in Philipsdam gereed
Betonwerk voor sluizen
Miniatuur Walcheren
Bouw van dorpelbalken voor
pijlerdam vordert gestaag
Autoschadebedrijven missen
miljoenen door beunhazerij
TELOORGANG VAN
EEN PRETPARK
STIL TE OP WERKEILAND IS MAAR SCHIJN
WIET OPNEMEN
PZr/^otffnc
Nog geen
zicht op
IZoomweg
ZOMER '85 LAATSTE BALK KLAAR
E
WOENSDAG 21 SEPTEMBER 1983
23
SINT-PHILIPSLAND Op het werkeiland Philipsdam in de Krammer/Volkerak ligt alles er
momenteel rustig bij. Van enige activiteit is nauwelijks sprake meer, terwijl het er enige tijd
rsij gleden toen de Krammersluizen volop in aanbouw waren een drukte van belang was.
Het betonwerk voor de sluizen twee voor de beroepsvaart en een voor de pleziervaart is
ifgerond. De bouwput is onder water gezet.
_nhet sluizencomplex moet nu nog ..We komen er wel in een minder
torden uitgevoerd: plaatsen roldeu- gespannen planning door te zitten,
wduwvaartsluizen: monteren schui- We kunnen nu wat meer speelruimte
«n in- en uitlaatwerken; aanbrengen inbouwen. Alhoewel we zullen die
andschuiven kolken: maken elek- extra tijd toch nog hard nodig heb-
"ibestek en besturingssysteem. Aan ben" Op grond van het huidige tijd-
voorbereidingen ervoor wordt ge- schema (met maximaal 1 jaar uitstel
s-c strkt: pas in de loop van 1985 zijn er van de afsluiting) wordt uitgegaan
videze daadwerkelijke activiteiten op van een sluiting in de Krammer eind
»et werkeiland te verwachten,
b* L' M Nijboer, project-ingenieur Phi-
1987, met als begin september/okto
ber. Dat is gelijk ook de aanvang van
tpsdam en afbouw Schelde-Rijnver- het jaarlijkse stormseizoen. Nijboer
binding van rijkswaterstaats Delta- hoopt dat de invloed daarvan in het
dienst, maakt duidelijk dat de stilte oostelijke deel van de Oosterschelde
-ïhet werkeiland in feite maar schijn en met een dan werkbare stormvloed-
Achter de schermen en dus niet kering in de monding van de zeearm
nameembaar voor de buitenwacht achter de hand. zal meevallen
iljoen gulden be-
Daardoor is een aantal
erscho-
er volop bezigheden. Niet alleen
wr de afbouw van het omvangrijke ..We moesten 37
mcomplex, vooral ook voor de zuinigen.
iwioereidingen ten behoeve van de werkzaamheden naar 1987
t afsluiting van het Krammer en het
o-jVd Jük door middel van de Philipsdam.
uster drs. N Smit-Kroes van ver-
r en waterstaat wil die afsluiting
jaar opschuiven, in elk geval tot
1986. Bij de Deltadienst wordt
trvaii uitgegaan dat het uitstel voor
maximaal een jaar zal zijn.
De vertraging betekent volgens Nij-
ij to met dat het project wordt stop
pel Dat kan volgens hem ook niet.
ven. We zijn nog aan het bekijken of
de financien zodanig flexibel zijn, dat
de sluiting van de Krammer toch
naar de zomer kan". Hij wijst erop
dat in het maken van plannen voor
de sluitingsoperatie rekening gehou
den wordt met gebruik van de storm
vloedkering door het instellen van
een zogenaamd gerekt getij. Het
doorstroomprofiel van het sluitgat
Krammer bedraagt zo'n 10.000 vier
kante meter. Tot dusverre is in Ne
derland met zand nog nooit een der
gelijk fors gat gedicht. Op het mo
ment dat de Krammer wordt aange
pakt. is het zuidelijke sluitgat in het
Slaak (tussen werkeiland en Sint-
Philipslandl al dieht. De waterbouw
kundige problemen zijn daar aan
zienlijk geringer, alleen al vanwege
het ontbreken van grote stroomsnel-
Van onze Haagse redacteur)
DEN' HAAG Er lijkt nog steeds
!«n schot te zitten in de aanleg van
it Zoonnveg. Tracéstudies zijn op
nieuw, nu met enkele maanden, ver-
Itaagd, Het is de bedoeling van mi-
tister Smit-Kroes van verkeer en
waterstaat om voor september vol
lend jaar de Raad van de Waterstaat
«n advies te vragen over de tracémo-
plijkheden waarover rijkswater-
wtaat tegen die tijd een studie heeft
ifgerond, Uit de begroting van het
Rijkswegen fonds blijkt overigens op
(ton enkele wijze welke prioriteit de
minister aan de aanleg van de weg
00-33 Ment-
.ntha Kevrouw Smit wil blijkens haar be-
us.j ruling de tracéstudie over het héle
«•5 Huk Dinteloord-Belgische grens naar
ie Raad van de Waterstaat sturen.
Vorig jaar nog, onder ex-minister Zee-
lalking, was het de bedoeling om juist
in verband met de al jaren durende
vertraging het stuk Hoogerheide rich-
Kg grens prioriteit te geven. Dal
toft ook te maken met het feit dat de
81-1* Belgen zeggen niet al te lang meer de
ïologische reservering van de
isoverschrijdende verbinding in
i streekplannen vast te kunnen
louden.
D:e studie zou in dit najaar klaar
weten zijn. Mevrouw Smit rept daar
ter met meer over, ondanks het
dat uit de lijst met studieprojec-
ten blijkt dat de Zoomweg. waar het
om de tracéstudie gaat. inderdaad in
iweeèn is gedeeld. Het is nu blijkbaar
bedoeling dat de twee studies in
sin totaliteit aan de Raad van de
Waterstaat worden gezonden. Dat
Eoet voor september '84 gebeurd zijn.
«armee is de aanleg nog niet veel
ichterbij gekomen Immers, ook de
«ocedure die de tracénota bij de raad
on de Waterstaat moet doorlopen
tagt tijd. De raad heeft bijvoorbeeld
kè géén advies uitgebracht over de
tifcweg Etten-Leur—Breda, dat ad-
te werd in maart vorig jaar ge
vraagd.
Bovendien moet daarna afgewacht
•orden welke prioriteit de Zoomweg
Ngt. Een aantal van de wegen die op
i(rTSJ kt uitvoeringsprogramma 1984-1981
riCAJ Ma1, za' immers toch niet kunnen
teden aangelegd om de eenvoudige
Wen dat het geld ontbreekt.
'"X
heden en die zijn er in het Krammer
juist wél.
Naast het betonwerk voor de Kram-
mersluizen is op het werkeiland de
damaanzet naar het Slaak al klaar (de
aanleg van het damvak Schaar-zuid
staat voor 1985 op de planning: het
noordelijke deel in de zomer van 191
Bij de Grevelingendam ligt ook al een
damaanzet klaar, terwijl er aan Fli-
plandse kant 1 kilometer dijk langs de
Prins Hendrikpolder gelegd is (In 1980
meegenomen in het kader van de
partiele dijkversterkingen) Ir. Nijboer
erkent dat uitstel van de damaanleg
betekent dat maatregelen nodig zijn
om de bestaande werken te bescher
men, evenals onderhouds- en appa
raatskosten. De hoogte ervan acht hij
niet desastreus. „In het kader van dit
werk zijn altijd conserverende maat
regelen nodig Je bouwt een werk
midden m het water, dus moet je de
uiteinden van het werkeiland be
schermen tegen stroming Het is no
dig om regelmatig beschermingswer-
ken uit te voeren. Met name aan de
noordkant bij de Grevelingendam
hebben we vrij zware verdedigings
werken uitgevoerd". Eén en ander is
naar de mening van Nijboer geen
miljoenenzaak, calamiteiten daarge
laten. ..En constructief gezien maakt
het uitstel weinig uit. De slüizen heb
ben een afschrijvingstermijn van 200
jaar"
Projectingenieur Nijboer beklem
toont dat er zijns inziens geen weg
terug meer is. dat wil zeggen:
Philipsdam moet afgebouwd worden.
Aan de andere kant is het ook niet
meer mogelijk alsnog in 1986 de dam
te sluiten, daarvoor is de operatie
inmiddels te ver opgeschoven. Nij
boer gaat ervan uit dat het project ii
1988 afgebouwd zal worden, zodat de
weg over de dam ook pas in dat jaar
klaar zal zijn.
Het werkeiland Philipsdam. Op de
voorgrond de in- en uitlaatwerken
voor het zoel-zoutsysteem, daarach
ter de twee grote duwvaartsluizen en
bovenaan de jachtensluis. Rechts
staan de pijlers voor de buig over het
sluizencomplex
luchtfoto Lex de Meester
Landelijk secretaris
CEO in Middelburg
over na prinsjesdag''
MIDDELBURG - De afdeling Mid
delburg van de christelijke ambtena
renbond CFO komt morgen, donder
dag, om 19.45 uur bijeen in de Getui-
geniskerk aan de Adnaan Lauwe-
reijszstraat in Middelburg. Landelijk
secretaris de heer P Cammaert
spreekt dan over het thema 'actuele
zaken na prinsjesdag' Hij zal dan
ingaan op de plannen ten opzichte
van de ambtenaren die dinsdag in
Den flaag bekendgemaakt zijn. Er
zullen ook insignes uitgereikt worden
aan mensen die 25, 40 of 50 jaar
achtereen lid zijn geweest van de
bond.
04.1»
VLISSINGEN - Beunhazen bezorgen de erkende auto
schadebedrijven jaarlijks een schadepost van vele mil
joenen guldens. Volgens schattingen romen de beunha
zen zo'n twintig tot vijfentwintig procent van de markt
van autoschadebedrijven af. Mede als gevolg van de
toenemende beunhazerij zijn er het vorige jaar ongeveer
duizend arbeidsplaatsen in deze bedrijfstak verdwenen,
Dat zegt secretaris J. van de Ree van Focwa-Zeeland (de
Nederlandse vereniging van ondernemers in het carrosse-
riebedrijf) Bij de Focwa zijn zo'n 1050 bedrijven aangeslo
ten. In oktober houdt Focwa-Nederland in Zeeland een
twee dagen durend congres. Dat gebeurt in hotel Britan
nia in Vlissmgen. Het congres begint vrijdagavond 14
oktober. Zaterdag 15 oktober zullen er verschillende
inleidingen gehouden worden door onder andere voorzit
ter J. Davidse van de afdeling Zeeland, landelijk Focwa-
voorzitter W J. Lith en secretaris R. de Blij van de Kamer
van Koophandel en Fabrieken voor Midden- en Noord-
Zeeland.
Volgens de Zeeuwse Focwa-secretaris Van de Ree (hij is
ook lid van het dagelijks bestuur) gaan er jaarlijks zo'n
vijftig Focwa-bedrijven onderuit als gevolg van de econo
mische recessie. In Zeeland zijn er de laatste paar
maanden zo'n vier tot vijf carossenebednjven verdwenen,
omdat ze het niet langer konden bolwerken.
Van de Ree meent dat de Focwa-bedrijven op het ogenblik
nog machteloos staan tegenover de concurrentie van
beunhazen Een van de oplossingen zou een reparatie-
plicht (zoals in Belgie) zijn. Dat zou geregeld moeten
worden via verzekeringsmaatschappijen. Volgens Van de
Ree gebeurt het maar al te vaak dat automobilisten een
schadeclaim indienen bij een verzekeringsmaatschappij,
de verzekeringspenningen opstrijken en hun auto niet
laten herstellen of slechts provisorisch laten opknappen
door een beunhaas. Door middel van een reparatieplicht
zou dat ondervangen kunnen worden. Volgens Van de Ree
betekent de huidige gang van zaken met alleen een strop
op voor de autoschadebedrijven, het levert bovendien een
gevaar op voor de verkeersveiligheid
Voorts zou er - meent Van de Ree - haast gemaakt moeten
worden met dc invoering van een verplichte autokeu
ring.
EELTJK JANS In het enige nog
bouwdok op het werkeiland
fedtje Jans (de andere drie zijn, met
filers erin, onder water gezet) ligt
fors aantal omvangrijke dorpel-
™ken voor dc stormvloedkering in
Oostcrscheldcmonding gereed.
)or'g jaar na de bouwvakvakantie
het project en inmiddels zijn
jwr zo'n 20 van de in totaal 63
wpelbalken de rompen gereed. Ze
kbben dezelfde constructie als de
filers: gewapend, voorgespannen
klon. hi de 63 dorpels wordt onge-
teer 60.000 kubieke meter beton ver
dikt. Dc grootste dorpelbalk, die in
«et sluitgat Roompot komt, krijgt
ee# lengte van circa 40 meter. De
w^ang van elke dorpel is 8 bij 8
Beter.
%ens P Nijsse, assistent-projectlei-
®e'van rijkswaterstaat, directie slui
zen en stuwen, verloopt het karwei tot
nog toe goed en op schema Hij legt
uit dat van de dorpels in eerste instan
tie alleen de rompen worden gemaakt
(te storten ln drie fasen). Pas in een
later stadium komen kop en staart
aan bod. namelijk als de juiste afme
tingen tussen de pijlers bekend zijn
(want de dorpelbalken worden op
maat gemaakt) Nijsse verwacht dat
de werkzaamheden de komende pe
riode in een versnelling zullen raken,
omdat eind 1983 het maken van de
koppen begint (het eerst voor de
dorpelbalk Hammen-15)
Bekistingen
Momenteel worden de bekistingen
gemaakt voor de koppen en staarten
van de dorpels. „We gaan ervan uit
dat per 1 december '83 de productie
van de koppen kan beginnen. Ook de
speciale hekistingswagen die ervoor
nodig is, is dan gereed", aldus Nijsse.
Hij maakt duidelijk dal in het voor
jaar van 1985 de laatste dorpelromp
gereed moet komen („er wordt nog
geprobeerd dat wat te vervroegen"),
waarna in dc zomer van 1985 de
laatste dorpelbalk afgemaakt kan
worden. „Dat kan niet eerder.omdat
we vastzitten aan het plaatsen van de
pijlers. Aan de hand van de meetge
gevens kunnen we pas een dorpel
afmaken. We kunnen dat niet gok
ken". Hij gaat ervan uit dat dan in
augustus '85 het bouwdok onder wa
ter gezet kan worden, gevolgd door
het plaatsen van de eerste dorpelbalk
(door dc Taklift I) in december 1985.
De dorpelbalken zijn hol Halverwege
is een tussenschot aangebracht ter
versterklng van de constructie Na de
plaatsing in de pijlerdam worden ze
gevuld met zand (zoals ook bij de
pijlers het geval is). Voor de kop en
staart van elke dorpelbalk worden
een vast kop en een variabele aange
bracht (eerst de variabele, dan de
vaste, waarbij de speciale bekistings
wagen in actie komt). Assistent-pro
jectleider Nijsse vertelt dat de moge
lijkheid aanwezig is zonodig een dor
pelbalk met een iets scheve kop te
maken, zodat die dan toch precies in
de pijlersponningen past. Door mid
del van een opzelstuk is het ook
mogelijk hoogteverschillen van de pij
lers op te vangen. De variatie kan wat
dat betreft maximaal 45 centimeter
zijn. Elke kop wordt in twee fasen
gestort, zodat uiteindelijk een paskla
re dorpelbalk iromp en kop en staart)
in zeven fasen gestort wordt.
Het bouwdok met de dorpelbalken op
Neeltje Jans.
Alarm op het Molenwater: Miniatuur Walcheren zit in de rats. De
Middelburgse toeristenattractie haalt 1984. dat wel. Maar de kans,
dat dit beladen jaartal op Miniatuurs grafsteen wordt gebeiteld, is groot.
De Zeeuwen lijken het miniatuurpark beu te zijn. Toeristen laten het
eveneens afweten. Er moet dus dik geld bij. Nu komt er een onderzoek
van een extern organisatiebureau. Dat moet het verlossende woord
spreken over 'Walchcrcn-in hei-klein'. Als de resultaten van het onder
zoek vernietigend uitvallen, gaan de poorten op het Molenwater na '84
nooit meer open. Dan is het echt met Miniatuur Walcheren gedaan.
Bezoekersaantallen, daar draait het Een veel gehoorde opmerking is
om. 'Hoe lokken we zoveel mogelijk 'dat hier helemaal niets voor de
toeristen?' is de hamvraag. Dat kinderen is' Een aantal bezoekers
daarvoor verbeteringen en vernieu- oppert de aanleg van een speeltuin
wingen moeten worden aange- Verder is Miniatuur Walcheren, zo
bracht, is klip en klaar. Maar welke' menen velen, 'te statisch' ,.Er be-
De -weinige- toeristen die Miniatuur weegt bijna niets. Daarom kunnen
Walcheren dinsdagmiddag bezoch- de kinderen niet worden geboeid
ten weten het ook niet. Zoveel Die vervelen zich hier dan ook
hoofden, zoveel zinnen' luidt het dood", is een vaak geuite klacht,
gezegde, en dus ook 'zoveel ant
woorden'.
De kleine Brabander laat geen H
spaan van de attractie heel Een a0Cht,,rtje 'zit op vaders nek en
puinhoop zegt hij kort maar kum, naiiiielijks met haar krulie-
krachüg. „Als we dit hadden gewe- k,ie bove„ hel zwaailicht oil.
ten waren we met gekomen Schan- in korat vahcr in M1„lat„UP
dahg dat de gebouwtjes zo slecht Wa]cherc„, „weet ie", zeel dc man,
zijn onderhouden. En voor die troep ,s Zomers „g,.r ik ra. hler rol.
moetje nog 3 50 betalen ook Het oan ijggen de lege blikjes bezaaid
mag duidelijk zijn. die bezoekers zie ov„ dr den Jc brerkl „rk
je hier nooit meer Schrijf er ook ovcr al|er|„ kabels. Als hel even
maar bij dat ze het beter moeten f[,nk regent. zinken de bootjes naar
en gezin poseert voor de vuur-
Westkapelle. Het
de bodem van de vijvers. En daar
blijven ze dan uren liggen. Waarom
trekt één van de personeelsleden
dan niet even een paar laarzen aan,
om die scheepjes weer te laten
dobberen...?"
Gisteren stond in deze krant dat vijf
van de acht personeelsleden van
Miniatuur Walcheren worden ont-
aangeven Op weg naar hier zijn we
drie keer verdwaald
De mening van de boze Brabander
staat evenwel lijnrecht tegenover
die van een uiterst vriendelijk echt
paar uit de DDR Ze bezoeken Mi
niatuur Walcheren al sinds mensen
heugenis. „Die Blumenprachtju
belen ze over de flora in het park,
dat er inderdaad zeer fraai bijstaat.
„En dan dié vlijt, waarmee de mo
dellen zijn gemaakt, schitterend"
Nee, voor deze trouwe Mimatuur-
fans mag het park blijven zoals het
is. ..Werbung'zegt de man beslist
op de vraag hoe Miniatuur naar zijn
mening het bezoekersaantal kan
opvijzelen „Ze moeten veel 'meer
reclame maken bij de reisbureaus.
Want je maakt mij niet wijs dat
iedere Nederlander hier al 'ns is slagen. Het geld is op: over de
geweest.
Êen jonger stel. duidelijk van zeer
eventuele bijdragen van gemeente
provincie bestaat alleen maar
goede huize, kijkt bewonderend onduidelijkheid In de hoogtijdagen
naar de replica van een destijds zeer
befaamd hotel. Het miniatuurmo
del staat er veel glorieuzer bij dan
het origineel aan de voet van de
an Miniatuur Walcheren stond de
teller van de kassa nog wel eens stil
bij 240.000 bezoekers. Dit jaar wor^t
de 130.000 amper gehaald Is Minia-
Domburgse duinen. „Het is evident tuur Walcheren nu de enige attrac-
dat het onderhoud bijzonder zorg
vuldig is uitgevoerd. Wellicht dient
tie die de wind tegen heeft?. Direc
teur L. van de Graaf - hij is bezig
hier wat meer leven in de brouwerij met zijn dertigste en laatste seizoen
te komen Kijk. hier rijdt slechts - vindt van niet. De economische
één trein, in Madurodam wel tien." recessie is maar één van de oorza-
In de plannen tot het presenteren ken die Miniatuur tegenwerken
van dia- en videoshow 'ziet hij geen Van de Graaf noemt er nog een
heil' ..Men gaat hier uitsluitend paar. „Twee jaar achter elkaar had
heen als men interesse heeft voor de den we schitterende zomers Dat is
gebouwtjes. Zo moet het blijven'wel fijn voor de toeristen, maar niet
Zijn vrouw vult aan 'verheugd te voor ons. De mensen gaan naar het
zijn dat alles is gerubriceerd per strand en ze blijven daar. Stel je
dorp' Dit echtpaar komt in de voor dat een gezin in Domburg
toekomst - 'als onze dochter wat logeert, en een uitstapje maakt naar
ouder is' - beslist nog eens terug Miniatuur. Da's heen en terug der-
naar Miniatuur Walcheren Als dat tig kilometer. Ze drinken hier op het
tenminste dan nog kan. terras een drankje en de kinderen
krijgen een ijsje. Ze moeten entree
geld betalen, en noem maar op. Die
mensen zijn meteen dertig gulden
kwijt, en dat voor anderhalf uur.
Want in Miniatuur Walcheren kan
je nu eenmaal niet de hele dag
blijven".
Om zijn woorden kracht bij te zet
ten verhaalt Van de Graaf over één
van zijn familieleden ..Die stapt 's
morgens met de kinderen in de auto
en rijdt naar De Efteling. Je betaalt
daar één toegangsprijs en je bent de
hele dag onder de pannen. Als je
dan ook nog een tas met gesmeerde
boterhammetjes meeneemt, hoef je
niet veel uit te geven. Daarom gaat
het alleen die pretparken, die een
dagvullend programma kunnen bie
den nog voor de wind"
Van de Graaf signaleerde al eer
der dat ook in het georganiseer
de 'dagje-uit' behoorlijk de klad is
gekomen. De Belgen bijvoorbeeld
geven geen subsidie meer op
schoolreisjes. „De mensen stappen
niet meer in zo'n bus. Ze kopen
liever een videorecorder", scham
pert Van de Graaf. Hij heeft het
over 'een veranderd bestedingspa
troon'.
Miniatuur Walcheren heeft zijn toe
komst in eigen hand. Voor die toe
komst zijn echter ook een paar
factoren van belang, waar niets of
niemand iets aan kan doen. Middel
burg ligt nu eenmaal in een uithoek
van Nederland. De reis er naar toe is
lang en kost dus geld. Tel daarbij de
kosten van de Zeelandbrug of de
veerboot, en voor de meesten hoeft
het dan niet meer, En natuurlijk is
het achterland van Middelburg be
droevend klein. Waar Madurodam
in de gelukkige omstandigheid ver
keert dat. binnen een straal van
zeventig kilometer miljoenen men
sen wonen, kampt Miniatuur Wal
cheren met het probleem dat de
dichtstbijzijnde stad met honderd
duizend inwoners vijftig kilometer
ver is. en bovendien in het buiten
land ligt
Over enkele maanden wordt de
uitslag verwacht van het rap
port. dat het organisatiebureau
NRIT in Breda over de toekomst
van Miniatuur Walcheren opstelt.
Welke aanbevelingen het NRIT zal
doen. is ook voor het bestuur van
de stichting Miniatuur Walcheren
nog een groot vraagteken. Toch
lijkt al iets vast te staan: In het
aanbod van het miniatuurpark
moet meer variatie komen. Want
hoewel de bezoekers veel verschil
lende ideeën opperen om Minia
tuur uit het slop te halen zijn ze het
over één ding eens. „Het is wel
aardig, maar er moet iets nieuws
bijkomen. Want als je het één keer
hebt gezien, dan weet je het wel.
Dan hoef je hier echt niet meer
terug le komen...."
Koen van Dijen
