Actief en onvermoeibaar democraat Den Uyl: Vondeling was verpersoonlijking PvdA VERSLA GENHEID IN EUROPA Drank is meestal oorzaak spookrlt FRONTALE BOTSING VRIJDAG 23 NOVEMBER 1979 PZC/opinie en achtergrond iDoor Frans Kok) DEN HAAG - Het politieke leven van dr. Anne Vondeling heeft twee hoogte punten gekend. Zijn fractievoorzitter- schap van de PvdA van '62-'65, waarin hij de kabinetten De Quay en Marijnen het leven danig zuur wist te maken én zijn voorzitterschap van de Tweede Kamer van '72 tot aan zijn afscheid hal verwege dit jaar. Het typeert de onvermoeibare werklust van Vondeling, dat hij niet tot aan zijn pensioen het eervoile en belangrijke ambt van kamervoorzitter wilde bekle den Integendeel, in het voor het eerst rechtstreeks gekozen Europese Parle ment vond hij een nieuwe uitdaging. Op 63-jarige leeftijd besloot hij met zijn ge bruikelijke energie de steven naar Eu ropa te wenden. Maar voor hij de kans kreeg zich ten volle in het voor hem vrij onbekende internationale vak te ont plooien, overviel hem de dood. Fries Anne Vondeling, een scherpzinnig, nuchter mens en bovenal Fries, wordt geboren als een boerenzoon te Appel scha. Hij begint zijn politieke loop baan in 1946 toen hij als dertigjarig landbouwkundig ingenieur zijn intre de deed in de Tweede Kamer voor de Partij van de Arbeid. In 1957 wordt hij minister van landbouw als opvolger van Mansholt. die Europees land bouwcommissaris wordt. Zijn minis terschap is van korte duur. In 1958 komt het laatste kabinct-Drees ten val. Vondeling neemt weer zitting in de Tweede Kamer en wordt in 1960 tevens buitengewoon hoogleraar aan de Gro ningse universiteit. Op 12 juni 1962 wordt hij tot fractie voorzitter gekozen van de PvdA. na het verrassende plotselinge altreden van mr. Jaap Burger Een van de medekan didaten voor de post van oppositielei der was Den Uyi, die het toen nog tegen Vondeling moest afleggen hoewel Von deling zelf zijn stem op hem uitbracht, zoals Vondeling openhartig schrijft in zijn in 1968 verschenen boek „Nasmaak en Voorproef'. Successen Als oppositieleider heeft Vondeling, vooral tegen minister-president Marij nen, zijn grootste politieke successen geboekt, hoewel zijn kamervoorzitter schap hem later meer bekendheid en aanzien bracht. Vondeling voerde een andere stijl dan de rondborstige Bur gen scherpzinnig, rationeel, wars van verouderde, starre opvattingen en met grote kennis van zaken. Een huzarenstukje was hoe hij ministe r-president Marijnen op 26 februari 1965 letterlijk dwong in de Kamer op het matje te verschijnen, nadat het kabinet intern al in twee brokken uiteen was gevallen over de omroep zaak, zonder dit echter naar bulten toe wereldkun dig te willen maken. Marijnen ver scheen in de Kamer, maar diende zwij gend het debat uit. een morele overwin ning voor Vondeling die daarmee een van zijn geliefde wapens hanteerde, zo als hij ook later als kamervoorzitter zou doen. scherp letten op de bevoegdhe den van het parlement en je niet door welke bewindsman dan ook van de wijs laten brengen. Het daaropvolgende kabinet Cals-Von- dellng was geen lang leven beschoren, dus ook dat ministerschap was voor Vondeling van korte duur. Hij werd vi- cc-premler en minister van financiën, tot Schmelzer In de beruchte nacht ln oktober '66 (volgens Vondeling met voorbedachte rade) er hardhandig een eind aan maakte. Vondeling had zelf graag minister van buitenlandse zaken wilier, zijn. maar Luns en de KVP blok keerden deze voorkeur liet werd finan ciën en het moet gezegd, een grotersuc ces was denkbaar. Door enkele impopu laire maatregelen daalde zijn aanzien, ook in zijn eigen PvdA. die hel electo raal toch al steeds minder voor de wind ging. Intern was toen al besloten dat Den Uyl de volgende lijsttrekker van de PvdA bij de verkiezingen zou zijn ..Voor mij bijzonder pijnlijk", aldus Vondeling op nieuw heel openhartig in zijn boek. ..want een half jaar eerder was mij die plaats nog toebedacht". Hij schikte zich loyaal en sans rancune, waar schijnlijk wèl beseffend dat hij vanaf dat moment in de schaduw vaft Den Uyl zou moeten blijven, en nooit meer als leider van de PvdA zou kunnen optre den. Therapie Vondeling was al van plan over zijn ervaringen als fractievoorzitter en mi nister een boek te schrijven. Een ern stig auto-ongeluk, dat hem en zijn vrouw overkwam (hij hield er een moeilijke loop en een pijnlijke rug aan over) verijdelde dit. „Als arbeidsthera- pie". zoals hij zei, voltooide hij het boek „Nasmaak en Voorproef' tóch. Hij neemt er - voorstander als hij is van politieke duidelijkheid - scherp stelling in tegen dc KVP. „Op gTond van zelfrespect en goed politiek fat soen" sluit hij samenwerking met de KVP in de nabije toekomst uit, iets waarin het congres van de PvdA hem later met de bekende anti-KVP-resoIu- tle zal volgen. Zonder aarzelen neemt Vondeling, als hij weer is hersteld, zitting in de Tweede Kamer Hij wordt in 1968 tevens partij voorzitter en als de PvdA in 1971 bij de verkiezingen de grootste partij is ge worden. wordt hij ln 1972 gekozen tot kamervoorzitter als opvolger van mr. Van Thiel. Als eerste man van het parlement ont popt Vondeling zich als een voorvech ter van de rechten van het parlement, als een vurig pleiter voor politieke openheid en als taalverbeteraar. Zijn bijnaam „de schoolmeester" is hem ge deeltelijk wel terecht gegeven want hij kon ook tot in details zeer vasthoudend en pinnig aan zijn gelijk vasthouden. Maar hij deed dat altijd om het aanzien van het parlement te vergroten en de vaak chaotische werkwijze van de Ka mer te verbeteren, waarbij hij zich met ontzag ook de regering tot enige disci pline te brengen Hij was zeer waak zaam tegen pogingen de macht van het parlement uit te hollen, maar ondanks die pogingen bleef hij optimistisch over de macht van dat parlement. De titel van zijn laatste boek luidt: „Tweede Kamer: Lam of Leeuw", geschreven tij dens menige eindeloze vergadering ln de voorzltterstoel. Voor Vondeling was er geen twijfel mogelijk. De volksverte genwoordiging was een leeuw en had als zodanig tot plicht dan ook regelma tig zijn tanden te laten zien. Vondeling was hetzelfde van plan op Europees niveau, want hij was voor al les een overtuigd en actief democraat. Deze onvermoeibare, actieve en on dogmatische man werd veel te vroeg door de dood weggerukt. rukt, van zijn vrienden, van de organi saties waarbij hij nauw betrokken was. uit ons volk. uit de volkerengemeen schap. die hij diende ln de geest van de grondwet en tot verbazing van zijn Straatsburgse collega's, als gehéél wist te vertegenwoordigen". Vondeling nam de taak op zich om het contact ln stand te houden tussen de Tweede Kamer en dat Europese parle ment Nog afgelopen maandag vond daarover een bespreking plaats in Den Haag. ..Maar hij zei daarbij te pleiten, niet. voor die 25 Nederlanders alleen, maar voor alle 225". aldus Dolman. Woensdagavond nog bekeek hij in het Tweede Kamergebouw de voetbal wedstrijd van het Nederlandse elftal. „Daarna trok hij weer Europa in. om door de mist en de dood te worden overvallen", aldus Dolman. „Iedere dag slaan ongelukken toe. Misschien stellen politici zich vaker aan dergelij ke risico's bloot, door oververmoeid heid vaak. Laten we in Godsnaam voorzichtig zijn", zo zei de bijna tot tranen bewogen Dolman. En dat zo zei hij. terwijl Anne Vonde ling zich wat dit betreft juist niets te verwijten had. Want evenals tien jaar geleden werd hij door een ander aange reden. Ook toen was Vondeling ernstig gewond..Maar dat is hij met zijn wils kracht te boven gekomen. Eerst een schijnbaar gebroken loopbaan, daarna een gebroken lichaam. Maar taai en be langstellend nam Anne Vondeling toen zijn lichaam onder handen. Hij liep moeilijker, met speciale schoenen en zat ln een speciale stoel". Van Agt Minister-president Van Agt zei na mens de regering diep geschokt te zijn door het overlijden van Vondeling. Van Agt prees zijn onpartijdigheid als voorzitter. „Formeel als de omstandig heden daartoe aanleiding gaven, maar ook inschikkelijk als het kon". „Onvermoeibaar streefde hij naar een betere werkwijze van het parlement Het was een goede zaak. Veel heeft de Kamer en dus ons land aan hem te dan ken". Van Agt noemde Vondeling een man met een rusteloze creativiteit, kri tisch en met een originele geest. „De openlijke wijze waarop hij zaken aan de kaak stelde, werd hem niet altijd ln dank afgenomen. Maar later bleek dat hl) dikwijls, meestal, goed zat, wanneer hij iets dat hem dwars zat ter discussie stelde". De WD-fractie in de tweede kamer sprak bij mon de van voorzitter Riet kerk zijn bewondering uit voor de par lementariër en voorzitter Vondeling, „met name zijn geijver voor de verster king van de democratie sprak de WD erg aan," zo zei Rietkerk. Ook ln de Europese sociale raad ln Brussel werd Anne Vondeling donder dag herdacht Europees commissaris Henk Vredellng noemde hem „een groot politicus van het eerste uur". Mi nister Albeda van sociale zaken, in Brussel aanwezig als vertegenwoordi ger van Nederland in de raad, sprak van „een groot verlies, niet aalleen voor Ne derland, maar ook voor Europa." Voorzitter Max van den Berg van de PvdA noemde in een reactie Vondeling als politicus in hart en nieren die van uit zijn sterk geloof in de parlemenalre democratie soms tót het uiterste vast hield aan zijn eigen meningen. „Maar Anne Vondeling was een verschrikke lijk aardig mens, en zo zullen we hem op de eerste plaats herinneren." Het hoofdbestuur van het Humanis tisch Verbond verklaarde met Anne Vondeling een krachtige persoonlijk heid in het verbond te hebben verloren die op overtuigende wijze zijn humanis tische levenshouding gestalte wist te geven. Vondeling was lid van de ver- bondsraad. Het wrak van de auto van de 'spookrijder' die bi) het Vondeling eveneens om het leven kwam. (Van ome verkeersredacteun 2, •13 DEN HAAG - Frontale botingen met spookrijders,i die op een autosnelweg tegen de verkeersstroom in 5 komen in Nederland - en België - maar zelden v# weinig zelfs dat geen enkele instantie van de frequent ril dit autosnelwegen-fenomeen een beeld kan geven. Di deling kwam door een spookrijder om het leven, ma afgelopen zondag reed een ander de recordafstand isi km, van Bergen op Zoom tot Middelburg, zondereen luk te hebben veroorzaakt. Westduitsers worden da met spookrijders geconfronteerd. Gevreesd moet dat hun aantal ook in Nederland zal toenemen, wj aantal mogelijkheden om de verkeerde weg in teslaa W gaan spookrijden, is legio. Vondeling op 'zijnplaats: de zetel van de voorzitter van de IwecitÜ -I •G .Anne Vondeling was een man die nooit snoefde. Hij was altijd praktisch bezig, gedreven, ongeduldig. Mis schien niet altijd even effectief, maar onversaagd en oorspronkelijk". Dat zei Tweede Kamervoorzitter dr. Dick Dolman, duidelijk geroerd, donderdag in de Tweede Kamer bij zijn herden king van zijn overleden voorganger. „Vondeling is uit ons midden wegge (Slot van pagina 1) Vondeling was de enige Nederlander in dit bureau, het hoogste beleidsorgaan van het Europese parlement De Tweede Kamer in Den Haag wijzig de in verband met Vondelings overlij den de normale agenda. In een speciale zitting herdacht de Kamer haar vroe gere voorzitter. Premier Van Agt sprak hierbij namens het kabinet In 1967 raakte Vondeling ook betrok ken bij een ernstig auto-ongeluk in de buurt van het Friese Buitenpost Zijn auto werd verwoest maar hij overleefde de botsing. Ondanks langdurige verple ging in De Hoogstraat ln Leersum hield hij aan het ongeluk een pijnlijke rug over. Toen hij voorzitter van de Tweede Kamer werd. liet Iffj met het oog op zijn blessure in de grote stoel van de kamer voorzitter een speciaal klein stoeltje maken, opdat hij de lange vergadering zo pijnloos mogelijk kon uitzitten. BIJ Mechelen, ter plaatse van het onge luk. heeft de E-10 tweemaal drie rijstro ken. Volgens de rijkswacht ln Mechelen had de tegenligger al geruime tijd op de verkeerde rijbaan gereden, mogelijk al vanaf Antwerpen. Het ongeluk gebeur de bij een ultnt, maar volgens de rijks wacht was Vondelings auto deze uitrit al voorbij toen hij frontaal werd aange reden. Volgens de rijkswacht is het de eerste keer dat hier een ongeval plaats had dat werd veroorzaakt door een spookrijder. Het is nog een raadsel hoe de man op de rijbaan terechtkwam waar Vondelings Mercedes, 'waarschijnlijk met hoge snelheid, richting Brussel reed. Er was woensdagavond een lichte mist. maar verder waren de weersomstandigheden redelijk goed, aldus de rijkswacht in Mechelen. De overgebleven acht Nederlandse so cialistische leden van Europese parle ment hebben nog geen kans gehad te bespreken wat er moet gebeuren rond de opvolging van dr. Vondeling als vi- ce-voorzitter van het Europese parle ment, „De beslissing zal waarschijn lijk pas over anderhalve week worden genomen als wij opnieuw als fractie bijeenkomen. Voor zover ik het echter kan beoordelen zit geen van ons erom te springen om vice-voorzitter te wor den". Dit verklaarde donderdag het Neder landse socialistische lid van het Euro- De kans om op de verkeerde rij baan van een autosnelweg (die zich van elk ander wegtype onder- scheldt doordat de rijbanen vrij zijn van kruisingen en tegenliggers) te komen is op het totaal van 5000 op- en afi-ltten bij autosnelwegen zeer groot Zo groot dat Rljkswa- terstaatop een vraag naar hun aan tal antwoordt: „Daar beginnen we niet aan. Dan zouden we twee da gen moeten tellen". Een ontmoedi gende reactie van de dienst die in de Tweede Kamer ministers al Ja renlang de verzekering laat geven dat zlj.'alles' ln het werk stelt om de levensgevaarlijke punten, black spots, weg te werken. Eind 1971 kwam de ANWB's Auto kampioen met de vraag: „Hebt u zich daar ook wei eens vergist?" Gesteld werd dat er nogal wat frontale botsingen ontstonden vanuit files, terwijl de weghelft voor het tegemoetkomende ver keer leeg leek. Aan mensen die zul ke ervaringen hadden, werd ge vraagd hun bevindingen te rap porteren. De uitkomsten, die ln de lente of zomer van 1972 werden gepubli ceerd, brachten evenwel een heel ander beeld. Er kwam uit dat weg gebruikers die onder zulke omstan digheden een frontale botsing had den veroorzaakt, op een of andere, niet verklaarbare wijze waren gaan 'geloven' dat zij op een autosnel weg zaten. Aan het beeld van de weg. voornamelijk door de stoffe ring van de aan autosnelwegen zo eigen vangrails aan de linkerkant, hadden zij het besef verloren op een weg te zitten waar zij tegenliggers konden verwachten. De spookrij der bestond nog niet. Om het verschijnsel op te vangen,' is in de meeste staten van de VS een poging gedaan het wegtype voortdurend herkenbaar te ma ken. Op autosnelwegen is de mar kering met gele verf uitgevoerd, op alle andere met witte verf. In combinatie met de vluchtstrook, die voor rechtshoudend verkeer gewoonlijk aan de rechterkant DEN HAAG - Zowel in Nederland als in kringen van het Europese Parlement is de dood van Vondeling als een slag ervaren. De Tweede Kamer stelde haar vergadering na het bekend worden van het overlijden uit om in een speciale vergadering haar vroegere voorzitter te herdenken. De fractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer, Den Uyl, noemde Vondeling de „verpersoon lijking van de PvdA, misschien meer dan wie ook". Namens de regering werd de herdenking van oud-kamervoorzitter Anne Vondeling btjgetooond door minister-president Van Agt en minister Pais van onderwijs. loopt, zou een autorijder» i- reet moeten kunnen wek goed zit of fout Maar zo eenvoudig is hetk weer met. Van onervaren.! ,m en dronken rijders kan in held niet worden veraacM op zulke 'vakmatlgheden' dan wel witte strepen,enri) aan de rechterkant zulle Zelfs niet in Nederland.» strooksrijbanen (zoals i Burgerveen) zowel links a van de rijbanen van vlucht zijn voorzien. Dit alles speelde geenrolbij 'm geluk dat aan dr. Vondelin 5V ven heeft gekost. Rljkn Vertinden uit Mechelen, handelend ambtenaar nacht bij de wrakstukken de. zegt: „De wegverüchünL de. er was geen mist of nj zicht was onbeperkt Dei weg van Antwerpen naar in 1972 in gebruik genou genoeg geheel tweemaal dl en", aldus Verllnden,Jiet ste keer dat zich op deze ongeluk heeft voorgedaan' 'li Een analyse van tegcnslr den in Cal ifornië heeft uil dat overmatig drankgebr zichzelf al de oorzaak de meeste verkeersonpll de VS-driekwart van alle spookbotsingen heeft zaakt. De resterende 25 komt grotendeels voor r van bejaarden en in mind door een samenloop van zoals duisternis of sled r'j Spookrijders veroomakl lifornié van 1961 tot 1961 J ge ongevallen met 127dod ernstig gewonden. Het beeld dat de anaJyseln nlë heeft opgeleverd.stem met de indrukken vandeAj1"1 verkeersdienst va jn Driebergen. „Soms heb je wekenlana melding, en dan weerwnf na elkaar". Maar hoevtt zijn, Is niet bekend. Dat werehhijaldus Den Uyl. „omdat hij. bezeten van de politiek, de publieke zaak m de hele naoorlogse periode in ons land heeft gediend. Hij geloofde in de waarde en de waardigheid van de politiek en hij verdedigde de politiek tegenover de sceptici, tegenover al die genen die het politieke bedrijf maar half vonden. Hij stond er voor. Hij heeft de PvdA in vrijwel alle denkbare functies gediend: partijvoorzitter ln een kritieke periode, fractievoorzitter, tweemaal minister". ..Lang voordat de filosofie over de in vloed vein de basis opgang deed. had hij een zeer intensief contact met zijn eigen gewest, met de gewone burgers in zijn eigen streek. Hij was een man goed voor zijn vrienden. Een Fries vol ingehouden emotionaliteit. Zeker niet los van senti mentaliteit. Met dat gevoel voor mense lijke verhoudingen, maar een man ook met een heel sterk moreel. Door geen tegenslag te knakken" .Hen gedreven man vol levenslust en levenswil. Dan is het bitter om te erva ren hoe dat plots is afgesneden. Wij in de PvdA. in het bijzonder zfjn vrienden, zijn verslagen, maar ook vol dankbaar heid zijn vrienden te zijn geweest, hem dertig jaar te hebben meegemaakt. Hij is voor meerdere generaties een voor beeld en een vriend geweest". CDA De fractievoorzitter van het CDA. Lub bers, noemde Anne Vondeling een im mer respect afdwingende parlementa riër, markant, „een generatie lang voortdurend in beweging. Namens ons allen zei Klelsterlee bij An- nes afscheid als kamervoorzitter Het ga u wel, en hij voegde daar aan toe: ga met God. God heeft Anne nu tot zich genomen. Anne Vondeling ls zich tot dit overrompelende einde blijven geven voor de publieke dienst. Hem is veel dank verschuldigd, die dank en bet res pect voor hem moeten ons nu sterken en verder lelden", aldus Lubbers. pese parlement Eisso Woltjer. Hij dacht dat de belangstelling onder de Neder landers ook wel klein zal zijn nu er toch al een landgenoot, de vertegenwoordi ger van D '66 Arie de Goede. In het bu reau. het dagelijks bestuur van het par lement zitting heeft Opvolger van Vondeling als lid van de socialistische fractie in het Europese parlement wordt mevrouw P. JVlehoff- Maag uit Glimmen. Zij is de eerstvol gende op de lijst Woltjer verwacht dat. alhowel er nog geen overleg is geweest haar komst naar Straatsburg automa tisch zal verlopen. Voor de opvolging van Vondeling als vice-voorzitter van het parlement voor ziet het reglement in een kandidaatstel ling door de socialistische fractie. Ge bruikelijk zou zijn dat deze kandidaat opnieuw een Nederlander zal zijn. Dit hoeft echter niet Een geëmotioneerde Den Uyl in de tweede kamer.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1979 | | pagina 4