Parlevinker
Rein
Jonkman
'versleet'
drie
oliebootjes
Prudent de Bock:
„die dijk door zwartehoek
was onberijdelijk"
extïA
ZEEUWSCH VLAANDEREN
^DAG 4 SEPTEMBER 1974
In de 'Eenmalige club Stael' aan de Graafjansdijk ■•speelden muzikanten van de Westdorpse muexekn: i amgiiv
'Eikels toonden bomen' jubeltonen om de verbeterde weg door Zwarte hoek-, (Foto PZOh
'OLIE VAN REIN'
GEVLEUGELD BEGRIP
IS SCHIPPERSWERELD
J0LVEUZEN Op het dek van
BH binnenschip staat een jonge
nauw de was op te hangen. Ze
malt gedag als de olieparlevinker
Tiffi.26', diepliggend en met laag
toerental, voorbijvaart. Olieman Rei-
jiff Jonkman steekt zijn hand op.
ril, schoon wijveke," zegt-ie lachend
ioor óch heen. „Ik heb al heel wat
schone wijvekes in mijn leven ge-
rien. Zij heeft als klein meisje nog
bij me op schoot gezeten."
Réi Jonkman. Terneuzenaar van ge
toete en telg uit een rasechte
sdbippersfamiliedoet al meer dan
reertig jaar op het water in oliepro-
iiKen. Per 1 oktober stopt hij er
tee en draagt luj zijn baan van
aman voor de binnenvaart in de
wens van Terneuzen over aan een
jigeman. „Ik ben nu 65 en aan
ós komt een eind. Er moet nu
asnaal een grens wezen. -Ik heb
bi jijngere collega 'gevonden die dit
rerk graag wil doen!Ik gun het
lem van harte."
!o is Jonkman ook zelfstandig ge
raden. In de crisistijd van de der-
is: jaren vroeg het Terneuzense
tvlo'eniersbedrijf Donze, of luj er
mor voelde om in dienst te treden.
,Voor twaalf gulden in de week heb
k er gewerkt. Moet je nou 's om
tomen. Kan je je gewoon niet meer
'len. Nou weet ik wel dat de
ndens waren.... Enfin. Donze
verkocht aan de wal petrolie in
isten. Ze vroegen om te proberen
4e petrolie ook op het water te
iijien. Daar zat wel handel in. Drie
aar heb ik voor ze gewerkt". De
"ma Donze deed zijn handel toen
(ie kant. „Ik heb toen dat zooi-
Öe overgenomen en ben voor mezelf
legoi len," vertelt Rein Jonkman.
'Indevervlogen veertig jaar is 'olie
rai Rein' bij de binnenvaart in Ne-
tekid, België, Frankrijk en Duits-
mi een gevleugeld begrip gewor-
to, Jonkman heeft in die jaren ook
®l wat meegemaakt. Hij is drie-
sa! letterlijk ondergegaan maar
?«t zijn hoofd toch steeds weer
'te kunnen houden.
Ai eerste oliebootje kenden ze in
Pte&a sucmaal. Ze noemden 'm
«Mms. Het bootje ;s op de
fsceepswerf var. De Klerk in Ter-
tea gebouwd. In het begin van
teog. in IDdü, heb ik mei dat
JteJe in de Herengracht gezon-
s'ïïcxa. Het heeft daar enkele
gelegen. Met een ior.t hadden
sa lot in de romp laten sprin-
In (3 hebber, ze aai zelfde
nog eens uitgehaald. Zesdui-
,E£ die in de Herengracht.
P«3een plas. hoor en stinken dat
r -~*1 De Duitsers dachten met
san sabcttage. Dat was het
maar ik had er persoonlijk
mee'te maken. Gelukkig maar,
v anders had het er voor mij
zo mooi uitgezien. -In elk geval
S "itzettend veel last met de
ffriJ?? ,°ehad waren al les be
ate lekkere jongens." Rein Jonk-
"onnnert zich de hele geschie-
als de dag van gisteren,
ujdens de tweede wereldoorlog
net achttons oliebootje voor de
wie zeer boven water gehaald.
w weer varen- totdat de Duit-
iBwegmg mijn bootje vorderde
weghaalde. Daarna heb ik het
if,®® beertje gezien en toen nooit
«ergens meer." Rein Jonkman
jj*» de tip dat het oldebootje er-
josgi Dordrecht lag afgemeerd.
<°®ted Lag het daar, bij een tuin
schilwachten rondom. „Toen
m eindelijk opgespoord hadden,
mijn broer en ik liet boot-
aei meteen meenemen. Eerst
i -Ulorlei lormaliteiten
wH«"janvieren worden ver-
jfi,.' Up zekere dag vertrokken
•fl,zlJn broer opnieuw naar
o, JPL om met het binnenschip
touw r de olieboot op sleep-
ie nemen. ..Mnn ws,«:
«a tovindbaar, definitief weg. Ik
tei het nergens meer gezien. Nooit
'WESTLANDER'
zat niet lang zonder
y._.~ TO ratug /Aiuuei
hit ae F.taa_oi"4emaatscliappij
nieuwe olieboot uit
Aij,
van
fes, -■m
naien. „Dat was een zo ge-
der, een smal type
ót van 10.000 liter,
«ueerd n ren sP®c'aal gecon-
het W«ti jover die kanaaltjes in
t rte varen om bii d®
v al" 'everen-" Van
Weeft Jonkman wei-
8®had, in de oude zee-
Met een laag toerental vaart de parlevinker 'Fina-26' door de Terneuzense binnenhavens.
WESTDORPE Tot diep in
de nacht hebben Westdorpe-
naren van de wijk Zwartehoek
zaterdag, in internationale
sfeer, feest gevierd in de
"Eenmalige club Stael' aan
de Graafjansdijk. Stemmen
links en rechts, vertelden dat
het er aan niets ontbrak. „Er
is flink gehesen en er was kaas
en worst in overvloed. En het
leuke was dat de Belgen en
Duitsers die daar wonen, even
hard hebben meegedaan. Ook
in het betalen van de onkos
ten'.
Zwartehoek had een grondige reden
om de bloemetjes buiten te zetten:
een nieuw bestrate Graaf jansdijk zon
der kuilen en hobbels. In alle jaren
dat deze dijk bestaat is het voor het
eerst in de geschiedenis dat er een
ordentelijk en berijdbaar wegdek op
is aangebracht.
De 80-jarige Prudent de Bock heeft
in zijn jeugd en nog vele jaren
daarna op Zwartehoek gewoond.
Thans woont hij in het bejaarden
centrum 't Verlaet in Westdorpe. Hij
weet er over mee te praten hoe
slecht de toestand van de Graafjans
dijk door Zwartehoek altijd is ge
weest. Nog spreekt hij er schande
van als hij er aan terugdenkt. „Vroe
ger was die weg afschuwelijk. Jaar
lijks slipten er toch zeker zo'n vier
of vijf auto's van de dijk af. ornaat
die kasseitjes zo glad en hobbelig
waren. Nu zijn de mensen trots op
zo'n nieuwe mooie baan. Het is een
heel goeie weg. Hebben we nog
nooit gehad. Dat weet ik zo goed.
want ik kom alle dagen nog per
fiets bij mijn dochter die er nog
steeds woont. Ik houd mijn duiven
nog bij haar.
Gaan de gedachten van Prudent de
Bock nog verder in het verleden
terug, dan herinnert hij zich: „Het is
nooit anders dan een slechte keiweg
geweest. Jaren terug lagen er nog
maar aan één kant kasseien en aan
de andere kant van de weg liep eeen
zandpad. Vooral in de bietentijd was
het er een smeerboel van jewelste.
Dan moest de klei duimendik van de
weg worden gekrabd. Was de grond
droog dan liep je met je klompen
door het stof. Maar ojee, als bet
geregend had. Als je er ais kind
van school af doorheen moest dan
was je nog niet jarig, dan kwam je
gegarandeerd met natte voeten en
natte kousjes van het slik thuis."
Later is de situatie op de Graafjans
dijk lichtelijk verbeterd, doordat hef.
wegdek over de volle breedte met
kasseien werd bestraat. Volgens Pru
dent ae Bock heeft, de gemeente
zich vroeger nooit zo zeer bekom
merd over de slechte kwaliteit van
de Graafjansdijk. omdat er toch niet
zoveel mensen aan woonden. Als hij
begint te tellen wie er zoal woon
den: .Riet Janssens, die had twee
huisjes. De kinderen Tak, Sander
Rottier. Buijze, Eduard Soetaert
Modest van de Casteele, Dolf van
Nipveldehet zijn allemaal ouwet-
jes hoor, die ik opnoem."
Van Nipvelde heeft in het begin van
de twintigste eeuw nog de omgehak
te bomen vervoerd, die aan weers
kanten langs de Graafjansdijk ston
den. „Zeventig jaar geleden stonden
hier prachtige bomen. Al dat hout is
destijds ondermeer naar de klom
penmakers van Clinge gebracht. We
hebben er jammer genoeg nooit
meer een boom voor in de plaats
teruggekregen. Weet je wat er wel
voor teruggekomen is: veel vuil en
netels. Dat is nu nog zo. Alle jaren
moeten die netels doodgesproeid
worden", geeft Prudent als klacht en
ergernis te kennen.
Tijdens een bezoek van burgemees
ter drs. W. R. V. Dusarduijn aan het
Westdorpse bejaardencentrum was
Prudent de Bock een van de mensen
die hem over de weg door Zwarte
hoek onderhield. „Hoe is het met de
Zwarte Hoek, zei ik tegen de burge
meester? Want laat ons eerlijk we
zen: die weg was toch onberijdelijk
met al die putten en gaten."
sluis, de tegenwoordige middensluis,
ontstond er bij een aanvaring zoveel
averij dat het scheepje 'total loss'
werd verklaard. Rein Jonkman: „Het
is niet gezonken, maar er viel beslist
niet meer mee te varen."
Jarenlang heeft Rein Jonkman met
zijn drijvende negotie bij de Axelse
brug gelegen. „Was een prima plek
je. Vlakbij de frieten en de dTank.
Ik hoefde dus niet ver te lopen." In
die dagen beschikte hij over een
lichter en twee bootjes. Tegenwoor
dig heeft Jonkman een vast aanleg
plaats halverwege de binnenvaartha-
ven, niet ver van de Axelse dam.
Met zijn enige schip, de 30-tons
Fina-26, vaart hij elke dag de havens
af of komt hij op bestelling na een
telefonische oproep. Produkten waar
Jonkman over het algemeen in han
delt, zijn gasolie, smeerolie, butagas
en vetten. „Dat zijn de voornaamste
produkten voor de scheepvaart. Als
ze er om vragen lever ik ook verf
op bestelling. En als service geef ik
drinkwater."
NOOIT KLACHTEN
In zijn bestaan van olieman heeft
rij prettige en minder prettige dingen
ervaren. „Ik heb van de schippers
nooit klachten gehad over tekorten
of water in de olie. Ik heb ook veel
's nachts moeten varen, want je
moet altijd klaar staan in ons be
roep."
Tweemaal heeft Rein Jonkman via
notaris Van der Graaf een binnen-
;chip aan de ketting laten leggen,
omdat de betalingen niet kwamen.
„Jaarlijks meet je zo'n duizend gul
den of meer verlies incalculeren.
Met een Belg ben ik er bijvoorbeeld
eens voor 1800 gulden bij ingescho
ten. Ik heb het ook wel meege
maakt, dat ik een schipper olie had
gegeven en die betaalde me direkt.
Een paar dagen later kwam-ie bij
me met het verzoek of ik hem even
ïonderdvijftig gulden kon terug
geven. Zijn vrouw had teveel bood
schappen ingeslagen. Ik heb hem het
g6ld gegeven, maar ik heb die vent
nooit meer teruggezien."
BEGIN
Als jongetje van elf jaar zat Rein
Jonkman al op het water. Als jong
maatje voer hij mee met zijn vader.
die tussen Terneuzen en Rotterdam
een beurtdienst onderhield. Op zijn
zestiende ging hij naar zee. Hij mon
sterde aan 'op de kustschoener (drie
kluivers, een schoenerzeil en een
achterzeil). Aanvankelijk voer hij op
de 'Jantiene Vennegiene' als lichtma
troos. „Ik verdiende 35 gulden in de
maand. Na vier maanden werd ik
tot matroos bevorderd en dat
icheelde tegelijk 25 piek."
Na. anderhalf jaar op zee te hebben
rondgezwalkt begon Rein Jonkman
als zelfstandig schipper. „Op de
Zuiderzeewerken. Ik heb de dichting
van de Afsluitdijk nog meegemaakt."
Met zijn 420-tons spits voer hij op
België en Duitsland. Hij was al ge
trouwd en kreeg zodoende onderweg
twee kinderen. „Een zoon van me is
in België geboren en een dochter in
Duitsland." Nadat Rein Jonkman
raste woonplaats had gekozen aan de
Lange Kerkstraat in de oude binnen
stad van Terneuzen, kwamen er nog
twee kinderen. „En straks ga ik er
mijn gemakje van nemen. Het was
een fijne tijd waar ik geen spijt van
heb gehad."
PAULliS MAARTENSE
Op de boerderij tegenover Stael werden met de kinderen- van Zwartehoek
's middags allerlei spelletjes gedaan, (Foto PZC).
Het majoretlenpeloton van Westdorpe gaf eer. show op dc Graafjansdijk.
(Foto PZC).
