Verdronken land herrijst
Computer kon geen romance maken
Kerknieuws
IJSELMEER KOMT BOVEN WATER
zoek naar
- Uiwarflet
- Notlevenes
- Overewinkel
SCHOOLRAAD
VOOR BETER
ONDERWIJS IN
BISDOM BREDA
Scheldeplan
plagiaat
Vermiste jongen
blijkt verdronken
Carnaval V
Van
HER en DER
DONDERDAG 8 FEBRUARI 1968
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
15
(Van een onzer redacteuren)
DIT JAAR ZAL de polder Zuid-
Flevoland droogvallen. Vele
oudheidkundigen wachten met
ongeduld op het ogenblik, dat
zij een onderzoek kunnen gaan
instellen in deze polder naar
vergane schepen, in de oorlog
in het IJselmeer neergestorte
vliegtuigen, in vroeger eeuwen
in het water verdwenen neder
zettingen en prehistorische
vondsten. Want net als in de
Wieringermeerpolder, Noord
oostpolder en Oostelijk Flevo
land zal men in de nieuwe pol
der waarschijnlijk een aantal
belangwekkende vondsten doen.
In de drie al drooggemaakte
polders vond men veel resten
terug van menselijke bewoning
uit lang vervlogen tijden.
De Zuiderzee, zoals het IJselmeer
voor de aanleg van de Afsluitdijk
heette, heeft jarenlang tot de ver
beelding gesproken van geschiedkun
digen. In het hart van Nederland
lag deze grote waterplas, en in die
waterplas lagen als verloren plekjes
land vier kleine eilandjes, Wieringen,
Urk, Schokland en Marken, waar de
bevolking er maar net in slaagde,
zich tegen het soms woeste water
geweld te handhaven.
Men wist echter te vertellen van dor
pen en zelfs hele steden, die in de
Zuiderzee zouden zijn verdwenen. De
Urker vissers noemden een bepaalde
plaats tussen Urk en Schokland, waar
het bij stormachtig weer nogal eens
spoken kon, het Urker kerkhof.
Schrijvers gewaagden van een groot
bos, het Kreilerwoud, dat zou zijn
verdwenen tussen Medemblik en Sta
veren.
In een middeleeuws geschrift wordt
verteld over het dorp Nagele, dat er
stenen doodkisten waren, die waren
vastgelegd met ijzeren kettingen om
.wegspoelen' van de begraafplaats te
voorkomen. Van dat dorp Nagele
heeft men resten teruggevonden in
de Noordoostpolder, ten noordoosten
van Urk. Het tegenwoordige dorp
Nagele in de Noordoostpolder is ge
noemd naar dat oude Nagele, zoals
trouwens alle plaatsen in de Noord
oostpolder en Oostelijk Flevoland ge
noemd zijn naar plaatsen, die in de
Zuiderzee zijn verdwenen.
Voordat de IJselmeerpolders droog
vielen, waren er ai veel meer of min
der deskundige Lieden, die hadden ge
probeerd zich een voorstelling te ma
ken van de grootte en omvang van
de Zuiderzee in vroeger tijden. Men
had daarvoor alleen de oude ge
schriften en kronieken, en wat daar
Instond, was niet zo erg veel.
F/evomeer
is in de Romeinse tyd. Romeinse
schrijvers spreken, wanneer zij over
onze streken schrijven, van het ,La-
cus Flevo'. het Flevomeer. Een van
die schrijvers zegt zelfs, dat er meer
meren waren, want hij schrijft: .Daar
liggen geweldige meren landin
waarts*.
In de middeleeuwen heet het Flevo
meer anders. I)an heet het Almere.
Het is wel hekend dat het Almere
kleiner was dan de latere Zuiderzee.
In goederenlijsten van kloosters wor
den nogal veel namen van dorpen
Omstreeks 1200 begint de via het
Vlie en het Marsdiep binnendringen
de Noordzee veel land te verwoesten.
Ten oosten van Texel, rondom Wie-
ringen en aan de kusten van de Zui
derzee ging veel land verloren. In
1272 wordt voor het eerst de naam
Sudersee genoemd. De naam Zuider
zee blijft in gebruik tot 1930.
Iemand, die vroeger een geschied
kundige beschrijving van het ont
staan van de Zuiderzee wilde geven,
had dus niet veel gegevens, waaruit
hij kon putten. Hij had alleen dat
gene, wat in vroeger tijden was op
geschreven. En dat was niet zo erg
veeL
Dat werd anders toen de IJselmeer
polders droogvielen. De conservator
van het rijksmuseum voor oudhe
den in Leiden, de heer W. C. Baart,
stelde in 1931 een onderzoek in in
de pas drooggevallen Wieringermeer
polder. Wat hij vond aan stenen ge
bruiksvoorwerpen, aardewerk en an
dere sporen van een menselijke be
woning, was veelbelovend.
In de Noordoostpolder nam de heer
P. J. R. Modderman, assistent bij
het biologlsch-archeologisch instituut,
van de rijksuniversiteit van Gronin
gen, het onderzoek op zich. Hij werd
in 1945 opgevolgd door de heer G. D.
van der Heide. De heer Van der
Heide is nu hoofd van de afdeling
oudheidkundig bodemonderzoek van
de rijksdienst voor de IJselmeerpol
ders en beheerder van het museum
voor de IJselmeerpolders te Schok
land.
Vele kilometers
Er werd In de nieuwe polders Juist
zoveel gevonden dankzij het feit, dat
er voor enkele duizenden kilometers
aan sloten en voor tienduizenden ki-
lometers aan draineersleuven zijn ge- S
graven. Daardoor is het uitgesloten. 3
dat men grote hoeveelheden oudheid- 3
kundige voorwerpen over het hoofd 3
heeft gezien.
Men heeft door het oudheidkundig
onderzoek van de polders veel vraag-
stukken kunnen ophelderen, die be-
stonden voor de drooglegging van de
polders. Maar het archeologisch on- 5
derzoek alleen is echter niet voldoen- 5
de, om bijvoorbeeld een antwoord te 3
geven op de vraag, welke stukken 3
van het IJselmeer 2000 jaar geleden 3
land waren en welke water. Wil men 5
dat te weten komen, dan moet men 3|
gebruik maken van het bodemonder-
zoek. Het bodemonderzoek is inge- 3
steld, om de kwaliteit van de gron- 3
den in de nieuwe polders te bepalen, 3
voor landbouwdoeleinden dus, maar 3
ook voor het geschiedkundig bodem- 3
onderzoek is deze wetenschap van 3
groot belang.
Met name prof. dr A. J. Wiggera, 3
hoogleraar aan de vrije universiteit 5
van Amsterdam, heeft veel onder- 3
zoekingen op dit terrein verricht. 3
Door zijn onderzoekingen weet men 3
nu heel veel over de ontstaansge- 3
schiedenis van het IJselmeer.
Heel simpel gezegd berust dit on- 3
derzoek op het volgende: het slib. 3
dat omstreeks 500 voor Christus aan-
spoelt, is anders van samenstelling 3
dan het slib, dat 100 jaar later wordt 3
neergelegd. Als bij een grondboring 3
blijkt, dat op een bepaalde plaats wel 3
slib aanwezig is uit het jaar 500 3
na Christus, maar niet uit het jaar 3
500 voor Christus, dan weet men min 3
of meer zeker, dat de zee tussen die 3
beide jaartallen bezit heeft genomen 3
van de plaats, waar men de grond-
boring heeft verricht.
Als men de resultaten van een hele- 3
boel grondboringen in kaart brengt. 3
krijgt men een vrij betrouwbaar beeld 5
van de toestand omstreeks het jaar 3
nul. Als men dan ook nog de resul- 3
taten van het oudheidkundig onder- 3
zoek vergelijkt met die van het bo- 3
demkundig onderzoek, kan men een 3
betrouwbare reconstructie maken van
de toestand zoals die eens was. 3
Men weet nu vrijwel zeker, dat 1500 3
tot 2000 jaar geleden de kustlijn van 3
Gaasterland en Lemsterland 4 tot 8 3
kilometer zuidelijker liep dan nu, dat 3
land waren, maar ook dat er grote
meren lagen. Men weet nu. dat Urk
en Scbokland één eiland vormden.
Ook tussen Gelderland en Noord-Hol
land was veel meer land. Op veel
plaatsen was ook menselijke bewo
ning: men vond in de nieuwe polders
al ae sporen terug van 14 middel
eeuwse dorpen.
Natuurlijk kan men niet altijd vast
stellen welk middeleeuws tlorp men
gevonden heeft. Uit de namen die
ons overgeleverd zijn in kloosterboe
ken, kunnen was lang niet altijd iets
opmaken. Wat zeggen ons bijvoor
beeld namen als: Uiwarflet, Notle
venes, Overewinkel, Chïnnelosara
Ghetmarchi en Crepelfilet? Soms kan
men uit de volgorde waarin de na
men zjjn geschreven, wat opmaken.
In het geval van de naam Crepel-
fliet hebben we een aanknopingspunt
in de naam Krepelzand. een ondiepte
ten noorden van Medemblik.
Soms kunnen we veel leren uit de
gesteldheid van de grond. Een mid
deleeuwse bron noemt op het eiland
Texel:
Ostmore, Bretenmore Odigmore, Lan-
genmore en Nortwalde. Deze plaat
sen liggen niet op het Texel van
nu. Maar het eiland is vroeger veel
groter geweest. Vooral aan de oost-
Het eiland L'rk was op het mo
ment dat de Xoordoostpolder
droogviel, in 1942, nog slechts
een klein plekje in de IJsel-
nieervlakte. Toeh is het eiland
eens ongeveer tien keer zo
groot geweest.
kant is veel land
zandplaat, die ten oosten van Texel
ligt, de Waard, heette vroeger: JDie
Moer Wardt'. De naam Moer geeft
een aanwijzing, waar we al die plaat
sen met .more" moeten zoeken.
Het onderzoek naar de hierboven ge
noemde zaken is nog in volle gang.
In Zuidelijk Flevoland, en over 10
jaar ook in de Markerwaard, zal
men veel vondsten doen. En veel
oudheidkundigen verbeiden nu al het
moment, waarop de Waddenzee zal
worden Ingedijkt. Dan zal men ook
daar ongetwijfeld een onderzoek in
stellen, en waarschijnlijk nog veel
dingen ontdekken.
Aangehaalde literatuur: 1 G. D. van
der Heide, Aspecten van het archeo
logisch onderzoek in het Zuiderzee
gebied. 2 L. J. Pons en A. J. Wig-
gers, De holocene wordingsgeschie
denis van Noord-Holland en het Zui
derzeegebied, in: Tijdschr. van het
Kon. Ned. Aardr. Genootschap,
(Van een onzer verslaggevers)
BREDA Zaterdag 2 maart zal bis
schop Ernst te Breda de diocesane
schoolraad voor het bisdom Breda In
stalleren. Deze schoolraad zal het ka
tholieke onderwijs in al zijn schakerin
gen binnen het bisuom Breda, dus
West-Brabant en Zeeland begeleiden. In
de eerste plaats gaat het om een kwali
tatieve verbetering van het onderwijs.
Deze diocesane raad fungeert als afde-
1 ling van de eerder geïnstalleerde Ne
derlandse katholieke schoolraad, die op
treedt als toporgaan x-oor het katholieke
onderwijs in heel Nederland. De Bredase
diocesane raad kent een indeling in drie
werkgebieden: Zeeland. Bergen
Zoom, Roosendaal, alsmede Breda
omgeving. De installatie zal worden bij
gewoond door de commissarissen der
koningin in de provincies Zeeland en
Noord-Brabant en vindt plaats in Breda.
Er is een voorlopig bestuur in het leven
geroepen. Men denkt aan een aanloop
periode tot rond 1971 De raad zal in de
toekomst bestaan uit 33 personen: eif
uit ieder werkgebied. Men gaat ervan
uit dat deelhebbenden in déze school
raad zowel ouders en schoolbesturen zijn,
als docenten met daarnaast de bisschop
als hoogste verantwoordelijke voor de
pastoraal. Het dagelijks bestuur van de
diocesane schoolraad zal uit vijf perso
nen bestaan.
Bij de oprichting van de raad is men
onder meer uitgegaan van de wenselijk
heid van een orgaan dat een band legt
tussen alle geledingen van he< katholie
ke onderwijs in Zeeland en West-Bra
bant. Dat onderwijs omvat in totaal 669
scholen in het genoemde diacees.
Op korte termijn wil men starten met
een bescheiden werkapparaat: het dio
cesaan onderwijscentrum. Eerste full
timemedewerkers daarin zijn de bis
schoppelijke hoofdinspecteurs. In het
voorlopig bestuur van de stichting dio
cesane katholieke schoolraad hebben o m
zitting vicaris-generaal A. P. F. Theeu-
wis en F. Kosters uit Terneuzen. Bij de
overige leden zijn A. Goossens, Aarden
burg en mr H. v. d. Heijden.
Op 31 Januari Jl confronteerde del
PZC hnnr lezer* met het plan van dr-
Antwerpenaar Verschaeve om de
nautische moeilijkheden in het Nauw
van Bath te ondervangen met de aan
leg van een bedekte geul door het
Verdronken Land van Saeftinge.
.Een uniek idee', aldus uw redacteur,
die daarmee blijk geeft wel heel kort
van memorie te zijn. Vier Jaar gele
den lanceerde de In Zeeland verschij
nende dagbladen (dus ook de PZCi
precies hetzelfde plan, maar toen als
een Idee van baron Collot d'Escury
te Kloosterzande.
DEN' HELDER (ANP) Dinsdagmid
dag heeft de rijkspolitie te water aan
de Friese zijde van de Afsluitdijk het
stoffelijk overschot gevonden van de,
18-jarige Flip Fahrenfort uit Den Hel-,
der. De jongeman werd sinds de nacht'
van 27 op 28 december 1967 vermist.
Hij heeft toen ln overspannen toestand
zijn ouderlijke woning verlaten en de
auto van zijn vader meegenomen. Ge-
-*-• |jj de Afsluitdijk met
t heeft gehad en te
NED. HERV. KERK
Beroepen te Rijk-Rijssenhout H. v. d.
Beid te Beesd; beroepen te Den Helder
(vac. A. E. D. A. Ravesloöt) R. G. J.
Timmers te Zijpe.
Aangenomen naar Zandvoort C. Mata-
heru te Lemele.
Bedankt voor Ede (vac. J. v. d. Heuvel)
J. Bogaard te Ernst; bedankt voor Hui
zen (N-H) en voor Wijk bfj Heusden
J. H. Vlijm te Krimpen aan de LJsel;
bedankt voor Zaamslag C. J. Verbaas
te Monnikendam.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Loppersum A. v. d. Zwaag
te Ten Boer.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt voor Tricht A. W. Verhoef te
Baraeveld.
1964 op na te slaan Een citaat: .Het
plan van de heer Collot beoogt de ka
nalisering van het meest oostelijke
deel van de Westerschclde. gecombi
neerd met een vaste oeververbinding
en een inpoldering van het Verdron
ken Land van Saeftinge'. En even
verder: ,Het nieuwe kanaal zou pa
rallel met de nieuwe Saeftlngedljk
dwars door de schorren moeten wor
den gegraven, te beginnen ten noor
den van Baalhoek en uitkomend ten
noorden van de Hedwigpolder'. De
heer Collot blijkt ook aan de storm-
stuw van de heer Verschaeve te heb
ben gedacht. Ik citeer: De heer Col
lot meent, dat het maken van een
stormstuw of -sluis in het nieuwe ka
naal Antwerpen en omstreken zou
vrijwaren voor overstromingen bij
hoge waterstanden'.
Een pikante bijzonderheid is tenslotte
de mededeling van uw redacteur in
het betreffende artikel, dat de baron
zijn plan heeft voorgelegd aan de Ne
derlandse rijkswaterstaat (die niet
reageerde! en aan... schepen Delwai-
de van Antwerpen, die het enthousi
ast in handen stelde van zijn techni
sche ambtenaren, waarvan de heer
Verschaeve er één is.
Wie sprak daar over plagiaat?
Terneuzen. J. Hamelink.
Geachte heer A. C. Adrlaanse, maakt
u zich geen zorgen over mensen die
carnaval willen vieren, zij rijn im
mers toch al verdorven door de jaar
lijks terugkerende drinkgelagen,
vechtpartijen, seksuele uitspattingen
Daar helpt geen lieve vader of moe
der aan. Foei.
(Wat zouden deze lieden de rest
van het jaar doen
Of....is de wens de vader van de
gedachte? In dit geval, ga uw t
.onderzoek alle dingen en behou<
goede'.
Geachte heer Adrlaanse, als u voor
wat eten in de pot en een dak bo
ven het hoofd, naar Brabant of
Limburg zou moeten verhuizen, past
u zich dan aan bij de gewoonten, ge
bruiken, levensstijl van de omgeving
waar u zich vestigt Of blijft u uzeir,
dat wil zeggen een echte Middel
burger?
H. Janssen
Middelburg
DEN HAAG (ANP) Op 1 januari
van dit jaar telde Moskou 6.568.000 in
woners. zo heeft volgens Tass het ge
meentelijk bureau voor de statistiek
bekendgemaakt. In de laatste calve
eeuw is het inwonertal met 250 proccr.t
gestegen. Het grondgebied van de stad
beslaat een oppervlakte van ruim 886
vlerkante km Het vorig jaar zijn er
ruim 120 000 flatwoningen gebouwd.
1 die
1 de Zuiderzee
Op dit kaartje van het IJsel
meer is met een stippellijn de
kustlijn van 't Flevomeer aan
gegeven. Dat ls dus de kustlijn
zoals die 2000 jaar geleden
Men ziet, er is sinds die tjjd
wel veel veranderd. De gege
vens voor dit kaartje zyn ont
leend aan de in de tekst ge
noemde literatuur.
MARKEN V
AMSTERDAM
Kitst lijn van hef FJeuomeez.
Widdeleewes doz/r.
Vergissen is niet alleen men
selijk, het komt zelfs bij com
puters voor. Niet vaak treedt
dat aan het licht. Sinds ech
ter twee Londense jongelui,
die door de computers als
voor-elkaar-bestemd aange
wezen werden, rustig doch
beslist uit elkaar gegaan zijn,
is menigeen die aanvankelijk
aan de koppelcapaciteit van
het apparaat geloof heeft ge
hecht, tot andere gedachten
gekomen.
De computer is een UNTVAC-
418. H(j is het eigendom van een
Londense juffrouw, Louise Ross,
die de sprakeloze gemeente kond
deed, dat h(j in staat was huwe
lijkspartners voor elkaar te be
stemmen. Daartoe stopte zij het
elektronisoh geheugen vol met
gegevens over 8000 jongemannen
én 4000 jonge meisjes. De com
puter bromde en ritselde en liet
uit de gleuf twee namen vallen:
die van de negentienjarige se
cretaresse Ann Walker en van
de 22-jarige boetiekeigenaar De-
rek Stoneham.
Louise Ross bleek een voortva
rende vrouw. Zij kocht snel twee
vliegtuigtickets en stuurde het
uitverkoren stel naar Parijs, de
stad waar jonge liefde heet te
bloeien. Parijs moest de keuze van
de Univac bevestigen.
Maar, zo wordt gezegd: het kunst
je heeft niet gewerkt. Juist in
Parijs zijn Ann en Derek tot de
bevinding gekomen, dat zfl elkaar
helemaal niet lagen. Ann kon De-
rek met de beste wil van de we
reld niet anders zien dan als een
wel sympathieke jongen. De Jon
geman vond het meisje ook wel
aardig, maar niet aantrekkelijk
genoeg. Hij had uit des compu
ters geheugen een meer Chinees
of Japans type verwacht. En wat
waar is. is waar: Ann heeft re
delijk ronde ogen
Maar zelfs als de computer het
meer -.j het rechte eind had ge
had, zou de trip naar Parijs alles
verknoeid hebben en dat ls
dan het lesje dat mejuffrouw
Louise Ross zich heeft kunnen
aantrekken. Het begon al bij het
vertrek in Londen, waar op het
vliegveld een menigte journalis
ten en fotografen het tweetal let
terlijk het vliegtuig inschoof. Op
Orly wachtten opnieuw foto- en
filmmensen. Geen ogenblik waren
de twee met elkaar alleen: van
's morgens vroeg tot 's avonds
laat sleepte men" Ann en Derek
langs de bezienswaardigheden van
de stad, langs lunches, diners en
soupers en van de ene nachtclub
naar de andere.
Voor Ann kwam de climax op de
dag van het vertrek naar Londen
Toen ze 's morgens om zes uur
in bed stapte, sloop een duistere
figuur haar slaapkamer binnen.
Derek
Het was een volslagei. vreemde
ling, die notitieboek in de hand
wilde weten of de computer
ook nog iets gezegd had over de
verdere toekomst van het paar
Op deze dag kwam dan ook met
een het einde van een romance
die in feite nooit begonnen was
Ann en Derek waren opgelucht,
toen zij elkaar in Londen de hand
ten afscheid konden reiken.
Analfabeten
men is, zal zich wel niet zo spoe
dig herhalen maar bij meer
dan twee miljoen Italianen k&n 't.
Giuseppe kan niet lezen en niets
anders schrijven dan zyn eigen
naam. Die naam zette hij dan ook
met krassende pen onder een pa
pier dat zijn vrouw hem onder de
neus schoof. Wist-ie veel, dat hy
daarmee zyn vrouw en zoon schrif
telijk en formeel toestemming gaf
om zonder hem naar Argentinië
te emigreren? Giuseppe Fiori kon
niet lezen wat er op dat papier
stond en meer dan twee miljoen
volwassen Italianen hadden dat
onder soortgelijke omstandighe
den evenmin gekund: zij behoren
tot het leger van analfabeten in
dit land.
Heit is een vreemde paradox. De
natie met de modernste autosnel
wegen ter wereld, met de meest
luxueuze oceaanreuzen, met een
beroemde filmindustrie en met
tussen Turijn, Malaan en Genua
een van de modernste industrie-
Sebieden van Europa herbergt in
et zuiden nog mensen die niet
kunnen lezen en schrijven. Anal
fabeten, die wanneer zij trouwen
een kruisje zetten, die niet kun
nen tekenen voor de ontvangst
van een pensioen, die wanneer
zij in het welvarende noorden ko
men het .Avanti' op een ver
keersbord niet kunnen lezen en
die wanneer zij met verlof naar
vrouw en kinderen in het zuiden
willen aan het spoorboekje
geen enkele wetenschap kunnen
ontlenen over de trein die zij moe
ten hebben.
,Zij zijn', zegt dr Tomaso Napole-
tano, directeur voor het onderwijs
aan volwassenen aan het ministe
rie van onderwijs, .mensen die bui
ten hun schuld in een doolhof le
ven die hen verhindert met de
buitenwereld in contact te komen.
Ogenschijnlijk zijn zij heel gewo
ne mensen maar in feite zien
zij niets en horen zjj niets.'
Het analfabetisme was en is een
van de oorzaken van de ellende
in Zuid-Italië. De economische
stagnatie is er een direct gevolg
van, de honkvastheid eveneens:
maar beide zyn op hun beurt ook
weer aanleiding tot het analfabe
tisme.
Hetgeen niet wil zeggen, dat er
aan dit kwaad nooit iets gedaan
is. In 1871 waren meer aan 68
procent van alle Italianen analfa
beet in het zuiden van het
land 8 procent (vrouwen 95 pro
cent). In 1901 bleek de situatie
wel verbeterd, maar niet funda
menteel: het percentage bedroeg
toen nog altijd 48. In 1931 was het
fascisme gekomen dat ernst maak
te met di volksontwikkeling: het
analfabetisme was toen tot 21
procent gedaald. Na de tweede
wereldoorlog zette de uitbreiding
van het onderwijs krachtig door.
In 1951 bleken 'nog slechts 11.7
procent van alle Italianen (dat
wil zeggen 5.456.085 volwassenen)
niet te kunnen lezen en schrij
ven. Maar in diezelfde vijftiger
jaren maakte het zuiden van het
'.and weinig vorderingen. In de
afgelopen tien jaar heeft het lus
teloze Calabrië nog altijd 50 pro
cent analfabetisme te zien ge
geven bij personen van 60 jaar
én ouder. 30 procent bij 40-jarigen
en zelfs nog 25 procent bfj 30-
jarigen.
Letters, gedrukt of geschreven
zijn voor de tijdloze arme boeren
van het zuiden altijd tekenen van
gevaar geweest: net als de wa
pens van de Signori, de landeige
naren. Het doordringen van de
beschaving en de ontwikkeling in
dit gebied stuitten altijd weer op
wantrouwen en tegenstand. Men
kan zich dan ook voorstellen, hoe
de ontvangst is geweest van de
.schrijfclubs' die het ministerie
van onderwijs ruim tien jaar ge
leden in Zuid-Italië introduceerde.
Op de schoolbanken namen voor
al personen plaats die van plan
waren te emigreren. Maar in en
kele jaren tijds is deze situatie
wel veranderd. Italianen, die in
het buitenland zijn gaan werken,
zijn met verbazingwekkende ver
halen thuisgekomen. Uit Zwitser
land, Duitsland. Frankrijk, België
en Nederland meldden zij, dat let
terlijk iedereen er kon lezen en
schrijven .zelfs de boeren'. Mo
menteel zijn >r negentig ontwik
kelingscentra in Zuid-Italië ac
tief.
Een overwegende rol in de kruis
tocht tegen het analfabetisme
heeft in Italië de televisie ge
speeld. Vanaf november 1960
wordt iedere week driemaal een
les van een half uur uitgezonden
die getiteld ls .Non e mai troppo
tardi' het is nooit te laat.
De les is een merkwaardig en
uniek mengsel van show en onder
richt die zéker anderhalf miljoen
Italianen in zijn ban houdt.
De televisie, het ministerie en de
particuliere verenigingen voor
volksontwikkeling zijn er echter
van bewust, dat de .bekering" van
analfabeten moeilijker zal worden,
naarmate er minder overblijven.
Die overblijvers vormen namelijk
de harde en niet te overtuigen kern
van tegenstanders. Men zal bij
zonder tevreden zijn, wanneer men
in staat is een percentage analfa
beten van 2,3 te bereiken een
cijfer dat in een aantal geïndu
strialiseerde landen als aanvaard
baar maximum geldt.
Maar al is het cijfer om na te
streven mooi, het ideële doel blijft
voorop staan. Men vil van alle
Italianen volwaardige staatsbur
gers maken. In een moderne de
mocratie met algemeen kiesrecht
en met de vrije invloed ran de
massamedia is de analfabeet een
potentieel gevaar. Hy moet
met de meest primaire weten
schap van het lezen en schryven
tot het besef gebracht worden
van zijn rechten in een rechtsstaat
en van de wyze waarop hij deze
kan uitoefenen.
Operette
Een Cubaanse operette verwekt
daverend gelach by het publiek
met aanvallen op ouderwets dog
matisme zowel ran de katholie
ke berk als van de communisti
sche partij. De operette is een
soort van twee uur durende toe
lichting op de coëxistentie van
de kerk en liet .goddeloze com
munisme' in Cuba. Dit komt zelfs
tot uiting in de titel: .God zege-
ne u. commissaris' ,Dïos te salve.
Deze titel omvat volgens de schrij
ver. Enrique Nunez, alles, maar
voegt hieraan toe, dat het thema
hem is ingegeven door een lid
van het machtige hoofdbestuur
van de communistische partij
Het stuk is een parodie op Ro
meo en Julia. De held van de
operette is een jonge communist
een temperamentvolle suikerriet-
snijder, wiens oom commissaris
!s. De heldin is het vroom katho
liek nichtje van een priester. Pro
blemen ontstaan, als zij besluiten
te trouwen in de kerk. onder
het spelen van de internationale.
Nunez is een 34-jarige beroeps-
auteur. die ook schrijft voor drie
wekelijkse tv-programma's. Hij
zegt, dat de operette zich .zeer
positief uitspreekt .ten gunste van
heit socialisme'. In dit verband
kan men zeggen, dat de operette
de huidige rol van de kerk in de
Cubaanse maatschappij uitbeeldt.
Heit is niet bekend, of premier
Fidel Castro de operette heeft ge
zien, maar gemeld wordt, dat de
vertegenwoordiger van het Vati-
caan in Cuba, mgr Cesar Zacchi,
ervan heeft genoten.
De operette wordt opgevoerd in
het Jose Martitheater, dat in 1884
is gebouwd en dat door de re-
gering-Castro anders is ingericht
om zijn 19e-eeuwse charme beter
te dóen uitkomen. Het theater
bezit een traditie van .volksstuk
ken' voor de gewone man en het
publiek, dat zes avonden per week
naar ,God zegene u, commissaris'
gaat, weerspiegelt dit.
De titel .Commissaris' is een Rus
sische aanduiding van een rang,
die in de Cubaanse communisti
sche partij niet bestaat. Waarne
mers zien dit en de rol van de
commissaris een welmenend,
maar wat ouderwets man als
een vriendschappelijke bespot
ting van het conservatisme van
de Sowjets, maar de tekst is strikt
iets voor binnenlands gebruik.
De priester heeft een lachsucces
met een grap over vrijwillige ar
beid. (.Als God socialist was ge
weest. zou hij op de zevende dag
vrijwillig hebben gewerkt') en als
hij de bruiloftsgasten berispt we
gens het strooien van rijst, omdat
rijst in Cuba op de bon is.
Door de commissaris ervan be
schuldigd. dat hij een .individua
list' is, omdat hij met een katho
liek meisje wil trouwen, ant
woordt de jonge communist: .Wilt
u misschien, dat ik in collectief
verband verliefd word?'
Maar de passage, waarvoor tel
kens hard wordt geapplaudisseerd,
is die, waarin dé heldin de held
ervan beschuldigt, dat bij God
tart, waarop hij antwoordt: ,Ik
God tarten? Wie tart hem meer.
degene, die op zondag een zaadje
in de voor laat vallen of hij, die
zijn naam aanroept om op een
werkdag ztjn dood en verderf zaai
ende lading op Vietnam te laten
vallen?'
Ideale woning
Het ideale huls moet volgens me
vrouw Mary Adams in de slaap
kamer een keurig uitgevoerd, ele
gant schakelbord met afstands
bediening bevatten, dat het 's mor
gens nog voor het opstaan moge-
lijkt maakt licht en verwarming
aan te steken, alsmede te thee
ketel, toaster, radio en telefoon
in te schakelen.
Mevrouw Adams, de 69-Jange
voorzitster van de Britse consu
mentenbond. heeft dezer dagen
voor het instituut van octrooi
houders en uitvinders gesproken
over het ideale huls. Zij somde
de zaken op. die de moderne huis
vrouw zo spoedig mogelijk wenst
te bezitten. De woning weinig,
magnetisch sluitende deuren. Aan
recht, fornuis, koelkast en was
machine in huur en vervangen
wanneer ouderwets. Hellingen in-
p'.aats van trappen. Gemeenschap
pelijke werkruimten. Verwar
ming: centraal, met verwarmde
badkamers en koele ruimten voor
de opslag van levensmiddelen.
Reiniging: vloeren, die niet in de
was gezet behoeven te worden.
Geen gordijnen. Gemakkelijk te
reinigen meubelkleding. Automa
tische ventilatie en geen ramen.
Keuken: gemakkelijk uitneemba-
re ovens met eenvoudige bedie
ning. Alle kooktoestellen moeten
zodanig ontworpen zijn, dat zij snel
van het fornuis naar de tafel kun
nen worden gebracht.
Diensten: een telefoon met een
goedkoop bandopnameapparaat-
Afstandsbediening voor de tele
visie. Ter plaatse zacht maken
van het leidingwater.
Winkelen: de winkels moeten des
avonds en gedurende de weekends
open zijn. Informatieve etikette
ring. Gemakkelijk te openen pak
jes en minder pakjes. Beurzen, die
van binnen verlicht zijn.
Alle automobielen: speciale stoe
len voor vrouwelijke automobilis
ten (,hoe het ook zij, wij zijn an
ders gevormd dan mannen'
Mevrouw Adams verzocht de uit
vinders zich te concentreren op
de ergonomie de wetenschap,
die het werk geschikt maakt voor
de werker. ,Ik wil een melkfles
die er goed uitziet, goed schenkt
en gemakkelijk vast te houden is',
zei zij tenslotte.
Kauwgom
Dankzij een geslaagde technologi
sche krachtsinspanning zal Polen
nog dit jaar zyn eigen kauw-
dusverre werden per jaar gemid
deld 100 ton kauwgum geïmpor
teerd. Eerst zal de kauwgum in
blokjes worden geleverd. Vervol
gens komen balletjes of de po
pulaire plakjes, aldus het blad.
Vakantie
In Zweden is men bezig met een
revolutionair experiment in het
gevangeniswezen in het kader
waarvan voor lange tijd gestrafte
gevangenen geregeld met vakan
tie zullen kunnen gaan bij hun
gezinnen. Dit nieuwe plan is een
vervolg op een eerste experiment,
dat in de zomer van het vorige
jaar is ondernomen, toen een spe
ciaal uitgekozen groep gevange
nen met hun vrouwen een vakan
tie van een paar weken in de
bergen mochten doorbrengen.
Thans heeft de nationale raad vocrr
het gevangeniswezen onder voor
zitterschap van directeur-gene
raal Torsten Eriksson besloten,
ook onbetrouwbare' gevangenen
een kans te geven.
,Wij moeten experimenteren om
vorderingen te maken met de so
ciale zorg voor de gevangenen',
zei Eriksson, die op dit 'terrein
een ervaring van 35 jaar heeft,
in een persgesprek. Eriksson en
de Zweedse raad voor het ge
vangeniswezen hebben het vorige
jaar drie experimenten uitgevoerd,
die als .enig in de wereld' wor
den betiteld, namelijk:
1 ,een gevangenenuniversiteif,
gevestigd te Uppsala ten noorden
van Stockholm, waar begaafde ge
vangenen studeren en zelfs meer
bijzondere colleges volgen. Zij mo
gen ook op eigen gelegenheid naar
de universiteit van Stockholm.
2 De .vakantiegevangenis' te
Haerjedalen in het noorden van
Zweden, waar modelgevangenen
uit open inrichtingen een zomer
vakantie van drié weken hebben
doorgebracht. Daar bestond alle
gelegenheid om te ontsnappen,
maar geen enkele gevangene heeft
daarvan gebruik gemaakt.
3 Dc zogenaamde Jamiliegevan-
genis' bij Uppsala. Daar 'mogen
aevangenen met langdurige straf
fen het laatste gedeelte van hun
straf wonen met hun vrouwen.
Op het ogenblik wonen m drie
villa's gevangenen, die een lang
durige straf in gesloten inrich
tingen doorbrachten. Er is nautce-
lijks enig toezicht. Bet experi
ment is volgens een woordvoer
der voor de gevangenisautoritei
ten tot dusverre een succes ge
weest.
