Kronkel-tekst is stukken belangrijker dan het beeld Toneel op zoek naar artistiek leiderschap Vara moet niet teveel de rooie aap uithangen KUNSTTIENDAAGSE VOOR DE VRIJHEID HAANSTRA OVER ZIJN CARMIGGELT-FILM: PZC/ kunst/cultuur ORKESTEN MOETEN BLIJVEN Bachfestival in Den Haag KEES SLABBEKOORN STAPT OP: VRIJDAG 22 APRIL 1983 (Van onze kunstredactie) Precies twintig jaar na hun eerste gezamenlijke filmervaring „Alleman", zijn filmmaker Bert Haanstra en schrijver Simon Carmiggelt weer samen. Jarenlang al liep Haanstra rond met het idee een film over Carmiggelt en zijn „Kronkels" te maken en nu> kort voor de zeventigste verjaardag van de schrijver, is het zo ver. Een wat voorzichtig begin overigens, want de film gaat in eerste instantie in maar twee bioscopen uit, één in Amsterdam, één in Den Haag. Bert Haanstra: ..Ik wilde niet meteen met zestig kopieen uitgaan, nu kan ik wat makkelijker zien of het onderwerp de mensen aansp eekt. of ze het leuk vinden wat we hebben gemaakt, maar deze uitbreng op kleine schaal is toch ook wel gedaan om een eventuele teleurstelling tegen {e gaan. Als de film aanslaat kunnen we zo met meer kopieen komen. „Vroe ger kon je lachen" is zeker geen specta culaire film, juist erg ingetogen, een echte Carmiggelt-film eigenlijk". Simon en ik kennen elkaar al heel ang. toen mijn film „Zoo" uitkwam, icreeg ik van Carmiggelt een heel spe ciale uitgave van zijn Kronkels toege stuurd, met daarin de opdracht „Dit is fenmail". Ik merkte na het lezen van die verhalen dat wij op precies dezelfde [nanier naar mensen keken. Carmig gelt is toen mee gaan werken aan mijn film „Alleman" en wat later heeft hij Toonkunstenaars: DEN HAAG (ANP) Er is geen enkele maatschappelijk en of cul turele reden te verzinnen, waar om aan de activiteiten van de symfonie-orkesten in ons land geen behoefte imeeri zou zijn bij de bevolking in de gebieden, waar deze orkesten werken. Van over capaciteit kan nergens worden gesproken. Voor een kwalitatief zo hoog mogelijke orkestcultuur is uitbouw van de beslaande mo gelijkheden absolute noodzaak. Dit standpunt heeft de Nederland se Toonkunstenaarsbond (NTB) ingenomen. De NTB vindt, dat de omroeporkesten in artistiek op zicht deel uitmaken van de natio nale orkestpraktijk. De bestaande verhoudingen hoeven niet te wor den gewijzigd. Wel zijn nieuwe for mules nodig, maar die dienen niet ten koste te gaan van het orkeste- bestel. Ze moeten dit aanvullen en een eigen onafhankelijke plaats innemen: kamermuziek, jazz muziek, popmuziek en andere stij len en vormen van amusements muziek, klassieke, populaire en geïmproviseerde muziek. Uitgaande van de bezuiniging van 7,2 miljoen gulden op de orkesten, oordeelt de NTB dat dit offer door alle betrokkenen mkoet worden gebracht: dirigenten, directies, so listen en andere medewerkenden. Daar kan vermindering van ar beidstijd tot maximaal 36 uur per week tegenover staan. Ook zal vast moeten staan, dat voorlopig geen sprake is van verdere inkrim ping De NTB vindt, dat alle orkesten dienen te blijven bestaan, terwijl in de uitvoeringspraktijk van een aantal ervan wijzigingen worden aangebracht. Door de werkloos heid is er een grotere vraag naar muziekuitvoeringen en willen meer mensen zelf muziek maken. Koorbegeleiding en educatieve ta ken moeten dan ook worden uitge breid. Het gevoelige financiële offer moet ook gebracht worden door de musici van NOS-koren en -or kesten. Dit geld moet in een fonds, waaruit andere activiteiten wor den gefinancierd waarvoor de mi nister van WVC geld ter beschik king wenst te stellen, er moet gewaakt worden voor geld verde len in kleine vriendenkringetjes, meent de NTB. ook het commentaar gesproken in „De stem van het water". „Die Kronkels verfilmen was heel fijn werk. ook al omdat ik niet vastgepind zat op een vast draaischema van zo n week of zes. We konden heel rustig werken aan de film met een niet al te grote groep. In totaal zijn we zo n anderhalf jaar bezig geweest" ..Wat ik vooral wil laten zien is iets over de figuur Simon Carmiggelt en zijn werk van nu. De titel van de film „Vroeger kon je lachen" slaat op een bundel van Simon, maar ook op een strofe uit een conference die hij ooit eens voor Wim Sonneveld heeft ge schreven. Daarom ook heb ik dat stuk je theater van Sonneveld speciaal in de film gebracht". Vieze man In zijn film „vertelt" Bert Haanstra een tiental korte verhalen en een enkel gedicht van Carmiggelt. De ver halen worden gespeeld door bekende acteurs en actrices als Kees Brusse, Martine Bijl, Jaeques Commandeur, Mary Dresselhuys, Rijk de Gooyer, Johnny Kraaykamp, Sacco van der Made en Paul Steenbergen. Robert Long zingt een tekst van Carmiggelt en Kees van Kooten, hij is de enige die zelf zijn tekst schreef, komt in de film op als de Vieze Man. die aan de schrijver een handtekening komt vra gen. Dat gebeurt op een weergaloze manier en is zeker een van de hoogte punten uit de film. Haanstra: „Dat was een echt feest om met Kees van Kooten te werken, we hebben voor die rol Kees' eigen gri meur erbij gehaald om hem zo tot Vieze Man te schminken". Hebben jullie speciaal gezocht naar een speler rond een verhaal, of gebeur de dat andersom! „De keus hebben Simon en ik vaak samen bepaald, de ene keer zochten we een Kronkel bij een speciale acteur of actrice, de andere keer hadden we een geschikt verhaal en zochten daar dan Filmer Bert Haanstra een geschikte speler bij. We werkten ook naar een zo groot mogelijke ver scheidenheid in de stukjes, maar de keuze bleef primair uitgaan naar de teksten. Carmiggelts beschrijvingen kun je moeilijk filmisch vertalen". „We zijn er altijd vanuit gegaan de teksten zo goed mogelijk uit te laten komen, maar om te laten zien dat het ook anders kan. hebben we bijvoor beeld ook beelden gebruikt van door Otto Jongenus voor de televisie verfilmde Kronkels Jongerius werkte totaal anders dan ik, hij liet de beelden voor zich spreken, maar ik heb vooral Simon als schrijver naar voren ge haald". Eenvoud De camera-bewegingen zijn tol het uiterste beperkt gehouden. „Het ziet er inderdaad uit of het allemaal heel eenvoudig in beeld is gebracht. Ik heb ook vaak met een starre camera gewerkt en met veel close ups. Ik wilde niet gaan trekken aan die teksten. De dialogen komen naar mijn idee niet zo sterk over als je met sterke camera-bewegingen gaat werken. „Maar op deze manier werken hield wel in, dat je niets kunt verdoezelen, alle tekortkomingen zie je meteen. Ik heb dan ook nooit eerder zoveel gerepe teerd met de acteurs als nu. We namen eerst de hele scene op met video, bekeken dan wat er verbeterd kon worden, namen dan op met film. Dat gebeurde meestal in dne takes, we werkten dan in de derde opname toe naar het beste resultaat. Dat vereiste natuurlijk enorm veel concentratie, zo wel voor de technische staf als voor de spelers". „De teksten zijn stukken belangrijker dan de beelden in de film. Als je een keer het interieur van een kroeg laat zien. weetje wel hoe dat eruit ziet. dan ga je je helemaal concentreren op de manier waarop de tekst uitgesproken wordt. Het is altijd intiem wat Simon schrijft, nooit meer dan twee, hooguit dne figuren, daar draait het om en daar ben ik zelf ook van uit gegaan „Als je zolang met elkaar samenwerkt als Simon en ik hebben gedaan voor deze film. dan krijgt je bewondering wel eens een roestplekje, maar dat is bij mij ten opzichte van Carmiggelt zeker niet het geval. De samenwerking was formidabel. Simon liet mij bij het opnemen helemaal vrij, keek alleen maar na afloop naar de opnamen en het was erg leuk dan zijn reacties te zien. Vooral met dat stuk dat door Paul Steenbergen gespeeld wordt, een oude man die in een kroeg staat en zijn enorm schuldbesef rond de dood van zijn vader uitspreekt. Dat was een erg persoonlijk stuk voor Simon, die man is hij zelf. Hij reageerde dan ook erg emotioneel op die beelden, terwijl hij toch de tekst geschreven had". „Dat slot, die familiefoto, dat was Simons idee, zoals hij vaak met uitste kende suggesties kwam, hij herschreef ook soms teksten naar de actualiteit. We hebben samen geprobeerd er een onvervelende film van te maken en ik gok erop dat er veel liefhebbers van Simons werk de film gaan zien. Ik weet wel dat voor Simon zelf deze film niet meer stuk kan...". Wijnlied Er komt geen strafvervol ging tegen Kees van Kooten en Wim de Bie wegens godslastering in hun wijn- lied. De Bond tegen het Vloeken uit Veenendaal had hierover een klacht ingediend bij de officier van justitie in Amsterdam en gevraagd om strafver volging van het tweetal tVan onze kunstredactie Onder het motto „Kunstenaars voor vrijheid voor kunstenaars" houdt AIDA-Ncderland van vrijdag 29 april tot en met zondag 8 mei een kunstmanifestatie in Rotterdam. AIDA is een internationale organisatie. Zij komt op voor kunstenaars die door censuur worden gehinderd in de vrije uitoefening van hun beroep, of die vanwege hun werk worden gevangengehouden, huisarrest krijgen of worden gemarteld. Ruim 300 kunstenaars zullen belangeloos meewerken aan de Rotterdamse manifestatie, die zich beweegt op het terrein van muziek, dans. theater, beeldende kunst, litera tuur en film. Door deze manifestatie wil AIDA bij een breed publiek bekendheid geven aan de situatie waarin honder den kunstenaars verkeren. De aandacht zal vooral gericht zijn op landen als Tsjechoslowakije, Uruguay. Argentinië en China. Aan ambassades en consulaten zullen petities worden aangeboden. Bij de opening, die vrijdagmiddag 29 april door oud minister Andre van der Louw zal worden verricht, zullen onder meer aanwezig zijn Eva Mieres de Baladan. echtge note van de Uruguavaanse componist Juan Gadea Bala dan. die al sinds 1971 in Montevideo gevangen zit: Gustavo Pazos, vertegenwoordiger in Nederland van de organisatie voor familieleden van Urugua.vaanse politieke gevange nen; Karei Kyncl. een Tsjechische journalist die in 1981-'82 elf maanden in voorarrest heeft gezeten: Ivan Kyncl, een Tsjechische fotograaf, wiens staatsburgerschap hem in 1980 werd afgenomen en die sindsdien in Londen woont: Vicento Zito Lema. een Argentijnse balling, die in Amster dam woont, en Ricardo Carpani, een Argentijn, die in ballingschap in Madrid woont. Bij de opening zal geschieden in het Centrum Beeldende Kunst, waar een fototentoonstelling van Ivan Kyncl is ingericht. De tiendaagse manifestatie speelt zch o.a. af in de Rotterdamse Schouwburg, het Piccolo-theater, het. Goethe Instituut, het Theater Zuidplein, De Doelen, Jazzcafé Dizzy en het Salvador Allende Center. Zondag 8 mei wordt de manifestatie besloten met een concert in De Doelen, waar de Margriet Eshuys Band. The Frog en Herman Brood and his Wild Romance een rockcon- cert geven voor de verboden Tsjechische rock- en punkgroe- pen DEN HAAG (ANP) Het Haags Bach festival wordt van 25 september tot 3 oktober gehouden. Het succes van de voorgaande evenementen hebben de organisatoren aangezet een nieuw programma te ontwerpen dat zich afspeelt in onder andere vijf verschil lende kerken en een poppentheater. Het festival word de week tevoren ingeluid met straatmuziek door het Haags koperensemble. Tijdens het fes tival bespeelt Hellen van der Weel carillons. Het programma vermeldt voorts een cantatedienst op 25 septem ber in de Kloosterkerk met het Resi dentie Kamerkoor, het Residentie Ba- chorkest en solisten. De volgende dag concerteren G us tav Leonard. Fran Bruggen en Aner Bijlsma in de Nieuwe Kerk. De 27e voeren het Rotterdams en het Residentie Kamerkoor in de Luterhse Kerk dubbelkorige motetten uit. Op 29 september geeft Bob van Aspe- ren een clavecimbelrecital in de oud- katholieke kerk. Organist Gerard Ak kerhuis en violiste Marieke Blanken- stijn verzorgen op 30 september in de Kloosterkerk een concert. Op 2 oktober wordt in de Grote of St -Jacobskerk de Hohe Messe uitge voerd door het Residentie Bachkoor. het Nederlands Kamerorkest en solis ten. Poppentheaer Frank Kooman biedt op 28 september en 1 oktober een voorstelling die is geïnspireerd op de 'Cantate der streit zwischen Phoebus und Pan'. BROUWERSHAVEN Over enkele weken zet Kees Slabbe- koorn (bijna 59) er bij de Vereniging Arbeiders Radio Amateurs een punt achter. Hij blijft alleen nog gewoon lid van de rode omroep. Onlangs nam Slabbekoom afscheid van het district Zeeland en binnenkort stapt hij op als lid van de raad van toezicht. Voor het eerst na 35 jaar bekleedt hij bij de VARA geen bestuurlijke functie meer. „De dienst is afgelopen. Ik vind dat er jongeren moeten komen", aldus Slabbekoom. Hij diende de VARA op allerlei niveaus: de afdeling Kruiningem Hans weert, het district Zeeland, de verenigingsraad, het hoofdbestuur en uiteindelijk de raad van toezicht. Slabbekoom koos vlak na de tweede wereldoorlog bewust voor het lid maatschap van de VARA. samen met echtgenote Truus. Beiden wa ren opgegroeid in een rood nest en VARA, PvdA en vakbeweging waren onlosmakelijk daaraan verbonden, evenals de coöperatie en het verze keringsbedrijf de Centrale. „Je wilde graag wat doen. De VARA was echt de spreekbuis van de democratisch socialisme. Daar ging je voor op stap", zegt Slabbekoom (sinds juli 1977 burgemeester van Brouwersha ven). Volgens hem was de omroep vereniging in de jaren vijftig een hechte familie. ..De VARA zat als organisatie ijselijk goed in elkaar. Er was een heel sterke binding met de leden, veel sterker dan nu het geval is". Hij herinnert zich feestavonden m het Kruiningse dorpshuis met coryfeeën als Dorus en meneer Cor Steijn. waar de bezoekers letterlijk het gebouw uitpuilden. buigen. Als je ziet hoeveel gewone mensen er zijn die Tros-kompas. het Veronicablad en de Telegraaf in huis hebben, dan is dat onbegrijpelijk Je zou er je haar bij uittrekken", stelt Slabbekoom. Hij erkent overigens dat de VARA zelf mede schuldig is aan het feit dat potentiële leden wegblijven, zodat de vereniging on danks de bevolkingstoename thans naar verhouding minder leden telt dan zo'n tien jaar geleden. De schei dende bestuurder wijt dat met name aan het ontbreken van goede princi piële programma's en aan het teveel de rode aap willen uithangen van sommige programmamakers. „Daar worden de mensen op den duur kotsmisselijk van". Slabbekoom beklemtoont dat er voor de samengevoegde afdelingen en het district zinvolle taken over blijven. Hij acht het dan wel een eerste vereiste dat vanuit Hilversum vol doende informatie wordt gegeven over ontwikkelingen op het gebied van radio en televisie. Naar zijn mening kan een district een nuttige inbreng hebben bij de opzet van een regionale omroep Zeeland („daar ben ik een voorstander van. met programma's die duidelijk zijn toe gespitst op regionale zaken en de goede Hilversumse programma's niet wegdrukken, de dingen dringen nu eenmaal beter tot de mensen door wanneer ze iets horen en zien. dan lezen.,). Slabbekoom meent dat afdelingen en district verder een belangrijke functie hebben bij op bouw en uitbreiding van het leden bestand („dus ook ordinaire leden werfacties willen houden,,) en bij het uitoefenen van invloed op de pro gramma's en het zakelijk beheer van de VARA De financiële positie van de om roepvereniging, die in 1925 met stuivers en dubbeltjes van de arbei ders wordt opgericht, is momenteel niet best. Ontslagen dreigen. Slab bekoom wijst erop dat de VARA van alle omroepen de meeste vaste medewerkers heeft en die sociale instelling wreekt zich bij teruglo pende inkomsten (door verminde ring van zendtijd en minder adver- tentiegelden). „En wij hebben door onze verenigingsstructuur een duur apparaat. Wanneer je zoveel moge lijk je leden erbij wilt betrekken, dan kost dat geld". Rinus Antonisse Losser ADVERTENTIE Die tijd. waarin een lid zich duide lijk VARA-mens voelde, is defini tief voorbij. De kentering kwam aan het eind van jaren zestig. Slabbekroorn: .Er ontstond een los sere binding Dat kwam in eerste instantie door de automatisering, waardoor we als afdelingsbestuur ders veel minder meer bij de mensen kwamen. De bezorging van de radio- gids viel weg, die werd in het vervolg door de post binnen gegooid. Het heeft een hele tijd geduurd, voordat die boel wat op orde was. Ook verschenen er steeds minder men sen op de afdelingsvergaderingen' De teruglopende belangstelling noopte het district Zeeland onder meer tot het samenvoegen van afde lingen. Van 39 zijn het er 6 geworden. „Dat gebeurde puur uit nood", be toogt Slabbekoom Hij noemt de animo van de huidige bestuurders zonder meer goed en de belangstel ling van de leden «andaag-de-dag matig „De mensen hebben schijn baar zoveel andere dingen te doen. dat ze voor de VARA met warm te krygen zijn. Dat is erg jammer, want er is geen grotere vijand dan onver schilligheid. Het is nauwelijks om te (Van onze kunstredactie) Het repertoire van de belangrijkste Nederlandse toneelgezelschappen xal komend seizoen in het leken staan van „oude" en „moderne" klassieken. Van Shakespeare en Moliëre worden verscheidene stukken gespeeld, ter wijl daarnaast namen als Vondel. Tir- so de Molina. Toergenjev. Haupt- mann. Brecht. Bond, Ayckbourn en Stoppard op de repertoirelijsten prij ken. Nederlandse toneelschrijvers, dit seizoen volop gespeeld, komend vol gend jaar nauwelijks aan bod. Wat het nieuwe toneelseizoen desondanks in teressant kan maken is de wisseling van de wacht, die zich in de artistieke leiding van verschillende gezelschap pen lijkt af te tekenen. Het gonst al een tijd van de geruchten over de vraag, wie de vrijkomende artistieke zetels bij onder andere Glo be. Publiekstheater. RO Theater en Toneelgroep Theater zal bezetten Uit het grote aantal gastregisseurs, dat de gezelschappen voor het komend sei zoen hebben ingehuurd, zijn al voor zichtige conclusies te trekken Zo haal de het Publiekstheater. waar Ton Lutz uit de leiding vertrekt. Karst Woudstra binnen voor zowel de regie van ..De nacht, de moeder van de dag" van Lars Noren als ..De misantroop" van Moliè re. Die laatste produktie regisseert Woudstra overigens samen met Ger Thijs die aan het eind van dit seizoen vertrekt als artistiek leider bij Toneel groep Theater En bij datzelfde Thea ter doet Woudstra komend seizoen zijn derde regie. „Een mand op het land" van Toergenjev. Behalve Karst Woudstra gaat ook de van Sater afkomstige Peter de Baan bij twee gezelschappen regisseren Bij Globe doet hij .Richard III van Sha kespeare. bij het Publiekstheater „Zo mer". het meest recente stuk van Ed ward Bond. En om het lijstje van (potentiëlei toneelleiders voorlopig af te ronden: Paul Vermeulen Windsant. nu nog samen met Gerardjan Rijnders artistiek leider bij Globe, regisseert volgend jaar bij Theater Don Gil met de groene broek" een intrige-komedie van de 16e eeuwse Spaanse schrijver Tirso de Molina Opbouw Met al die zwervende regisseurs kan er van een herkenbare repertoireop- bouw bij de meeste grote gezelschap pen nauwelijks sprake zijn. De titel van de nieuwe klucht van John Lan- ting's Theater van de Lach „Hoe ver sier ik een stuk?" mag dan meer op vrouwelijke dan op toneelstukken duiden, zij zou prima als motto kun nen dienen voor het samenraapsel dal de grote gezelschappen als „repertoi re" de wereld hebben ingestuurd. Om toch de meest opvallende onderde len van dat repertoire te vermelden Het Publiekstheater speelt naast de al genoemde stukken van Moliere Bond en Norén. Vondels Adam in Ballingschap en „De weerstaanbare opkomst van Arturo Ui van Brecht (regie: Fritz Marquardu De Haagse Comedie doet ..Hamlet' met Hans Hoes in de titelrol ook Josee Ruiter zal komend seizoen „Hamlet" spelen, samen met onder meer Cancl Geraedts en als vrije produktie en nodigde daarnaast Lodewijk de Boer uit om ..De biechtvader' van Vicenzio de Mal- fla te regisseren. Toneelgroep De Appel haalt Moliere's „De vrek maar weer eens uit de kast. Bij Theater regisseert de blijvende artistiek leider Jochen Neuhaus „De bontjas vn Gerhard HauptmannEn Globe gaat nog de meeste risico's aan met „in het tuin huis" van de Amerikaanse Jane Bow les 11917-1973i in de regie van Gerard jan Rijnders en met Oroonoho" een drie eeuwen oud stuk over Suriname van Thomas Southerne dat geregis seerd wordt door Antoine Uitdehaag. Magere oogst V oor de schaarse stukken van Neder landse makelij moeten we, behalve bij twee kleine zaaiprodukties van Globe, terecht bij Baal met een nieuw stuk van Edwin de Vries, de Theaterunie met „Verhuisd" van Nicolaas Matsier, en natuurlijk bij Toneelgroep Cen trum dal onder meer het eerste toneel stuk van Jeroen Brouwers, „Zonder onderschriften", brengt. Centrum speelt daarnaast nieuw werk van Peter Romer en Ton Vorsten- bosch Desondanks een magere oogst die duidelijk maakt dat de Nederland se toneelschryvenj, ondanks de ogen schijnlijke doorbraak van dit seizoen, nog lang niet toe is aan een continue stroom van goede stukken. Waarbij overigens moet worden aangetekend, dat ook nieuwe stukken uit het buiten land nauwelijks op de repertoirelijsten voorkomen. Ligt de schuld misschien toch ook een beetje bij de gezelschap pen? Een van die gezelschappen kwam nog niet aan de orde en dat is het Rotter damse RO Theater. Daar koos men er voor de met het vertrek van Franz Marijnen vacante plaats van artistiek leider (voorlopig?) helemaal niet in te vullen en in zee te gaan met vier verschillende regisseurs. Dat die zo nodig allemaal uit het buitenland moesten komen zal wel met de culturele grootheidswaanzin van Rotterdam te maken hebben. Van de vier is Richard Foreman overigens een erkende grootheid. Hij doet in Rotterdam „De geboorte van de dichter" van Kathy Acker op muziek van Peter Gordon. Daarnaast zal het RO Theater onder meer een niet eerder in ons land gespeeld stuk van Gener („Les paravents") uitbrengen in de regie van de Westduitser Wilfried Minks.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 9