een andere dan een gewone dam aan te leggen, om daarmee het pro gressieve. milieuvriendelijke karakter van het kabinet-Den Uyl te demon streren Dat gebeurde onder verant woording van minister Westerterp (KVP). En vervolgens is er de periode-Tuijn- man (VVDi Onder zijn bewind is de Kamer informatie onthouden over de financiële voortgang, waardoor de Kamer pas in 1981 voor het eerst over kostenoverschrijdingen hoorde die al in '79 waren ontstaan. Terug naar de periode-Westerterp. „Men wilde die dam zo graag", zei de president van de Rekenkamer, dr H. Peschar, donderdag om te verklaren hoe het kan dat de Tweede Kamer zozeer de ogen heeft gesloten voor de wankele pijlers de beeldspraak moet een beetje kloppen in relatie met het project die financieel gezien het Oosterscheldeproject schraagden. Dat wil niet zeggen dat parlement en kabinet zich zonder enig voorbehoud in het Oosterschelde-avontuur stort ten. In de Kamer waren wel degelijk grenzen gesteld, ontbindende voor waarden Zou de dam te duur worden, dan zou er alsnog een gewone, dichte dam aangelegd worden. Maar hoeveel mocht die doorlaatbare stormvloedkering duurder zijn dan de dam die volgens het oorspronkelijke Deltaplan zou worden aangelegd'' Minipuleren Dc meerkosten mochten 1.600 tot 1.700 miljoen bedragen, plus een ex tra marge van 20 procent vanwege de onzekerheden die een nog nimmer uitgevoerd project als dit met zich meebrengt. Dat werd in '74 vastge steld. Daarna begon het manipule- Een samenvatting: Vry plotseling verhoogt Westerterp de meerkosten van 1 600 a 1.700 mil joen tol 1 750 miljoen. De aanpassing van de geschatte kosten in verband met prijsstijgingen, inflatie dus. is hoger dan op basis van dc werkelijke stijging verantwoord is Dat scheelt 113 miljoen. De post onvoorzien, begroot op 250 miljoen (tien procent van de geschatte kosten voor de stormvloedkering), ivordt om aan de financiële ontbin dende voorwaarde te kurynen voldoen terug gebracht naar 120 miljoen zie ook het citaat van West&rterp aan het begin van dit verhaal). De Rekenka mer acht dit onverantwoord Gezien de aard van het werk had deze post zeker 20 procent moeten zijn. oftewel 500 miljoen, 380 miljoen meer dan de voorstellen van Westerterp In de onderdelen van het project, buiten de stormvloedkering zelf om. zit volgens de Rekenkamer ten on rechte géén post onvoorzien. Was die wél opgenomen, dan zou het project 68 miljoen duurder zijn geweest Het gaat om enkele voorbeelden van financieel goochelwerk, maar het rapport van de Rekenkamer is uit puttender. Opvallend is een passage waarin wordt geconstateerd dat de ambtenaren van Rijkswaterstaat zich onder druk gezet voelden: „Voor het kabinet stond in het midden van de jaren zeventig veel op het spel indien de afsluitbare dam uit koste noverwegingen niet door het parle ment zou worden aanvaard. Dit hield sterke druk in voor de Rijkswater staat bij het opstellen van de kosten- calculaties. Anderzijds bestond de zorg dat een te lage raming de Rijks waterstaat iin grote problemen zou brengen tijdens de uitvoering van het project". Opvallend is dat al in '75 het toenma lig hoofd van de Deltadienst tamelijk indringend waarschuwde voor een wat al te optimistische voorstelling van zaken: Dit komt er met andere woorden op neer dat ik geloof dat de toelaatbaar geachte kosten met ten minste een half miljard zullen worden overschreden". En een half miljard in guldens van '75 is al gauw zo'n 1,2 miljard in guldens van '86, als de pijlerdam voltooid zal zijn. Prestige Heeft de Kamer dan zitten slapen? Je kan immers constateren dat al op het moment dat er in '76 besloten werd tot de uitvoering van het project in de huidige vorm. er een financieel gat was van enige honderden miljoenen. Met andere woorden, het project zou veel meer kosten dan de Kamer zelf als uiterste grens had gesteld. Maar de Kamer accepteerde dat. nochtans, zoals de Rekenkamer opmerkte. Wil lens en wetens, want behalve geld stond ér meer op het spel: prestige. een milieu-vriendelijk beleid, het ge voel aan de wieg te staan van een Hollandse 'maanlanding op dc bo dem van een zeearm'... Met al dat kunst- en vliegwerk kon het Oosterscheldeproject beginnen, met overigens nadat Rijkswaterstaat zich iets rijker had gerekend dan zij was door een post van 140 miljoen voor onderzoek, die in twee verschil lende nota's voorkwam, gewoon te verdubbelen tot 280 miljoen toen die twee nota's werden gecombineerd Meteen toen het project gestart was, had het uit die tijd daterende zesde voortgangsrapport over de uitvoering van het project een kostenoverschrij- ding van 70 tot 200 miljoen moeten melden, zegt de Rekenkamer Dat gebeurde echter niet. Sterter nog, pas in december '81 hoorde ae Kamer voor het eerst officieel dat er iets mis was, a raison van 728 miljoen gulden. Wat dit betreft is het rapport vernieti gend voor ex-minister Tuijnman, zo als het ook al vernietigend is voor diens voorganger Westerterp. Tuijn man heeft de Kamer stelselmatig ver keer voorgelicht, stelselmatig de fi nanciële situatie te rooskleurig voor gesteld, en éénmaal gelogen toen hem gevraagd was hoe groot de kans was dat de pijlerdam in 1986 klaar zou zijn: 1985 was overigens een eis die de Kamer gesteld had De kans dat '86 gehaald wordt is zeker méér dan 50 procent, antwoordde Tuijnman des tijds Intern had de Deltadienst ech ter al uitgerekend dat die kans 50 procent was Niet méér. dus. Oorzaak Het rapport maakt niet duidelijk wie in dit verband de kwade genius is geweest. Was hel Tuijnman zelf, een aimabel man, maar een uiterst zwak minister, die niet te veel gedonder wilde hebben tijdens zijn ministers schap? Of was het de heleidstop op het departement, dan wel de hoofddi rectie van Rijkswaterstaat, die profi teerden van de zwakte van hun mi nister en, door de Kamer niet in te lichten, een reeks van voldongen fei ten creeerden, en de Kamer de weg terug, naar een dichte dam, afsneden, mocht de Kamer daar alsnog naar verlangd hebben? De Rekenkamer geeft daar geen antwoord op. Feit is wel. dat de Deltadienst m 1979 begonnen is om méér geld te vragen, omdat de post onvoorzien aan het opraken was Men heeft zelfs vanuit de uitvoeringsorganisatie aangedron gen op een nieuwe post onvoorzien van éérst 200. en toen 300 miljoen omdat men zag hoezeer de zaak uit de hand aan het lopen was In oktober 1980 waarschuwde ir H Engel, hoofd van de Deltadienst, in een interne nota voor een voorstelling van zaken die met in overeenstemming was met de werkelijkheid. Die signalen echter werden genegeerd In de voortgangsrapportages werden Tuijnman de ramingen van de kosten simpelweg aangepast aan het geld dat men be schikbaar had. terwijl de ramingen van de Deltadienst, de zogenaamde bestedingsplannen, vanaf eind '79 stelselmatig hoger uitkwamen En er werd méér verzwegen. Zoals bijvoorbeeld het feit dat er in 1980 een financieel gat was ontstaan omdat het kabinet besloten had de gestegen prijzen niet voltallig aan de verschil lende ministeries te vergoeden, maar slechts voor de helft. Van dat alles bleef de Kamer onkun dig. Pas onder minister Zeevalking (D'66) verscheen ln december '81 een voortgangsrapport dat er mee door kon, maar dat was lang nadat de eerste kostenoverschrijdingen ont dekt waren, en méér dan een halfjaar nadat minister Tuijnman berichten over kostenoverschrijdingen en over schrijdingen van de tijdsgrens als 'indianenverhalen' had gekenschetst, Kamer Heeft ook in dit geval de Kamer boter op het hoofd? Enigszins, maar iets minder dan in '76 het geval was. De verschillende Kamerleden zijn in ons parlementaire systeem namelijk af hankelijk van de informatie die het kabinet verstrekt. Is die informatie onjuist, dan baseert de Kamer zich bijna automatisch op onjuiste uit gangspunten. Desondanks is de Kamer niet echt nauwlettend te werk gegaan. Zo is bijvoorbeeld het moment waarop ge rapporteerd werd dat de post onvoor zien was uitgeput bijna ongemerkt aan iedereen voorbij gegaan, terwijl toen het echte werk aan de pijlerdam nog moest beginnen. Vandaar waar schijnlijk dat de reactie van de meest betrokken Kamerleden enigszins te rughoudend is Hoe moet het nu verder? Dat is simpel. De stormvloedkering wordt gewoon afgebouwd, en nieuwe tekor ten zullen voor lief worden genomen. De Kamer" zal echter het gepaste vertrouwen in het departement van verkeer en waterstaat - ook al zit daar nu een nieuwe minister - moeten vervangen door gepast wantrouwen. Het minste wat men kan doen is de bestedingsplannen van de Delta dienst opeisen, zodat de cijfers daarin vergeleken kunnen worden met die in de halfjaarlijkse Voortgangsrapporta ges. Helaas is daar alle reden voor. Ter wijl je er over het algemeen, maar misschien is dat wat al te naief gedacht, van uit mag gaan dat je de meeste gegevens die van de verschil lende kabinetten afkomstig zijn kunt vertrouwen, blijkt dat die tot stand zijn gekomen na manipulatie en be drog. Er is, om met Westerterp te spreken, wat al te voortvarend met de genade meegewerkt.... (Van onze Haagse redacteur Hans Laroes) De grote fracties in de Tweede Kamer zijn alle drie uiterst ontevi over de wijze waarom met name de ministers Westcrtti) Tuijnman informatie over het Oosterscheldeproject hebben venj Dat stellen de kamerleden Eversdijk (CDA), Zijlstra (PvdA) g Veldhuis (VVD) in een reactie op het rapport van de Algemene Reh mer over dc financiële besluitvorming rond het Oosterscheldcpmi Minister Smit-Kroes van verkeer en Dat betekent volgens haar dal] waterstaat is het overigens niet eens ne rapportages, van bijvoort» met alle conclusies van de Rekenka- Deltadienst, niet altijd de na mer. In een reactie stelt zij met bereiken, maar stuiten op etr nadruk dat de opeenvolgende be- van bijvoorbeeld de hoofdfl windslieden verantwoordelijk zijn van rijkswaterstaat om gea voor het gevoerde beleid en dat in teerde kostenoverschnjding® geen geval haar ambtenaren de maar eens' weg te werken, schuld in de schoenen geschoven priori als de mening van het mogen krijgen. Het CDA-kamerlid drs Huib Evers- rie aanmerken van datgene u ambtenaar ergens in de orgaa dijk is in 1982 de man geweest die de zegt of schnjft staat in iedergs aanzet heeft gegeven tot het onder- gespannen voet met de pd zoek van de Rekenkamer. Eversdijk verantwoordelijkheid van de: concludeert nu dat „duidelijk is dat ter", zegt mevrouw Smit-Krw er door de politieke leiding van het Om te voorkomen dat ha departement regelmatig een onjuist verwijt treft dat zij de schulds en onvolledig beeld van met name gang van zaken voor een ds de financiële situatie is gegeven": haar ambtenaren legt, verklaa Hij noemt dat hoogst ernstig, aange- donderdagmiddag dat de ami zien de Tweede Kamer de regering ren van haar departement I moet geloven op haar woord. aan de besluitvorming en dei- Kees Zijlstra (PvdA) ontloopt de ring daarvan hebben meegewti schuldvraag enigszins. Hij stelt dat zij niet verantwoordelijk ki slechts dat de financiële rapportage worden gehouden voor het na 1981 aan redelijke eisen voldoet. Op een aantal detailpunten i Zijlstra merkt daarbij op dat een mee overigens vaak ettelijken herhaling van kostenoverschrijdin- nen gemoeid zijn - verschilt gen bij grote werken niet te vrezen de Rekenkamer van menli* valt. gezien het unieke karakter van onderschrijft zij niet de Stella de stormvloedkering Hij stelt bo- er een onjuist en onvolledig vendien met nadruk dat de werkelij- gepresenteerd is. Zij meldt td ke kostenstijging van het Ooster- op dat het ramen van de koste scheldeproject niet groot is 't Feit het Oosterscheldeproject vos dat de kosten nu op 7,5 miljard de aanloopfase uiterst r begroot worden in plaats van de 5,2 geweest, omdat dat ramen a uit '76, kan voor een groot deel werpen ver buiten de ervaifc verklaard worden uit de sindsdien reld van de verschillende da opgetreden inflatie. lag. Mr Jan te Veldhuis constateert De Kamer wil eveneens dat de halfjaarlijkse voort' debat ingaan op de consequ gangsrapportages „achteraf gezien van het rapport van de F een onvoldoende ramingsbeeld van mer. Dat zal nog wel enig de te verwachten kosten gaven", duren; men wil eerst een uitaer Zowel hij als Eversdijk erkennen dat schriftelijke vragen-ronde oi het parlement niet goed is uitgerust om zijn controlerende taak bij dit soort projecten naar behoren te ver vullen Daarvoor ontbreken kennis en mankracht. De VVD stelt een nieuwe structuur D. S. Tuijnman, oud-minist« voor de controlerende functie van verkeer en waterstaat, dat dei het parlement voor. Te Veldhuis wil Tuynman eerste reactie verklau e Rekenkamer zich te vtell bij voortgangsrapportages voortan bewogen in wat hij noemi onafhankelijke controlerapporten circuit tussen de Deltadienst Geen van de partijen overigens, met Hoofddirectie van Rijks» uitzondering van D'66. stelt nu in de staat". Daarin kwamen, blije eerste reacties dat, als men voortdu rend van juiste informatie zou zijn zijn woorden, gegevens aandi die hem nooit bereikten. voorzien, een andere oplossing dan Het is zijn beleid geweesl <x die van de pijlerdam had willen Deltadienst ..taakstellende'e taai-begroting te stellen, ook neer die dienst om méér vr«| zodoende de kosten in de ba houden. Dat heeft ook gewerfc een de ex-bewmdsman. Op die a Smit-Kroes Minister Smit-Kroes voert i aan de Rekenkamer gezonden brief zijn grote ombuigingen be*d aan dat er in het onderzoek onvol- ligd. doende aandacht is geschonken aan Tuijnman: „Dat ik de F de „bijzondere verhouding tussen wust of onbewust, onvoldoeM de ministers en het ambtelijk appa- ingelicht, is bepaald niet be raat." Annie is tweeëndertig, de oudste van drie. Haar ouders hebben een stomerij waar ze dag en nacht mee in de weer zijn. Annie's vader is de baas thuis. Hij bepaalt wat er gebeurt. Moeder is volg zaam en probeert altijd iedere ruzie te sussen, 's Zondags gaat het hele gezin naar de kerk. Annie herinnert zich haar jeugd als tamelijk vreugdeloos. Wanneer ze negen is, overlijd! haar jongste broertje ten gevolge van een verkeersongeval. Ze hoort nog de basstem van de dominee aan het graf: „De Heer heeft gegeven, de Heer heeft genomen, geprezen zij de Heer". Wanneer ze thuis opstandig blijft en van zo'n wrede God niks meer wil weten, snoert pa haar de mond. Wanneer haar oudere broer het huis uitgaat, moet zij van vader in de zaak meedraaien. Ze herinnert zich zijn woorden: „Studeren is niks voor een meisje, leer jij maar een goed vak". Eenmaal twintig trouwt Annie met Karei Na twee jaar wordt er een zoon geboren. Vanaf dat moment wordt alles anders. Annie lijkt een doel in haar leven te vinden De stomerij loopt goed, er komt extra personeel en zij gaat helemaal op in het nieuwe jonge leven. Maar Annie wordt ouder en meer kinderen komen er niet, Karei lijkt op vader. De zaak gaat voor alles De sleur sluipt in hun verhouding 's Nachts ligt Annie uren wakker Slaappillen helpen niet. Overdag is ze angstig. Ze durft de zaak niet meer in. Ieder klein probleem wordt een halszaak. De huisarts wordt vaak bezocht. Als kalmerende tablet ten niet helpen, komt ze bij de psychiater terecht. Hij constateert ernstig neurotisch gedrag en adviseert een korte opname in een kliniek Nu wordt Karei wakker en leert anders lief te hebben Na enige aarzeling besluiten ze te gaan praten met de predikant die hun zoontje heeft gedoopt. Met hem hebben ze een goed contact. Samen besluiten ze dat Annie met haar pastor de doolhof van angsten en dwanggedachten induikt voordat ze eventueel besluiten tot een opname Er gaan jaren overheen. Heel langzaam leert Annie zichzelf en haar verleden kennen. De barst van vroeger wordt zichtbaar, maar nog lang niet aan vaardbaar. Na korte perioden van rust en opleving volgt telkens weer een diepe terugval Soms is het om moedeloos van te worden, maar de wetenschap dat er medemensen zijn die in haar geloven, haar niet loslaten, houdt Annie op de been. Soms dankt ze God dat die allerliefsten er zijn. maar een andere keer kan ze het wel uitschreeuwen: „Mijn God, wanneer kan ik weer echt leven?" Het voorbeeld van Annie is een van de velen. Wanneer de zin van het leven verdwijnt, word je in een computermaatschappij op jezelf teruggewor pen. Barsten uit het onbewuste komen boven, maar je kan ze niet plaatsen, omdat de herkomst te vaag blijft. Het is duidelijk dat ze in de meeste gevallen ontstaan zijn in de vroege jeugd. Een kind is aangewezen op de zorg van zijn ouders. Emotioneel groeit het op tussen aanvaarding en straf. Dc breekpunten ontstaan wanneer de wil van het kind botst met die van de ouders. Omdat het nog niet in staat is zich verbaal te weren en het zich afhanke lijk weet van het ouderlijk gezag, moet het zich dwangmatig neerleggen bij de wil van de volwasse nen. Aangezien een kind geestelijk en lichamelijk plooi baar en veerkrachtig is, zal het die spanningen meestal snel vergeten. Maar de geslagen wonden blijven ongenezen in het onbewuste opgeslagen liggen. Later, in crisissituaties, zullen ze. verbeeld in de vorm van angsten en obsessies, bovenkomen en om verwerking vragen Men spreekt in zo'n geval van 'frustraties', een woord wat oorspronkelijk 'mislei ding' betekent De jonge mens is misleid, heeft zijn wil niet vruchtbaar kunnen maken, kreeg geen kans het in daden te testen. Nu is het duidelijk dat geen mens zonder frustraties volwassen wordt. Er zijn normen en regels nodig in opvoeding en maatschap pij. Maar de wonden kunnen pas helen, wanneer de geboden en verboden niet liefdeloos zijn misbruikt maar in de opvoeding als voorzichtig middel tot zinvol leven zijn gehanteerd. In een kille baatzuchti ge omgeving is de kans groot dat het gezag eerder frustreert dan in een gezin waarin ouders zich bewust zijn van hun macht te kunnen maken en breken en hun kinderen daarom warm en liefdevol begeleiden Juist hier geldt Marnix Gijsens uitspraak „In onze jeugd worden onze bronnen vergiftigd" Dia bee!den Zo ontstaan angsten, obsessies en fobieen. Angst is niemand vreemd. Al na de achtste maand treedt bij baby's scheidingsangst op wanneer moeder niet in de buurt is. Maar wanneer een veertiger zich dage lijks panisch voelt wanneer hij alleen thuis is. kan je spreken van neurotisch gedrag Obsessies kennen we allemaal Een kind probeert, al zo tussen de straatte gels te lopen dat hij niet op de randjes trapt Maar wanneer een jonge vrouw het huis niet meer uit durft omdat ze bang is een misdaad te begaan, kan je spreken van een neurotische stoornis Onberede neerde vrees (fobie i voor voorwerpen Of situaties is niemand vreemd. Wie griezelt niet van spinnen, slangen of muizen? Maar wanneer iemand geen winkel meer in durft, de auto laat staan omdat hij bang is onderweg onwel te worden, kan je spreken van een fobie Een scherpe grens tussen 'ziek' en 'gezond' is met te trekken Het criterium is of de persoon er zelf zo onder lijdt dat samen-leven onmogelijk wordt Angst is te vergelijken met koorts in een ziek lichaam. Het is een nuttige uitlaatklep waarmee de geest een innerlijk conflict wil overwinnen. Gaat dé angst corner zo overheersen dat de situatie onleef baar wordt, dan is hulp noodzakelijk. Sommigen schrikken er vaak van wanneer het vuorwerp van hun angst in de loop van de jaren verschuift. Het is als met geprojecteerde diabeelden. Telkens schuift er weer een ander plaatje voor de lens. Angst voor de dood wordt angst voor moord, ruimtevrees wordt angst, om naar verjaardagen met veel gasten te gaan. Op zich zijn deze verschuivingen wanhopige pogingen om achter de werkelijkheid onder de beeelden te komen De geest smeekt om de wortels van het conflict op te graven. Op belangrijke ogenblikken, wanneer iemand zich geestelijk aan een nieuwe situatie moet aanpassen (verlies van een dierbare, werkloos worden, een verhuizing, een schoolovergangi kan een verdron gen conflict uit de jeugdjaren bovenkomen en om verwerking vragen. De persoon in kwestie roept telkens de onbewuste conflictsituatie op, maar omdat hij de wezenlijke elementen ervan niet kent, probeert hij de spanning te overwinnen door uit de werkelijkheid te vluchten en de strijd met zichzelf op een denkbeeldig niveau te voeren. Hulp Het is duidelijk dat kalmerende middelen een neurotisch mens tijdelijk tot rust brengen. De oorzaken komt men zo echter nooit op het spoor, terwijl dergelijke medicijnen in veel gevallen ver slavend werken. Een behandeling via de methode van de psychoanalyse vraagt veel tijd en geduld: In een serie gesprekken probeert de psychotherapeut het oude conflict met de patient op te delven en de onbewuste weerstanden weg te nemen. Dit vraagt echter een vertrouwensrelatie tussen arts en pa tiënt, een liefdevolle aandacht. In veel gevallen ontbreekt dit contact. De zakelijke sfeer overheerst, de afspraken duren niet langer dan een uur en worden duur betaald. Buiten de geplande afspraken is bezoek nauwelijks mogelijk. Wanneer de patient wil praten, is de arts onbereikbaar en wanneer het zijn beurt is, heeft hij vaak juist geen behoefte aan een gesprek. Een derde mogelijkheid is de zogenaamde gedrags therapie waarbij men ervan uitgaat dat de neurose is ontstaan uit een onjuist aangeleerd leefgedrag. In deze therapie helpt men de patiënt zijn aangeleerde leefpatroon af te leren Men leert iemand die aan angsten lijdt te wennen aan de omstandigheden waarin die angst optreedt. Door geleidelijke verster king van de angstaanjagende prikkel en gelijktijdige technieken van geruststelling leert men de patiënt zich van zijn angstpatroon te ontdoen Deze nuttige vorm van hersenspoeling levert op korte termijn vaak resultaat op. Men laat de oorzaak van het conflict echter buiten beschouwing Na verloop van tijd komen vaak weer nieuwe vormen van neurotisch gedrag aan de oppervlakte. Pastoraat Het, is duidelijk dat veel neurotici na een vaak moeizame tocht langs verschillende hulpverlenende instanties tenslotte hun heil zoeken bij de pastor. Zij verlangen liefdevolle' aandacht van hem en zoeken de warme hartelijkheid van aanvaarding, erkenning en mee lijden Gelet op Jezus' zorg voor allen die vermoeid en belast zijn, zijn tomeloze inzet voor de hopelozen, zijn zij aan het goede adres De pastor dient zich echter terdege van de situatie op de hoogte te stellen Een nauw contact met de deskun digen is onontbeerlijk. Hij kan veel verknoeien door een onjuiste diagnose en onoordeelkundig gegeven raad. Aan de andere kant is hij vaak de enige die bij nacht en ontij beschikbaar is Hetzelfde geldt van de ouderling, de diaken, het meelevende gemeentelid. Vooraf moeten er goede afspraken worden gemaakt De gesprekken hebben slechts zin wanneer de hulp vrager geregeld en trouw contact op prijs stelt Wanneer men de indruk heeft dat het niet 'klikt', dient dat open en eerlijk te worden uitgesproken De pastor dient tevoren duidelijk te maken dat hij wil proberen met de ander de wortels van het conflict bloot te leggen. De hulpvrager moet echter zelf de bijl hanteren en het zware werk doen. Juist hier geldt dat het pastoraat een weg is de naaste te helpen zichzelf beter te verstaan zodat lui zichzelf kan helpen. Geloofszaken kunnen alleen dan ter spn komen, wanneer ze het verwerkingsproces vaai ander bevorderen. Methoden Het is nuttig vanaf het begin de ander zelf zyn pi: laten opschrijven Op die manier krijgen de angs vorm en laten zich achteraf met meer aKl herlezen. De patiënt, krijgt zicht op zichzelfen« het zijn 'beschamende' gedachten onder ogenita In een volgende fase is het zinvol hem ook! positieve ervaringen op schrift te laten std Aanvankelijk zal hij daar niets van willen *9 omdat Inj het gevoel heeft dat er niks positiefsini leven is. Later ontdekt hij dat hij meer blijkt te zi, ene barst die zijn leven bepaalt Verder is belangrijk hem zijn angst te tonen als een ononW lijk middel van zijn geest om in het reine te k® met het verdrongen conflict Op die manier ka: pastor de angst voor de (volgende) angst, 'hetnafl diabeeld', relativeren. Tenslotte is het wezenlijks te laten zien welke medemensen hem met lo hem ondanks zijn pijn liefhebben, in hem bit* geloven. Bovengenoemd voorbeeld van Annie! ons zien hoe. vanuit het inzicht dat er anderen die jou aanvaarden, jouw zelfaanvaarding groeien. De pastor zal zich er bewust van moetenl dat de weg in het doolhof van de ander moeizaam langdurig is. Wanneer er soms even licht daagt,# onjuist te denken dat de strijd gestreden Is;N* tisch gedrag verloopt via een herhaalde gollb ging vol ups en downs. De momenten van ople mogen echter wel als zekerheid dienen datdel? niet onder de doem van zijn pijn hoeft te bez# Hij heeft, nu immers het bewijs dat hij meer Is dal dacht. Wanneer het conflict hanteerbaar is gewor* volgt meestal een periode van rust, van waaruit' nieuw leven mogelijk is. Het gebed kan miU* de ander als zinvol ervaren een belangrijktW in het verzoeningsproces zijn. Na verloop van#? het nuttig samen met de eventuele partner njj patient tussentijds de balans op te maken.» ook deze positief in het genezingsproces spelen. Al met al liggen hier voor het pasW grote kansen om mensen te helpen hun binn» buitenwereld te bezien met nieuwe ogen, zie!" in het leven te wagen om zelf voor anderen lx#» baar te kunnen zijn. ds R. E dat*

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 4