NUTTIGE LUSTHOF r\ de tuinen van kew en de toekomst van de wereld wat kunnen planten voor ons doen? 7ATERDAG 13 AUGUSTUS 1983 PZC/weekendkrant 17 Met het nuttige werd echter ook het aangename niet vergeten. Kew was in de Victoriaanse tijd niet alleen een centrum voor botanisch onderzoek, maar ook een tuin die in steeds toenemende mate een lust voor het oog van de 19e-eeuwse bezoeker werd. Er werden brede wandelpaden aange legd. karakteristieke doorkijkjes ge- creeerd. een grote vijver werd gegra ven, en in gigantische kassen werden subtropische en tropische planten tentoongesteld Zo werd in 1841 het prachtige en nog steeds bestaande Palm House (een opmerkelijke en uiterst fraaie constructie van gietijzer en glasi gebouwd. Twaalf jaar later werd het Temperate House ivoor planten uit de subtropen) voltooid, de grootste kas ooit ge bouwd en onlangs geheel gereno veerd Meer kassen volgden, planten werden bij duizenden uit alle hoeken en gaten van het imperium naar Kew gebracht, en zo groeiden en groeiden de tuinen naar hun huidige vorm. Ook nu nog is Kew, met name in de lente, een trekpleister van betekenis Jaarlijks bezoeken'een miljoen men sen de botanische turnen, en op mooie zondagen lééft het gras van de toch zeer uitgestrekte weiden in Kew van de picknickende Britten (dat is een volkseigenaardigheid zodra Engelsen gras zien. moeten ze erop picknickeni Die bezoekers die 15 pence entree hebben betaald (tot enkele jaren gele den was dat maar 1 pence, maar ja. de slechte tijden en zo), hebben aan één dag nauwelijks genoeg om alle vond sten van moeder natuur, zoals die in Kew te vinden zijn. te zien. Er zijn aparte kassen met varens, met cac tussen. vetplanten, orchideeén. vlees etende planten, etcetera nut Opmerkelijk en in zekere zin karakte ristiek voor de zorgelijke tijden waar in wij schijnen te leven, is dat de laatste jaren de aandacht bij Kew Gardens langzaam weer is verschoven van het hebben van een zo groot en mooi mogelijke verzameling naar het economische nut Prof. Bell. directeur van Kew Gar dens: „Net als in de Victoriaanse tijd kijken we nu weer vooral naar een antwoord op de vraag: wat kunnen planten voor ons doen? Dat komt onder meer. omdat er een aantal fundamentele problemen op de we reld afkomen, die steeds dringender om een oplossing vragen." ..Het wereldvoedselprobleem bijvoor beeld. Van de naar schatting 250.000 soorten bloeiende planten die er be staan. worden er slechts 20 op belang rijke schaal als voedsel gebruikt. An dere planten worden alleen in bepaal de streken als voedselbron gebruikt. ..De vraag is dan. of die planten - met name die uit tropische streken - kun nen worden ontwikkeld en of ze k tot belangrijke voedselbron kunnen uit groeien Als een plant bijvoorbeeld in streek x gegeten wordt, dan kan je met behulp van het herbarium in de hongerende streek y verwante soorten opsporen waarvan daar niet eens bekend is. dat ze eetbaar zouden kunnen zijn. aldus Bell zaadbank nul zeer lang. m een groot aantal gevallen decennia en. naar de biolo gen aannemen, zelfs eeuwenlang be waard blijven. Als een schatkamer met nu nog onvermoede rijkdom men... woestijnen Een onderzoek dat inmiddels al wat verder gevorderd is. en spoedig z'n eerste vruchten moet afwerpen, is dat naar nuttige planten in woestijn gebieden. Ook dat is wat je noemt een relevant onderzoek. Immers, de woestijnen breiden zich steeds meer uit. De Sahel als dependance van de Sahara is daar wel een heel sprekend voorbeeld van. en dalzelfde geldt voor andere woestijnen. De botanica Karen Lee maakt deel uit van de groep die met dit onderzoek sinds eind '81 bezig is. Zij legt uit: ..Met behulp van flora's en ons herba rium gaan we alle planten uit alle woestijngebieden in de wereld na De planten die nuttige eigenschappen blijken te bezitten, worden daarbij genoteerd Tot dusver hebben we zo 3500 bruikbare planten gevonden." Ze vult aan .Die nuttige eigenschap pen, dat kan van aller zijn Het kan gaan om planten die als voedsel ge bruikt worden, planten die stoffen maken die slakken of insecten doden, planten waarvan je de nectar kunt gebruiken, waar je papier, of netten van kunt maken alles". ..Dat gaan we allemaal inventariser- ren Nu blijkt al, dat mensen in woen- stijnstreken waarvan de voorouders een bepaalde plant gebruikten, dat niet meer doen. domweg omdat die kennis vergeten is. We willen die kennis weer opfrissen, en aahzetten geven tot het in cultuur brengen, het economisch ten nutte maken van de woestijn aldus Karen Lee ontdekt Hoewel het onderzoek naar de woes- tijnplanten eind volgend jaar moet zijn afgerond zal het altijd slechts eèn voorlopige afsluiting kunnen zijn. Im mers nog steeds worden nieuwe plan ten ontdekt met name in de minder toegankelijke streken van de wereld. Per week worden gemiddeld duizend planten naar het herbarium van Kew gestuurd voor verder onderzoek Daar zitten vaak onbekende soorten tussen. Het is de ervaring van profes sor Bell dat bij botanische exedities ongeveer een vijfde deel van de plan ten waarmee de dames en heren te rugkomen nieuw is. dat wil zeggen nog niet beschreven. Bell: „Begrijp jc. dat verontrust me nu zo. Dat op het moment dat wij zitten te praten een bulldozer in Brazilië de laatste exemplaren van een onbekende plantensoort om ploegt, een plant die bijvoorbeeld nou net dat medicijn bevatte waar naar de medische wetenschap al de cennia zoekt Illustraties: boven: de giganti sche kassen waar de planten uit de subtropische streken groeien Midden links Het Kasje van' Ward, gebouwd van metaal en glas. was voor de platitenverza- melaars een belangrijke uitvin ding Het kasje bood bescher ming aan de exotische planten die vroeger vaak aan dek van schepett naar Europa werden vervoerd Midden rechts Prof. E A Bell. directeur van Kew Gardens. Onder, de wereldbe roemde rotstuinen van Kew. Tekenend voor het lot van de planten en bloemen op onze wereld mogen we het wel en wee beschouwen van de orchidee die zich met de naam „vrouwenschoentje" (botanici hebben het liever over de Cypripedium calceolus) tooit. Van deze prachtige orchidee komt in Engeland nog één exemplaar in het wild voor. Natuurliefhebbers bewaken dit vrouwen schoentje momenteel 24 uur per etmaal om te voorkomen dat het door een gewetenloze verzamelaar of een argeloos kind wordt geplukt. Voorts zijn inmiddels tienduizenden tijd maakte Bndgeman er een pasto- creeerde zijn weduwe, prinses Augus t/I guldens uitgegeven aan wetenschap- rale hof van. met bospartijen. kronke- ta. daar een botanische tuin met J^Tpelijk onderzoek naar de vraag, onder lende paden en arcadische gebouwen zeldzame planten. Toen in 1760 Geor- dens neergezet, de pagode, een nog steeds bestaande houten toren van negen verdiepingen als hommage aan het toen bij de Europese adel zeer in de mode zijnde China plantages welke omstandigheden het plantje als tempels in verscholen hoekjes het 't meest naar zijn zin heeft in de De zoon ven Caroline en George II. hoop dat het zich in een niet al te ver prins Fredenk, kreeg enige jaren later verwijderde toekomst knus genoeg het tweede grote landgoed dat rond voelt om zich voort te planten. Het is een exemplarisch verhaal. „Van de naar schatting 250.000 bloeiende soorten planten die er bestaan wordt "hodlen minsle 10 Procent met uitsterven pn, bedreigd. Alleen al in het Amazone oerwoud. de rijkste vindplaats voor planten ter wereld, gaat jaarlijks een gebied ter grootte van Engeland en Wales samen verloren" it zou een ieder zich zeer moeten itrekken. Elke dag opnieuw ster- plantensoorten uit die wellicht een antwoord hadden kunnen bieden ip het wereldvoedselprobleem, of op .•.JA iet energieprobleem dat gaat ont- jm0 taan als de fossiele brandstoffen op haken ilenli ge de Derde koning werd. werden de twee landgoederen bijeengevoegd, en was Kew Gardens een feit. Rond die tijd werd een van de merk waardigste gebouwen in Kew Gar- In 1841. aan het begin van de regeer periode van koningin Victoria, werd Kew Gardens aangekocht door de staat. Dat was geen toevalligheid. De zich sterk expanderende Britse sa menleving van die dagen had een centraal punt nodig waar onderzoe ken konden worden gedaan ten be hoeve van de vele plantages in het immense wereldrijk. Daar had men in Kew al enige erva ring mee. De befaamde reis in 1787 van het schip HMS Bounty onder leiding van kapitein Bligh was in feite een botanische tocht, bedoeld om broodfruit op te halen in Tahiti, zodat deze nuttige boom op de Britse bezit tingen in het Caribisch gebied kon worden uitgeplant en gecultiveerd De muiterij op de Bounty had als oorzaak, dat het schaarse water aan boord aan de broodbomen in plaats van de dorstende bemanning werd gegeven De botanicus van Kew Gar- imlling Deze verontrustende woorden komen uit de mond van de Britse biochemi cus prof. Arthur Bell. Hij is d rectcur van de botanische tuinen van Kew, aan de westkant van Londen. Het is niet overdreven te stellen dat ner gens zo intensief en zo uitgebreid 's werelds flora wordt onderzocht als daar. Prof Bell: ..Kew is de grootste instel ling die zich afvraagt welke planten zijn er op de wereld, en zijn ze bruik baar1 De druk waaronder we staan wordt met het huidige tempo van verwoesting van de natuurgebieden met de maand groter en groter. We krijgen steeds meer het gevoel: we kunnen niet snel genoeg onderzoe ken". Een tweede voorbeeld van de nood zaak van onderzoek is. aldus prof. Bell de energiesïtuatie .Kolen en olie zijn gevormd uit vele generaties dode planten. De voorraden daarvan raken op. en of dat nu 50 of 5000 jaar duurt, eens zullen we planten - wij denken vooral aan tropische planten - nodig hebben om die energiebronnen te vervangen.' Verbetering van de kwaliteit van nut tige planten door genetische manipu latie behoort ook tot het werkterrein van de wetenschappelijke staf van Kew Gardens. De landbouworganisa tie van de Verenigde Naties de FAO, heeft voorts een dependance van Kew aangewezen als „zaadbank" Kew is dé natuurlijke plaats om het door Bell bedoelde onderzoek te 'etneentreren. In de eerste plaats is nergens zo'n gigantische collectie planten te vinden als in de paradijse lijke tuinen van Kew. Er groeien en bloeien op dit stuk grond langs de Tnames niet minder dan 50 000 ver schillende soorten, afkomstig uit stre ken variërend van Groenland tot de k llGobi-woestijn I In Kew vinden we bovendien 's we- relds meest uitbreide herbarium In onafzienbare rijen kasten zijn in map pen en dozen een kleine zes miljoen gedroogde of - als het niet anders kan - op alcohol gezette plantenresten te vinden, waarvan de oudste een olijf die in de tombe van de Egypti- r del farao Toetanchamon (1300 voor Christus) werd aangetroffen De omvang van zowel de collectie levende als dode planten heeft alles te maken met de centrale plaats die Groot Brittanmë tot de Tweede We reldoorlog in het wereldgebeuren in ham. Bijna een derde van het aardop pervlak viel in het koloniale tijdperk onder Brits bestuur, dus er was voor de botanici daar nogal wat te doen. Kew maakt dus deel uit van de nalatenschap van het Britse impe rium. Het is echter niet, zoals zovele andere stukken van die erfenis, lang- raam verstoft, grijs en overbodig geworden. Integendeel, de mannen en vrouwen van Kew Gardens heb ben zich met aanzienlijke energie op de toekomst gestort, en stellen zich in ultimo geen geringer doel dan het redden van de wereld. geschiedenis Nu eerst een blik in de geschiedenis van de tuinen van Kew Tuinen, in het ,esö mecrvoud, want Kew Gardens be- staat uit de samenvoegmg van twee Pote landgoederen, en nog wat klei tere bezittingen die daarom heen .gesitueerd waren twee grote landgoederen waren eens koninklijk bezit. Koningin Caro line verkreeg in 1727 het ene land- van^P6^' 0rm°nde Lodge, bij wijze van dicB ^'cnsverzekering. Het zou. bedacht men toen. een aardige plaats zijn voor de vorstin om zich terug te trekken foor het geval haar man. koning H S George de Tweede, overleed. Btk koningin was een enthousiast tui- öierster (althans, ze mocht graag an deren tuinen voor haar zien aanleg- pn) en liet de in die tijd befaamde juinarchitect Charles Bridgeman op kaar bezit los. Naar de smaak van die dens die was meegegaan om voor de planten te zorgen. David Nelson, was dan ook een van de eersten die door de muiters overboord werd gezet. Migratie van economisch nuttige planten vond echter pas tijdens de Victoriaanse tijd op grote schaal plaats. Zaad van rubberbomen uit 'Zuid-Amenka werd zo in Kew tot ontkiemen gebracht, de jonge rubber bomen werden vervolgens in Azie uitgeplant Kinmebomen vonden op dezelfde wijze hun weg van Bolivia naar Brits India lust Men is begonnen met het verzamelen van zaad van grassen en peulgewas sen uit het MiddelIandse-Zee-gebied. omdat de vegetatie in die streek ern stig bedreigd wordt door de zich nog steeds uitbreidende toeristenindus trie Men begrijpt de ratio daarvan: een van de verzamelde grassen zal ooit wellicht cruciaal zijn bij de ont wikkeling van hoog-produktieve graansoorten, een van de peulgewas sen bij de ontwikkeling van proteine- rijke bonen De zaden kunnen nadat een groot deel van hun vocht onttrokken is, bij een temperatuur van 20 graden onder

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 17