SURINAME
een nieuwe
uittocht
Waar moet dat heen, hoe zal dat gaan, waar komt die rotzooi toch vandaan... Zondagmorgen
half tien. Barend Servet schalt de huiskamers en krotwoninkjes binnen via de FM-golven van de
SRS, de Surinaamse Radio Stichting. Toeval? Vüst niet.
Een dag eerder. Het parlementaire oppositielid Henk Herrenberg, net terug van een verblijf
buiten de grenzen, onder meer in Nederland: „We praten nu over gezinshereniging, maar dan
hebben we het over gezinshereniging in Nederland. Dat is toch absurd. Ik vind dat dat gezins
hereniging in Suriname zou moeten zijn, het gaat tenslotte om Surinamers. Wanneer we zo
doorgaan, zit eind 1980 de helft van de bevolking in Nederland. Er is hier veel werk te doen, maar
we praten te veel, we doen te weinig. Ik weet soms echt niet waar we mee bezig zijn in dit land.
Waar we naar toe gaan? Ik weet het niet".
In heel Paramaribo is praktisch geen de en altijd in stand gehouden rassen-
loodgieter meer te krijgen, ze zitten al- scheiding. Vanaf het moment dat een
lemaal al in Nederland Maar er is veel eigen Surinaamse regering de zaken
meer loos. De hoofdstad, waar naar moest bedruipen (het statuut van 15
december 15154), ging het mis. Grote
internationale bedrijven, veelal van
Nederlandse origine, zorgden ervoor
dat ze een dikke vinger in de Suri
naamse politiek kregen, hetgeen re
sulteerde in een fraai circus, door
spekt met ontoelaatbare dubbelfunc
ties en een alom tierende corruptie.
schatting 200.000 mensen wonen (bij
na twee derde van de hele bevolking),
verkeert in een deplorabele staat. Er is
geen enkele vorm van onderhoud, de
stad verloedert. Er komt nauwelijks
nog water uit de kranen. Het riole
ringssysteem raakt met de dag ernsti
ger verstopt, na elke tropische regen
bui staat vrijwel het gehele centrum
van de stad blank, een lichtbruin
mengsel van afval- en regenwater. Het
huisvuil wordt vaak niet meer opge
haald of dat is nog nooit gebeurd. Een
postbode is in verschillende wijken
een geestverschijning. De landsbus-
dienst is vrijwel geliquideerd, duizen
den mensen moeten het regelmatig
zonder openbaar vervoer stellen, om
dat de particuliere busjes de afgelegen
wijken zoveel mogelijk proberen te
mijden.
krollen
Hond 75.000 mensen zitten op elkaar
gepropt in krotten, die officieus onbe
woonbaar zijn verklaard. De schrij
nende armoede van vier jaar geleden
is grotendeels uitgebannen, maar de
bewoonde delen van Suriname wor
den verwaarloosd.
Het is begrijpelijk dat veel mensen het
vliegtuig naar Nederland pakken. Vi-
schal is een van hen. Enigszins teleur
gesteld komt hij het passagekantoor
van de SLM, de nationale luchtvaart
maatschappij. uitlopen ..Er is pas
over drie maanden plaats", klaagt hij.
Vischal werkt bij de overheid, een goe
de baan. Hij verdient zo'n 850 gulden
per maand, naar Surinaamse begrip
pen een hoop geld voor een jongeman
van 21. Waarom dan toch naar Neder
land? ..Ach meneer, wat moet ik hier
met mijn geld. Ik heb thuis telefoon,
maar wanneer ik mijn familie in Nicke-
ri# wil opbellen, krijg ik geen verbin-
•ding. Ik heb een luxe badkamer, maar
"s middags om half drie, als ik thuis
kom van mijn werk, is er geen water.
Het wordt elke dag erger hier. Ik heb
twee jaar in Utrecht gestudeerd, daar
ken ik mensen en vind ik wel een baan.
Het liefst zou ik morgen nog gaan".
Het zijn vooral Surinamers met een
degelijke opleiding die momenteel op
Schiphol arriveren. Ze hebben vaak
een goede baan achtergelaten; hel
zijn de zogenoemde middenklassers.
Hel aantal vluchten van Paramaribo
naar Amsterdam zal binnenkort wor
den vergroot van drie lot vijf per
week, het lijkt een herhaling te wor
den van de exodus van 1975. In decem
ber wordt er een kerstgratificatie uit
gekeerd. Duizenden mensen zullen
dat extra geld gebruiken om te
„vluchten" voordat het te laat is,
want na november 1980 zal er waar
schijnlijk een visum nodig zijn om Ne
derland binnen te kunnen komen.
Sommige arbeiders van de Suralco
(een van de grote aluminiummaat-
sehappijen) laten zich overplaatsen
en wenden de vergoeding voor de ver
huiskosten aan voor een ticket naar
Nederland.
Bijna ledereen in Suriname is ontevre
den en men heeft weinig vertrouwen in
de toekomst van het land Dat is niet
zo onbegrijpelijk. Mensen die voor een
of andere voorziening of subsidie bij de
overheid aankloppen, stuiten op het
logge, onwerkbare apparaat van
42 000 ambtenaren, bijna de helft van
de totale beroepsbevolking, een mil
joenen verslindend waterhoofd. De al
gemene ziektevergoeding, de AZV.
werd al in 1977 beloofd, maar is voorlo
pig van de baan. Duizenden mensen
kunnen het zich daardoor financieel
met permitteren om ziek te worden.
De regering komt de met de ambtena
renvakbond gemaakte afspraken over
de arbeidsvoorwaarden niet na,
prikacties zijn het gevolg. Dagelijks
worden de krantenkolommen gevuld
met politieke ruzies, het ene corruptie
schandaal volgt het andere op.
scheiding
Het Surinaamse politieke wereldje is
nooit veel soeps geweest. De leiding
gevende politieke partijen zijn niet
ontsproten uit ideologische idcccn,
maar uit de door Nederland gecreéer-
De politici behoorden binnen de kort
ste keren tot de kleme elite van de Su
rinaamse samenleving, waardoor on
derling alle rassenhaat verdween.
Niettemin bleven zij de rassentegen
stellingen aanwakkeren vanuit het
parlement, het kiezersvolk moest im
mers dom worden gehouden om de ge
vestigde partijen te laten voortbe
staan.
In 1969 kwam er een eerste doorbraak.
Stakingen van onderwijzers dwon
gen de door W, F. Hermans als dicta
tor getypeerde Jopie Pengel af tc tre
den. Zijn opvolger, ir. Frank Esscd,
was vier jaar later hetzelfde lot be
schoren. Ruim twee maanden werd er
massaal gestaakt. Creolen, Hindoes
lanen, Javanen en Chinezen stonden
zij aan zij op de barricades. Essed
ruimde het veld, maar er was geen po
litiek alternatief Henck Arron van de
Nationale Partij Koalitie (het Creool
se blok! wist handig in te spelen op de
revolutionair- verlangens die zich tij
dens de massale staking hadden ont
wikkeld. Hij predikte onafhankelijk
heid van Nederland en won de stem
busslag. Dc Verenigde Democratische
Partijen van Jaggernath Laehmon
(het Hindoestaansc blok) hadden het
nakijken en baseerden hun oppositie-
voering opnieuw op het verschil tus
sen Hindoeslanen en Creolen.
De door de stakingsbeweging verjaag
de Frank Essed was vrijwel vanaf het
begin een van de belangrijkste advi
seurs van het kabinet-Arron In feite
was er weinig veranderd. In Den Haag
had het rooms-rode kabinet-Den Uyl
wel oren naar de Surinaamse onafhan-
kelijkheidsroep: er zou eindelijk een
brein van oud-premier Frank Essed.
Het gaat om het gebied nabij Apoera,
waar in en rond het Bakhuys-gebergte
grote hoeveelheden bauxiet zijn aan
getroffen. Een immens stuwmeer zal
voor relatief goedkope energie moeten
zorgen, waarmee de bauxiet kan wor
den verwerkt tot aluminium. Het
dorpje Apoera zal volgens de plannen
moeten veranderen in een stad van
60.000 inwoners. De aanleg van een
spoorlijn, die Apoera met de vind
plaatsen van het bauxiet verbindt, is
al zo goed als klaar. Verder zal er een
kanaal worden aangelegd waarlangs
duizenden hectaren landbouwgrond
moeter. worden ingepolderd. Het idee
achter al deze plannen is dat de bau-
rob sprenkels
punt kunnen worden gezet achter een
stukje uiterst bedenkelijk koloniaal
verleden Drukke onderhandelingen
liepen uit in de vorming van de Com
missie Ontwikkelingssamenwerking
Nederland-Surinan.e iCONSi. die de
onafhankelijkheid in een vat moest
gieten en begeleiden. Tienduizenden
mensen pakten hun koffers en namen
de „Bijlmer-expres", sommigen om
dat zij bang waren dat er rassenrellen
zouden uitbreken, anderen omdat zij
weinig vertrouwen hadden in de plan
nen van Arron en diens kameraden.
armoede
Op 25november 1975 werd in Parama
ribo de onafhankelijkheid protoco
lair bekrachtigd. Suriname kreeg een
gouden handdruk van imaximaalt 2.5
miljard gulden om - zoals het officieel
luidde - het verschil in welvaart tus
sen Nederland en Suriname te ver
kleinen. Dc commissie had een ambi
tieus plan opgesteld, dat Suriname
een economische basis moest ver-
schalTen en de armoede uitbannen:
het Meerjaren Ontw ikkelings Plan,
ook wel het MOP genoemd. In totaal
was het MOP op 6.7 miljard gulden
geraamd (zonder rekening te houden
met de infiatiei en zou het binnen 15
jaar moeten zijn gerealiseerd.
Inmiddels blijkt dat de voltooiing wel
licht 30 jaar zal duren en gauw zo'n 15
miljard gulden gaat kosten, hetgeen
betekent dat met het Nederlandse
geld nog maar een kwart van het plan
kan worden gerealiseerd. De rest zal
op tafel moeten worden gelegd door de
Surinaamse overheid idie bijna geen
cent heeft) en commerciéle investeer
ders. die m de eerste plaats op winst
uit zijn
Het MOP staat of valt in feite met de
blootlegging van West-Sunname. een
gigantisch project, ontsproten aan het
WIJ NAMFN SURINAMERS
EN BUITENLANDERS OP
ca 165 00C O
ZATERDAG 29 DECEMBER 1979
dolaren, directeuren van ingenieurs
bureaus. topambtenaren en andere
notabelen; 1300 kleine boertjes had
den het nakijken.
Hetzelfde gebeurde met de verdeling
van de tot nu toe opgeleverde volkswo
ningen - waarbij tijdens de bouw al het
nodige geld tussen wal en schip is ver
dwenen. veel van de „goedkope" hul
zen worden rechtstreeks toegewezen
aan speculanten.
Niettemin zijn er de afgelopen jaren
ook best positieve dingen gebeurd in
Suriname. Het welvaartspeil is aan
zienlijk gestegen, de in het begin 1976
nog wijdverbreide honger is vrijwel
uitgebannen. Ook het aantal werklo
zen is stevig teruggedrongen, al is het
geschatte cijfer nog schrikbarend
hoog: 30 procent. Veel werklozen we
ten toch aan geld te komen door op
straat wat lekkernijen te venten, din
gen waar echt wel behoefte aan is. Zo
kunnen de jongens met hun karretjes
schrapijs in warme maanden wel eens
een winst boeken van 500 gulden ol
meer.
Een andere positieve ontwikkeling is
dat er elk jaar tussen de 500 en 700
Surinamers remigreren, terugkeren
naar hun geboorteland. Een aantal
van hen heeft in korte tijd een aardig
bestaan weten op te bouwen. Sinds vo
rig jaar juni zit er op de Nederlandse
ambassade in Paramaribo een specia
le functionaris van het ministerie van
sociale zaken om remigranten op te
vangen en te begeleiden. Inmiddels is
hij zover dat hij de mensen daadwerke
lijk kan helpen bij het zoeken naar een
baan of het verkrijgen van kredieten.
En omdat er op het ogenblik zoveel
kaderpersoneel naar Nederland ver
trekt. zitten tal van bedrijven en de
overheid te springen om gekwalificeer
de krachten, vooral om technisch per
soneel.
elite
Verder bieden de buiten het parle
ment staande partijen wat uitzicht op
verbetering, want dat er een frisse
wind door dc Surinaamse politiek
moet waaien, is overduidelijk. Dat
werd bijvoorbeeld nog eens duidelijk
toen het elitegroepje van 39 man in
november min of meer besloot om tot
de verkiezingen van maart 1980 nog
slechts twee routinezittingen te hou
den en de begrotingsvoorstellen van
het kabinet-Arron maar niet meer te
behandelen. „Dat heeft toch geen zin,
zo vlak voor de verkiezingen", luidde
de algemene verklaring.
De PALU (de Progressieve Arbeiders
en Landbouwers Unie) heeft zich na
het in elkaar zakken van een aantal
ambitieuze land- en bosbouwprojec
ten nu met succes geworpen op het
buurt- en clubhuiswerk. Door de sa
menwerking met de PNR (de Partij
Nationale Republiek, die tot 1977 deel
uitmaakte van de regerende NPK) is er
kans op een zetel bij de verkiezingen
van maart.
Belangrijker nog lijkt de weg die dc
Volkspartij is ingeslagen. Bij de ver
kiezingen van 1977 (Arron wist toen
nog net zijn hoofd boven water te hou
den, maar het gonsde destijds van ge
ruchten over fraude) behaalde deze
socialistische partij net geen zetel.
Sindsdien is er hard gewerkt en heeft
de Volkspartij zich opgewerkt tot de
best georganiseerde partij van Suri
name. In totaal zijn cr nu zo'r. 4000
leden, die allemaal zijn geregistreerd.
Op partijbijeenkomsten is de belang
stelling de afgelopen maanden on
voorstelbaar groot, zo'n 100 mensen
op wijkvergaderingen, 1000 mensen
op afdelingsbijeenkomsten. Een van
de opvallende factoren op die bijeen
komsten is dat Hindoestanen en Creo
len er vrij met elkaar omgaan.
Pipel, het weekblad van de partij, is
wellicht de meest gelezen periodieke
uitgave in heel Suriname- het heelt
met 8000 exemplaren een bijna even
grote oplage als het grootste dagblad.
De Ware Tijd. Partijleider Rubin Lie
Pauw Sam: „Het is ongelooflijk, maar
de laatste maanden komen zelfs men
sen van de NPK en de VDP zich bij de
Volkspartij aanmelden" Lie Pauw
Sam heeft goede hoop dat zijn partij
als grote overwinnaar uit de in maart
te houden stembusslag zal komen.
„Misschien zelfs met zes of acht zetels,
en dan zouden we in één klap de groot
ste party van Suriname zijn".
De leider van de Volkspartij is waar
schijnlijk wel erg optimistisch, maar
het moet worden toegegeven dat dc
omstandigheden hem in de kaart spe
len. Veel Surinamers zijn ontevreden
en als ze niet naar Nederland kunnen
of willen, zullen ze toch naar een an
der alternatief zoeken. Het was dan
ook vast geen toeval dat het nostalgi
sche hitwerk van Barend Servet op
een zondagmorgen in november door
de Surinaamse ether schalde.
Gezien de resultaten tot nu toe was het
eigenlijk niet zo verwonderljk dat Jan
Pronk, in 1975 minister van ontwikke
lingssamenwerking. zich acht weken
geleden het ontvallen dat hij was „ge
chanteerd" bij de onderhandelingen
over de onafhankeljkheid
opbouw
Kort na de onafhankelijkheid riep mi
nisterpresident Arron alle Surina
mers nog op terug te keren naar hun
land en te helpen bij de opbouw. Het
bleken slechts mooie woorden te zijn,
getuige dc recente uitlatingen van
Percy Esajas, de chef van het Centrale
Instituut Overheidsvoorlichting in
Paramaribo; „Wij zijn een vrij land
man, een democratisch land. Als ie
mand weg wil, mag hij dat doen, dat is
zijn zaak, daar is hij volkomen vrij in.
Maar als iemand uit vrije wil ver
trekt, moeten wij er dan voor zorgen
dat hij terugkomt, moeten wij dan
voor die kosten opdraaien? Nee toch".
Pronk voelt zich bedrogen, maar wist
hij soms niet met wat voor mensen hij
rond de tafel zat? Een voorbeeld:
Frank Essed, de oud-premier. Hij is
niet alleen het belangrijkste lid van de
Surinaamse CONS-delegatie. maar
maakt ook deel uit van de raad van
commissarissen van Billiton (de alu
minium-tak van de Shell) en vervult
die zelfde functie bij Bruynzeel. Een
opvallende bijkomstigheid is dat Es
sed in het begin van de jaren '70 in zijn
rol van minister van opbouw de joint-
ventures van Bruynzeel en Billiton
met de Surinaamse overheid tekende.
Het ligt voor de hand om te conclude
ren dat Essed meer interesse heeft in
het wel en wee van Billiton en Bruyn
zeel. dan in het reilen en zeilen van de
Surinaamse samenleving. Opvallend
is in ieder geval dat de regering-Arron
(geadviseerd door Essedi meer priori
teit toekent aan de ontwikkeling van
West-Suriname dan aan kleinschalige
en meer sociaal gerichte projecten
waarom de bevolking zit te springen
en waar de Nederlandse regering het
ontwikkelingsbeleid op wil richten.
Maar Pronk is niet de enige die cr een
kater aan heeft overgehouden, dui
zenden Surinamers hebben datzelfde
gevoel. De gouden bergen die Arron in
1975 beloofde, blijken voornamelijk
bestemd te zijn voor mensen uit zijn
directe vriendenkring. Zo zijn cr de
afgelopen vijf jaar in het arme dis
trict Nickerie 22.000 hectare «net be
hulp van de ontwikkelingsgelden in
gepolderde landbouwgrond uitge
deeld aan een dertigtal politici, han-
xietwinning zal leiden tot een verdere
ontwikkeling van de bosbouw, de
landbouw en de industrie.
Al vanaf het begin is dit plan mikpunt
geweest van felle kritiek. Een nieuwe
stad van 60.000 mensen in de rimboe is
volgens Surinaamse verhoudingen
buiten proporties en zal volgens velen
nooit uit de grond kunnen worden ge
stampt. Tevens wordt erop gewezen
dat het merendeel van de investerin
gen zal moeten worden gedaan door
de Suralco (een dochter van dc Ameri
kaanse aluminium-gigant Alcoa) en
Billiton (100 procent Shell); machtige
concerns, voor wie de Surinaamse
overheid geen enkele partij is tijdens
onderhandelingen.
„Suriname zal zich volledig overleve
ren aan de wil van multinationals en
buitenlands kapitaal", zo redeneren
de vele critici. De ervaring heeft ge
leerd dat dat in de Derde Wereld
meestal weinig oplevert voor de bevol
king.
De balans van vier jaar MOP is bedroe
vend. Het Nederlandse idee erachter
was Immers dat de volksverhuizing tot
staan zou worden gebracht en dat er
condities zouden worden geschapen
voor de remigratie van Surinamers.
