PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
AFGEZANTEN DE SPINOLA
VOOR ONDERZOEK IN
MOZAMBIQUE
Seizoeninvloeden zorgden in augustus
voor lichte daling van de werkloosheid
PROTESTEN TEGEN
AMNESTIE VOOR NIXON
Werkloosheid
weer toegenomen
van zeeland
Ford naar Japan
Gralie bij
voorbaat
NOP uitgesloten
van verkiezingen
in West-Berljn
I
Pagina 2
517e jaargang - no. 212
Dinsdag 10 september 1974
WASHINGTON: Maandag keerde
Itrry Terhorstde ex-verschei
wit», president Ford, terug naar
lijn Washingtonse kantoor van
'The Detroit News'waar hij al
weer tot over zijn oren in het
werk zat. Terhorst, van Neder--
landse afkomst, nam ontslag als
perschef omdat hij het niet met
zijn geweten in overeenstemming
kon brengen, dat Ford ex-presi
dent Nixon gratie had 'verleend.
NOG GEEN POGING REBELLIE TE BREKEN
LISSABON, LOURENCO MARQUES (RTR, AFP, DPA) Twee
afgezanten van de Portugese president, De Spinola, zijn maandag
naar Mozambique gezonden voor een onderzoek ter plaatse ter
wijl de regering poogt te voorkomen dat de rebellie van blanke
kolonisten zich ontwikkelt tot een grote crisis.
In een officieel communiqué wordt gezegd dat luitenant-kolonel
Dias de Lima en een niet met name genoemde marine-officier de
situatie zullen analyseren teneinde maatregelen te kunnen nemen
ter normalisering van de situatie.
Maar 48 uur na het uitbreken van het verzet poogt de regering
nog steeds de zaak niet op de spits te drijven, kennelijk hopend
dat er een oplossing kan worden gevonden zonder een explosie
van geweld op grote schaal.
LOURENCO MAROUES (Mozam
bique): Blanke betogers zwaaien
plakkaten en vlaggen tijdens een
demonstralie in de Mozambikaan-
se hoofdstad ten gunste van de op
standige blanke kolonialisten, die
zich kanten tegen een exclusief be
wind van het Frelimo in Mozam
bique.
De afgezanten zijn 's avonds weer r
Lissabon vertrokken, na een bespreking
met acht vertegenwoordigers van de
opstandige beweging 'Vrij Mozambi
que'. In het communiqué werd geen
melding gemaakt van de moeilijkheden
maandag in de Mozambikaanse haven
Beira waar Portugese troepen schoten
over de hoofden van demonstranten en
handgranaten ontploften onder de me
nigte.
Ook radio en televisie maakten geen
melding van de gebeurtenissen in Bei-
ra. Volgens welingelichte leringen kre
gen deze media opdracht van de rege
ring geen berichten van buitenlandse
persagentschappen over Mozambique
te. verspreiden. Sedert zondagavond
omsingelden troepen het hoofdkwar
tier van radio en televisie.
De Portugese regering staat in voort-
PERS CHEF TERHORST METEEN AFGETREDEN
WASHINGTON (AFP, RTR, UPI) Het besluit van de Amerikaanse president Ford om oud-pre
sident Nixon amnestie te verlenen is door de Amerikanen niet onverdeeld gunstig ontvangen. Zon
dagavond nam de perschef van het Witte Huis, Gerald Terhorst, ontslag als protest tegen de maat
regel. Duizenden Amerikanen belden maandag het Witte Huis op om van hun ongenoegen blijk te
geven en in Pittsburg, waar president Ford een rede kwam houden, werd hij ontvangen met leuzen
als 'hst recht is dood' en 'vervolg Nixon.' Leden van het huis van afgevaardigden en de senaat
hebben zich niet bijster ingenomen getoond met de stap van de president. „Het lijkt erop", zo werd
gezegd, „dat zijn wittebroodsweken met het congres voorbij zijn."
Een lid van de staf van Leon Jaworski,
de speciale openbare aanklager in de
Watergate-affaire, heeft ontslag geno
men. Hoewel hij dit niet met zoveel
morden verklaarde wordt algemeen
Meenomen dat het ontslag het gevolg
b van het besluit van president Ford
njn voorganger Nixon van verdere ver-
Rising iii de Watergate-zaak te vrijwa-
Mp Lacovara, adviseur van Jawors-
diende zijn ontslag in na wat wer.d
tehreven als een 'verhit onderhoud'
K de openbare aanklager.
ÏS voorzitter van de grand jury in-
Sa Watergate, Vladimir Pregelj,
sft gezegd dat sommige leden van de
5 zich door de amnestie gratie aan
'verraden' voelen. Zij zouden
fiwegen het bewijsmateriaal dart zij
^ai Nixon hebhen verzameld open-
te ie maken.
Mij zei dat verscheidene juryleden
ra over de stap van Ford benaderd
tenen en dat hun reacties varieerden
va 'diepe teleurstelling, tot grote woe-
Hij wist niet of alle 23 juryleden
sm over dachten.
«n communiqué zegt de afgetre-
te perschef Terhonst, die een goede
raid is van de president, dat deze
tet eer en geweten heeft gehandeld.
het is ook een gewetenszaak van
tezelf om mijn ontslag in te dienen",
aiiisTerhorst.
Mdeiit Fora verklaarde zondaga-
Wl dat hij het besluit van zijn
ipchef diep betreurde, maar diens
raidpunt begreep. In een vraagge-
met een verslaggever van UPI
sraaarde Terhorst niet te weten hoe
•ju oet gratiebesluit zou kunnen ver
teilen zonder dat er een amnestie is
dssondigd voor degenen die op
Ü&d van gewetensbezwaren niet wil-
001 deelnemen aan de oorlog in Viet-
teii en voor Nixons medewerkers
r8 op dezelfde manier als Nixon
°|fr Watergate-zaak hebhen gele-
6 laak van Terhorst is tijdelijk over
komen door zijn. plaatsvervanger
SP i ll6n- Deze maakte maandag
«send dat president Ford het plan
wi' amnestie voor de dienstweige-
:s deserteurs in de ijskast heeft
nieuws op de pag.
M, 5,6 en 7;
Binnen- en buitenlands
nieuws op de pag. 1, 3 en 9;
Sport op pag, li;
Pmaneieël nieuws op pag.
Radio en tv op pag. 13.
Grondwet
Rechtsgeleerden velschillen van me
ning over de grondwettigheid van
Ford's besluit. Maar Raoul Berger,
een prominent rechtsgeleerde aan de
Harvard-universiteiit, verklaarde dat
de grondwet de president wel degelijk
de bevoegdheid geeft zowel voor als
na een veroordeling gratie te verle
nen. Berger was echter van mening
dat de stap van Ford de eerbied voor
de wet ondermijnt en een gevaar
betekent voor de instandhouding van
het democratische stelsel.
President Ford heeft tot amnestiële
gratie voor Nixon bestoten, nadat de
speciale aanklager in de Watergate-
zaak, Leon Jaworski, hem had meege
deeld dat de oud-president wij wel
zeker zou worden aangeklaagd. Dit
heeft Philip Buchen, juridisch adviseur
van het Witte Huis, bekendgemaakt.
Jaworski had voorts verklaard dat de
samenstelling van een jury onder de
huidige omstandigheden misschien
wel meer dan een jaar zou duren.
De amnestiële gratie voor Nixon be
treft slechts de periode tot zijn aftre
den op 9 augustus. Dit betekent dat
hij zich niet zal kunnen onttrekken
aan bevelen om stukken af te staan
of om als getuige te verschijnen. In
dit verband zei Buchen dat Nixon
waarschijnlijk gehoor zal moeten ge
ven aan de oproep uit naam van zijn
voormalige medewerker John Ehrlich-
man om als getuige te verschijnen in
het proces dat op 30 september be
gint. Daarin moeten Ehrlachman en
vijf anderen zich verantwoorden we
gens pogingen om het Watergate-
schandaal in de doofpot te stoppen.
De advocaat van één van de andere
beklaagden, ex-stafchef van het Witte
Huis, Haldeman, heeft maandag ge
zegd dat zijn cliënt recht heeft op
dezelfde behandeling als de oud-presi
dent.
Volgens goedingelichte kringen heb
ben de advocaten van Nixon toegege
ven dat de ex-president zal moeten
verschijnen bij dit proces. Nixon zou
zich nu niet meer kunnen beroepen
op het in het vijfde amendement van
de grondwet neergelegde rebht dat
(Zie slot pagina 3 kolom 6
durend contact met de bevrijdingsbe
weging Frelimo die ingevolge het za
terdag in Loesaka, Zambia, getekende
akkoord de leiding zal hebben in de
overgangsregeling die tot de afkondi
ging van de onafhankelijkheid op 25
juni volgend jaar zal functioneren.
Dissidente blanken die het voornaam
ste radiostation van Mozambique in
Lourenco Marques en andere belang
rijke punten in de stad bezetten
bleven oproepen uitzenden waarin zij
zich verzetten tegen de overdracht
van de soevereiniteit aan één partij.
De Portugese officiële redio zond een
verklaring uit van Frelimo-leider Sa-
mora Machel waarin gevraagd werd
om 'de uitroeiing van deze groep
misdadigers van de blanke bevolking
die poogt de minst verlichte sectoren
van de bevolking in haar dwaze avon
tuur mee te slepen."
Troepen
m gege-
tot herstel van de vrede in Lou
renco Marques. De regering zei troe
pen uit het noorden te zullen
Maar het uitblijven van een b
de stap tot nu toe demonstreerde de
aarzeling van de regering het vuren te
openen.
De Zuidafrikaanse radio-omroep
SABC meldde uit Johannesburg dat
de opstandelingen behalve het radio
station van Lourenco Marques ook dat
in Beira haden bezet. Na de gevech
ten waren er echter nog geen uitzen
dingen uit Beira geweest.
Volgens in Johannesburg ontvangen
persberichten controleren Portugese
militairen en leden van het Frelimo
de grens met het westelijke buurland
Malawi. Zij zouden infiltraties vrezen
van blanke vrijwilligers uit Rhodesië
of Zuid-Afrika die de opstandelingen
in Lourenco Marques te hulp zouden
komen.
De Rhodesische zaakgelastigde in Lis
sabon, bezocht maandag premier Gon-
calves om hem te verzekeren dat
Rhodesië geen steun aan de rebellen
zou verlenen.
Huurlingen
Het avondblad The Star' in Johannes
burg meldde maandag dat er een
geheime bijeenkomst was gehouden
van voormalige huurlingen in Kongo.
De oud-huurlingenmajoor Sam Cassi-
dy, sprak tegenover het blad met
klem tegen dat het doel daarvan was
weer een eenheid te vormen voor
inschakeling iri Mozambique.
Een regeringswoordvoerder in Lissa
bon noemde gisteravond de situatie in
Mozambique zeer gespannen,
Hij verklaarde dat het door de rebel
len bezette radiostation spoedig ont
ruimd zou moeten worden. De uitzen
dingen van de opstandige 'reactionai
ren' zouden de werking van een 'psy
chologische inflatie' hebben. Zij lieten
de sterkte van de opstandige bewe-
Zie slot paginr 3 kolom 4)
MINDER VACATURES
DEN HAAG De werkloosheid is in augustus opnieuw gestegen.
Evenals in juli nam het totaal aantal werklozen met ongeveer
6.000 toe. De totale geregistreerde arbeidsreserve ligt nu op
156.300 (voor seizoen gecorrigeerd). Ook de zuivere werkloosheid
steeg: met ruim 3^500 tot 135.000. Het aantal openstaande vacatu
res daalde verder: 74.400.
fiantlijn
Het aantal werkloze mannen komt over
een met 3,4 van de afhankelijke
beroepsbevolking, een percentage dat
ook eind juli werd berekend tegen
2,8 eind juni en 2.6 een jaar geleden).
Percentages voor vrouwen: nu 3.1,
tegen 2.3 een jaar geleden. Per provin
cie variëren de percentages van 1,9
tot 6,4. Volgens de laatst bekende
cijfers liepen er ruim 200 vergunnin
gen voor werktijdverkorting. Daarbij
waren 8300 werknemers betrokken, te
gen ruim 100 vergunningen met 5200
werknemers een maand tevoren.
Het aantal werkloze bouwvakkers
liep in augustus met enkele honder
den terug. De daling ging in augustus
vorig jaar veel harder. Ook in andere'
beroepsgroepen is de situatie over het
algemeen ongunstiger dan een jaar
geleden. Een uitzondering vormen het
horecapersoneel en de chauffeurs.
Het aantal langdurig werklozen
steeg tot ruim 32.000, ofwel meer dan
25 procent van het totaal. In augustus
1973 was het aantal langdurig werklo
zen bijna 29,000; dat was bijna 30
procent van het totaal. De verminde
ring in percentage ten opzichte van
het vorig jaar duidt niet op een
verbetering in de positie, maar op een
sterke aanwas van werklozen in het
laatste halfjaar. Sedert februari dit
jaar steeg het aantal met bijna 5000,
mannen en vrouwen bij elkaar.
Van de totale arbeidsreserve van
mannen waren eind augustus ruim
25.500 ofwel 24,6 procent jonger dan
23 jaar. Een jaar geleden bedroeg dit
aantal ruim 17.000, ofwel 21,3 procent.
In de arbeidsreserve van vrouwen is
een soortgelijke ontwikkeling merk
baar. Het aantal jongeren beneden 23
jaar in deze categorie was 49,3 pro
cent van het totaal.
De ongunstige ontwikkeling van de
werkloosheid onder jongeren komt
sterk tot uitdrukking in de leeftijds
groep 15 tot en met 18 jaar. De plaat
sing van schoolverlaters verliep tot
dusver niet zonder moeite. Voor meis
jes geldt deze situatie in nog sterkere
mate dan voor jongens.
WASHINGTON President Gerald
Ford zal in november een officieel be
zoek van drie dagen aan Japan bren
gen, zo heeft het Witte Huis dinsdag
bekendgemaakt. Het bezoek duurt drie
dagen en begint op 19 november. Mi
nister Kissinger zal Ford vergezellen.
VOORAL START VAN MOSSEL SEIZOEN GEEFT VEEL WERK
NOG STEEDS EEN
GROTE VRAAG IN
DE METAALSECTOR
MIDDELBURG De werkloos
heid onder mannen in Zeeland
is in de maand augustus
voornamelijk door seizoenin
vloeden gedaald. De werk
loosheid onder vrouwen nam in
vergelijking met de voorgaande
periode licht toe. In zijn totali
teit steekt Zeeland met het aan
tal werklozen landelijk gezien
gunstig af.
In cijfers gezien daalde het aantal
mannelijke werklozen in augustus van
2153 naar 1920, Het aantal vrouwen
dat bij de verschillende arbeidsbu
reaus staat ingeschreven, liep op van
595 naar 631. Daarnaast is er ook nog
een aanbod van ruim 200 part-timers.
Het karakter van de werkloosheid in
Zeeland is op dit moment in veel
gevallen nog vrij kortstondig. Van de
1920 werkloze mannen zijn er meer
,dan de helft korter dan drie maanden
werkloos. Van de zijde van het dis
trictsbureau voor de arbeidsvoorzie
ning in Middelburg wordt in de toe
komst toch een verslechtering in deze
situatie dus langduriger werkloos
heid verwacht.
De daling van de werkloosheid onder
mannen in augustus is voorai een
gevolg van het nieuwe mosselseizoen,
dat veel arbeidskrachten aantrekt, en
in mindere mate van de plaatsing van
de categorie schoolverlaters. Toch is
de daling dit seizoen aanmerkelijk
minder dan voorgaande jaren.
Het aantal van 1920 werkloze mannen
is echter een sterk versluierd cijfer.
In dit cijfer zijn ook de
personen in de sociale werk
voorziening, de minder-geschikten,
de arbeiders in de aanvullende
werkgelegenheid en de zogenaamde
schoolverlaters gerangschikt. Het aan
tal mannen dat in feite direct beschik
baar is op de arbeidsmarkt bedraagt
een kleine 1200.
Daarentegen blijft er van de zijde van
heit bedrijfsleven evenals in juli
een grote vraag naar arbeidskrachten.
Dat cijfer ligt bij mannen op bijna
1500, terwijl dit in augustus vorig
jaar nog geen 1000 bedroeg. De vraag
naar vrouwen neemt echter iets af.
Metaal
De vraag naar arbeidskrachten is ver
reweg het grootste in de metaalsec
tor. Daar ligt de vraag 4,5 keer boven
het aanbod. In totaal worden er op
dit moment maar liefst 792 metaalbe
werkers gevraagd, terwijl er in deze
sector 192 personen als werkloos
staan ingeschreven. In juli lag dit
cijfer met een vraag van 802
echter nog hoger.
Onderverdeeld is er dan de meeste
vraag van bankwerkers. Bij de ver
schillende arbeidsbureaus liggen er in
dit vak momenteel zo'n 150 vacatures.
Verder liggen er zo'n 100 aanvragen
voor pijp- 1
is er vraag naar zo'n 40 automonteurs
en heeft het Zeeuwse bedrijfsleven
plaats voor een zeventigtal elektrisch
lassers.
De arbeidssituatie in de bouwsector
wordt ook in Zeeland evenals in
het gehele land steeds minder
gunstig. Het aantal werklozen in deze
sector liep met een kleine 30 tot bijna
300 op. Normaal is er in deze periode
een daling van het aantal bouwvak
kers. Van de zijde van het districtsbu
reau voor de arbeidsvoorziening
wordt dit aan ook een 'onnatuurlijke
zaak' genoemd.
De verminderde bouw-activiteit heeft
ook rijn neerslag op het aanbod van
arbeidsplaatsen. De vraag naar bouw
vakkers nam in één maand met zo'n
30 af en bedroeg eind augustus niet
meer dan 139.
De situatie in de bouw ligt nog ongun
stiger wanneer blijkt dat het aantal
werklozen vooral ook zit in de sector
van het voorbereidende werk. Een
cijfer van 41 werkloze bouwkundigen
met bijna geen aanbod wijst
duidelijk op een terugname in het
aantal bouwplannen.
Ook in de grond-, weg- en waterbouw
is er sprake van een weinig rooskleu
rige situatie. Hoewel het aantal werk
lozen in augustus iets afnam, be
draagt dit in deze sector nog steeds
een 240, terwijl er nauwelijks aanbod
is van werk. Onder de werklozen
bevinden zich maar liefst 26 water
bouwkundigen, van wie velen met een
mts- of hts-opleiding.
De werkloosheid onder vrouwen is op
dit moment het grootst onder hei
kantoorpersoneel. Met een stijging
van 35 personen ritten er in c"
sector bijna 200 vrouwen zonder
werk, terwijl het aanbod afneemt.
Onder de ingeschrevenen ritten veel
schoolverlaters.
Ook voor de categorie
den wordt
ongunstiger. Het
deze groep stijgt aanmerkelijk en be-1
droeg eind augustus 95. Vooral vee!
schoolverlaters die in deze richting
zoeken, kunnen niet aan de slak. Ook;
voor de part-timers die vaak in deze;
richting zoeken, worden de mogelijk-
president Ford heeft snel
uji/ <-n genadiglijk gehan
lAvCi^'i deld: hij heelt zijn voor
L.Vj'vv ganger Nir.on gratie verleend
nog vóördat deze in staat
1°^! A van beschuldiging kon wor
den gesteld terzake van
eventuele misdrijven in de Water
gate-affaire. Een dergelijke gra
tieverlening is mogelijk in de
Verenigde Staten: ze wordt we!
meer toegepast en heeft een veel in
grljpender effect dan na een veroor
deling. In het laatste geval betekent
gratie namelijk dat een straf welis
waar wordt kwijtgescholden of ver
minderd, maar dat toch het vonnis
ln bepaald opzicht zijn werking blijft
behouden. Zo kent de Amerikaanse
wet openbare functies waarin een be
noeming niet mogelijk is van Iemand
die in een strafzaak is veroordeeld
Daaraan kan gratie niets veranderen:
betrokkene blijft onbenoembaar.
Slechts indien gratie vóór een veroor
deling wordt uitgesproken heeft zM
een totaal effect: het bestaan van
schuld ln Juridische zin wordt
geheel uitgewist.
Nixon heeft laten weten de gratie
te zullen accepteren, een tamelijk
loze verklaring, die strikt geno
men overbodig was. Vroeger was dat
anders: toen ging men er vanuit dat
een gegratieerde de vermindering of
de kwijtschelding van straf moest ac
cepteren omdat zij anders niet geldig
zou zijn. Het Hooggerechtshof be
sliste echter in 1927 anders. Het ging
toen om een geval van doodstraf, die
was omgezet in levenslang tegen de
wil van de veroordeelde in. Het hot
stelde in deze zaak vast dat de gra
tieverlening wel de
gelijk effect had:
'Gratieverlening in
onze dagen is geen
daad van genade,
maar een onderdeel
van het. constitutioneel schema'. En
het hof voegde er een moderne defi
nitie van gratieverlening aan toe: 'Z:j
komt er op neer dat de hoogste auto
riteit besluit, dat het openbaar weirijn
beter met een mindere straf wordt ge
diend dan de rechtspraak heeft vast
gelegd'. Men mag aannemen dat de
juridische adviseurs van Ford met na
me aan deze uitspraak hebben gedacht
toen zij voor hem de gratieverlening
aan Nixon moesten bestuderen.
Het openbaar welzijn wordt gediend
met gratie vooraf aan Nixon, dat
was globaal genomen Inder
daad de inhoud van de boodschap die
Ford zondag onvervracht lanceerde.
Misschien heeft hij gelijk: indien de
openbare aanklager de oud-president
in staat van beschuldiging zou stellen,
zou het land opnieuw en wellicht mej
nog meer nadruk dan vroeger bij deze
Watergate-zaak worden betrokken.
En dat zou betekenen dat Amerika
weer in vóór- en tegenstanders van
Nixon zou worden verdeeld: het zo
veelste punt van de laatste jaren dat
dit land in tweeën zou delen. Met het
oog daarop kan worden betoogd dat
de huidige president gelijk heeft: het
publiek belang maakt althans het
standpunt verdedigbaar dat een streep
onder de Watergate-zaak moet worden
gezet. Het is echter tevens een stand
punt dat zonder moeite kan worden
bestreden, al was het alleen al op ba
sis van cijfers. De laatste opiniepei
lingen wijzen er namelijk op dat bijna
zestig procent van de Amerikanen van
mening is dat Nixon moet worden ver
volgd. Bovendien: waarom zou deze
oud-president vrijuit gaan terwijl zijn
"hofhouding' wel terecht moet staan?
De gratieverlening aan Nixon komt
neer op een grote mate van rechts
ongelijkheid: een groep medewer
kers is al veroordeeld, maar de man
die mogelijk opdrachtgever is geweest
komt zelfs niet voor de rechter. Dat
laatste zou toch hét minste moeten
zijn: indien de openbare aanklager
over feiten beschikt die een vervol
ging zouden rechtvaardigen behoren
die aan een jury te worden voorgelegd
zodat die tot. een uitspraak kan komen.
Zo Nixon in dat geval schuldig zou
worden bevonden kan president Ford
altijd nog van zijn recht tot gratiever
lening gebruikmaken. Wel zou via een
terechtzitting de schuld of de on
schuld van Nixon worden vastge
steld zoals dat bij iedere burger
gebeurt die van strafbare feiten word?
verdacht. Bij voorbaat echter is de lei
met. eventuele misdrijven van Richard
Milhous Nixon schoon gewassen zon
der dat daarop nog ooit iets van "Wa
tergate kan worden geschreven. Het
openbaar weirijn dat kennelijk nu
een zo grote rol heeft gespeeld be
tekent in dit geval voor heel vrat
Watergate-betrokkenen een onrecht
vaardige ongelijkheid. De scherpe kri
tiek in de Verenigde Staten op de nieu
we president, uitgelokt door deze
gratieverlening, lijkt ons begrijpelijk
en juist. Gratie komt in ai; geval
eigenlijk neer op een soort legale
'cover up'. een verdoezeling van de
feiten. Wat dat betreft past ze in de
korte, maar hevige traditie van Water
gate.
BERLIJN (RTR) De drie westerse
geallieerden hebben de uiterst rechtse
N'DP uitgesloten van deelneming aan
de op 2 maart volgend jaar in West-
Berlijn te honden verkiezingen.
Het geallieerde hoofdkwartier in West-
Berlijn bepaalde voorts dat de NDP
in deze stad tot aan genoemde verkie
zingen geen openbare activiteit mag
ontplooien.
