satellieten
londonderry
gereformeerden in het stille stemhokje
IRA GEEFT
JONGEREN
WAARSCHUWING
WIE RUIMTE BEHEERST
HEEFT MACHT OP AARDE
Combinatie mode advies
voor mannen
blazers Sturka, Dick Holthaus met
grijze flanel stretch pantalon en
dresshemd in een leuk ruitje.
- blazer 1 en 2 rij in combinatie met
linnen stretch zomerpantalon en leuk
weekendshirt.
Graag geven wij u advies betreffende
de grandioze mogelijkheden uit onze
nieuwe voorjaarscollectie
Herenmodehuis
a
Lange Delft 46 - Middelburg
(Van onze militaire medewerker
Met de succesvolle lancering van
de Space Shuttle (ruimteveer of
ruimtependel I Columbia, heeft
Amerika duidelijk gemaakt dat het
zijn positie als grootmacht ook in de
ruimte wil waarmaken. De rol die de
ruimte speelt in de machtsstrijd tus
sen Oost en West is bepaald niet ge
ring. Rond de aarde cirkelen tal van
militaire satellieten: foto-verken-
nings-, verbindings-, elektronische
spionage en weersateliieten. Deze
satellieten zijn belangrijke hulp
middelen voor onder meer: de waar
neming van verplaatsingen van mi
litaire eenheden, schepen en vlieg
tuigen; de waarschuwing tegen vij
andelijke raketaanvallen; de con
trole over de plaatsing en beproe
ving van nieuwe kernwapensyste
men; het onderhouden van de ver
bindingen; het afluisteren van het
vijandelijke berichtenverkeer en
navigatiedoeleinden.
In de toekomst maken satellieten het
raketonderzeeboten mogelijk om
hun positie op zee tot op tien meter
nauwkeurig te bepalen. Een dergelij
ke nauwkeurige plaatsbepaling is
een voorwaarde om militaire doelen,
zoals raketopstellingen, met kernwa
pens te kunnen aanvallen. In 1979
werden 94 militaire satellieten gelan
ceerd: 10 door Amerika en 84 door
Rusland.
De militaire activiteiten in de ruimte
dragen nu reeds in belangrijke mate
bij aan de instandhouding en verbe
tering van de doelmatigheid van de
veiligheidssystemen van Oost en
West. De praktijk leert dat de strijd
krachten van de supermachten zich
met de dagmeer op satellieten verla
ten. Het is daarom begrijpelijk dat
zowel Amerika als Rusland middelen
ontwikkelen en in gebruik nemen om
hun satellieten te beschermen en die
van de tegenstander te vernietigen.
Rusland heeft in de laatste jaren 19
onderscheppingssatellieten in de
ruimte gebracht om doelsatellieten
op te sporen en uit te schakelen.
Volgens Amerikaanse bronnen wa
ren de laatste twaalf missies succes
vol en beschikt Rusland momenteel
over een bruikbaar anti-satellietsys
teem. Amerika is op dit gebied ook
actief. Aanvankelijk beschikte het
over anti-satellietraketten die opge
steld stonden op eilanden in de Stille
Zuidzee Momenteel ontwikkeld de
Amerikaanse luchtmacht echter an
dere satellietbestrijdingssytemen.
De verwachting is dat binnen twee
jaar een modem anti-satellietsys
teem in de ruimte kan worden be
proefd.
De Amerikanen hebben de controle
over de militaire activiteiten in de
ruimte opgedragen aan een ruimte
verdedigingscentrum dat voor onder
andere het opsporen en volgen van
de duizenden satellieten beschikt
over minstens negen raketvolgsta-
tions en acht camerastations. Een
belangrijke taak van het centrum in
tijd van vrede is het uit elkaar hou
den van het normale ruimteverkeer
en een mogelijke vijandelijke raket-
aanval. In oorlogstyd houdt het ook
toezicht op de verdediging van de
Amerikaanse satellieten en de ver
nietiging van de Russische. In Ame
rikaanse politieke en militaire krin
gen wordt met de gedachte gespeeld
om in de toekomst alle ruimte-activi
teiten te laten controleren vanuit een
in ee ruimte geplaatst commando-or
gaan.
Het militaire gebruik van de ruimte
beperkt zich nu nog tot de volgende
twee taken: hulpverlening bij het lei
dinggeven aan het militaire optreden
op aarde door onder andere het ver
schaffen van gegevens over de tegen
stander en het onderhouden van ver
bindingen 1en de verdediging van
de eigen en de vernietiging van vijan
delijke satellieten <2) Deze activitei
ten kunnen aanzieniyk worden uit
gebreid. De ruimte immers biedt uit
stekende mogelijkheden voor het
uitvoeren van andere militaire taken
zoals: het uitschakelen van strategi
sche kernwapensystemen tijdens
hun vlucht door bijvoorbeeld laser
wapens. en het aanvallen van doelen
op aarde met in de ruimte gestation-
neerde wapens.
Zouden de grootmachten tot een der
gelijke uitbreiding besluiten dan
wordt hun militaire positie m de
ruimte in toenemende mate beslis
send voor de machtsverhoudingen
op aarde. Een krachtmeting in de
ruimte kan dan een van de partijen
tot overgave dwingen zonder dat zijn
strijdkrachten op aarde wezenlijk
zijn aangetast. Met andere woorden
een verdere militairisering van de
ruimte kan tot gevolg hebben dat het
conflict tussen Oost en West in de
ruimte wordt beslist.
De betekenis van het Amerikaanse
ruimteveer Columbia is. dat het ener
zijds bruikbaar is in het kader van
het huidige pakket van militaire
ruimte-activiteiten: het transport
van satellieten van en naar de aarde
en het opsporen, inspecteren en
eventueel vernietigen van vijandelij-
ke satellieten, anderzijds een nuttig
instrument kan zijn voor de vei ster
king van de Amerikaanse positie in
de ruimte: het vervoer van materieel
en personeel voor de bouw en het
functioneren van een commando-or
gaan en het actief deelnemen aan ge
vechten in de ruimte. In de toekomst
kunnen meerdere space shuttles een
ruimtevloot vormen die slag levert
om uit te maken wie de ruimte om de
aarde en daarmee de aarde beheerst
Een mogelijke versterking van de
Amerikaanse militaire positie in de
ruimte, heeft uiteraard ook gevolgen
voor de verhoudingen binnen de Na-
vo. Zij leidt op de het gebied van de
zorg voor de veiligheid tot een grote
re afhankelijkheid van Europa ten
opzichte van Amerika. Wy zijn dan
niet alleen aangewezen op de be
scherming van de Amerikaanse
„atoomparaplu" maar ook op die van
de Amerikaanse „ruimteparaplu"
Europa kan op drie manieren op deze
ontwikkeling reageren: de toene
mende afhankelijkheid aanvaarden;
pleiten voor deelname aan het Ame
rikaanse ruimtevaartprogramma of
proberen zelf een machtspositie in de
ruimte op te bouwen.
Gelukkig is het nog niet zo verdat wij
nu al moeten kiezen voor een van de
ze mogelijkheden. Immers het is nog
niet duidelijk of de grootmachten in
derdaad streven naar een verdere mi
litairisering van de ruimte. Een wa
penwedloop in de ruimte: is namelijk
erg kostbaar; betekent een verdere
aantasting van de internationale po
litieke stabiliteit en vormt een be
lemmering voor de ontspanning tus
sen Oost en West. Bovendien is deze
wedloop door verdragen al enigszins
aan banden gelegd. Ik denk in dit
verband aan het verbod van kem
proeven in de ruimte (Verdrag van
1963) en het verbod tot stationering
van kernwapens in de ruimte (Ver
drag van 1967Te hopen is dat Ame
rika en Rusland hun politiek beleid
richten op een uitbreiding van deze
verdragen en op de aanwending van
hun technologische mogelijkheden
voor een vreedzaam gebruik van de
ruihte.
PZC/°Pime en achtergrond
VRIJDAG 24 APRIL 1981
Vanachter haastig opgeworpen barri
cades belagen jonge Ieren de veilig
heidstroepen.
Hoewel premier Thatcher en premier
Haughey totaal verschillend denken
over de hongerstaking en de oorzaken
die eraan ten grondslag liggen, zullen
de Londen-Dublin-besprekingen daar
niet wezenlijke schade door oplopen.
Natuurlijk is premier Thatcher afkerig
van de manier waarop Haughey munt
pobeert te slaan uit die besprekingen.
Haughey heeft onomwonden gezegd
dat ze de eerste stappen zijn op weg
naar de heriniging van Noord-Ierland
met de Ierse Republiek Thatcher be
dient zich op dit gebied liever van mys
terieuze eufemismen. Toch heeft ze de
verleiding weerstaan om Haughey voor
dergelyke uitspraken op de vingers te
tikken. Ze weet dat Haughey binnen
kort verkiezingen zal moeten uitschrij
ven en dat de republikeinse kaart hem
daarbij goed van pas komt.
Als leider van lerlands streng republi
keinse Fianna Fail Partij, wil Haughey
de verkiezingen winnen als de man die
na de afsplitsing van Ierland m 1922, de
eerste serieuze zetten deed om de twee
Ierlanden weer aan elkaar te lijmen. De
vriendschap van Thatcher hierby is on-
ontbeerUjk. En om de nieuwe Londen-
Dublin-as draaiende te houden heeft
Haughey zich dan ook, zo ver als fat
soenshalve mogeiyk was. afzijdig ge
houden van de hongerstakers. Maar
parlementariërs uit zijn party die vori
ge week Bobby Sands bezochten lieten
er geen twijfel over bestaan dat ze dat
deden met Haughey's instemming.
De Ierse premier sprak enkele dagen
geleden achter gesloten deuren met de
Britse ambassadeur in Dublin. Gespe
culeerd werd dat Haughey een spoed-
bespreking met premier Thatcher had
aangevraagd zo gauw ze terugkeert van
haar bezoek aan de Golfstaten. Voor
Bobby Sands kan dit gesprek, afgezien
van de vraag of Thatcher ermee ak
koord zal gaan. te laat zijn. Sands heeft
de tijd tegen. Thatcher en Haughey
echter menen dat zij de tijd mee heb
ben. Beiden zien het tijdselement als
een noodzakelijke factor om verder te
bouwen aan de nieuwe romance tussen
Engeland en de Ierse Republiek met als
doel de protestanten in Ulster bekend
heid en op den duur vertrouwdheid te
geven met de katholieken in het zuiden.
Haughey en Thatcher lijken er beiden
van overtuigd te zijn dat een toenade
ring tussen Noord- en Zuid-Ierland het
enige alternatief is om de eeuwenoude
lerland-kwestie op te lossen. Het
broodnodige vertrouwen van de pro
testanten in Ulster in de Britse rege
ring is inderdaad toegenomen, dank zij
haar harde opstelling inzake de hon
gerstakingen in de Maze-gevangenis.
Bobby Sands zal de laatste zijn om te
ontkennen dat de houding van That
cher in dit opzicht vruchten heeft afge
worpen.
Een bijna dagelijks terugkerend beeld van LondonderryRelbeluste jonger en vernielen auto's en gebruiken benzinebommen
m hun gevechten met de veiligheidstroepen.
zetel in het Londense parlement garan
deerde, heeft de loyalistische gemoede
ren danig beroerd. Katholieke leiders
zijn er niet in geslaagd de protestantse
meerderheid ervan te overtuigen dat
een stem voor IRA-lid Sands niet auto
matisch de gewelddadige IRA-metho-
des sanctioneert. Het is voor de loyalis
ten zo mogelyk nog moeilijker om de
geruststellende woorden van de Britse
premier Thatcher te pruimen over de
geheimzinnige besprekingen die ze
sinds december gevoerd heeft met de
Ierse premier Haughey.
Een deel van de protestanten, onder
aanvoering van de gladpratende leider
Ian Paisley, is ervan overtuigd dat
Thatcher ..hun Ulster" met deze discus
sies aan de Ierse Republiek wil uitko
pen Ieder gebaar en ieder woord van de
Britse premier en haar minister voor
Noord-Ierland, Humphrey Atkins,
wordt wantrouwig bekeken, geproefd
en vaak weer uitgespuwd.
De protestantse Unionistenleider Ja
mes Molyneux noemde het bezoek van
drie Ierse parlementsleden, dat de Brit
se regering Sands vorige week zondag
toestond, „monsterlijkMaar meer en
meer loyalisten, waaronder Ian Paisley,
moeten toegeven dat afgezien daarvan
premier Thatcher de juiste houding
aanneemt in het blijven weigeren om in
te gaan op de vijf eisen van Sands en de
drie andere hongersltakers.
hongerstakers in de Maze-gevangenis.
de status van politiek gevangene te
verlenen. „Een misdaad is een mis
daad is een misdaad", is een veelgebe-
zigde uitdrukking van de Britse pre
mier. Overigens wordt de term „poli
tieke status" door Sands aanhangers
minder zorgvuldig in de mond geno
men dan in het begin van de hongersta
king.
De aartsbisschop van Ierland, kardi
naal O Fiach. en andere kathoüeke lei
ders zeggen dat er een goede kans is dat
er een einde aan de hongerstaking ge
maakt kan worden als de Britse rege
ring zou ingaan op twee van de vijt ei
sen het toestaan van de gevangene hun
eigen kleding te mogen dragen en hen
(Advertentie)
De rellen die zich iedere dag in Noord-Ierland afspelen verlopen volgens een vast patroon.
Tegen de middag verzamelen jongeren zich, meestal op een open terrein ergens in Londonder
ry. Met katapulten en ander „licht" materiaal wordt geprobeerd het leger en de politie uit de tent
te lokken. Na iedere rake baksteen gaat er gejuich op. Een groepje buurtbewoners volgt kritisch
de overvliegende reptielen, als betreft het een Wimbledon-tenniswedstrijd.
's Avonds neemt de bijna speelse sfeei
af. De partijen stellen zich grimmig op
achter de min of meer zorgvuldig opge
worpen vestingen Auto's worden om
vergeworpen en omgedoopt tot barrica
demateriaal Het leger en de politie ver
schuilen zich achter lange, doorzichtige
schilden, met geweren die geladen zyn
met plastic kogels en met brandblusap-
paraten. Niet alle molotov-cocktails
kunnen op tijd onschadeiyk gemaakt
worden en sommige uniformen vatten
vlam voordat de brandbommen ge
doofd worden
Het leger slaagt er niet In de partijen
hetstelen en in brand steken van auto's
te beletten Enkele dagen geleden werd
een gestolen zuiveiwagen pas in brand
gestoken nadat alle flessen melk aan
buurtbewoners was uitgedeeld. Maar
naarmate de conditie van IRA-lid en
hongerstaker Bobby Sands verslech
tert. nemen dergelijke grappen af. Zijn
uren zyn letterlyk geteld
De Britse premier heeft herhaaldelijk
gezegd dat geen haar op haar hoofd er-
aam denkt Sands en drie andere IRA-
te ontzien van het verrichten van ge-
vangeniswerk.
De Britse regering houdt echter vol. dat
het inwilligen van deze twee eisen neer
komt op het garanderen van politieke
status. De IRA heeft gewaarschuwd de
dood van Sands te wreken met een on
gekend gewelddadige campagne. Ze
heeft zich tot nu toe op de achtergrond
gehouden en zich zelfs gedistantieerd
van de jongeren in Londonderry, uit
angst een overeenkomst met de rege
ring over de hongerstakers daarmee te
niet te doen. De IRA heeft pamfletten
verspreid in Londonderry. waarin ze te
gen de jongeren zegt begrip te hebben
voor hun acties, maar hen waarschuwt
geen acties te tolereren „die onze eigen
mensen angst aanjagen „We hebben
de steun van het volk", aldus het pam
flet. „en we moeten niets ondernemen
om die te verliezen".
no. 90
De waarschuwingen van de IRA heb
ben de spanningen in de Bogside-wijk
van Londonderry niet verminderd.
Het katholieke Europese kamerlid
John Hume, die in de wijk woont, zei
dat hij de situatie meer gespannen
vond dan hij „in vele, vele jaren" had
meegemaakt. De sfeer in Londonderry
en de acties roepen herinneringen op
aan zo'n tien jaar geleden toen „Vrij
Derry" afgezet werd met barricades en
een „No go"-gebied werd waarin geen
Britse soldaat zich waagde. Herhaalde
malen is geprobeerd de wijk weer af te
zetten met prikkeldraad en barrica
des, die door het leger weer even snel
worden afgebroken.
Het zijn niet alleen de katholieken bij
wie de gevechten van de afgelopen da
gen herinneringen oproepen aan de tijd
dat het Britse leger Ulster werd binnen
gehaald om wat toen nog genoemd
werd .tijdelijk en snel de orde en rust te
herstellen". De polarisatie tussen de
protestante bevolking en de katholieke
minderheid is even ernstig als toen.
De uitslag van een tussentijdse plaatse-
lyke verkiezing die Bobby Sands een
Vroeger, toen het leven nog overzich
telijk was. wist iedere gerefor
meerde kerkganger wat en wie hij
moest stemmen bij verkiezingen voor
de Tweede Kamer, provinciale staten
en gemeenteraad. Hij stemde antirevo
lutionair en keek niet naar rechts, nog
minder naar links. Hervormden stem
den verschillend maar de meesten
hielden het op christelijk historisch.
Van de christelijke gereformeerden
ging de ene helft naar de antirevolutio
nairen en de andere helft naar de staat
kundig gereformeerden. En bij de
rooms-katholieken was het als bij de
gereformeerden: er was keuze uit éen
partij, de rooms-katholieke staatspar
tij, later de katholieke volkspartij.
Toen de doorbraak kort na de Tweede
Wereldoorlog duizenden versloeg, liet
die de gereformeerden ongemoeid en
'verleidde' maar weinig katholieken.
Als politiek meelevend gereformeerde
was je nog halverwege de jaren vijftig
benieuwd of de dominee man en paard
zou durven noemen op de zondag voor
de verkiezingen. Politiek op de preek
stoel was tóen niet zo'n probleem als
het thans voor sommigen blijkt te zijn
En al kwam het hoge woord er niet uit,
je wist om welke partij het ging. Wie was
niet sterk onder de indruk van de aan
kondiging dat God in het stemhokje
overje schouder zou kijken watje deed?
Ik heb me in die tijd wel eens afge
vraagd wat er zou gebeuren als je niet
goed zou stemmen en wat God aan
moest met al die anderen die er niet
over piekerden voor de ar tc kiezen.
God als boeman voor wie 'verkeerd'
stemden...
Sindsdien is in de verhouding tussen
kerken en politieke partijen veel veran
derd. Vandaag de dag lijkt het nauwe
lijks meer mogelyk van de kansels in de
kerken een 'gericht' stemadvies te ge
ven. Dat zou ook wel veel moeilyker
zijn De ARP is vervangen door het
CDA. maar ter weerszijden daarvan is
er een scala van mogelijkheden: EVP.
RPF, SGP, GPV. RKPN en - dat kan op
26 mei ook! - de partij 'God met ons'.
Wat moet je als kerkelijk meelevend
mens niet ondernemen om zo verant
woord mogelijk je stem uit te brengen
op een christelijke partij? Welke nor
men moetje hanteren om uit te maken
dat de ene partij christelijk is en de an
dere zich ten onrechte zo noemt? Verge
lijking van beginselprogramma's kost
je een week vakantie, actieprogram
ma's zijn vaak op actuele situaties ge
schreven. Je zou de politieke praktijk
kunnen gaan vergelijken maar dat
maakt blijkbaar niet zo veel uit- hebt u
nagegaan wat de partij waar op u hebt
gestemd heeft gemaakt van het begin
selprogramma in de afgelopen perio
de?, zo heb ik enkele jaren geleden eens
aan een aantal vrienden en goede ken
nissen gevraagd. Het antwoord was
ontnuchterend: dat gaan we allemaal
niet lezen, we stemmen weer dezelfde
partij omdat die christelijk is. Een blan
co cheque voor volksvertegenwoordi
gers - waar ze niet zó gelukkig mee zul
len zijn Of zoiets als de morele band
tussen kiezer en gekozene waar Kuyper
eens over geschreven heeft?
automatisme
Uit het gegeven voorbeeld valt af te
leiden dat 'stemautomatisme' nog
geen verleden tijd is. Het uit traditie,
gewoonte of bijgelovigheid stemmen
opeen partij waar grootvader en vader
voor kozen zonder nader zei ('onderzoek
en serieuze kennisneming van wat die
partij pretendeert zal zeker nog voor
komen. Toch behoort het niet voor ie
der meer tot de 'christelijke' vanzelf
sprekendheden uit het lid-zijn van een
kerk te kiezen voor één bepaalde
christelijke partij.
Er zijn aanwijzingen dat dit laatste
vooral het geval is onder de gerefor
meerde theologen Niet elke gerefor
meerde predikant wiens eerste keuze
niet het CDA is zal dat hardop zeggen.
Dat is minder een kwestie van gebrek
aan moed als wel de overweging dat nog
vele gemeenteleden hem niet kunnen
volgen en er daardoor verwijdering,
tweespalt kan ontstaan. Men mag ver
der niet vergeten dat bij het beroepen
van een predikant in de (meeste) gere
formeerde kerken de vraag welk 'poli
tiek vlees men in de kuip heeft' een rol
speelt
En de zo gewenste rust in een gemeente
kan een redelijk klinkend argument op
leveren om van het uitbrengen van een
beroep af te zien als dominee niet in het
gemiddelde partijpolitieke schema
past.
Voor de volledigheid dient er nog op te
worden gewezen dat het 'probleem' zich
altijd voordoet als de predikant zich
links van het CDA opstelt - een opstel
ling rechts daarvan komt bij mijn we
ten niet voor.
En ook mag niet uit het oog worden
verloren, dat politiek links bij nog vele
gereformeerden doorgaat voor on
christelijk, rood, socialistisch of nog er
ger. Op deze aloude regel is er eigenlijk
maar één uitzondering geweest en die
gold dominee Buskes.
Al was hij dan Hersteld Verbander ge
worden en later hervormd, zijn preken
konden op elke gereformeerde kansel
worden gehouden, zo werd gezegd.
Maar met zijn actief lidmaatschap van
stemmen uit de kerken
de PvdA dwaalde hij. Ja. zo heette het
dan. hij getuigde daar wel. maar dat
deed hij ook tegen de christelijke partij
en. Wat Buskes ook zei over de diepste
motieven die hem tot zijn politieke keu
ze hadden gebracht, in gereformeerde
oren bleef het ongeloofwaardl g klinken.
spanningsveld
De hiervoor geschetste ontwikkeling -
summier en onvolledig, deel uitmakend
van een veel breder en dieper stekende
heroriëntatie op geestelijk gebied, ook
wat betreft de wijze waarop het Evange
lie m de menselijke samenleving func
tioneert - vraagt om een verklaring.
Een kerk die pretendeert - mijn inziens
terecht - de maatschappij iets te zeg
gen te hebben op grond van bijbelse no
ties zal steeds op 'de politiek' stuiten.
Politiek is gericht op inrichting van de
samenleving, de instandhouding, de
verdediging, het welzijn daarvan. In
een democratie zullen steeds weer com
promissen worden gesloten: geen enke
le politicus én bestuurder heeft de wijs
heid in pacht
De verantwoordelijkheid van de kerk is
een ander. Zij zal, met het Evangelie als
norm, moeten toetsen of politieke voor
nemens en beslissingen in overeen
stemming kunnen worden geacht met
de bedoelingen, het wezenlijke van het
Evangelie. Waar de kritische toetsing
ontbreekt en de kerk zich kritiekloos
conformeert aan wat de politiek denkt
dat goed is voor de mensen kan worden
gesproken van vereenzelviging met het
politieke bedrijf. Dikwijls is dit de weg
van de minste weerstand.
Waar de kerk meent te moeten spreken
- niet in algemene termen maar con
creet naar aanleiding van concrete za
ken - kunnen grote weerstanden ont
staan. Dan komen er uit de politiek ver
wijten aan het adres van de kerk van
grensoverschrijding, kerkelijk imperia
lisme, ondeskundigheid, eenzijdige uit
legging van de Bijbel, naïviteit. Dan
wordt 'gezindheidsethiek' (de kerki ge
steld tegenover 'verantwoordelijk
heidsethiek' (de politiek), dan klinkt
het verwijt van idealisme, van vooruit
grijpen op het komende Koninkrijk
Gods. van geen oog hebben voor de fac
tor haalbaarheid in een zondige wereld
waarin ten bate van de samenleving
soms pijnigende compromissen moe
ten worden gesloten.
Wie bijvoorbeeld nagaat hoe de reac
ties enige tijd geleden op de pastorale
brief van de hervormde synode over de
kernbewapening zijn geweest, vindt
daarin veel van de verwijten terug. De
eerst verantwoordelijke minister zei
zelfs dat de hervormde synode zich be
ter met de verkeersonveiligheid kon
bezighouden. De vraag is overigens
wel hoe de reacties zouden zijn ge
weest als de brief precies tot het tegen
overgestelde zou hebben geconclu
deerd.
niet blanco
Met de constatering dat kerk en poli
tiek (politieke partijen) moeten leven in
een gebroken wereld, dat elk haar eigen
verantwoordelijkheid heeft en dat
christelijke politici nu eenmaal concre
ter dan een theoloog bijbelse gegevens
moeten toepassen en vertalen, kom je
niet zo ver. Vooral wanneer je ziet ge
beuren dat er niet te overbruggen klo
ven gapen tussen partijen die zich allen
op de Bijbel beroepen.
Dat zowel de kerk als de politiek niet
opereert in een blanco situatie is een
constatering maar kan geen alibi zijn.
Men dient oog te hebben voor het zeer
menselijke verschijnsel dat een be
stuurder of politicus zich geërgerd
toont als hij het gevoel krijgt te worden
teruggefloten. Een bevredigende oplos
sing is niet voorhanden. Wie die illusie
mocht koesteren, doet te kort aan het
radicale van het Evangelie aan de ene
kant en aan de vervlochtenheid van de
politiek met bestaande systemen en
machten aan de andere zijde. Het blijkt
daar niet of nauwelijks te kunnen gaan
om het 'of-of. Het blijkt daar op kruis
punten erg moeilijk te zijn te kiezen tus
sen de roep van het geweten en de vraag
of je door nu 'neen' te zeggen andere-
hogere - belangen opoffert. Er kunnen
een heleboel op zichzelf eerbare motie
ven een rol spelen bij het bepalen van
standpunten. Maar juist daarom is een
grote mate van voorzichtigheid vereist
bij een beroep op het christelijk gehalte
van die standpunten.
Geen land als het onze kent zo'n ver
scheidenheid aan zich christelijk noe
mende partijen. Het ziet er voorlopig
niet naar uit dat dit zal veranderen.
Zélfs de gereformeerden stemmen al
van links tot rechts. En dat is een door
breking van wat historisch is gegroeid
sinds Abraham de Geweldige de ARP
oprichtte. Sommigen zijn zéér be
droefd over deze vorm van doorbraak,
anderen hebben er niet veel moeite
mee. Zij denken dan aan de dertiger
jaren, toen werkloze gereformeerde ar
beiders voor de verkiezingen blaadjes
in de brievenbussen stopten van de
ARP met de beeltenis van en een lo
flied op Hendrikus Colijn, de verdedi
ger van de gave gulden tot het niet
meer kon. Kerkelijk (of politiek?)
bloed kruipt soms waar het helemaal
niet gaan kan.
J. J. Tevel
