De Nederlandse zeehavens en hun afhankelijkheid
nb
„In Middelburg naar
een verantwoorde
beperkte groei"
Geschiedenis van de Zeeuwse
veren in het rijksarchief
I
PRIJS SLAG
nb
a
Elf Verdwazingen,
Seth Gaaikema
PRIJZEN 1974 OMHOOG'
NIEMAND ONTKOMT DAARAAN
UKUNT ERVAN OP AAN
LIEVER 1000 DUBBELTJES WINST
DAN 100 KWARTJES WINST
ZATERDAG 5 JANUARI 1974
197< -
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
BURGEMEESTER WOLTERS
TIJDENS 'OPEN TAFEL':
(ADVERTENTIE)
- HERHALING
Vier fraaie modellen van vroegere i in de tentoonstellingsruimte een indruk en goederen naar de vele overkanten
Zeeuwse veerboten, waaronder een! van de wijze waarop toen de Zeeuwse! te brengen. (Foto PZC)-
'poon' uit de achttiende eeuw, geven] wateren werden bevaren om personen!
GEBASEERD OP PROEFSCHRIFT JHR. MR. G. F. SANDBERG
ONMISBARE ROL DOOR
DE EEUWEN HEEN..
MIDDELBURG Onder de titel
Schipper man Ik overvaren'? is in het
rijksarchief aan de Sint-I'ieterstraat
in Middelburg tot 10 maart een
toonstelling te zien over de geschiede
nis van de verbindingen over het
Zeeuwse water, die door de eeuwen
been zo'n belangrijke, zelfs onmisbare
rol in het "Zeeuwse' hebhen gespeeld.
De tentoonstelling is gebaseerd op het
in 19*0, ook als handelsuitgave ver
schenen proefschrift van jhr. mr. G
F. Sandhcrg (chartermeester aan het
rijksarcliiefover de welgeteld 118
Zeeuwse overzetveren die in de afge-
lopen "00 jaar hebben bestaan.
Jhr. mr Sandberg heeft hieraan een
aantal historische en rechtskundige
beschouwingen gewijd, die nu in de
expositie zijn verwerkt met levendig
materiaal zoals 'foto's, oude ansich
ten, kaarten, tekeningen, krantenknip
seis, oorkondes en andere archiefstuk
ken. Daardoor is een interessante il
lustratie van hel, proefschrift, ont
staan, met veel gegevens over bijvoor-
Beeld hel, ontstaan van de veerdien
sten, de rol die ze speelden, de trajec
ten en over de veerrechten. Zo wordt
getoond hoe een veer volgens de
Zeeuwse rechten door de vorst, sou-
verein, leenheer, ambachtsheer of an
dere rechthebbenden werd beschermd.
Het veerrecht was een monopolie. In
de 17e en 18e eeuw slechts zes maal
inbreuk werd gemaakt op heli mono
polie van de rechthebbende. In twee
gevallen werd de overtreder gedaagd
voor het plaatselijk gerecht. Slechts
(h één geval Oud- en Nieuw-Vosse-
meer in 1693 werd de overtreder
veroordeeld tot een geringe boete. De
andere schendingen van het veermo-
nopolie werden afgedaan met. waar
schuwingen en een verbod, wat blijk
baar afdoende was.
Het geheel van de tentoonstelling
wordt 'gelardeerd' met arschiefstuk-
(jen over bijzondere historische voor
vallen en feiten, zoals het overlijdens-
boek van Zaamslag waarin vermeld
wordt hoe op 1 juli 1697 de veerman
Jacob Cornelisse met andere opvaren
den verdronk toen zijn hoogaars van
het Stoppeldijkse veer in 't Hellegat
ïonk. Ook is er een archiefstuk waar
uit blijkt dat de winter van 1894-1895
zo bar' was dat de veerdienst over de
Westerschelde in de gehele maand
februari stillag wegens ijsgang.
Hoewel ook mr Sandberg in ziin
proefschrift enige aandacht heeft be
steed aan de beurtveren, is hieraan op
de tentoonstelling meer aandacht ge
wijd. Beurtveren waren de veerdien
sten die niet recht naar de overzijde
gingen, maar grote vaarten maakten
en op vele plaatsen aanlegden. Voor
deze 'wilde vaarten' maakten steden
onderling vaak contracten om geza
menlijk een veerdienst op te zetten
De beurtdiensten waren meestal geor
ganiseerd binnen het gilde van de
schippers. In tegenstelling tot de over
zetveren is het aantal beurtdiensten
dat in de loop der tijden heeft be
staan moeilijk na te gaan.
Ook van de boottypes die in de loop
der eeuwen de Zeeuwse wateren als
veerboot hebben bevaren, wordt op
de expositie een indruk gegeven. Be
halve een aantal tekeningen, zijn er
vier modellen te bewonderen: een
'poon' uit de 18e eeuw, een model van
een beurtschip dat in dezelfde eeuw
wekelijks van Goes op Veere voer,
het model van het zogenaamde 'Pcn-
nybootje' van Vlissingen. (gebouwd in
1884 en gesloopt in 1919) dat werd
gebruikt voor personenvervoer tussen
de Iloutkade en Marinehaven en tot
slot een model van een binnenvaart
schip, de stoomboot Valk V. die een
dienst onderhield tussen Vlissingen.
Dnrdrecht en Rotterdam, hoofdzake
lijk voor het vervoer van vrachtgoede
ren. De laatste twee modellen zijn
vervaardigd door de Vlissinger J. Ma
rijs..
Ook de bekende hoogaars ontbreekt,
niet in het tekenmateriaal. Voorts
hangt in'de expositieruimten een ap-
plicatiewerk. van de hand van me
vrouw Sandberg, dat een impressie
van zo'n hoogaars te zien geeft.
Oeververbinding
De Zeeuwse veren: ze zijn geleidelijk
in aantal verminderd door de aanleg
van dammen en dijken, het aanslibben
en droogvallen van land. Sinds de
uitgave van het proefschrift zijn er
niet veel gezichtspunten over het tota
le geschiedenisbeeld van de Zeeuwse
waterverbindingen bijgekomen, behal
ve dan de plannen voor een vaste
oeververbinding over de Westerschei
de. waardoor nu ook het veer Krui-
ningen-Perkpolder wel zal verdwijnen.
Ook over deze plannen is op de
expositie enig documentatiemateriaal
te zien. afkomstig van het ETI.
Uiteraard wordt vrij veel aandacht
besteed aan de geschiedenis van de
belangrijke veerdiensten over de Wes
terschelde. Vooral daarover zijn veel
foto's te zien. Deze geschiedenis begon
in 1865 toen gedeputeerde staten be
langstellenden uitnodigden om de
stoombootdiensten op de Westerschei-
de in exploitatie te brengen. Een van
de belangstellenden was Dirk Dron-
kers. Na twee maanden overleg met
de rommissiaris der konings trok
Dronkers zich echter terug. De provin
cie besloot toen zelf de Westerschelde-
veren in exploitatie te brengen en zo
ontstond de provinciale stoomboot-
dienst op de Westerschelde thans de
PSD
Behalve van enkele particulieren is
het tentoonstellingsmateriaal onder
meer afkomstig uit het Zeeuws mu
seum. het stedelijk museum in Vlis
singen. het documentatiecentrum
Zeeuws Deltagebied in Middelburg en
de gemeentearchieven van Goes. Vlis
singen en Zierikzee.
De expositie is tot en met 9 maart
geopend van maandag tot en met
vrijdag van 9.00-12.300 uur en van
13.30-17.00 uur en zaterdags van 9.30
12.30 uur (Sint-Pieterstraat 38)
KERKELIJKE MUTATIES
NEDERLANDSE HERVORMDE
KERK
Aangenomen naar Baarn: G. C. Post
te Leiden. Aangenomen het beroep
der generale synode Nederlandse Her
vormde Kerk tot predikant voor bui
tengewone werkzaamheden (pastoraat
onder doven): F. A. L. Franken
Woubrugge.
Bedankt voor Woerden: G. C. Post
te Leiden. Bedankt voor Asperen (toe
zegging): drs. A. Jonkers, emeritus
predikant.. wonende te Ede, laatstelijk
predikant te Otterloo
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen te Züidland: A. Hansen te
Nieuweroord.
Aangenomen naar Emmeloord: E.
C. Kim te Vroomshoop.
GEREFORMEERDE KERKEN VRIJ
GEMAAKT BUITEN HET VER
BAND
Beroepen te Loosdrecht: H. J. van
der Kwast te Amstelveen.
CHRISTELIJK GEREFORMEERDE
KERKEN
Bedankt voor Opperdoes: T. Rutters
te Baarn.
GEREFORMEERDE GEMEEN
TEN
Beroepen te Rilland-Bath: P. Blok
te Dirksland.
Bedankt, voor Slikkerveer: R. Boo
gaard te Leiden Bedankt voor IJssel-
monde: A. Hofman te Schevenin-
gen.
"1973 WAS GOED
JAAR VOOR DE STAD
MIDDELBURG ..I-alen we in Mid
delburg dit jaar streven naar een
verantwoorde beperkte groei en daar
bij de stad zoveel mogelijk houden
zoals die is". Deze wens deed vrijdag
avond burgemeester drs. P. A. Wol-
ters aan liet slot van een toespraakje
dat hij hield tot de aanwezigen op de
"open tafel' in de burgerzaal van het
Middelburgse stadhuis.
De traditionele bijeenkomst), door bur
gemeester en wethouders belegd ter
gelegenheid van de jaarwisseling,
werd ditmaal bezocht door rond de
driehonderd personen. Met dal. aantal
werd de belangstelling voor de voor
gaande open tafels belangTljk over
troffen.
Burgemeester Wolters kreeg aan hel
begin van zijn toespraak al direct een
spontaan applaus van de aanwezigen
toen hij wees op zijn nieuwe ambtske
ten. die hij op deze nieuwjaarsbijeen
komst voor de eerste keer droeg
Aanschaf van deze nieuwe keten was
noodzakelijk omdat, zoals gemeld,
vorig jaar kort voor de nationale
feestdag ter gelegenheid van het
ambtsjubileum van de koningin, de
Middelburgse burgemeestersketting
werd gestolen. Van dader of daders
en ketting ondanks een door de poll
tie ingesteld onderzoek geen spoor
meer gevonden
De burgemeester wees er vrijdag
avond nog op, dat hij weer in het bezi!
v/as van de versierselen behorend bij
zijn ambt) dank zij het besluit van de
gemeenteraad om voor de aanschaf
het benodigde krediet beschikbaar te
stellen.
Er klonk nogmaals een applaus op
toen drs Wolters meedeelde dat in de
keten behalve het Middelburgse stads
wapen ook de wapens van de voorma
lige gemeenten Nieuw- en St Joosland
en St-Laurens. die bij de herindeling
met Middelburg werden samenge
voegd. waren aangebracht
Wensen
In een korte terugblik conclndeerde
de burgemeester, dat 1973 voor Mid
delburg een goed jaar was geweest,
niet alleen door de inspanning van
gemeentebestuur en gemeentelijke
diensten maar ook dank zij de steun
van alle inwoners.
De heer Wolters noemde heli een
moeilijke zaak te voorspellen „vooral
gelet op de onverwachte omstandighe
den waarmee wij eind vorig jaar
werden geconfronteerd", welke ont
wikkelingen Middelburg ln 1974 te
wachten staan.
De burgemeester die kennelijk ook
doelde op de energiesituatie zei ten
slotte te hopen, dat gemeentebestuur
en inwoners er in dit nieuwe jaar in
zouden slagen om op de 'externe
ontwikkelingen' het. juiste antwoord
te vinden terwijl tegelijkertijd bepaal
de wensen door gezamenlijke arbeid
zouden kunnen worden gerealiseerd.
Eerder tijdens deze bijeenkomst had
het voltallige college van burgemees
ter en wethouders de handen geschud
van de talrijke vertegenwoordigers
van overheids- en particuliere instel
lingen, organisaties op het gebied van
cultuur, sociale en gezondheidszorg,
en bedrijfsleven, talrijke bestuurders
van de meest uiteenlopende verenigin
gen enz. en ook vele individuele bur
gers-
Tijdens de bijeenkomst, die een gezel
lig karakter, had, werden door 't Mid
delburgs Mannenkoor, onder leiding
van Bart Leijnse, enkele oud-Holland
se liedjes ten gehore gebracht
Ofschoon het koor lang niet de stilte
kreeg van de aanwezigen, die het
nodig had om de liederen door de
gehele zaal door te laten klinken werd
het gebodene. onder meer met een
hartelijk applaus, toch duidelijk ge
waardeerd.
Het werd In de burgerzaal tenslotte
een 'open tafel' in de werkelijke bete
kenis van het Voord toen de aanwexl-
grn zirh aan de broodmaaltijd zetten
SCHOUWBURG
MIDDELBURG (SAK)
Het eerste optreden van Seth Gaaike
ma in zijn kleine Zeeuwse toemee,
vrijdagavond in een bomvolle Middel
burgse Schouwburg, gaf nogal wat te
denken. Nu hebben eerdere program
ma's van Gaaikema bewezen «lat zoiets
niet erg hoeft te zijn: er mag immers
bij alle jolijt ook wat gedacht worden.
We moeten het ditmaal echter hebben
over „te denken geven" in de geest
van „licht bedenkelijk".
Seth Gaaikema. enkele jaren geleden
geheel terecht tot een hoog appreda
tienlveau gestegen, heeft een en ander
gesleuteld aan de formule en is -
voorlopers daarvan hebben we achter
de rug intussen toegekomen aan
een show-in-cabaret waarin het mede
werkersaandeel aan waarde en inbreng
heeft gewonnen. Het is zeer de vraag
of de verbrokkeling en de opvallende
verspringing in kwaliteit die er mede
gevolgen van zijn. het totaalprogram
ma dat toch dat van Seth Gaaikema
moet zijn niet te zeer aantasten.
Ik stel die vraag met het ensemble-
en het Gaaikema-gedeeite voor ogen.
waarbij als eerste opvalt dat Gaaike
ma :n zijn directe na-pauze-presentatie
een veel beter, evenwichtiger program
ma brengt dan in het deel vóór cie
pauze In «lat eerste deel zitten op
merkelijk veel vallen. Er is een uiterst
zwak. wat pokriekerig begin, een bes
gin derhalve dat echt niet kan zo vlak
bij ae vaiierlandse Wim Kan-avond-
Da: dan ongeacht het feit «lat juist
Gaaikema indertijd aan Kan enkele
weergaloze teksten heeft geleverd,
maar dat blijkt heel wat anders dan
teksten op een toneel body geven. Het
was allemaal best aardig, maar als be
gin. nee. Een kleine omzetting is volg
orde had al veel gedaan. Gaaikema
bleef zo'n beetje aan dat begin lijden,
het hele voorpauzeprogramma door
en dat was en is jammer omdat
echt wel kwaliteit bij te pas komt.
De goede indrukken «iie men er aan
over kon houden, kwamen voor een
belangrijk deel voor rekening van
Rexis. de muzikale clown, doorkneed
vakman, die een paar staaltjes subtiel
theater weggaf waar menig groter ge
achte reputatie jaloers op kan zijn,
Zo'n man zou een eigen programma
.moeten hebben. Het, is trouwens een
erg goede vondst om de figuur van de
muzikale clown, zo nauw verbon«ien
met, het bonte revuewerk van vroeger,
een eigent,ij«is. nogal spits cabaretpro
gramma van een geheel eigen en aan
genaam stempel te laten voorzien.
Na de pauze dan Gaaikema op zijn
ouderwets in een korte show die de
naam gaf aan het gehele programma:
'Elf verdwazingen', uit hét. leven van
alle dag gegrepen kleinigheden, rijp
voor fijne satire zowel als voor de
volle lach. In al deze 'schetsen' vindt
men Seth Gaaikema terug, goed en
best. Als men bedenkt dat dat eigen
lijk ook vóór «ie pauze had kunnen
gebeuren, moet men zeggen dat men
iets heeft gemist en «ia's niet helemaal
leuk voor de mensen,
Seth Gaaikema staat vanavond ln
Goes, maandag en dinsdag in Terneu-
zen, woensdag in Oostburg en donder
dag in Hulst.
Hij neemt mee (behalve Rexis en zich
zelf) de drie voortreffelijke muziek
makers Henk van Dijk. Frans Drabe
en Jan IJpema en Ruud en Rden iex
Blue Diamonds).
In de eerste maanden van 1974
zullen vele artikelen duurder warden.
Soms enkele centen,
maar ook weieens meer.
Niemand ontkomt daaraan.
De fabrikant zal meer voor
zijn grondstoffen gaan betalen.
Verpakking en vrachten
zullen stijgen in prijs.
Daardoor zal het publiek
in de winkels geconfronteerd
worden met hogere prijzen.
We kunnen minder voor een gulden kopen
Minder dan voorheen.
Dok Jac. Hermans zal prijzen moeten verhogen.
Dit moeten we gewoon eerlijk tegen u zeggen.
Maar de concurrentie zat blijven.
Prijsbewuste kopers zullen
dit spoedig ontdekken.
Daarom zal de consument nog meer dan
voorheen de prijzen nauwkeurig in de
gaten moeten houden.
We zullen er geen misbruik van maken
en elke prijsverhoging tot het uiterste
beperken.
Verstandige huisvrouwen zullen ook nu weer
ontdekken dat onze naam geen fabeltje is.
De naam JAC.HEKMANS is garant
voor een goede kwaliteit.
De naam PRIJS-SLAG geeft zekerheid
voor de laagste prijs.
Wij zijn trots op onze naam
Onze formule, waardoor wij de laatste jaren
zo snel gegroeid zijn. zat ook in 1974 ons
uitgangspunt blijver
't Is maardatuhetweet.
JAC.HERMANS
BV
INWONERTAL ZIERIKZEE Benoeming ouderling
IN 1973 MET 182
TOEGENOMEN
ZIERIKZEE Het zielental van de
gemeente Zierikzee nam in het. afgelo
pen jaar Voe met 182. Op 31 december
1972 bedroeg het aantal ingezetenen'
8369 4093 mannen en 4276 vrouwen i
Dit aantal vermeerderde door gebin
te met 141 (78 mannen en 6 vrou
wen) en door vestiging me" 56< 2^?
mannen en 296 vrouwen i. be: vermin-
Tot ouderling van de Hervormd® kerk
te Schore is benoemd de heer Iz. Lu-
teyn. die deze benoeming heeft aange
nomen.
derde door overlijden me* 82 (45
mannen en 37 vrouwen) en door ver
trek met 441 «220 mannen «m 221
vrouweni. Op 31 december 1973 be
droeg het inwonertal dus 8551 <4174
en 4377 vrouwen». Er werden
echtsch
Misschien wel duidelijker dan ooit is de laatste
maanden aan de oppervlakte gekomen hoe
dicht het net van ondergrondse verbindingen is
tussen het (petro)chemische bedrijfsleven in het
deltagebied van Rijn. Maas en Schelde met een
groot achterland en het distributiecentrum voor de
ze industrieën, Rotterdam. Pijpleidingen van Euro
poort/Maasvlakte naar het. Duitse Ruhrgebied, naar
Antwerpen (met doorverbindingen naar bijvoorbeeld
Feluyi. naar Terneuzen. naar Amsterdam, naar Vlis-
singen-Oost, naar Moerdijk. In de jaren toen er in
ieder geval 'papieren leven' zat in een Overlegorgaan
zeehavenontwikkehng Zuidwest-Nederland zijn er van
Rotterdam uit langs andere kanalen dan pijpleidin
gen veel toekomstvisies ontvouwd over de positie
van de Maasstad ten opzichte van het deltagebied en
andersom. Er vielen dan termen als uitstralingseffect
en overloopgebied. Er werd gesproken over een
hoefijzervormige ontwikkeling van het Waterwegge
bied uit. langs de Westbrabantse stedenbrug (Bergen
op Zoom, Roosendaal, Breda) naar de oevers van de
Westerschelde. We willen in het midden laten in hoe
ver die rapporten en studies allemaal van werkelijk
heidszin getuigden. Ook willen we op het ogenblik
even voorbijgaan aan het planologisch beleid dat. Den
Haag in Zuidwest-Nederland heeft gevoerd en nu wil
gaan voeren en de discussies over de ruimtelijke ont
wikkeling zoals die in de drie provincies zelf zijn
ontstaan. Feit blijft dat de grote basisindustrieën, die
zich de laatste tien jaar in het kustgebied van Neder
land en België hebben gevesigd, steeds nadrukkelijk
hun positie ten opzichte van Rotterdam hebben la
ten meespelen. Een paar voorbeelden: Shell-Chemie
in Moerdijk. Dow Chemical in Terneuren, Total en
Hoechst. in Vlissingen-Oost, Mobil Oil in Amsterdam,
de raffinaderijen in Antwerpen. Op het ogenblik
maakt Rotterdam-wereldhaven-nummer-éën een
krachtproef door. De olieboycot van de Arabische
landen legen Nederland zal waarschijnlijk aantonen
hoe afhankelijk Rotteniam nu werkelijk van de olie
is of hoe afhankelijk de olieproduktie en de olievoor
ziening in een niet onbelangrijk deel van West-Euro
pa van Rotterdam ls en blijft. De grote vraag die
daaruit onmiddellijk volgt is: hoe zal Rotterdam
op langere termijn reageren op de 'schok' van de af
gelopen maanden en in hoever zal «lat schokeffect
ook voelbaar zijn bij het bedrijfsleven dat onder
gronds en via achterwaartse verbindingen aan Rot
terdam zit vastgeknoopt?
Na de eerste verwarring sinds er in de Arabische
landen oliekranen zun «iichtgedraaid beginnen
het. Rotterdamse bedrijfsleven, het Rotterdamse
gemeentebestuur. Rijnmond en op enige afstand
'D Haag' de kaarten te schudden. Rond de jaar
wisseling zijn er verschillende filosofieën geventi
leerd over de positie van de Rotterdamse haven in
de naaste toekoms en dus ook over de positie van het
bedrijfsleven dat in meerdere of min«iere mate met
het distributiecentrum Rotterdam is verstrengeld.
Burgemeester W. Thomassen kwam op een bijeen
komst van de Havenvereniging Rotterdam met. een
opvallend optimistische toespraak. Hij liet weten dat
het voor andere Europese havens niet zo eenvoudig
is om op een goeie dag maar even een stuk dienst
verlening van Rotterdam af te pakken. hoe daar
op momenteel in de olieboycot misschien ook wordt
geaasd. Al vrij snel hebben de Arabieren ingezien dat
de olievoorziening van bijvoorbeeld België en West-
Duitsland niet in een handomdraai van Rotterdam
naar een andere haven kan worden verplaatst. Aan
leg van pijpleiding en bouw van raffinaderijen is een
zaak van jaren en bijzonder grote investeringen. De
laatste dagen is de positie van Rotterdam als raffi-
nagecentrum voor Noordwest-Europa nog eens dik
onderstreept toen Zweden en Noorwegen exclusieve
aanbiedingen van ruwe olie uit Saoedi-Arabië moes
ten afslaan bij gebrek aan mogelijkheden om die olie
te verwerken. De voorzitter van de Rotterdamse ka
mer van koophandel, mr. W. H. Fockema Andreae,
heeft in zijn nieuwjaarsrede gezegd dat 'er geen re
den is om te vrezen dat er plotseling onherstelbare
barsten zijn gevallen in de mondiale functie van Rot
terdam-Europoort'.
Met de zelfbewustheid die Rotterdam in de meest
penibele omstandigheden overeind weet te hou
den is in de Maasstad ook nog maar eens met
voldoening vastgesteld dat Nederland plotseling weer
heeft beseft hoe belangrijk het Rijnmoncigebied nog
steeds is voor onze nationale economie. Thomassen
op oudejaar. .De Rotterdamse haven wordt thans
mét het aardgas beschouwd als een van de twee kur
ken waarop onze economie drijft. De oliecrisis 't
klinkt wat zuur heeft een stukje public relations-
werk voor de haven gedaan dat niet mag worden on
derschat".
Om ongewenste conclusies te voorkomen heeft Rot
terdam bij de jaarcijfers over de goederenomslag in
1973 de olieaanvoer in de laatste maanden van het
jaar m het vage gelaten. Tegelijk werd opvallend
veel aandacht besteed aan de groei in de andere ha
vensectoren: «lie van granen, veevoeder en ertsen,
conventioneel stukgoed, containerverkeer, roll-on/
roll-off en lashverkeer. Al ver voor de ohemoeüijk-
heden heeft Rotterdam voor de toekomst van de ha
ven een beleidslijn uitgezet, die erop is gericht de
distributie- en overslagfunctie en de dienstverlening
meer te stimuleren dan de reehavemndustrie. Hei
heeft allemaal te maken met de 'volte-problemen'
bekeken
NADER BEKEKEN
3
Si
(D
-} bekeken
in de randstad Holland. De wet Selectieve Investe-
rings Regeling (SIR) was daar op gericht: heffingen
op en vergunningen voor de vestiging of de uitbrei
ding van de bedrijven in het westen van het land.
De ironie wil overigens dat de uitvoeringsbeschikkin
gen voor deze wet meteen zijn afgestopt toen de
olieboycot Nederland en het. bedrijfsleven in de
tang nam. Vorig jaar heeft Rotterdam een record
aantal schepen binnengehaald: 34.200. ruim duizend
meer dan het jaar daarvoor. Thomassen maakte er
met voldoening melding van De aardollesector om
vat in Rotterdam iets meer dan 70 van het totale
verkeer. De overige havenbedrijvigheid 30 "•s is
intussen nog meer dan het totale haven verkeer in
Antwerpen, in Londen of in Le Havre. En juist op de
versterking van de functie als handels- en diensten -
centrum wil Rotterdam zich nu meer er. meer gaan
toeleggen, zonder overigens al te nadrukkelijk vast
te stellen «iat de structuur van de haven te eenzijdig
op de olie afgestemd. Zoals de benzineaccijns voor
de staatsinkomsten tot een paar dagen geleden nog
een bijna onuitputtelijke bron leek. zo heeft de haven
van Rotterdam natuurlijk van de almaar groetende
oliestroom ook heel wat havengeld binnengehaald,
Als het roer in de Rotterdamse haven nu langzamer
hand wat om moet vergt dat nieuwe investeringen en
nieuwe specialisaties. ..We zullen daarvoor een be
roep moeten doen op de overheid", zei onlangs mr.
L. J. Pieters. de voorzitter van de Scheepvaart Ver
eniging Zuid, de werkgeversorganisatie in het haven
bedrijf van Rotterdam. Net terug van een orlënta
tiereis door de Verenigde Staten vertelde hij hoe hij
daar onder de indruk was gekomen van de manier
waarop havens als die van Houston, New Orleans en
New York hun handels- en transportfunctie uitbui
ten.
De oliecrisis niet. alleen het- nu ontstane tekort,
maar vooral de sterke prijsverhogingen zal op
de wat langere termijn ongetwijfeld ook invloed
hetbben op het produktiepatroon in de chemische
industrie in het Rijnmondgebied en de wijde omge
ving die op Rotterdam/Europoort, is aangewezen
Een aanwijzing daarvoor is het plan dat De Staats
mijnen (DSM) hebben gelanceerd voor de bouw van
een groot chemisch complex in de Eemshaven ln
Groningen, dat waarschijnlijk een kraker voor de
produktie van ethyleen zal krijgen, die niet nafta als
grondstof zal gebruiken maar gasolie, gascondensa
ten of ethaan. De sterk stijgende naftaprijzen hadden
er al eerder toe geleid dat men bij DSM aan het stu
deren was geslagen naar de mogelijkheden van ethy-
leenproduktie op basis van een 'alternatieve' grond
stoF. In Rotterdam is onlangs bekend geworden dat
het gemeentebestuur op zoek is naar een leverancier
van vloeibaar gas ergens in de wereld, die het ste
delijk energiebedrijf aan brandstof voor een grote
toekomstige elektriciteitscentrale zou kunnen bei
pen.
Het is niet denkbeeldig dat de veranderde energiesi
tuatie ook zal doorwerken naar de toekomstige func
tie van de andere zeehavens in Nederland. Zal ook
daar de industrie in de chemische sector zich gaan
deweg op andere grondstoffen «moetent gaan rich
ten? Zal men her moeten zoeken in minder energie
verslindende produkties? Zal daardoor mogelijk het
patroon van de verbindingen met Rotterdam een an
der worden?
Nu het Overlegorgaan zeehavenontwikkeling Zuid
west-Nederland ter ziele is en de nieuwe Be
stuurlijke Coördinatie Commissie (BCC). die
ervoor in de plaats moet komen, nog steeds niet. van
de grond is, lijkt het er veel op dat in het deltage
bied de functies van de havens bij de beheerders
veel minder in onderling verband worden bezien dan
enkele jaren geleden het geval was. Het gespreks
forum van destijds hoe gebrekkig het misschien
ook was functioneert niet meer. De (rijks)com
missie zeehavenoverieg. die aan de minister van ver
keer en waterstaat advies moet uitbrengen over de
mogelijkheden voor een nationaal zeehavengebied is
ook nog steeds niet uit de problemen. Bovendien zou
het best wel eens kunnen dat de oliecrisis leidt tot
een herbezinning op de aard, de functie, de exploi-
tatieopzet en de richting waarheen het in de w3t ver
dere toekomst moet met de zeehavens in Nederland.
Als voor Rotterdam de afhankelijkheid van de olie
een reden is andere artiviteiten te stimuleren geldt
dat in niet mindere mate voor de andere zeehavens ln
Nederland. Hoe verhouden zij zich op dat vlak te
genover de haven van Rotterdam? Misschien dat de
jaarcijfers in de komende weken bepaalde aandui
dingen geven. Op bet ogenblik zijn de feiten zo on
zeker dat het allemaal nog een kwestie van pure
speculatie en koffiedikkijkerij is. Al een paar jaar
achtereen is vastgesteld dat zich in Zeeland geen
kandidaten voor vestiging in zeehavengebieden heb
ben aangemeld. Het vestigingsklimaat is er niet aan
trekkelijker op geworden. Om dat gegeven zal men
bij alle zeehavendiscussies ook niet heen kunnen.
KEES VAN DER MAAS
