PROVINCIALE ZEEUWSE C!
Kabinet kwam nog niet tot besluit
over afsluiting van de Oosterschelde
„REGERING TE ROYAAL MET
EXTRA AARDGASOPBRENGST"
Aardgaswinst Shell
en Esso 700 miljoen
Ford wil 5 procent
belastingtoeslag
Lange en ver
velende zit
AKKOORD
IN SANTO
DOMINGO
MINISTER DUISENBERG WIL EERST MEER GEGEVENS
}BER Iff
217e jaargang - no. 237
Woensdag 9 oktober 1974
ftantlijn
rond het
inenhof de
marathon b'>
gonnen: de algemene be-
schouwingen over de rijks-
j J begroting. Er zijn een klei-
ne vijfentwintig sprekers,
/erdeeld over vier dagen. Eigenlijk
zouden deze dagen het hoogtepunt
moeten vormen van het parlementai-
j jaar, maar dat zijn ze allerminst.
Dat kan ook moeilijk bij een derge
lijk aantal sprekers: deze meer dan
twintig kamerleden zorgen voor woor
den, woorden en nog eens woorden,
zelden boeiend voorgedragen. Voor
diegenen die dit alles professioneel
moeten meemaken, komen de vier da
gen neer op een harde en tot veel
verveling aanleiding gevende zit. En
dan doelen we nog niet eens op de
verslaggevers van de parlementaire
pers. maar vooral op de leden van het
kabinet. Zij zijn vier kostbare dagen
kwijt, ze zitten maar te zitten, want de
beantwoording geschiedt door de mi
nister-president en de minister van
financiën. Voor de overige bewinds
lieden zijn het vier onproduktieve da
gen
Nu mag men bij een democratie niet
uitsluitend spreken in termen van
'nuttige produktie': bij deze algemene
beschouwingen gaat het om een reeks
factoren waarvan het gewicht moei
lijk meetbaar is. Op zichzelf is het ze
ker zinvol dat kabinet en tweede ka
mer elkaar ontmoeten bij het begin
van het parlementaire jaar teneinde
na te gaan hoe precies de verhoudin
gen liggen. Want dat is het voornaam
ste doel van deze ontmoeting: uit de
veelheid van woorden moet het kabinet
de essentie halen om die vervolgens in
politieke machts
verhoudingen te
vertalen. Op die ma
nier komt net te
weten waar voor
zichtigheid moet
worden betracht en waar met volle
kracht vooruit kan worden gegaan.
Overigens gaat het niet alleen om de
krachtmeting tussen regering en parle
ment, maar ook om de verhouding tus
sen de partijen, in het bijzonder de re
geringspartijen. Hier geldt eveneens
dat men duidelijk maakt -wat. men aan
elkaar heeft. Een aantal uitlatingen van
fractievoorzitters gisteren had duide
lijk deze functie. Van Thijn bijvoor
beeld met zijn opmerkingen over de
noodzakelijkheid om tot machtsver
schuivingen in de Nederlandse sa
menleving te komen een uitdaging
kennelijk aan de andere regeringspar
tijen om daaraan mee te werken;
voorts Andriessen met zijn betoog aan
het adres van de PvdA, namelijk dat
zij bereid moet zijn compromissen te
sluicen Ook zijn opmerkingen over
het CDA-verband en de relatie te dien
aanzien met de CHü waren in dit op
zicht niet van belang ontbloot.
Vertaald in harde termen van poli
tieke macht hoeft het kabinet
slechts een paar sprekers zorgvuldig
te beluisteren. In de eerste plaats ae
belangrijkste opposant. Wat zegt Wie
gel, maar vooral ook: hoe reageren
met name KVP en AR op het betoog
van Wiegel. Daaruit valt immers de
verhouding KVP-AR enerzijds en de
VVD anderzijds af te leiden, een ver
houding die van het grootste belang
is voor beleid en voortbestaan van dit
kabinet. Verder is Kruisinga van be
lang en hier geldt, nog weer sterker'
wat zeggen AR en KVP op zijn be
toog? Zal het Christen-Democratisch
Appel een politieke realiteit worden
en zal zich dat mede manifesteren je
gens dit kabinet? Voorts gaat het met
name om net betoog van de PvdA-frac-
tievoorzitter: hoe worden zijn opmer
kingen teruggekaatst door de andere
regeringspartijen, valt daar iets uit
af te leiden voor een verdere samen
werking. eventueel ook na dit kabiner-
Den üyl? Om dit alles gaat het bij dit
hele spel van deze vier dagen. Er mo
ge nog zoveel veranderd zijn de afge
lopen jaren, het patroon is nog altijd
hetzelfde; het gaat om links en om
rechts en om de houding van de mid
denpartijen daartussen.
Nu wil dat niet zeggen dat de woord
voerders van de andere partijen
wel vergeten kunnen worden, maar
hun opmerkingen spelen een rol van
geheel andere aard: zij leggen be
paalde persoonlijke en principiële ac
centen, die van belang zijn voor de
voortzetting van het beleid. Er valt
bijvoorbeeld uit af te leiden hoe bij
bepaalde omstreden onderwerpen de
niet-regeringspartijen de machtsver
houdingen zullen beïnvloeden. Voor
het voortbestaan van het kabinet-Den
Uyl is echter hun bijdrage aan het de
bat op alt ogenblik niet van primair
belang. Iedereen in politiek Den Haag
weet overigens wel ongeveer hoe de
verhoudingen op dit ogenblik rond
het kabinet liggen. Met een vrij grote
zekerheid kan worden voorspeld dat
het zonder veel kleerscheuren uit de
ze marathon te voorschijn zal komen.
Ook daarom is het een lange en verve
lende zit; de uitslag is tevoren bekend.
Einde gijzeling
SANTO DOMINGO (RTR) De guer
rillastrijders die elf dagen lang zeven
gijzelaars vastgehouden hebben in het
Venezolaanse consulaat in Santo Do
mingo. hebben dinsdag hun eisen laten
vallen en het aanbod van een vrijgelei
de uit het land aanvaard.
Dit is bekendgemaakt door de Ameri
kaanse ambassadeur. Robert Hurwitch,
nadat hij met de leider, Eadharnes
Mendez, had gesproken.
OPPOSITIE PLEIT VOOR ZUINIGER BELEID, ONDERZOEK
NIEUWE ENERGIEBRONNEN EN BELASTINGVERLAGING
VALENCIA, CALIFORNIE
renhoge vuurballen schieten de
lucht in tijdens een enorme brand
in zes tanks op een Exxon-rafjina-
derij in Valencia. De oliebrand
ontstond door blikseminslag tij
dens de eerste zware regenval van
het seizoen. De schade bedraagt
Weveer 550.000 gulden.
BEPERKING OLIE-INVOER
WASHINGTON (ANP) Fresi-
dent Ford heeft het Amerikaan
se Congres gevraagd in te stem
men met een belastingtoeslag
van vijf procent voor onderne
mingen en voor de middelmati
ge en hogere inkomensgroepen
ter bestrijding van de inflatie in
de Verenigde Staten. De toeslag
zou op 1 januari voor een jaar
moeten ingaan.
Hij stelde bovendien voor de olie-
invoer tot het einde van het komende
Tet, een mi'joen vaten (al59
E' te beperken om de Verenigde
Maten minder afhankelijk te maken
leverantie- 611 onzekere buitenlandse
f llmÜÜ3 Gespraak tot een gezamenlijke
vergadering van Huis van Afgevaar
digd" en Senaat stelde de president
voor de belastingtoelage te
Iw begmnen bij belastbare inko-
roens van 10.000 dollar voor gezinnen
van vier personen en 5.450 dollar voor
alleenstaanden.
Ford stelde verder een verhoging van
investeringsaftrek voor onderne-
&V00r alsmede hulp aan de
ïffomgbouw, vergroting van de pro-
van levensmiddelen om de prij-
®en omlaag te brengen en vrijwillige
pezumigingen op het verbruik van
jeizme en andere brandstoffen.
e president drong aan op aanvaar-
J ring van een veelomvattend program-
,ma,atreselen om de stijging
ue kosten van het levensonder-
Nieuws uit Zeeland op de
Pag. 2,4,5,6 en 7;
Binnen- en buitenlands
nieuws op de pag. 1, 3, 7 en
9;
Sport op pag. 11;
Radio en televisie op pag. 13;
Financieel nieuws op pag.
15.
houd af te remmen, de trage ontwik
keling van de economische bedrijvig
heid te overwinnen, de werkloosheid
te verminderen en de daling van de
effectenkoersen tot staan te brengen.
President Ford deelde mee dat dins
dag een groep regeringsfunctionaris
sen onder leiding van presidentieel
adviseur William Eberle naar Canada,
Europa en Japan is vertrokken om
daar te praten over het nieuwe ec<
mische beleid van de Amerikaanse
regering en over de manier waarop
de Verenigde Staten en andere landen
elkaar kunnen helpen bij het bestrij
den van de inflatie en de economische
verwikkelingen in de wereld.
Ford wil dat nieuwe elektrische cen-
(Zie slot pagina 3 kolom 2
00K NOG BEZIEN OF
UITSTEL AFSLUITING
AANVAARDBAAR IS
(Van onze Haagse redacteur).
DEN HAAG Het kabinet is
dinsdag niet tot een besluit ge
komen over de afsluiting van de
Oosterschelde met een caisson-
dam, waarin een stormvloedke
ring wordt gebouwd. Minister
Duisenberg van financiën wil
over meer gegevens beschikken
voor hij zijn standpunt bepaalt
over de miljardenuitgave, die
met de bouw van de dam en de
daarmee samenhangende wer
ken gemoeid is. Bovendien moet
het kabinet nog bezien of een
uitstel van de afsluiting van de
Oosterschelde met 7 jaar aan
vaardbaar is. Het plan, dat de
regering nu voor ogen staat zal
namelijk pas in 1985 in plaats
van in 1978 geheel kunnen zijn
gerealiseerd.
Minister Westerterp van verkeer en
waterstaat, die vorige week op een
CDA-bïjeenkomst in Brabant ver
klaarde dat dinsdag een definitieve
beslissing genomen zou worden, liet
weten dat men nu in ieder geval in de
maand oktober wil besluiten wat er
met de Oosterschelde zal gebeuren.
De bewindsman was niet bereid ver
dere inlichtingen te geven over het
plan, dat in het kabinet op dit mo
ment de grootste voorkeur heeft.
De beslissing die de regering binnen
enkele weken wil nemen zal volgens
kringen rond het kabinet niet alleen
betrekking hebben op de -wijze van
afsluiting, maar zij zal gaan over een
serie van werken;
De aanleg van een dam met cais
sons, die in de stroomgaten worden
voorzien van kleppen, die bij storm
kunnen worden gesloten.
De aanleg van een aangepaste oes-
terdam en een Philipsdam in het
oostelijk gedeelte van de Oosterschel
de
O De aanleg van een nieuw kanaal
door Zuid-Beveland, noodzakelijk voor
de afwatering van West-Brabant en
om de vrije doorvaart van de Gentse
scheepvaart, te verzekeren.
De verbetering van een aantal dijk-
gedeelten langs de met een caisson-
dam afgesloten Oosterschelde
Volgens globale berekeningen, die in
parlementaire kringen in Den Haag
wordt gemaakt, zal met al die werken
samen een bedrag van tegen de vier
miljard gulden zijn gemoeid. De aan
leg van de caissondam met storm-
stuw en de dijkverbetering zullen te
zamen ongeveer 2 miljard gulden kos
ten de aanleg van een nieuw Beve-
lands kanaal en de aanleg van de
oesterdam en de Philpsdam met bij
komende werken, zoals sluizen en
bruggen tegen de twee miljard gul
den.
Minister Duisenberg heeft tegen het
nieuwe plan niet zonder meer nee
gezegd, maar hij wil zich, z-o stelde
men in kabinetskringen dinsdag, wel
nader beraden voor hij zijn fiat geeft.
Bovendien wil hij meer inzicht heb
ben over de omvang van de onder
houdswerken voor de caissondam. Hij
wil niet akkoord gaan zonder dat hij
weet hoe zwaar de last zal zijn, die in
de toekomst op de begrotingen zal
drukken voor het project. Vanuit het
kabinet werd dinsdag gemeld, dat er
geen sprake is van een conflict tussen
minister Westerterp van verkeer en
waterstaat en zijn collega van finan
ciën.
Hoge kosten
Het kabinet ziet zwaar'op tegen de
hoge kosten, die in de toekomst ten
slotte op alle begrotingen zullen druk
ken. Het nieuwe plan heeft niettemin
volgens ingewijden wel goede kansen.
De bouw van de caissondam met
stormstuw geeft een grote mate van
veiligheid, omdat het neerkomt op
een complete afsluiting op momenten
als dat nodig is. Bovendien blijft de
getijdebeweging bewaard. Verder is er
geen wetswijziging nodig, omdat aan
het uitgangspunt van de Delta-wet
afsluiten van de zee-arm geen ge
weld wordt gedaan. En tenslotte
en dat is een belangrijks factor
meent de rijkswaterstaat dat de dam
inderdaad goed te bouwen is.
In het kabinet is in de afgelopen
weken een aantal mogelijkheden ter
sprake geweest: De bouw van een
stormvloedkering zoals in de Haring
vliet is gemaakt. De bouw van een
caissondam zonder meer, waarbij dan'
dijkverhogingen op grote schaal zou
den moeten worden toegepast en het
plan voor de bouw van een caisson-j
dam waarachter eventueel later een'
stormvloedkering zou worden ge
bouwd. Op dit moment is alleen het
plan voor de caissondam met storm-:
stuw in bespreking. Een kering zoals'
in het Haringvliet is nog veel kost-|
baarder dan 1,5 miljard en de andere
plannen houden in dat er teveel dij
ken zouden moeten worden verhoogd
en dat daarmee niet de vereiste veilig-
heid bereikt zal worden.
(Van onze parlementaire redactie).
DEN HAAG Een meerderheid van de tweede kamer heeft de regering dinsdag verweten te royaal
om te springen met de extra aardgasbaten. De stijging van de overheidsuitgaven met 23 procent
(waarvan 8 procent reëel) is volgens KVP, ARP, CHU, VVD, DS'70, SGP en GPV veel te hoog. De
meevaller van 2,5 miljard gulden zou volgens deze partijen gebruikt moeten worden voor belasting
verlaging en onderzoek naar nieuwe energiebronnen.
VVD-leider Hans Wiegel verweet het ka
binet 'potverteren' en DS'70-lelder Drees
voorspelde een nieuwe energiecrisis
met daarnaast een financiële crisis als
het kabinet niet wat zuiniger zou zijn
en probeert zich wat de energievoor
ziening betreft onafhankelijk te ma
ken van de Arabische landen. De
christelijke partijen meenden dat d?.
aardgasbaten gebruikt hadden moeten
worden om de belastingdruk de ko
mende jaren gelijk te houden. De
linkse partijen hadden geen proble
men met de grote uitgavenstijging,
maar zeiden wel de aardgasprijzsn
voor de kleinverbruikers te hoog te
vinden. -
Ook met betrekking tot de werk
loosheidsbestrijding en de inkomens
politiek kreeg het kabinet tijdens de
overigens matte algemene, beschou
wingen kritiek te verduren. De linkse
partijen verwachten van de regering
en directer optreden van de overheid
door deelnemingen in bedrijven en
overheidsbedrijven. KVP, ARP, CHU
en WD spraken zich duidelijk uit
voor verlichting van de lasten voor
het bedrijfsleven. PPR-leider De Gaay
Fortman wilde een premie zien op het
handhaven van arbeidsintensieve ta
ken in de onderneming, zoals een
loonkostenaftrek voor bedrijven.
'Ongecoördineerd'
De inkomenspolitiek van het kabi
net berust volgens de meeste partijen
in de tweede kamer op een aantal,
ongecoördineerde maatregelen. Zowel
regerings- als oppositiepartijen daag
den het kabinet uit snel met de
inkomensnota %ran minister Boersma
te komen. PvdA-leider Van Thijn, die
daar ook om vroeg, was wel tevreden
over de bereikte resultaten. „In ieder
geval is het minimumloon vorig jaar
met vijf procent gestegen en hebben
de inkomens boven 60.000 gulden twee
procent minder gekregen".
De positie van het midden- en klein
bedrijf en van de land- en tuinbouw
baarde KVP, ARP, CHU en VVD ook
nogal wat zorgen. De CHU kondigde
een motie aan, waarin gevraagd
wordt om herinvoering van d,?, zelf
standigenaftrek (die ook al gegolden
heeft in 1971 en 1972)- De WD
diende een motie in waarin het ka
binet gevraagd wordt om de tafel te
gaan zitten met zelfstandigen en land
bouwers om te komen tot een zelfstan
digenaftrek, fiscale voarzieningen voor
de voorraadfinanciering en volledige in
voering van de fiscale oudedagsreser-
vering op 1 januari van het komend
jaar.
Moties
Drees 'probeerde de kamer te bewe
gen tot een uitspraak over een migra
tie,regeling voor Surinamers die naar
Nederland komen door hierover een
motie in te dienen. Hij vindt dat het.
in het belang van beide landen is dat.
een halt wordt toegeroepen aan de
uittocht uit Suriname. Ook VVD, SGP
GPV pleitten daarvoor. KVP-leider
Andriessen geeft de voorkeur aan een
„tweezijdige beheersing van de migra
tiestroom, gepaard gaande met steun
aan Suriname". De Gaay Fortman wil
de van een afremming echter niet
weten. „We moeten nu bewijzen dat
de rassendiscriminatie niet meer be
staat", argumenteerde hij.
Veiligheid
WD, KVP, ARP, CHU, DS'70, SGP
en GPV spoorden het kabinet aan te
komen tot een sterker politieapparaat
(Zie slot pagina 3 kolom 2
OVER LAATSTE VIJF JAAR 2,3 MILJARD
(Van onze parlementaire redac
tie).
DEN HAAG De oliemaat
schappijen Shell en Esso hebben
vorig jaar ruim 700 miljoen
netto-winst gemaakt met de
winning en verkoop van Neder
lands aardgas. Over de laatste
vijf jaar bedraagt de totale net
to-aardgaswinst van beide maat
schappijen circa 2,3 miljard.
Dat betekent, dat Shell en Esso
de investeringen in de aardgas
winning, die worden geschat op
1500 miljoen, ook volledig heb
ben terugverdiend. De op
brengst van de komende 20 jaar
zijn voor hen dan pure winst.
Tot dusver waren de winstcijfers
van de maatschappijen, die deelnemen
aan de aardgaswinning in Groningen,
zorgvuldig geheim gehouden.
Op grond van de (wel bekende)
opbrengst van de vennootschapsbelas
ting, die elke onderneming in Neder
land moet betalen, heeft de belasting
deskundige mr. F. de Kam echter
uitgerekend, hoe groot de winst voor
de staat en de oliemaatschappijen
ongeveer moet zijn. Mr. De Kam,
medewerker van de Tweede-Kamer
fractie van de PvdA, komt daarbij uit
op een opbrengst voor de overheid
van f 5 miljard en voor de maatschap
pijen Shell en Esso van f 2,2 miljard.
Daarbij moet nog worden opgeteld de
winst van de Gasunie, die over de
laatste twee jaar f 140 miljoen be
droeg. Hiervan is de helft voor de
staat en de helft voor Shell en Esso
samen.
De winning van het Groningse aard
gas is in handen van de combinatie;
NAM (60 procent) en DSM (40 pro-1
cent). In de NAM wordt door Shell,
en Esso voor elk 50 procent deelger.o-|
men. Van de winst kreeg de NAM;
oorspronkelijk 60 procent, en DSM
40 procent. Omdat de helft van d?..
winst van de NAM naar de staat gaat
in de vorm van een winstaandeel enj
vennootschapsbelasting blijft voor de
staat een winst over van 30 procent
plus de 40 procent van de Staatsmij
nen (DSM). Vanaf 1972 krijgt de
staat bovendien 85 procent van de
meeropbrengst van het aan binnen
landse grootverbruikers geleverde
gas.
Met Ingang van volgend jaar wordt
een nieuwe ingewikkelde regeling van
kracht die een verdere vergroting van
het staatsaandeel inhoudt. Toch blijft
er volgens mr. De Kam voor de
oliemaatschappijen Shell en Esso nog,
genoeg over. Tenminste, zo zegt hij.
als men f 350 miljoen per maatschap
pij per jaar genoeg vindt
