'king kong'in produktie
GERARDJAN RIJNDERS
shakespeare is in
nederland helemaal
onschadelijk gemaakt
Opnieuw New Pop
in het Zuiderpark
PZC/ kunst/cultuur
„ontucht, ontucht, altijd
maar oorlog en ontucht"
Stormloop op
Van Gogh
OPEN OF DICHT ALTIJD LICHT
paspoort
raster
■lül JDAG 24 APRIL 1981
De bus is ruim op tijd in Maastricht. In
de kleedkamer moppert Allard van der
Scheer over loslatend klitteband.
Thep Boermans knipt de rode dop. die
straks zijn neus zal sieren, wat bij cn
Huib Rooymans, inmiddels gekleed als
Andromache, de vrouw van Hector,
zegt: „Zo'n tien jaar geleden had je die
sex-musicals in Nederland, die konden
lige soldaat
Zou je niet achterin op de bank gaan
gen, Allard". stelt Nora Kretz zorg-
voor wanneer Van der Scheer zl j-
rtings op het bankje van de bus in
igdommeld. De reis verloopt uiterst
istig. Kr wordt nauwelijks gespro-
i. Liesbeth Coops leest een tijd-
chrift, Gerardjan een boek, anderen
lipen, de radio neuzelt. Carla Reits-
udraait het geluid - eventjes maar -
i! harder voor een lied van Roger
Wlrey. Nora Kretz zet zich aan een
ukwerkje en laat weten tijdens de
weizen telkens weer te genieten van
k landschappen, van de veranderin-
in de verschillende jaargetijden,
it vindt zij van het stuk?. „Angstaan-
Stnd cn beklemmend. Maar het is
itd dat we het spelen en ook fijn dat
het spelen. Dat mannen zowel in
Buwcn - en vrouwen ook in mannen-
•llcn optreden, biedt was afwisseling,
ivind het heerlijk een ruige Griekse
lUaat le spelen".
Heel spannend", noemt Rijnders desi-
ane die is ontstaan rond het stuk en
uanvankelljk geringe belangstelling,
i denk dat de mensen opzien tegen
ei avondje Shakespeare en dan ook
tg een onbekende Het gevolg van de
töliciteit er omheen is echter, dat nu
Rlmeer mensen heel gemotiveerd wèl
taen en dat het aantal weglopers
«nredig minder wordt Het stuk is. ze-
R voor de pauze, lang en ingewikkeld
"ergebeurt niks. Dat is gewoon zo. dat
ihet probleem van dit stuk. de ontkno-
'üë.de explosie is pas na de pauze. We
sjn bezig het verder in te korten".
hebben voor deze vorm gekozen,
adat dat volgens ons de essentie van
ïtstuk is. dat het met. die bedoeling is
(schreven. Dat kan je natuurlijk nooit
(«wijzen, maar dat lees je eruit, en dat
ion we zo rechtstreeks en duidelijk
hogelijk vertellen. Het gaat lijnrecht in
f?en wat men zich normaal voorstelt
'meen Shakespeare bij een repertoire-
Mschap. We proberen duidelijk te
sta wat er zich volgens ons onder de
to afspeelt, waardoor je de toneel-
iwsonages kunt ontmaskeren: ze zeg-
„Ontucht, ontucht; altijd maar
oorlog en ontucht. Die raken nooit
uit de mode. Dat ze aan hun eigen
hitsigheid krcpcren". legt William
Shakespeare in 'Troilus en Cressi-
da' (in de moderne vertaling van
Gerrit Komrijj Thersites in dc
mond. Deze rode draad door de ge-
zinnebeclde episode uil de Tro
jaanse oorlog hebben regisseur
Gerardjan Rijnders en de acteurs
en actrices van Zuidelijk Toneel
Globe min of meer letterlijk geïn
terpreteerd en gegoten in de vorm
van anonieme plasticiteit. Ken dé
cor. opgetrokken uit bebloede lap
pen, maandverband en een enorme
vagina, requisicten als electrische
rolstoel, kunstpenis, piano, fiets,
schemerlamp. Een toneelschan
daal was geboren.
De beoordelingen liepen uiteen van
acci tot flop van het sei
zoen'. Het publiek liet het wat afwe
ten en toeschouwei's verlieten in de
pauze de schouwburg omdat ze ge
schokt waren door dit oorlogsspec-
takel van waanzin en sex. Shakes
peare op z'n Oeteldonks viel buiten
hun verwachtingspatroon.
Globe speelt 'Troilus en Cressida'
vrijdag 1 mei in 'De Prins van
Oranje' te Goes en zaterdag 2 mei
in de schouwburg le Middelburg.
Medespelenden: Theu Boermans.
Guusje van Tilborgli, Allard \an
der Scheer, Huib Rooymans. Net-
lie Blanken, Theo dc Groot, Lies
beth Coops. Nora Kretz, Carla
Reitsma. Bets van der Wal. Bob
van Tol, Kees Hulst. Babctte Mul
der. Gijs dc Lange. Michel van
Roo v en Frans Spek. Regie Gerard
jan Rijnders. Aanvang beide voor
stellingen 20.00 uur.
ongehinderd doorgang vinden. Maar
toneel is blijkbaar een ander plat
form".
..Zo schokkend is het niet meent Ge
rardjan Rijnders. ..Ik vind al die opmer
kingen vreselijk hypocriet, want wat
gebeurt er. er gaat geen broek naar be
neden Wat dat betreft is het echt een
kindervoorstelling vergeleken bij watje
dagelijks op de tv ziet. in films, in boule
vards-komedies zelfs". Het wordt een
ihakespeare is de laatste jaren in Nederland onschadelijk gemaakt en dus vervelend. Dat
)proberen wij tegen te gaan, waardoor het voor een aantal mensen nog vervelender is. wat heet,
>t meer te pruimen. Maar dat is een hele bewuste keuze die uit het stuk voortkomt. Wat
akespeare schreef, was in zijn tijd een soort volkstoneel, waarbij de mensen doorgaans in de
ilstonden, schreeuwden en opmerkingen maakten. Die stukken zijn uiteindelijk - en dat zie je
jdit stuk ook heel duidelijk - een opeenvolging van komediantentrucs, rhctorica, grove effecten,
weid, romantiek en veel minder ingepakt, verhuld, ethisch of weet ik veel, zoals Shakespeare de
itste tijd wordt gespeeld".
psseur Gerardjan Rijnders vat, de
B»rkmg van mr L. R J. Ridder van
yard voor de NCRV-microfoon dat
voorstelling als 'Troilus en Cressi-
door Globe verboden zou moeten
reen om de mensen tegen zichzelf te
tóermen. mm of meer op als een
jplimeni „Voor het eerst sinds ja-
'Olijkt het mogelijk met een stuk van
jïespeare discussies op gang te
ügen. voors en tegens, en het komt
iNou. dat. vind ik belangrijk, daar-
doe je het. Ik maak geen toneel om
H iedereen bejubeld te worden, ik
al: ook geen toneel om door iedereen
rtetterd te worden, Je maakt toneel
i'tls lös te brengen".
•middag om kwart over vijf volg ik
rardian Rijnders in de spelersbus,
•oris van Eindhoven naar Maastricht
ibrengen Het is niet gebruikelijk dat
cregisseur weken na de première 14
•art in Den Bosch) nog steeds mee-
Maar in zijn ogen is de voorstel-
aog niet 'af. Tijdens de generale
(petitie raakte Theo de Groot, die
lillies speelt, geblesseerd, waarna
iders zelf de rol opnam. Dat maakte
i moeilijk de laatste hand aan de
orstelling te leggen, Theo de Groot is
(inmiddels weer bij. zijn première, bij
een maand na de officiële, was in
Iwerpen Hij ervaarde het als een
wkwaardige gewaarwording enkele
uien het st.uk te hebben kunnen zien
min hij zelf behoorde te staan. ..Maar
ieber veel van geleerd", meentTheo.
soort zedenmeesterij, stemming maken
door fatsoensrakkers Er wordt duide
lijk gesuggereerd wat er aan de hand is.
maar er gebeurt niks echt. Ik denk dat
de mensen daar ook kwaad over wor
den. de leuke prikkeling is weg. het is
allemaal ontzettend fake en platvloers,
er wordt nagebootst waar het in essen
tie om gaat"
De schouwburgzaal in Maastricht is
voor ongeveer de helft gevuld met een
aandachtig publiek Dat nimmer blijk
geeft geschokt te zijn Weglopers zijn er
nauwelijks Het applaus na afloop roept
de spelers enkele malen terug Allard
van der Scheer klaagt nog steeds over
het klitteband Ik vraag Huib Rooy
mans of de gelijkenis van Agamemnon
met een bekend Nederlands staatsman
toevallig was ..Nee. hoor", antwoordt,
hij, „dat is zo gegroeid". Overigens zal
men ook een aangetrouwd, piano spe
lend lid van het koninklijk huis op het
toneel kunnen herkennen.
ruzie
„Je kunt niet eisen", stelt Rijnders.
„dat ik voorstellingen maak die alle
Nederlanders prachtig vinden, want
anders zouden alle Nederlanders ook
nooit ruzie met elkaar hebben. Het is
een gegeven dat ze dat voortdurend
hebben en wat ik doe op het toneel, is
een uitspraak in die ruzie. Dan krijg je
natuurlijk een scheiding der geesten.
Dat vind ik op zichzelf niet zo erg, be
halve als het publiek dat ik nog bereik
onder een absoluut minimum duikt.
Maar dat is godzijdank absoluut nog
niet het geval".
Is zo'n in de oudheid spelend stuk voor
mensen zonder klassieke achtergrond
moeilijk t'o volgen?
„Niks van aantrekken, gewoon kijken.
Vaak hebben mensenmeteen klassieke
opleiding - en zich afvragen hoe was het
ook weer bij Homerus'5 - 'net moeilijker
bij deze voorstelling dan zij die er abso
luut niets van weten. Ze zien een aantal
mensen en op een gegeven moment
blijkt wel wie de belangrijksten zijn en
waarom. We hebben er naar gestreefd er
zulke duidelijke typen van te maken,
dat je onmiddellijk weet: oh ja. dat
mannetje hebben.we al eerder gezien en
dat meneertje is altijd daarmee bezig.
Kijken of hij nu iets anders doet. Nou.
de meesten doen niets anders, want die
hebben maar èén lijn te spelen. De be
langrijkste rollen, daar gebeurt wel iets
mee. dus die volg je dan vanzelf wel"
Even na twaalf uur stappen de spelers
weer in de bus en begint voor de chauf
feur zijn verjaardag Hij wordt hartelijk
door de dames omhelsd De sfeer in de
bus heeft nu iets van een schoolreisje,
een zak met nootjes gaat rond. Er wordt
vrolijk gebabbeld en slechts een enke
ling slaapt, met de benen omhoog Ik
praat nog wat na over de voorstelling
met Frans Spek en merk op. dat de
meeste acteurs en actrices volkomen
onherkenbaar zijn „Het is toch ook met
belangrijk dat je herkend wordt",
meent hij
kunstmatig
Gerardjan Rijnders legt uit: „Die tekst
AMSTERDAM - Tijdens de eerste (nee
weken van de tentoonstelling „Van
Gogh en zijn Franse vrienden, het cloi-
sonisme als stijl 1886-1891in hel Rijks-
museum. Vincent van Gogh te Amster
dam. zijn er reeds 30.000 bezoekers ge
weest De expositie duurt, nog tot 14 juni
1981. Het museum is dagelijks geopend
look op 30 april en 5 men van 10.00 tot
17 00 uur. op zondagen en op 28 mei en 8
juni van 13.00 tot. 17.00 uur.
van Shakespeare is natuurlijk kunst
matig. niemand praat zo. Dan kan jc je
daar niks van aantrekken en gewoon
doen alsof mensen altijd zo praten,
maar ik ben uitgegaan van die kunst
matigheid en heb een totaal kunstma
tige wereld willen maken. Met kunst
matige mensen, kunstmatige hoofden,
kunstmatige emoties, kunstmatige
manier van praten bijna. Je vraagt je
dan niet af waar halen die mensen die
teksten vandaan, dat is nu geen punt.
ik bedoel, het zijn geen mensen, 't zijn
stripfiguren. Ik vind het een uitdaging
die oude teksten, kijken of je er nng een
avond toneel mee kan maken. Nou. dat
misschien niet, maar wei een schan
daaltje. ja".
Tegen kwart over één arriveert de bus
in Eindhoven en worden, als een onre
gelmatige stadsdienst, spelers in de na
bijheid van hun woningen afgezet
Naast de Eindhovense stadsschouw
burg stap ik eveneens uit.
„Hoeveel publiciteit krijgt toneel nou",
vroeg Gerardjan Rijnders zich af. „het
leeft niet Nu. bij deze voorstelling, door
inderdaad het schandaal er omheen,
Dne spelers van Globe voor de artieste
ningang van de schouwburg te Maas
tricht Theu Boermans, Bets van der
Wal en Carla Reitsma.
vliegt iedereen er op af, van hé, dat to
neel. wat moeten we, er mee En dan
krijgt de voorstelling de schuld, terwijl
de voorstelling kennelijk alleen maar
duidelijk maakt, dat er iets met het to
neel aan de hand is. En dat vind ik een
positief effect ervan Maar het toneel
wordt in Nederland doodgezwegen, zo
als jeje oude tante in het bejaardencen
trum doodzwijgt. En daar wens ik mü
met bij neer te leggen Dan maar liever
zo'n schandaal, met het gevolg dat die
mensen die nog bereid zijn een beetje te
gaan zitten suffen in de schouwburg
wegblijven, maar in de hoop. dat ande
ren iets hebben van: goh, laten we eens
naar de schouwburg gaan. want er
schijnt hier wel iets te gebeuren, na tien
jaar stilstand - als ik het natuurlijk ver
schrikkelijk overdreven e opgeblazen
formuleer"
Frans P. J Doéleman
ROTTERDAM - De KRO zal radio- en televisieopnamen maken van liet gratis
toegankelijke Rotterdam New Pop Festival, dat zondag 30 augustus voor de
vijfde achtereenvolgende keer gehouden wordt.
Plaats van handeling is evenals de vier voorgaande jaren het Rotterdamse
Zuiderpark. De organisatie heeft de financiering van het bijna twee ton kostende
evenement op 25.000 gulden na rond.
Het is de bedoeling dat een twintig nieuwe nationale en internationale popgroe
pen naar Rotterdam komen. In de maand voor het festival wordt definitief welke
dat zijn. Behalve popmuziek staan op het programma ook andere soorten muziek,
theater en poëzie.
De korte historie van Rotterdam New Pop kent namen als The Police, The
Specials en Fisher Z, groepen die voor hun optreden op de podia van het
Zuiderpark nagenoeg onbekend waren.
Volgens de organisatoren, de Rotterdamse Kunststichting en De Lantaarn, is New
Pop op zijn gebied uitgegroeid tot de grootste jaarlijkse gebeurtenis in Europa en
zelfs daarbuiten. De bezoekersaantallen zijn de laatste twee jaren de honderddui
zend ruimschoots gepasseerd.
(ADVERTENTIE)
Nieuw in onze Accessoirie-shop: Sunroof met
veiligheidsglas en zonneraster Steek uw licht op
bij de Citroèn-dealer 450,-
Citroen Nederland BV, Postbus 174 - 4900 AD OOSTERHOUT
CITROËN*
iric Clapton
breekt rib bij
auto-ongeluk
SEATTLE (AP) - Rockster Eric Clap
ton. vorige week uit het ziekenhuis
totslagen waar hij werd behandeld
'T een maagzweer, heeft bij een au-
^ngeluk in Seattle een rib gebroken,
u behandeling kon hij het ziekenhuis
'ter verlaten, zo werd donderdag
afgedeeld.
kauto, waarin Clapton als passagier
^reed. negeerde een rood licht en
"urn daarop in botsing met een ande-
*auto De bestuurster, de 19-jange
wil Coe. kwam er met een blauw oog
^Clapton, bekend van songs als 'Lay-
was naar Seattle gekomen voor de
;9«mng van het forellenselzoen.
i Van onze kunstredactie i
Amsterdam organiseert op 4
en 5 mei, de dagen van de
dodenherdenking en de .vie
ring van de bevrijding, een
groot aantal activiteiten. Na
de traditionele kranslegging
bij het Nationaal Monument
op de Dam zal er dit jaar voor
het eerst een concert worden
gehouden in de Nieuwe Kerk.
Volgens Leo Klaster van het
gemeentelijk 5-mei-comité,
dat de organisatie van de acti
viteiten op zich heeft genomen,
is het concert „een goede op
vulling van het gat dat er altijd
na de kranslegging viel".
Op de bevrijdingsdag zal de wereldpre
mière plaatsvinden van hel theater
stuk .King Kong" De schrijver W. F
Hermans schreef dit stuk in de jaren
zestig in opdracht van de gemeente
maar het toneelstuk werd nooit ge
speeld Hermans had er namelijk be
zwaar tegen dat het stuk onder regie
van een ander dan hijzelf zou worden
opgevoerd Uniek is daarom dat Her
mans de regie in handen heeft gegeven
larie Prins Volgens het 5-
mei-comi té Juist omdat het Annemarie
Pnns betreft.
Al enige tijd voor de vierde en vijfde
mei staan er in Amsterdam een aantal
tentoonstellingen in het teken van de
herdenking en bevrijding. Vanaf ko
mende maandag wordt in de
Zuiderkerk de tentqonstelling „Te
kens aan de wand" gehouden. De ten
toonstelling gaat over nazisme en her
levend fascisme.
Volgens Leo Kiaster is de tentoonstel
ling een goede waarschuwing voor „de
nazistische invloeden in Engeland.
Frankrijk en Duitsland die ook in ons
land enige omvang dreigen te krijgen"
In het huis van bewaring aan de Wete
ringschans start op 1 mei de tentoon
stelling ..Wij danken dc Polen" Een
tentoonstelling die het aandeel van de
Polen in de Nederlandse bevrijding be
licht „Uit de Amsterdamse wijken zijn
geluiden gekomen dat het niet hele
maal fair is om alleen de Canadezen te
danken, vandaar dezé tentoonstelling",
aldus Leo Klaster. x
Ook na dc bevrijdingsdag, op 17 mei,
wordt er in de hoofdstad aandacht be
steed aan het fascisme uit dc Tweede
Wereldoorlog, maar ook aan fascisme
anno 1981. Het Amsterdamse initiatief
tegen fascisme, racisme en antisemi
tisme organiseert dan een studiedag
met als thema's: de ideologische
grondslagen van het fascisme torn cn
nu: en bestrijding van fascistische op
vattingen.
U' F Hermans
19
TIJDSCHRIFTEN
In het nieuwe nummer van 'Literair
Paspoort' wordt veel aandacht be
steed aan de dezer dagen overleden
Russische auteur Joeri Trifonov.
die in 1925 geboren werd. Tot nu toe
zijn twee romans van hem in Neder
landse vertaling verschenen: 'Het
huis aan de kade' en 'Het andere
leven'. Willem G. Weststeyn droeg
een inleidend artikel bij, waarin hij
benadrukt dat Trifonov zelf zijn
werk in drie periodes verdeelde
Tot 1959 schreef hij de roman 'Stu
denten' en wat toneelstukken, min
der geslaagd werk. met alle scha-
blones die de socialistisch-realisti-
sche kunst kenmerken. Daarna
brak een periode aan waarin Trifo
nov stof ontleende aan een reis
naar Toerkmeniè. en de laatste pe
riode begon rond 1966. toen hij be
gon te pogen het dagelijks leven in
de Sovjet-Unie te schetsen zoals
het is. Overigens rekent hij zich
niet tot de oppositie van de com
munistische dictatuur, blijkens
een interview dat ook in dit blad
werd afgedrukt. Vervolgens zijn er
twee verhalen uit de derde en beste
periode van Trifonov. getiteld 'De
pet met de grote klep' en 'Vera en
Zojka'. Het eerste handelt over een
man die ferm vasthoudt aan zijn
voornemen om genoeg geld te ver
dienen om een huis te kunnen ko
pen, tweede over een vrouw die in
een wasserij werkt en haar vrien
din.
Sander Brouwer bespreekt vertaal
de boeken van Trifonov. namelijk
'The impatient ones' en 'Wider-
schein des Feuers'
In de afdeling over Franse litera
tuur is er onder meer een bespre
king van 'Quand prime le spintuel
het eerste maar nooit eerder uitge
geven boek van Simone de Beau-
voir. In een voorwoord geeft de
schrijfster toe dat de roman uit
1937 nogal veel zwakke plekken
heeft, het spiritualisme dat voor de
oorlog veel opgang maakte is de ro
de draad van het verhaal, ook die
nen zich al existentialistische ele
menten aan.
Ook aan literatuurwetenschap
wordt aandacht besteed, onder an
dere door middel van een recensie
van een boekje over mondelinge li
teratuur.
Op de pagina's over Engelstalige li
teratuur kan men vele besprekin
gen vinden, één ervan gaat over
"The ghostwriter' van Philip Roth.
onlangs ook in vertaling uitge
bracht. Bij de Spaanstalige litera
tuur schrijft M. Steenmeijer over de
experimentele romans van de Ar
gentijn Ernesto Sabato, verder
wordt een roman van Carlos Rojas
besproken die handelt over de nog
steeds met raadselen omgeven
dood van Federico Garcia Lorca in
1936, Werd hij om politieke redenen
vermoord of was de oorzaak de ja
loezie van een officier wegens een
gemeenschappelijk beminde jon
gen? Rojas geeft geen antwoord op
deze en andere vragen, wel ver
beeldt hij wat er de laatste dagen
van Lorca's leven is gebeurd. Ten
slotte worden nieuwe Duitse boe
ken belicht.
Literair Paspoort, jrg 32, nr 289.
Losse nrs 8.90'abonn f 52,50 (6
nrs). Literair Paspoort, p a. Post
bus 100, Amsterdam.
Het omslag van 'Raster 16' toont
een pakje vacuüm verpakte bacon
zonder zwoerd: dat zal ongetwij
feld een smakeloze toespeling zijn
op de naam van de schilder Fran
cis Bacon die in dit nummer uit
voerig wordt belicht. Allereerst is
er een gesprek van David Sylves
ter met Francis Bacon, vervolgens
schrijft J. F. Vogelaar over wat hij
onderging bij het schilderij 'Pain
ting 1946' van Bacon, dat op de lap
van zijn boek 'Alle vlees' prijkt.
Het schilderij lijkt samengesteld
te zijn uit een geslacht die, een
man en een paraplu. Vogelaar
meldt dat hij zijn 'Alle vlees' heeft
geschreven 'met de reprodukties
van Bacon voortdurend binnen
handbereik.'
Tussen zijn tekst en Bacon's werk
bestaan kennelijk verbanden. Van
Vogelaar zijn in dit tijdschrift ook
nog een aantal "Vleeszinnen' opge
nomen. citaten van allerlei auteurs,
waaronder Vogelaar zelf over be
paalde trefwoorden. Onjuist is de
opmerking dat de stoïcijnen streef
den naar ataraxia: dit was het ide
aal var. de epicuristen, terwijl de
stoïcijnen een toestand van apa-
theia wilden bereiken. Het eindre
sultaat mag in de praktijk niet zo
veel van elkaar verschild hebben,
men verwacht van iemand die filo
sofie gestudeerd heeft een correcte
terminologie.
Veel aandacht is er in 'Raster 16'
voor Maurice Gilliams, onderschei
den met de Prijs der Nederlandse
Letteren. Van Gilliams zelf kan
men een lang fragment uit de onge
publiceerde roman 'Gregone' lezen
- dat proze blijkt- heel mooi te zijn.
De ik-figuur is sinds veertien dagen
getrouwd met Gregoria. Zij. haar
moeder en haar zuster spelen tij
dens de huwelijksreis in de Arden-'
nen een vreemd spel niet hpm Gre
goria heeft een afkeer van alles wat
met sexualiteit te maken heeft, sa
men met haar familieleden weet ze
zich de lk-figuur van het lijf te hou
den
J Bernlef schrijft onder de titel 'De
man achter het venster' over Mau
rice Gilliams; ook Frans Boenders
en H C. ten Berge droegen essays
over hem bij. Goede poezie is erin
dit Raster' van Willem Bijsterbos.
van wie binnenkort het poëtisch
debuut verschijnen zal. van Hennk
Stoute en van Paul Louis Rossi.
Proza werd door Eddy de Mondt ge
leverd Het nummer besluit met
een inhoudsoverzicht van de afle
veringen die sedert 1977 zijn ver
schenen
j. Amsterdam:
