WAT NU?
NEDERLANDSE UNIE VAN
BEGIN AF UITING VAN
EEN GEEST VAN VERZET
MIJN HOND
ZIT NIET MOOI
19
Prof. dr. L. de Jong
N
Volgzaamheid van
overheidsapparaat in
1941 noodlottig
V. MM
)f
D AON-werken
in Aardenburg
Pleisters op
zelfgemaakte
wonden
Toegepaste kunst
Trel center
i&MMM
Een beetje
bescheiden blijven aan tafel
is heel gezond.
Eet minder maar lekker.
Echte boter.
^JDERDAG 21 MAART 1974
PROVINCIALE ZEEUWSE CO
U R ANT
DEN HAAG (ANP) De Nederlandse Unie is als massabe
weging van meet af aan uiting geweest van een geest van ver
zet. Dit merkt prof. dr. L- de Jong, directeur van het Rijksin
stituut voor Oorlogsdocumentatie, op in het vijfde deel (eer
ste helft) van zijn geschiedschrijving van het Koninkrijk der
Nederlanden in de tweede wereldoorlog. Dit deel gaat over
het tijdvak maart 1941-juli 1942.
De unie heeft er belangrijk toe
bijgedragen dat de Nationaal-So-
clalistische Beweging in een hoek
werd gedrukt. De unie heeft,
vooral in de laatste fase van
haar door de bezetter getolereer
de bestaan, dat wil zeggen van
begin juli 1941 af, in eigen kring
een sfeer gekend, waaruit belan
grijke componenten van de illega
liteit zijn voorgekomen.
Prof. De Jong acht van primair
belang dat de unie vrijwel van
meet af aan het organisatorische
kader verschafte waarin honderd.
duizenden Nederlanders, die van
de NSB en van de bezetter niets
wilden weten, elkaar vonden in
een gemeenschappelijke afweer
die door het onderlinge contact
werd versterkt.
Onjuist zou het zijns Inzien zijn
net zo voor te stellen, alsof het
kader van de Nederlandse Unie
als zodanig m de illegaliteit is
gegaan, of dat. zoals met de CPN
en de RSAP (revolutionair-socia
listische arbeiderspartij van
Sneevliet) is geschied, recht
streeks uit de unie een landelijke
illegale organisatie is voortgeko
men. Wel is het, naar het oordeel
van prof. De Jong. zo dat, afge
zien nog van Je Mainteindrai en
Christofoor (twee der illegale
bladen), praktisch alle vormen
van illegale actie steun ontvingen
uit kringen, waar men zich m
1940-1941 van harte voor de unie
had ingezet.
Prof. De Jong wijdt in de nu
verschenen eerste helft van het
vijfde deel in twee afzonderlijke
stukken beschouwingen aan de
unie. In het vierde deel (dat op
24 oktober 1972 werd gepubli
ceerd) heeft hij de beschrijving
van de geschiedenis van de unie
Passief
joden
De verscherpte controle die de
bezetter in 1941 invoerde heeft
geen bevolkingsgroep in ons land
zozeer het slachtoffer laten wor
den als dc joodse, zo merkt hij
op. Dat hing samen met het feit
dat de geneigdheid tot daadwer
kelijk verzet, zowel bij dc bevol
king als binnen liet overheidsap
paraat. eerst duidelijk naar bo
ven kwam in een periode waarin
de meeste joden waren gedepor
teerd.
Prof. De Jong herinnert aan het
geen hij in het vierde deel van
het werk schreef: zonder de me
dewerking die Nederlanders ver
leenden. zou de Sicherheitsdienst
und SD die in ons land weinig
Duitsers telde praktisch mach
teloos zijn geweest.
Persoonsbewijs
Hij is van oordeel dat er geen
politieman, geen V-man, zelfs
geen provocateur is geweest die
de Nederlandse za3k een zo on
metelijke schade heeft berokkend
als de schepper van het persoons
bewijs (identiteitsbewijs met per
sonalia. foto en vingerafdruk) de
ambtenaar J. L. Lentz uit Den
Haag
Het door hem ontworpen per
soonsbewijs bleek aanzienlijk be
ter dan de Duitse Kennkarte, zo-
laten eindigen met de levensge
vaarlijke crisis die zij had door
staan: het driemanschap Eintho-
ven-Linghorst Homan-De Quay
was bijna uiteengevallen.
ven manuscript, de deining die
onder de leden ontstond toen uit
lekte dat geen joden onder de
werkende leden mochten worden
opgenomen. Koos Suurhoff, ge
westelijk commissaris van de
unie in Amsterdam, (na de oor
log onder andere minister van
sociale zaken en volksgezond
heid) legde zijn functie neer en
bedankte la lid. Mr. Einthoven
had zich enige maanden eerder ai
op medisch advies feitelijk terug
getrokken, zodat de unie door
Homan en De Quay werd geleid.
Prijs
Het lidmaatschap van vele leden
van de unie droeg een nogal
passief karakter, aldus prof. De
Jong in het nu verschenen vijfde
deel. Maar er waren toen ook
onder de zes- tot zevenhonderd
duizend personen die zich bij de
unie hadden aangesloten, duizen
den zogenaamde uniekringen ge
vormd. Die waren een novum in
de vaderlandse geschiedenis, voor
zover rij Nederlanders uit alle
lagen der bevolking en van ver
schillende politieke en godsdien
stige gezindheid in een vast on
derling verband brachten.
Duitse maatregelen tegen de unie,
onder andere het verbod het
weekblad door colportage te ver
kopen, dreven haar in een strijd-
positie „en schonken alleen al
daardoor de leden nieuwe bezie
ling". Op het ogenblik dat dit
verbod werd uitgevaardigd be
droeg de verkoop van het week
blad circa vierhonderdduizend,
waarvan er ongeveer zestigdui
zend bij vaste abonnees terecht
kwamen. Het eolportageverbod
voor de unie riep een propagan-
da-actie op die tot gevolg had dat
er binnen korte tijd een kwart
miljoen vaste abonnees was. „Op
nieuw was hiermee het anti-Duit
se karakter van de unie als mas
sabeweging aangetoond".
„Voor haar voortbestaan, ook na
juli 1941. heeft dc unieleiding een
prijs betaald: de prijs van zich tc
schikken in de door de vijand
afgekondigde verbodsbepalingen.
Zij heeft de gelegenheid om rich
met haar joodse leden solidair te
verklaren, verzuimd: zij heeft
zich geschikt in de verordening
die het joden verbood, lid te rijn
van verenigingen waarbij ook
nlet-joden aangesloten waren".
„Vrijwel van meet af aan had in
de unie als massabeweging een
verzetselement gestoken: duizen
den Nederlanders hadden op gro
te vergaderingen, anderen, colpor
teurs van de urne. hadden in
gevechten met NSB-ers protest
aangetekend tegen de gelijkscha-
kelingspoliïiek van de bezetter en
tegen de pretenties van de NSB.
Dat verzet was geen illegaal ver
zet. Verzet is een veel ruimer
begrip dan illegaliteit. De illegali
teit begon eerst daar waar men.
als regel in georganiseerd ver
band. daden bedreef dje door de
bezetter verboden en strafbaar
waren gesteld. Illegale daden wa
ren in december 1940 en januari
1941 ook door hei. driemanschap
voor leden van de unie verboden
verklaard, zulks op straffe van
royement"
Dat de bezetter Einthoven als het
gevaarlijkste lid van het drieman
schap beschouwde bleek uit het
feit dat hij als eerste van hen
drieën in gijzeling genomen <4
mei 1942) en nadien nimmer in
vrijheid werd gesteld. Hij ont
kwam in september 1944 en dook
onder.
Dr. De Jong schetst, aan de hand
van onder meer een niet uitgege-
DEN HAAG (ANP) De volgzaamheid, niet alleen van de po
litie, maar van het gehele Nederlandse overheidsapparaat,
heeft een noodlottig effect gehad bij de verwezenlijking van
de jodenvervolging. Aldus een der opmerkingen van prof. De
Jong in zijn beschouwingen over het oorlogsjaar 1941.
NIEMAND BEROKKENDE
10VEEL SCHADE ALS
DE UITVINDER VAN
HET PERSOONSBEWIJS
als de Duitsers vaststelden toen
Lentz met zijn vinding in augus
tus 1940 in Berlijn was. Geen
land in Europa, ook Duitsland
niet. heeft in de periode van het
nationaal-sociahsme een identi
teitsbewijs gekend dat technisch
en administratief zo perfect was
als het Nederlandse. Het was
voor de falsificatiegroepen der
illegaliteit een gigantische opgave
net te wijzigen dan wel na te
maken.
Het valt niet nauwkeurig te
schatten, aldus prof. De Jong.
hoeveel duizenden mensen dit
systeem heeft gekost. Lentz was
zich tijdens de bezetting volko
men bewust van het feit dat zijn
dienst, de Rijksinspectie van de
Bevolkingsregisters, mede een In
strument van de bezetter was.
Hij was geen NSB'er, wel pro-
Duits en dienstklopper in optima
forma. Zijn inspectie, eerst in het
gebouw van de tweede kamer
gevestigd en in augustus 1941
overgebracht naar de kunsthan
del Klcykamp aan de Scheve-
ningsweg in Den Haag tegenover
het Vredespaleis, was zijn le-
Met haar gegevens speelde hij als
een kind met zijn speelgoed. Hij
liet er een lijst uit opstellen van
alle, 115.455 Nederlandse familie
namen en, apart, van 9.696 Jood
se familienamen.
Van begin 1943 af werd Lentz
steeds scherper aangevallen in il
legale bladen, ontving veel dreig
brieven en kreeg van Rauter een
lijfwacht. In de herfst van 1943
werd hij door zijn angst verplet
terd. hij stortte in en herstelde
niet.
DEN HAAG (ANP)
Publikaties over en
discussies naar aanlei
ding van hetgeen prof.
dr. L. de Jong in het
twee jaar geleden ver
schenen vierde deel
van zijn geschied
schrijving van het Ko
ninkrijk der Nederlan
den in de tweede we
reldoorlog over de Ne
derlandse Unie heeft
meegedeeld. hebben
hem geen aanleiding
gegeven zijn mening
over die unie te her
zien. Dit heeft dr. De
Jong meegedeeld op
een persconferentie
over het verschijnen
van de eerste helft van
hel vijfde deel van de
ze serie.
Uit beleidsoogpunt is
de unie een bijzonder
onderwerp. Bovendien
ligt deze materie erg
gevoelig. Er zijn over
de periode van het be
staan van de unie bij
zonder weinig beleids
stukken beschikbaar.
Bij het verbod door de
Duitsers zijn alle ar
chieven in beslag geno
men. Ze rijn niet weer
boven water gekomen
na de oorlog. Alleen
het gewest Noord-Hol
land van de unie heeft
zijn archief kunnen
verstoppen. Dat is te
ruggevonden en in het
Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumenta
tie opgeborgen.
Het driemanschap van
de unie heeft met zijn
naaste beleidsmede
werkers vrijwel dage
lijks overlegd. Daarvan
rijn notulen gemaakt,
maar ook die zijn ver
dwenen.
Dr. De Jong heeft alles
wat hij wilde publice
ren over de unie van
te voren aan het drie
manschap laten lezen.
Zo hebben de heren
Einthoven. de Quay en
Linthorst Homan de
complete tekst van
deel vier van te voren
ter beschikking gehad.
Zij hebben in uitvoeri
ge memories gerea
geerd. Al die reacties
zijn besproken in dc
commissie die de ge
schiedschrijving bege
leidt- Men was het
daar in het algemeen
met dr. De Jong eens
dat er geen noodzaak
was zijn visie op dc
unie te wijzigen.
Als het zakelijke gelijk
aan de kant van het
driemanschap bleek is
daarmee uiteraard re
kening gehouden, aldus
prof De Jong. Van het
donderdag verschenen
vijfde deel (eerste
helft) zijn die gedeel
ten aan het drieman
schap gestuurd die
deel uitmaken van de
context van dit deel.
Het betreft hier de
eerste drie hoofdstuk
ken.
Naar aanleiding hier
van hebben de drie he
ren verzocht goed te
vinden dat nog drie
daarvoor naar hun me
ning m aanmerking ko
mende personen even
eens van te voren dat
concept kritisch zou
den kunnen bekijken.
Daar was geen enkel
bezwaar tegen, aldus
prof. De Jong. „Hoe
meer kritische lezers
en kritiek hoe beter".
Er is daarna vorig
jaar mei juni een
bespreking gevolgd
tussen de drie heren
en prof. De Jong met
de begeleidingscom
missie. Weer is. als op
zakelijke punten bleek
dat de visie van de
drié de juiste was,
daarmee rekening ge
houden. Maar ook nu
stelden de begelei
dingscommissie en
prof. De Jong vast dat
de visie als geheel ruet
wezenlijk gewijzigd
werd door de op- en
aanmerkingen die wa
ren gemaakt.
De inspraak is voor
dr. De Jong "buitenge
woon nuttig' geweest.
Zo is onder meer ko
men vast te staan dat
ook dr J. H. van Roy-
en, die na de oorlog
onder andere minister
van buitenlandse zaken
en ambassadeur in
Washington is geweest,
als adviseur van het
driemanschap van de
unie is opgetreden. Dat
was ook het geval met
kolonel H. Koot. de la
tere commandant van
de Binnenlandse
Strijdkrachten en na
de oorlog kanselier
der Nederlandse or
den.
Het kader van de NSB zweert
trouw in het stadion te Utrecht.
Rechts:
Duitse gasten bij de plechtigheid.
De vijlde van links is Generalkom-
missar Schmidt. Seyss-Inquart
bleef weg.
jFf
(ADVERTENTIE)
Reeds enige weken zijn de DACW-
werken weer bezig, tiet name in de
kern Aardenburg. Momenteel zijn ze
bezig met parkeerruimten te verhar
den in de haven. En na dit karwei gaan
ze beginnen met de 'verfraaiing' van
het Kaaipiein. Deze 'verfraaiing' is
blijkbaar nodig om een gedeelte van
de kern Aardenburg een deftiger aan
blik tc geven voor het toerisme wat
verwacht wordt.
Maar ik vraag mij toch af of dat nou
direct zo nodig is. Er zijn meerdere
werken in de gemeente die drinzer
zijn dan die 'verfraaiing' van het
Kaaipiein. Werken, zoals de in zeer
slechte staat verkerende Brievers
straat in Eede en de brandgangen
(lees modderpoelen) in de Nteuw-
straat en de Mgr. de Backerestraaf.
eveneens m Eede. Al verschillende
malen is er tijdens de raadsvergader
ingen gevraagd om hieraan iets te
doen Met tot op heden zonder resul
taat. Wel is er een paar maanden
geleden (9-10-1973» een klacht inge
diend tijdens de raadsvergadering,
door een paar raadsleden uit Aarden
burg, dat zij teveel hinder ondervon
den van de bomen die voor hun deur
stonden. En enkele dagen daarna wer
den de bomen gesnoeid. En thans is
men de grond rond die bomen aan
het verharden met stenen. Zo lopen
beide raadsleden de kans niet meer
om in een plasje water te trappen en
tevens geelt dit een properder beeld
aan deze straat.. Wat op rijn beurt
weer het oog van de toeristen streelt.
Maar in Eede komen er geen toeris
ten en daarom is het blijkbaar ook
Volgens de PZC van 16 maart 1974
heeft de heer Eversdijk van de CHl
in Borsseie voor de CH-kiesvereniging
enkele dingen gezegd over de PPR.
Jammer, dat de heer Eversdijk te
kennen geeft, dat hij niet veel van de
idaelen c.i gedachten van de PPR
heeft begrepen en niet veel weet van
deze partij.
Om te beginnen nodig ik hem uit om
zeif goed koppen te tellen, ais hij
eens verschijnt op een openbare ver
gadering van een actiecentrum van de
PPR ergens in Zeeland. Dan hoeft hij
niet af te gaan op "horen zeggen' en
kan hij zelf vaststellen hoeveel men
sen daar verschijnen.
Overigens, om als geweten in de poli
tiek te functioneren is het aantal
leden van een actiecentrum gelukkig
niet doorslaggevend.
.Alles war we doen is fout in hun
ogen." zegt de heer Eversdijk.
Dat is gewoon niet waar: Maar kenne
lijk vindt de heer E. het niet aange
naam gewezen te worden op handelin
gen, die volgens de PPR-visie princi
pieel fout zijn. En één van die dingen
noemt de heer E zelf als hij spreekt
over de kerncentrale.
Met weten -in de hand kun je iets
beginnen. Natuurlijk! Maar jammer!
is, dat met deze wetten, die de heer.
E. bedoelt, symptomen bestreden wor
den, die uitvloeisels zijn van een.
volgens de PPR verkeerd beleid.
Pleisters op zelfgemaakte wonden.
Immers, voor het welzijn van de
Zeeuwen moeten er industrieën ge
schapen worden. Tegelijkertijd mot
ten de gevolgen die dat welzijn tn de:
weg blijken te staan, met weten be
streden worden.
De PPR signaleert hier een principiële
fout.
De wortel (radix in het latijn. waar!
het woord radikaal van afgeleid is)]
van het kwaad van bedreiging van het1
welzijn ligt bij de ongeremde economi
sche groei. En niet bij de kwalijke
gevolgen of symptomen hiervan. En
de PPR vindt, da1* we bij de wortel
moeten beginnen, ais we de proble
men willen oplossen. Dat is het. me
neer Eversdijk. Verdiept u zich nog
eens in de filosofie van de PPR. He:
lokt misschien (nog niet) zoveel aan
hangers al; de CHU en de WD m
Zeeland hebben op landelijk niveau
echter is de PPR nu sterker dan de
CH, als we kijken naar de laatste
verkiezingen. De radikale visie van de
PPR slaat dus aan.
Wieger van der Heide l
Middelburg
niet erg dat de Brieverslraat gelijkt
op een crossbaan. En dat de bewo
ners van de Nieuwstraat en ae Mgr
de Backerestraat, indien rij de brand
gangen willen betreden, verplicht rijn
om laarzen aan te doen. willen zij
geen natte voeten krijgen.
Op 17 maart 1972 heb ik voor de
eerste maal een schriftelijk verzoek
ingediend aan burgemeester Van Berc-
kel, om deze brandgangen te verhar
den. Maar »k kreeg hierop geen ant
woord Ook persoonlijke verzoeken
mondeling i aan deze burgemeester
leverden niets op.
Toen ik op 4 december 1972 tijdens
de raadsvergadering, na de rondvraag,
aan loco-burgemeester Bonte vroeg of
hij hieraan iets wilde doen. beloofde
hij dat deze brandgangen verhard zou
den worden zodra de bejaarden-wonin
gen klaar waren. Doch thans rijn de
bejaardenwoningen al een vijftal
maanden klaar én nog steeds is er
niks gebeurd.
Nadat drs. Lockefeer als burgemees
ter van Aardenburg benoemd was heb
ik opnieuw verschillende verzoeken in
gediend en tevens tekeningen met de
ligging van de brandgangen ingediend.
Maar het resultaat was dat het ge
rneentepersoneel de verharding die al
aangebracht was door omwoners,
weghaalden en er enkele kruiwagens
zand instortten, zodat het een nog
grotere troep werd.
Tijdens de raadsvergadering van 5
maart 1974 vroeg dhr. Van Bellegem
opnieuw (hij heeft dit in het verleden
al verschillende malen gedaan» aan de
voorzitter of er iets aan deze brand
gangen en aan de Brievers.straat kon
gedaan worden. Nu antwoordde de
voorzitter dat de gangen verhard zul
len worden zodra de 7 w.w. woningen
gebouwd zijn.
Dus voorlopig moeten wij, inwoners
van de Nieuwstraat en de Mgr. de
Backerestraat nog maar door deze
gangen blijven baggeren. En voor hoe
lang nog is de vraag, want men moet
nog met ae bouw van deze 7 w.w.
woningen beginnen. Zo'n situatie als
:n de kern Eede zal men in ce kem
Aardenburg niet meemaken, omdat
men daar direct de zaak verhelpt.
Telkens als er iemand een verzoek
indient over het een of andere geval,
antwoordt het college van b en w.:
„We zullen de zaak bekijken." Daarin
gelijkt b. en w. van Aardenburg veel
op het kinderprogramma Ti Ta To
venaar. Daarin zegt men telkens. „Dat
zien we morgen dan wel weer." Het
verschil is alleen dat men bij Ti Ta
Tovenaar de andere dag inderdaad
het gevolg riet. Maar bij het college
van b. er» w. blijft het in de meeste
gevallen bij kijken.
Voor mij is het ook onbegrijpelijk
dat de DACW-werkers telkens :n de
kem Aardenburg berig zijn. Temeer
omdat net loon van deze mensen
rijksgelden zijn. Waarom stelt b. en
w. deze mensen niet te werk aan
werkzaamheden die dringender rijn
dan de 'verfraaiing' van het Kaai
piein???? Dus ook aan werkzaamhe
den d:e buiten de kern Aardenburg
liggen!
"DE AKTIEGROEP'
p. a. H. C A. vanRse.
Mgr. de Backerestraat 26.
Eede.
B en w van VJissincen willen aan het
begin van de Walstraat een beeld
houwwerk plaatsen. Ken lofiijk Idee.
Middelburg heeft aan bel begin van
dc Burgpromenade ook een i.-'asttek.
en nog wel van de beroemde beeld-
houwer Wessel Courijn. dus waarom
wij niet?
Toevallig doet zich het feit voor dat
er voor een habbekrats (nog geen
anderhalve ton) een Couzsjn te kr.y
gen is Dat kun je niet laten lopen. B.
en w die op het bestuurlijke vlak hun
mannetje staan, doch zich op het
gebied van plastische kunst liever van
een steuntje voorzien, wenden zich tot
de vaste commissie van culturele- en
nog meer zaken Deze- abele commr-
s.e komt zo onder de indruk van d.t
inderdaad machtige kunstwerk, dat tm
niet verder kijkt dan haar kunstneus
lang is. en gunstig adviseert. Boven
dien verwacht hei college dat het
goed zal passen.
Als er dus verder niet gereageerd
wordt staal er straks een waarfijk
voortreffelijk beeld gedegradeerd got
een dreigend gevaarte van 6 meter
hoog tussen de huizen gepropt. D.t
werk eist absoluut afstand De char
me ervan„Het gespannen gebaar m
de ruimte gaat hier volkomen teloor.
Mede door de afwijking van de verti
cale zal de dreiging nox verhoogd
worden, en is het tegendeel bereikt
van dat wat men zich voorstelt: een
uitnodiging tot de promenade.
Blijkt straks de hele stunt minder
geslaagd, dan is er natuurlijk nog
geen man overboord. Het beeld is nog
niet aangekocht. Dat beetje huur
(slechts 8000,-) en de kosten Tan
vervoer, plaatsing, verzekering en on
derhoud rijn dan weliswaar verloren,
maar b en w hebben hun goede wil
getoond.
Jaap Bakker.
President Booseveltlaan 2,
Vlissingen.
Naar aanleiding van de advertentie tn
de PZC van het Tref een ter' graag een
paar opmerkingen.
a In de kop van de advertentie
kunnen we lezen dat de prijzen in
Zeeland zakten omdat de deuren van
Tref center opengaan. Hoe weten ze
dat? Wat een bluf zou ik zeggen,
b. Dan serhijven ze dat het een ui
terst efficiënt werkend winkelbedrijf
'is'. Nou dat moet nog bewezen wor
den. want het moet nog worden geo
pend.
Nu kan ik er inkomen dat een mid
denstander zijn zaak aanprijst, maar
dat net met leugen moet 'zie onder
a.) of met zulke opschepperij vind ik
toch een zeer kwalijke zaak. Eigen
roem stinkt.
Bovendien ben ik er van overtuigd
dat zo'n bedrijf met zulke dure gebou
wen alleen bij een zeer grote om
zet werkelijk een lagere prijs zal
kunnen bieden dan een kleine midden
stander of anderen in een goedkoper
gebouw. In ieder geval zullen de men
sen van dat 'center' niet die service
kunnen bieden die een kleinere zaa.-:
biedt. Al met al vind ik deze wijze
van adverteren zeer onsympathiek
J J. Jaarsma.
Steengrachtstraat 14.
Souburg.
(ADVERTENTIE)
D r zijn er al teveel die konstant op hun achterste poten staan, me
vrouw Z. te H. Mocht u overigens ook wat w.fien weten over z'n éten,
vraag dSi dan bij de cierenspeciaélzaak. Afleen daar In: trouwens h*i
uitstekende Witte Molen VLEESDINER enne eer - - -----
plete puur-natuur maaitijd. Met 2 x zoveel vlees brokken a - andere
dmers. Dat eet-re mooi op!
Voedert al wat blaft, mauwt, piept, fluit, koert of knort.
