NUTTIGE
LUSTHOF
r\
de tuinen van kew
en de toekomst
van de wereld
wat kunnen planten voor ons doen?
7ATERDAG 13 AUGUSTUS 1983
PZC/weekendkrant
17
Met het nuttige werd echter ook het
aangename niet vergeten. Kew was
in de Victoriaanse tijd niet alleen een
centrum voor botanisch onderzoek,
maar ook een tuin die in steeds
toenemende mate een lust voor het
oog van de 19e-eeuwse bezoeker
werd.
Er werden brede wandelpaden aange
legd. karakteristieke doorkijkjes ge-
creeerd. een grote vijver werd gegra
ven, en in gigantische kassen werden
subtropische en tropische planten
tentoongesteld Zo werd in 1841 het
prachtige en nog steeds bestaande
Palm House (een opmerkelijke en
uiterst fraaie constructie van gietijzer
en glasi gebouwd.
Twaalf jaar later werd het Temperate
House ivoor planten uit de subtropen)
voltooid, de grootste kas ooit ge
bouwd en onlangs geheel gereno
veerd Meer kassen volgden, planten
werden bij duizenden uit alle hoeken
en gaten van het imperium naar Kew
gebracht, en zo groeiden en groeiden
de tuinen naar hun huidige vorm.
Ook nu nog is Kew, met name in de
lente, een trekpleister van betekenis
Jaarlijks bezoeken'een miljoen men
sen de botanische turnen, en op mooie
zondagen lééft het gras van de toch
zeer uitgestrekte weiden in Kew van
de picknickende Britten (dat is een
volkseigenaardigheid zodra Engelsen
gras zien. moeten ze erop picknickeni
Die bezoekers die 15 pence entree
hebben betaald (tot enkele jaren gele
den was dat maar 1 pence, maar ja. de
slechte tijden en zo), hebben aan één
dag nauwelijks genoeg om alle vond
sten van moeder natuur, zoals die in
Kew te vinden zijn. te zien. Er zijn
aparte kassen met varens, met cac
tussen. vetplanten, orchideeén. vlees
etende planten, etcetera
nut
Opmerkelijk en in zekere zin karakte
ristiek voor de zorgelijke tijden waar
in wij schijnen te leven, is dat de
laatste jaren de aandacht bij Kew
Gardens langzaam weer is verschoven
van het hebben van een zo groot en
mooi mogelijke verzameling naar het
economische nut
Prof. Bell. directeur van Kew Gar
dens: „Net als in de Victoriaanse tijd
kijken we nu weer vooral naar een
antwoord op de vraag: wat kunnen
planten voor ons doen? Dat komt
onder meer. omdat er een aantal
fundamentele problemen op de we
reld afkomen, die steeds dringender
om een oplossing vragen."
..Het wereldvoedselprobleem bijvoor
beeld. Van de naar schatting 250.000
soorten bloeiende planten die er be
staan. worden er slechts 20 op belang
rijke schaal als voedsel gebruikt. An
dere planten worden alleen in bepaal
de streken als voedselbron gebruikt.
..De vraag is dan. of die planten - met
name die uit tropische streken - kun
nen worden ontwikkeld en of ze k tot
belangrijke voedselbron kunnen uit
groeien Als een plant bijvoorbeeld in
streek x gegeten wordt, dan kan je
met behulp van het herbarium in de
hongerende streek y verwante soorten
opsporen waarvan daar niet eens
bekend is. dat ze eetbaar zouden
kunnen zijn. aldus Bell
zaadbank
nul zeer lang. m een groot aantal
gevallen decennia en. naar de biolo
gen aannemen, zelfs eeuwenlang be
waard blijven. Als een schatkamer
met nu nog onvermoede rijkdom
men...
woestijnen
Een onderzoek dat inmiddels al wat
verder gevorderd is. en spoedig z'n
eerste vruchten moet afwerpen, is
dat naar nuttige planten in woestijn
gebieden. Ook dat is wat je noemt een
relevant onderzoek. Immers, de
woestijnen breiden zich steeds meer
uit. De Sahel als dependance van de
Sahara is daar wel een heel sprekend
voorbeeld van. en dalzelfde geldt
voor andere woestijnen.
De botanica Karen Lee maakt deel uit
van de groep die met dit onderzoek
sinds eind '81 bezig is. Zij legt uit:
..Met behulp van flora's en ons herba
rium gaan we alle planten uit alle
woestijngebieden in de wereld na De
planten die nuttige eigenschappen
blijken te bezitten, worden daarbij
genoteerd Tot dusver hebben we zo
3500 bruikbare planten gevonden."
Ze vult aan .Die nuttige eigenschap
pen, dat kan van aller zijn Het kan
gaan om planten die als voedsel ge
bruikt worden, planten die stoffen
maken die slakken of insecten doden,
planten waarvan je de nectar kunt
gebruiken, waar je papier, of netten
van kunt maken alles".
..Dat gaan we allemaal inventariser-
ren Nu blijkt al, dat mensen in woen-
stijnstreken waarvan de voorouders
een bepaalde plant gebruikten, dat
niet meer doen. domweg omdat die
kennis vergeten is. We willen die
kennis weer opfrissen, en aahzetten
geven tot het in cultuur brengen, het
economisch ten nutte maken van de
woestijn aldus Karen Lee
ontdekt
Hoewel het onderzoek naar de woes-
tijnplanten eind volgend jaar moet
zijn afgerond zal het altijd slechts eèn
voorlopige afsluiting kunnen zijn. Im
mers nog steeds worden nieuwe plan
ten ontdekt met name in de minder
toegankelijke streken van de wereld.
Per week worden gemiddeld duizend
planten naar het herbarium van Kew
gestuurd voor verder onderzoek
Daar zitten vaak onbekende soorten
tussen. Het is de ervaring van profes
sor Bell dat bij botanische exedities
ongeveer een vijfde deel van de plan
ten waarmee de dames en heren te
rugkomen nieuw is. dat wil zeggen
nog niet beschreven.
Bell: „Begrijp jc. dat verontrust me
nu zo. Dat op het moment dat wij
zitten te praten een bulldozer in
Brazilië de laatste exemplaren van
een onbekende plantensoort om
ploegt, een plant die bijvoorbeeld
nou net dat medicijn bevatte waar
naar de medische wetenschap al de
cennia zoekt
Illustraties: boven: de giganti
sche kassen waar de planten uit
de subtropische streken groeien
Midden links Het Kasje van'
Ward, gebouwd van metaal en
glas. was voor de platitenverza-
melaars een belangrijke uitvin
ding Het kasje bood bescher
ming aan de exotische planten
die vroeger vaak aan dek van
schepett naar Europa werden
vervoerd Midden rechts Prof.
E A Bell. directeur van Kew
Gardens. Onder, de wereldbe
roemde rotstuinen van Kew.
Tekenend voor het lot van de planten en bloemen op onze wereld mogen we het wel en wee
beschouwen van de orchidee die zich met de naam „vrouwenschoentje" (botanici hebben
het liever over de Cypripedium calceolus) tooit. Van deze prachtige orchidee komt in
Engeland nog één exemplaar in het wild voor. Natuurliefhebbers bewaken dit vrouwen
schoentje momenteel 24 uur per etmaal om te voorkomen dat het door een gewetenloze
verzamelaar of een argeloos kind wordt geplukt.
Voorts zijn inmiddels tienduizenden tijd maakte Bndgeman er een pasto- creeerde zijn weduwe, prinses Augus
t/I guldens uitgegeven aan wetenschap- rale hof van. met bospartijen. kronke- ta. daar een botanische tuin met
J^Tpelijk onderzoek naar de vraag, onder lende paden en arcadische gebouwen zeldzame planten. Toen in 1760 Geor-
dens neergezet, de pagode, een nog
steeds bestaande houten toren van
negen verdiepingen als hommage aan
het toen bij de Europese adel zeer in
de mode zijnde China
plantages
welke omstandigheden het plantje als tempels in verscholen hoekjes
het 't meest naar zijn zin heeft in de De zoon ven Caroline en George II.
hoop dat het zich in een niet al te ver prins Fredenk, kreeg enige jaren later
verwijderde toekomst knus genoeg het tweede grote landgoed dat rond
voelt om zich voort te planten.
Het is een exemplarisch verhaal. „Van
de naar schatting 250.000 bloeiende
soorten planten die er bestaan wordt
"hodlen minsle 10 Procent met uitsterven
pn, bedreigd. Alleen al in het Amazone
oerwoud. de rijkste vindplaats voor
planten ter wereld, gaat jaarlijks een
gebied ter grootte van Engeland en
Wales samen verloren"
it zou een ieder zich zeer moeten
itrekken. Elke dag opnieuw ster-
plantensoorten uit die wellicht
een antwoord hadden kunnen bieden
ip het wereldvoedselprobleem, of op
.•.JA iet energieprobleem dat gaat ont-
jm0 taan als de fossiele brandstoffen op
haken
ilenli
ge de Derde koning werd. werden de
twee landgoederen bijeengevoegd, en
was Kew Gardens een feit.
Rond die tijd werd een van de merk
waardigste gebouwen in Kew Gar-
In 1841. aan het begin van de regeer
periode van koningin Victoria, werd
Kew Gardens aangekocht door de
staat. Dat was geen toevalligheid. De
zich sterk expanderende Britse sa
menleving van die dagen had een
centraal punt nodig waar onderzoe
ken konden worden gedaan ten be
hoeve van de vele plantages in het
immense wereldrijk.
Daar had men in Kew al enige erva
ring mee. De befaamde reis in 1787
van het schip HMS Bounty onder
leiding van kapitein Bligh was in feite
een botanische tocht, bedoeld om
broodfruit op te halen in Tahiti, zodat
deze nuttige boom op de Britse bezit
tingen in het Caribisch gebied kon
worden uitgeplant en gecultiveerd
De muiterij op de Bounty had als
oorzaak, dat het schaarse water aan
boord aan de broodbomen in plaats
van de dorstende bemanning werd
gegeven De botanicus van Kew Gar-
imlling
Deze verontrustende woorden komen
uit de mond van de Britse biochemi
cus prof. Arthur Bell. Hij is d rectcur
van de botanische tuinen van Kew,
aan de westkant van Londen. Het is
niet overdreven te stellen dat ner
gens zo intensief en zo uitgebreid 's
werelds flora wordt onderzocht als
daar.
Prof Bell: ..Kew is de grootste instel
ling die zich afvraagt welke planten
zijn er op de wereld, en zijn ze bruik
baar1 De druk waaronder we staan
wordt met het huidige tempo van
verwoesting van de natuurgebieden
met de maand groter en groter. We
krijgen steeds meer het gevoel: we
kunnen niet snel genoeg onderzoe
ken".
Een tweede voorbeeld van de nood
zaak van onderzoek is. aldus prof.
Bell de energiesïtuatie .Kolen en
olie zijn gevormd uit vele generaties
dode planten. De voorraden daarvan
raken op. en of dat nu 50 of 5000 jaar
duurt, eens zullen we planten - wij
denken vooral aan tropische planten -
nodig hebben om die energiebronnen
te vervangen.'
Verbetering van de kwaliteit van nut
tige planten door genetische manipu
latie behoort ook tot het werkterrein
van de wetenschappelijke staf van
Kew Gardens. De landbouworganisa
tie van de Verenigde Naties de FAO,
heeft voorts een dependance van Kew
aangewezen als „zaadbank"
Kew is dé natuurlijke plaats om het
door Bell bedoelde onderzoek te
'etneentreren. In de eerste plaats is
nergens zo'n gigantische collectie
planten te vinden als in de paradijse
lijke tuinen van Kew. Er groeien en
bloeien op dit stuk grond langs de
Tnames niet minder dan 50 000 ver
schillende soorten, afkomstig uit stre
ken variërend van Groenland tot de
k llGobi-woestijn
I In Kew vinden we bovendien 's we-
relds meest uitbreide herbarium In
onafzienbare rijen kasten zijn in map
pen en dozen een kleine zes miljoen
gedroogde of - als het niet anders kan -
op alcohol gezette plantenresten te
vinden, waarvan de oudste een olijf
die in de tombe van de Egypti-
r del farao Toetanchamon (1300 voor
Christus) werd aangetroffen
De omvang van zowel de collectie
levende als dode planten heeft alles te
maken met de centrale plaats die
Groot Brittanmë tot de Tweede We
reldoorlog in het wereldgebeuren in
ham. Bijna een derde van het aardop
pervlak viel in het koloniale tijdperk
onder Brits bestuur, dus er was voor
de botanici daar nogal wat te doen.
Kew maakt dus deel uit van de
nalatenschap van het Britse impe
rium. Het is echter niet, zoals zovele
andere stukken van die erfenis, lang-
raam verstoft, grijs en overbodig
geworden. Integendeel, de mannen
en vrouwen van Kew Gardens heb
ben zich met aanzienlijke energie op
de toekomst gestort, en stellen zich in
ultimo geen geringer doel dan het
redden van de wereld.
geschiedenis
Nu eerst een blik in de geschiedenis
van de tuinen van Kew Tuinen, in het
,esö mecrvoud, want Kew Gardens be-
staat uit de samenvoegmg van twee
Pote landgoederen, en nog wat klei
tere bezittingen die daarom heen
.gesitueerd waren
twee grote landgoederen waren
eens koninklijk bezit. Koningin Caro
line verkreeg in 1727 het ene land-
van^P6^' 0rm°nde Lodge, bij wijze van
dicB ^'cnsverzekering. Het zou. bedacht
men toen. een aardige plaats zijn voor
de vorstin om zich terug te trekken
foor het geval haar man. koning
H S
George de Tweede, overleed.
Btk
koningin was een enthousiast tui-
öierster (althans, ze mocht graag an
deren tuinen voor haar zien aanleg-
pn) en liet de in die tijd befaamde
juinarchitect Charles Bridgeman op
kaar bezit los. Naar de smaak van die
dens die was meegegaan om voor de
planten te zorgen. David Nelson, was
dan ook een van de eersten die door
de muiters overboord werd gezet.
Migratie van economisch nuttige
planten vond echter pas tijdens de
Victoriaanse tijd op grote schaal
plaats. Zaad van rubberbomen uit
'Zuid-Amenka werd zo in Kew tot
ontkiemen gebracht, de jonge rubber
bomen werden vervolgens in Azie
uitgeplant Kinmebomen vonden op
dezelfde wijze hun weg van Bolivia
naar Brits India
lust
Men is begonnen met het verzamelen
van zaad van grassen en peulgewas
sen uit het MiddelIandse-Zee-gebied.
omdat de vegetatie in die streek ern
stig bedreigd wordt door de zich nog
steeds uitbreidende toeristenindus
trie Men begrijpt de ratio daarvan:
een van de verzamelde grassen zal
ooit wellicht cruciaal zijn bij de ont
wikkeling van hoog-produktieve
graansoorten, een van de peulgewas
sen bij de ontwikkeling van proteine-
rijke bonen
De zaden kunnen nadat een groot
deel van hun vocht onttrokken is, bij
een temperatuur van 20 graden onder