PROVINCIALE ZEEUWSE COURAN
VVD EN PVDA GROTE WINNAARS
Winst CHU stabiliseert
positie van het CDA
Den Uyl: „positie van kabinet
is nu sterker dan ooit"
Zó stemde Nederland
ZEELAND STEMDE
Zware slag voor D'66 - winst PPR bleef beneden verwachting
DS'70 sterk achteruit - BP wint zetels
Zeeuwse staten nu
van zeeland
Verschuivingen
in Zeeland
Stembureau
taboe...
Pagina 15
217e jaargang - nummer 73
Donderdag 28 maart 1974
Victorie bil de VVD Ham Wiegel
met Havo van Someren en ent hou
starte volgelingen
DEN HAAG De WD en de PvdA en in mindere mate de CHU zijn de grote winnaars van de
gisteren gehouden statenverkiezingen. Doordat de winst van de PvdA, ruim 2 procent, het verlies van
D'66 in evenwicht hield, konden de drie progressieve partijen zich handhaven. De ARP verloor ech-
:er, zodat de totaaluitslag erop neerkomt, dat de politieke steun voor het kabinet-Den Uyl onder de
Nederlandse kiezers met ruim anderhalf procent is teruggelopen.
De WD van Wiegel ls de grote over
winnaar van deze statenverkiezingen-
Toen even na middernacht de stemmen
waren geteld, stond de VVD cp een
winst van 4,5 procent, waarmee deze
partij zich heeft opgewerkt tot tweede
partij van Nederland. Overigens is de
positie van de KVP (tot nog toe de
ie partij) niet volledig duidelijk,
it in vijf van de elf provincies de
drie christelijke partijen, KVP ARP
en CHU. met één lijst uitkwamen
DS'70 leed een fors verlies. De CHU
boekte winst in die provincies waar de
partij alleen optrad. Daardoor en door
dat de KVP zich ongeveer handhaafde,
bleven de drie christen-democratische
partijen, het CDA, in vergelijking met
de tweede-kamerverkiezingen van 1972.
ongeveer op hetzelfde niveau.
Progressieven
Binnen de drie progressieve partijen,
PvdA. PPR en D'66. die de basis normen
het kabinet-Den Uyl. is net zwaar
tepunt sterk verschoven naar de PvdA.
De socialisten wonnen ruim 2 procent
maar de winst ging voor een groot deel
ten koste van D'66, dat in de meeste
provincies totaal werd weggevaagd. De
PPR van Bas de Gaay Fortman, boeki.e
ongeveer een half procent winst, min
der dan was verwacht. Bij elkaar ver
liezen de drie progressieve partijen
Huwelijks enkele tienden van procen
ten, maar in Den Haag verwacht men
dat de spanningen tussen de drie zul
len toejjemen, nu Ce krachtsverhoudin
gen zo duidelijk zijn veranderd.
Dr. Jan Terlouw, fractieleider van het
ROTTERDAM
LAATSTE
DEN HAAG Kort na twaalf uur
kon de volledige uitslag van de
statenverkiezing 1974 worden be
rekend. Dat was nadat om zeven
over twaalf de stembureaus van
Rotterdam bekend waren.
Een uur tevoren waren de uitsla
gen van alle overige gemeenten
in Nederland reeds binnen bij de
verkiezingsdienst van het ANP.
RECHTSGROND
100 KM-REGEL
AANGEVOCHTEN
UTRECHT (ANP) De Aalsmeerse
dagbladredacteur J. Oldekalter heeft
woensdagmiddag in een proefproces
voor de kantonrechter in Utrecht de
rechtsgrond van de 100 km maxi
mumsnelheid op auto-snelwegen aan-
jevochten.
Hij liet zich tweemaal opzettelijk ver
baliseren wegens overschrijding van
de maximum snelheid: op 6 februari
bij Maarssen op een autoweg en vrij
dag jl. bij Bunnik op een. auto-snel
weg. De journalist vindt dat de minis
ter van verkeer en waterstaat met die
snelheidsbeperking buiten zijn boekje
is gegaan. De algemene maatregel van
bestuur had naar zijn mening geen
basis mogen vinden in de wegenver
keerswet. maar in de distributiewet.
omdat de maatregel primair een be
perking van het benzineverbruik be
oogde/ De bevordering van de ver
keersveiligheid speelde pas daarna een
rol.
Kantonrechter mr. H. F. Oosterhuis
was blij met het verzoek van de
raadsman om in deze principiële zaak
schriftelijk vonnis te wijzen. Hij doet
dat op 4 april.
Nieuws uit Zeeland op de
pagina's 2, 5 en 7;
Binnen- en buitenlands
nieuws op de pagina's 13 en
9;
Verkiezingen op de pagina's
15,16,17,18 en 19;
Sport op de pagina's 24 en
25;
Radio en televisie op pagina
27;
Financieel nieuws op pagina
29.
ineengestorte D'66 deed woensdag
avond nogal verbitterd over de poli
tieke opstelling van zijn progressieve
broeders, PvdA en PPR (die hebben
geweigerd op korte termijn aan te
sturen op de Progressieve Volkspartij,
waar D'66 zijn hart aan heeft verpand;
D'66 zal binnenkort een óongres hou
den, om zich te beraden over de vraag
of de partij niet moet worden opgehe
Christen-democraten
Voor het Christen Democratisch Appel
heeft de verkiezinguitslag de verwar
ring alleen maar vergroot. Net als bij
d» progressieve drie bleef het totaal
vun de aanhang bij de christendemo
craten vrijwel gelijk het verlies bleef
beperkt tot enkele tienden van procen
ten. maar dat gebeurde vooral dankzij
de winst van de CHU, als oppositie
partij, die, het verlies van de ARP. re
geringspartij, vrijwel goedmaakte
Waar het CDA gezamenlijk optrad, in
de provincies Friesland, Groningen.
Noord-Holland, Limliurg en Noord
Brabant, was het biteld precies het
zelfde als in de provincies waar de drie
apart op de lijsten waren verschenen
een vrijwel gelijk blijvend percentage
van de stemmen.
In elk geval maakten de christen-de
mocratische voorlieden woensdag
avond duidelijk, dat zij in de verkie
zingsuitslag een aanmoediging zagen.
„Wij zijn op weg weer de grootste par
tijencombinatie van Nederland te wor
den", zei CDA-voorzitter Piet Steen
kamp.
Naast D'66 waren ook DS'70 en de
CPN de verliezers van de statenver
kiezingen van woensdag. DS'70 voor
man jhr. De Brauw weigerde het ver
lies van zijn partij te wijten aan een
algemene malaise: „Wij deden voor het
eerst mee aan statenverkiezingen. Wij
waren op dat vlak nog niet bekend
genoeg." CPN-fractieleider in de twee
de kamer Marcus Bakker zag de oor
zaak van het verlies van zijn partij
vooral in de geringe aandacht die de
televisie de afgelopen weken gaf aan
de CPN.
Een onverwachte winnaar was woens
dag Hendrik Koekoeks Boerenpartij.
Koekoek had een zeer persoonlijke
campagne gevoerd, onder meer door
samen met liitmaker Vader Abraham
een carnavalskraker in de geluidsgroe-
ven vast te leggen en ook door in alle
provincies zelfs als lijsttrekker op te
treden, zonder uiteraard in de moge
lijkheid te verkeeren in 'alle staten'
zitting te nemen.
WIEGEL: „VERHALEN OVER VVD NIET UITGEKOMEN"
(Van onze parlementaire redactie).
DEN HAAG „Ik kreeg zo langzamerhand een trauma. Bij de statenverkiezingen van 1966 verloor
de PvdA toen men in de regering zat. Nu hebben we gewonnen. Daar ben ik diep dankbaar voor. Het
kabinet is sterker dan ooit". Aldus premier Den Uyl in Eindhoven, terwijl hij bijna onder de voet
werd gelopen door partijgenoten. „Alle verhalen over de WD, die over z'n hoogtepunt heen zou zijn,
blijken helemaal niet uit te komen", zei een enthousiaste Hans Wiegel, de WD-leider, die kort daar
voor op handen was gedragen door feestende WD'ers in het Haags Congresgebouw.
STATEN 1970
KAMER 1972
STATEN 1974
perc.
stemmen
perc.
stemmen
perc.
stemmen
Geld. stemmen
68,06
5377308
82.93
7383255
74,53
6753237
PvdA
21,29
1178971
25,88
1910600
27,97
1888598
D'66
7,19
386556
3,89
286976
0.98
66497
PPR
2,30
123631
4,42
326509
4,88
329348
PKU
1,94
104298
2,11
155603
2,06
138909
33,35
1793456
36,30
2679688
35,89
2423352
KVP
9,59
515503
7,17
529501
7,13
481306
ARP
5,68
305175
5,43
400982
4,04
272553
CHU
6,01
323231
3,46
255645
4,67
315698
CDA
20,43
1098603
15,22
1123486
15,06
1017015
41,71
2242512
31,28
2309614
30,90
2086572
WD
12,09
650117
14,45
1066623
18,99
1282294
DS'70
0,00
0
4,12
304264
1,48
100220
CPN
4,40
236606
4,47
330128
3,52
237822
PSP
1,88
100877
1,51
111165
1,35
91502
SGP
2,55
137228
2,18
160850
2,42
163288
GPV
1,15
61978
1,75
129472
1,70
114798
BP
1,83
98675
1,92
141629
3,09
208899
RKPN
0,00
0
0,33
24734
0,25
16898
Overigen
1,04
55859
1,69
125088
0,41
27592
De winnaars bij de Statenverkiezin
gen reageerden tevreden. „Links Ne
derland zal op den duur steeds verder
achteruit gaan", zei Wiegel, die in het
verlies van de ARP een aanduiding
zag, dat de achterban van de ARP een
oproep zal doen aan oud-premier
Biesheuvel om weer terug te keren in
de politiek (Biesheuvel is een tegen
stander van AR-steun aan het kabinet-
Den Uyl).
CHU-leider Kruisinga: „Onze duide
lijke opstelling is beloond", zei hij in
een eerst, reactie. Zijn christen-de
mocratische partners van kvp en arp
hadden het iets moeilijker, omdat ze
verloren. ARP leider Aantjes, die flink
wat stemmen kwijtraakte, noemde het
verlies voor zijn partij onmiskenbaar,
maar hij was wél blij over de consoli
datie -van het CDA, de samenwerking
van KVP. ARP en CHU. Ook Andnessen
(KVP) toonde zich zeer verheugd over
de stabiliteit van het CDA.
De grote verliezers, D'66 en DS'70,
reageerden verslagen. Vooral in D'66-
kring waren de reacties bedroefd.
„PvdA en PPR hadden toch wel gelijk
toen ze de gedachte van de progressie
ve volkspartij afwezen, zij hebben
tenslotte gewonnen. Wij zijn waar
schijnlijk te netjes geweest", zei Twee
de-Kamerfractievoorzitter Terlouw.
Bij DS'70 reageerde partijvoorzitter
De Brauw: „Onze nieuwe kandidaten
voor de Provinciale Staten waren wel
licht te onbekend. We hebben tenslot
te voor het eerst meegedaan". Frac
tieleider Drees jr. zei, dat zijn partij
zich snel duidelijker zal moeten profi
leren. Het Tweede-Kamerlid Berger:
„Een hardere opstelling tegenover het
kabinet heeft WD en CHU geen wind-
(Zie slot pagina 19 kolom 5)
HILVERSUM Bas de Gaay
Fortman toonde zich niet ontevre
den tijdens het binnenkomen van
de uitslagen, dat hij in de NOS-
studio te Hilversum volgde.
STATEN 1970
KAMER
1972
STATEN 1974
perc.
stemmen
perc. stemmen
perc.
stemmen
Partijen
1966
1970
1974
Geldige stemmen
71,6
138094
82,4
177454
75,1
165008
PvdA
24,8
34256
27,1
18192
27,6
45526
PvdA
11
13
14
CHU
14,8
20384
9,3
16442
11,0
18131
CHU
8
7
.6
ARP
11,8
16279
11,4
20245
8,6
14234
ARP
5
6
4
KVP
12,2
16814
11,1
19634
10,9
17951
KVP
9
6
5
VVD
10,8
14868
14,2
25126
17,5
28795
WD
4
5
8
SGP
10,0
13829
9,2
16257
9,5
15710
SGP
4
5
5
D '66
4,1
5727
2,8
4943
0,8
1312
D'66
2
0
PPR
5,1
7100
4,2
7407
6,1
10136
PPR
2
3
BP
2,5
3468
1,9
3304
3,0
4858
BP
2
1
1
DS '70
2,7
4896
0,9
1549
DS'70
0
GPV
1,4
1944
2,6
4670
2 7
4489
GPV
1
CPN
0,8
1097
1,1
2035
0,8
1368
CPN
0
PSP
0,7
1308
0,6
949
PSP
0
Overigen
1,7
2328
1,7
2995
0
0
Totaal
43
47
47
fiantlijn
van gisteren willen
rC/óf! w® beginnen m'-t 7ac
i lend en daarbij du-rit da
vergelijking met 1970 voor-
op te staan Gisteren U na
melijk Nederland via d» ti orer-
poe ld met vergelijkingen gehav*rd
op de kamerverklezing'ti van 1972 en
dat gaf voor de provinciale verhou
dingen een volstrekt verkeerd tx-eld.
Vergeleken met de kamerverkiezin
gen van anderhalf jaar geleden zijn de
verachuivingen niet zo opzu-nbarend,
maar wanneer men de uitslag van git
teren zet naast die van 1970. dan «let
het er heel ander*, uit. In de Verenig
de Staten spreekt men in een derge
lijk geval van een 'landslide', een
soort aardverschuiving. Eerlijk ge
zegd lijkt het daar binnen de Zeeuwse
verhoudingen toch wel een beetje op.
Met een paar cijfers kan dat makke
lijk worden geïllustreerd.
Twee punten vallen in de eerste
plaats op de WD is de tweede
partij in Zeeland geworden en dat
betekent toch wel wat in een provin
cie. die in vroeger dagen een confes
sioneel bolwerk was. Het tweede be
langrijke punt: de confessionele par
tijen van het christen-democratisch
appel hebben met elkaar vier zetels in
de Zeeuwse staten verloren. Een par
tij als de AR bijvoorbeeld heeft nu
minder vertegenwoordigers in het pro
vinciaal bestuur dan
de SGP: de AR vier,
de SGP vijf Wan
neer men dan ver
ms in twee
de instantie de
ze cijfers plaatst naast die van de ka
merverkiezingen .972 dar. Ls de con
clusie onvermijdelijk dat hier sprak"
is van wat tegenwoordig een 'trend'
heet. een duidelijk ontwikkelingspa
troon. De drie CDApartijen behaalden
ln 1970 met elkaar bijna negenender
tig procent van de stemmen, bij de
kamerverkiezingen in 1972, bijna
tweeendenig procent, thans dertig
en een half procent. En bij dit laatste
percentage moet worden gewezen op
een licht herstel vergeleken bij 1972
van de CHU, een nationaal effect.
Ook nu moet de wat moeilijke zin
worden neergeschreven: de de-
confessionalisatie zet zich voort,
in dit land. ln deze provincie Wil men
dit proces binnen de CDApartijen
stopzetten, dan zal men toch eindelijk
eens ernst moeten maken met de vor
ming van één partij om aldus te trarh-
ten de kiezer en met name de jon
ge generatie opnieuw te boeien. In
het verleden konden de confessionele
partijen vast rekenen op de jonge kie
zers uit eigen kring: men stemde im
mers traditioneel Bij SGP en GPV
is dat nog altijd zo. de uitslag voor het
GPV onderstreept dat nadrukkelijk:
deze partij heeft voor het eerst een ze
tel. een opvallend verschijnsel. Voor
de CDA-partijen verdwijnt echter de
traditionele kiezer, zoals blijkt uit deze
verkiezingsuitslag. In 1966 nog had
men met elkaar tweeëntwintig zetels,
nu vijftien. De hand van de kiezer is
op de muur van de statenzaal ver
schenen en heeft bij die gelegenheid
vrij duidelijk een 'meoe teke. geno
teerd.
In de progressieve hoek is verge
leken bij 1970 het totaal aan
tal zetels ongewijzigd gebleven, na
melijk zeventien, maar wé! Ls de on
derlinge verhouding duidelijk gewij
zigd. De PvdA won een zetel. D'66
raakte er twee kwijt en verdwijnt nu
uit de staten, de PPR kreeg er één
bij. De PvdA blijkt in Zeeland een ui
terst stabiele partij: in 1966 bijna vijf
entwintig procent van de stemmen, in
1970 eveneens, bij de kamerverkiezing
van 1972 was sprake van een stij
ging tot ruim zevenentwintig procent,
gisteren is daar nog weer een half pro
cent bijgekomen. In dit opzicht is er
voor de PvdA geen enkele moeilijkheid
als het er om gaat een aantal zetels in
het college van gedeputeerde staten te
claimen: de twee die zij nu heeft zijn
wat aantal betreft zonder meer veilig
gesteld.
Met de andere partijen ligt dat an
ders. De WD heeft nu één ge
deputeerde. maar komt in de sta
ten met een fractie van acht mar- Be
tekent dit nu dat zij eveneens een
tweede zetel in het college zal opeisen?
Dat zou inhouden dat één van de CDA
partijen een gs-zete! moet opgeven en
dan ligt het voor de hand dat in dit
verband de AR als eerste wordt ge
noemd: zij is van zes op vier zetels
gekomen. Overigens zal het maken van
afspraken vooraf over de samenstel
ling van het college niet eenvoudig
blijken te zijn. De PvdA bijvoorbeeld
heeft bij voorbaat een reeks eisen
gesteld: men wil ten aanzien van elke
kandidaat voor het lidmaatschap van
gedeputeerde staten diens 'bijbaantjes-
betrekken. Een standpunt dat bij de
WD weer felle bestrijding ondervindt.
De CDA- partijen zijn evenmin erg
voor toetsing te vinden. Er zijn trou
wens nog meer geschilpunten. d:e tot
moeilijke onderhandelingen aanleiding
kunnen geven. Onvermijdelijk rijst
hier de vraag, of de CDA-partijen zich
eventueel van de PvdA kunnen af
wenden: met SGP en WD zouden ze
een meerderheid in de staten kunnen
formeren. We geloven niet dat het
die richting zal opgaan. Weliswaar is
de liefde tussen WD en PvdA niet erg
groot, maar het verschil in levens
beschouwelijke opvattingen tussen
VVD en SGP is zodanig, dat de libe-
ralen vermoedelijk toch liever met de
PvdA in het college samenwerken dan
met de SGP. Niettemin: met name de
CHU heeft in de verkiezingstijd laten
weten dat ze bij de voorbesprekingen
(Voor vervolg zie pagina 3
kolom 1
