LITURGIEVERNIEUWING WAT GEFORCEERD MORGEN HOE WORDT EEN EPISCOPALE KERK DEMOCRATISCH? FEITEN EN MENINGEN TE LETTERLIJK TOEKOMST Zaterdag 1 april 1967 rdagnumme Eind 1963 aanvaardde het Vaticaans Concilie het schema over de liturgie. Eind 1964 doorbrak de Westerse katholieke kerk een traditie van eeuwen: het Latijn verdween nagenoeg) als voertaal voor de eredienst en maakte plaats voor de volkstaal. Wie in de kring van priesters en gelovigen zijn oren open heeft, hoort daarover gemengde geluiden. Er is over dat Nederlands enover de nieuwe volkszang zeer veel waardering. Er is daarnaast heimwee. Naar de oude verdwijnende luister, naar het oude gregoriaans. ,Wat hebben we ervoor in de plaats? Stuntelig geblèr!' schreef on langs pastoor Brouwers van Bemelen dezelfde van de ,Volkscatechismus'Maar de ontwikkeling wordt voltooid. En nu sinds kort de laatste resten van het Latijn of ficieel zijn vervangen, kan een tussenbalans worden opgemaakt. Dat doet dan in een gesprek rector N. Nooren te Breda, tot voor kort voorzitter van de Stichting Neder landse commissie voor de liturgie, de man van alle begin en een insider bij uitstek. De spectaculaire liturgische hervormingen van de laatste drie jaar in de R.K. Kerk zijn niet uit de lucht komen vallen. Er was al een ontwikkeling gaande sinds de tijd van Pius X, en al bleef die beperkt tot het terrein van wat men een tikkeltje oneerbiedig liturgische hobbyisten zou kannen noemen, ze was er toch ooraak van dat het liturgieschema voor het concilie een rijp stuk was, dat snel in behandeling kon worden genomen. ,Er waren twee uitgangspuntenzegt rector Nooren. ,Het eerste was een tegemoetkoming aan de behoefte van het kerkvolk dat een grotere verstaan baarheid verlangde. Vandaar de invoeing van de volkstal, het wegnemen van het vreemde element dat het Latijn was. Dit is in wezen een zelfde ver schijnsel als bij de reformatie. Het andere was dat de gemeenschappelijke eucharistieviering inspirerend zou werken op priester en kerkvolk-' Of die ingrijpende verandering zonder slag of stoot is aanvaard? Eertor Nooren: „Laten we zeggen dat de maatregelen in het begin de verbazing van velen opriepen. Een van de grote bezwaren tegen de gemeenschapsviering was dat er te weinig rustige momenten over waren voor een persoonlijke godsdienstbeleving. Je hoorde nogal eens de klacht: ,lk kan niet meer bidden'. E daar zit toch iets in. Wij hebben achteraf wel de indruk dat de nieuwe vormen wat geforceerd zijn vewezenlijkt'. .Daar komt nog iets bij. De bedoe ling van de nieuwe liturgie is dat de voorganger, in dit geval dus de priester, een eigen gezicht geeft aan de eucharistieviering. Op die manier kan hy aan veel bezwaren tegemoet komen. Maar dit is hem nooit geleerd. Vroeger kreeg hij zeer minutieuze instructies uit Rome, die hy letter lijk op te volgen had. Nu worden de richtlijnen die het Vaticaan geeft in veel gevallen nog steeds beschouwd als een onontkoombaar dictaat. Dat is niet juist. De liturgie moet worden aangepast bij de parochie. In een arbeidersparochie bijvoorbeeld moet je heel anders doen dan in een stu dentenkerk.' Een categorie van extra bezwaren vormen de koorzangers. De koren hebben in de katholieke eredienst fraaie meerstemmige werken. Nu had en heeft lang niet iedere kerk in Nederland een goed koor, maar een feit is dat er toch genoeg wa ren om te spreken van een groot cultuurgoed. Er zijn dan ook nog heel wat zangers die protesteren tegen de overgang naar de volks- zang. Rector Nooren: ,Dac is allemaal zeer begrijpelijk en ik kan het billijken dat bijvoorbeeld in Amsterdam, en ,Er zijn hier twee zaken die in elk aar grijpen. We zijn met de liturgie hervorming begonnen op een mo ment dat we praktisch geen nieuw materiaal hadden voor een goede volkszang, dus geen vervanging voor het werk van het koor. Daarom was ,Toen het reeds morgen u>erd, stond Jezus aan de oeverde dis- Morgen, de le zondag na Fasen, wordt van oudsher ook wel .Belo ken Pasen' genoemd, omdat het paasfeest dan besloten is (belui ken is besluiten). Wat natuurlijk niet wil zeggen dat de mensen niets meer te \-erwaehten hebben. Over de vraag welke verwachtin gen door het geloof in Jezus' op standing gerechtvaardigd worden, kan lang en breed worden gedis- De discipelen hebben daar aan vankelijk ook geen raad mee ge weten. ZIJ hadden stellig grote TER OVERDENKING verwachtingen, maar geen van hen wist precies wat ze te ver wachten hadden. Alleen Petrus verwachtte niet veel goeds. Nadat hij de haan had horen kraaien, was zijn wanhoop de uitdrukking geweest van een verpletterende zelfontdekking. Een ontdekking, waardoor hij het proto-type werd van de moderne onrustige en on geruste mens. Die avond aan het meer kwam zijn ongedurigheid weer tot uiting In z'n voorstel. .Ik ga vissen'. Misschien hebben de andere discipelen iets van zijn onrust begrepen en medelijden met hem gehad. In ieder geval stonden ze op en gingen Petrus achterna, de boten in, het meer op. Er werd die nacht niets ge vangen en toen zij onverrichter- zake terugkeerden, toen zagen zij daar in de ochtendschemering een man staan die hen zei de netten aan stuurboord uit te gooien. En toen de netten, aan die ongebrui kelijke zijde van het schip, zo vol met vis kwamen te zitten dat ze bijna scheurden, toen herinnerden zij zich ineens nóg zo'n visvangst, ook op het Meer van Galilea... En ze herkenden Hem! Pasen is voorbij. Pers, radio en televisie brengen (terecht) de nood der wereld in de huiskamers en in de harten. De bezorgdheid en de rusteloosheid nemen toe. En in de schemering van onze t(jd kost het veel moeite om de gees telijke aanwezigheid van de leven de Christus te ervaren. Mogelijk is het voor de moderne mens juist daarom zo moeilijk, omdat ook wij niet veel goeds meer ver wachten. Een gedesillusioneerde wereld biedt nu eenmaal weinig houvast voor een op de praktijk gerichte paas-boodschap. Mis schien herkennen wij Hem pas als de netten met meer vertrouwen worden uitgegooid. Want achter de vage toekomst staat de op gestane Heer in de schemering en waakt over de Zijnen. Biggekerke - G. F. H. van Tuyll- van Serooskerke. die klacht van de koren niet zonder grond. Maar er zijn veranderingen op komst. De dichters Huub Ooster huis en Michel van der Plas leggen momenteel de laatste hand aan een nieuwe psalmvertaling. Als die een maal op muziek is gezet, komen er uitgebreide mogelijkheden voor een eigen taak van het koor en voor een wisselwerking tussen koor en ander kerkvolk'. Intussen zijn er echter niet veel ko ren verdwenen, ook al bestaan er spanningen tussen het hoofdbestuur van de Gregorlusvereniging (het overkoepelend orgaan van de katho lieke kerkkoren) en zijn achterban. Er zijn zelfs koren bijgekomen', vertelt rector Nooren. .vooral in ion- ge parochies die helemaal ingesteld zijn op de nieuwe liturgie.' Een ander bezwaar: zoals de Neder landse teksten voor de mis er nu uitzien, ziin ze op enkele onderdelen na letterlijke vertalingen van het Latijn. Dit brengt twee nadelen met zich mee. Het ene is, dat vooral b(j jongeren de grote omhaal van woor den, de leeggelopen formules en de gevaar dat die standaardformules in het Nederlands straks even onge nuanceerd worden afgeraffeld als het Latijn. Rector Nooren: .We staan inderdaad nog maar aan het begin. Je moet de ontwikkeling zien in drie fasen: de vertaling van het Latijn, en daar zijn wij eigenlijk net mee gereed, de be werking van de Latijnse teksten en tenslotte de schepping van een vol ledig Nederlandse tekst. Maar je kunt dit proces niet forceren, anders verlies je gemakkelijk ieder hou vast. Belangrijk op dit moment is dat de priester op de plaatsen waar dat al kan, en die z(jn er zeker, een persoonlijk accent geeft.' Er zitten aan de eucharistieviering nog enige facetten die aan verande ring toe zijn. Zo ziet rector Nooren de handcommunie waarbij de priester de hostie op de hand legt inplaats van op de tong als een logische consequentie van de ver nieuwing. Dan is er de kleding. De lange, kleurige gewaden waarin de priester op het altaar verschijnt, aoen aan als een vreemd archaïsme en maken op menig buitenstaander de indruk van verjaarde toneelcos- tuums. Rector Nooren: .We zullen inder daad toe moeten naar een kleding die minder vrouwelijk aandoet en die beter de nieuwe functie van de priester onderstreept. Nu er ook in de eredienst geen behoefte meer is aan een figuur die er sterk uit springt. maar meer een soort voor zitter ik gebruik dit woord liever dan voorganger moeten wij denken aan iets in de geest van een toga, zoals bijvoorbeeld de dominees die dragen. Merkwaardig genoeg dringt men er vanuit de kring van pries ters niet erg sterk op aan, maar de behoefte aan verandering zal toe nemen naarmate de kring van de eucharistieviering kleiner wordt. Ik echter als een christelijk gegeven aanvaarden, dan kan ook het kerk gebouw een sterk profaan karakter krijgen. Maar er spelen hier nogal wat elementen in mee. Denk bij- voorbeeld maar eens aan de stede- bouw. Er z(jn naar mijn idee veel gemeenten die de kerkgebouwen als onderdeel van hun planologie niet graag willen missen.' Inmiddels wordt een tussenvorm op steeds groter schaal toegepast, en er zijn bouwpastoors die denken vanuit een gemeenschapshuis waar 's zondags de liturgie wordt gevierd. Al staan dan de veranderingen in de misliturgie het sterkst in de be langstelling, dit wil niet zeggen dat de vernieuwingen op andere terrei nen achterwege moeten blijven. Eén sacrament, de biecht, heeft gro te wijzigingen ondergaan door de invoering van de openbare boetevie ringen. De ervaring heeft tot nu toe aangetoond, dat de belangstelling tel gelovigen: wat geeft mij de zekerheid van de vergeving van veel g morele ze o en welke zonden moet ik alsnog in de particuliere biecht beleiden Dan is er het sacrament der zieken. Rector Nooren: ,We moeten af van de tweeslachtigheid die daar nog in zit. Dit sacrament dient uitzicht te geven op het definitieve einde en geen rekening te houden met even tuele beterschap'. Hij is ook tegen de liturgische teksten, waarin de figuur van de God-die-rekenschap- vraagt te zeer domineert. En de zalving met olie, die op niet- gelovlgen dikwijls de indruk maakt van voorhistorische magie? ,Ach, misschien kan die wel achterwege blijven wanneer de betekenis ervan eigenlijk niemand meer aanspreekt'. Tenslotte de vraag naar de situatie nu. .Er is veel kritiek geweest en die is er nog. Er moet nog ontzaglijk veel gebeuren en vooral de dynamiek in de eucharistieviering is afhanke lijk van de service die de kerk geeft. Maar ik ben er zeker van dat nie mand terug wil naar de oude toe stand.' vraag die hier direct op aansluit wat voor kerken zullen we in de toekomst bouwen Rector Nooren: ,Dat hangt helemaal af van de vraag wat voor taak dc godsdienstigheid in ons leven gaat innemen. Blijft dit. een begrip, dat los staat van de profane wereld, dan zal de plaats waar zij bij uitstek wordt beoefend eer. duidelijk teken moeten zijn. Gaan we die wereld ,De nuchtere gereformeerden zou den een heilzame bijdrage kunnen le veren aan het kritisch schriftonder zoek. Het zou niet voor het eerst zijn, dat de gereformeerden ItitU met iets mee gaan doen en dan binnen de kortst mogelijke tijd aan de kop lo pen'. Dat zei deze week de hervorm de prof. dr H. Berkhof in Utrecht tot enkele honderden leden van de vere niging van predikanten van de Gere formeerde Kerken in Nederland. Hij had het over het vraagstuk van het schriftgezag m de pastorale arbeid. Dr Michael Ramsey, anglicaans aartsbisschop van Canterbury zou graag zien, dat de Amerikanen di rect een einde maken aan de bombar dementen op Noord-V ietnam. Dr Ramsey drong er deze week in een tv-gesprek bij de Amerikaanse rege ring op aan een .initiatief te wagen'. Hij zou graag zien, dat én de Britse regering én vele christenen bij de Amerikaanse regering zouden aan dringen op stopzetting van de bom. bardementen. Sinds september 1966 is niets meer vernomen van de Anglicaanse bisschop van Chekxang in China. Bisschop Kwang-hsun Ting w hoofd van de theologische faculteit van Nanking en voorzitter van de fede ratie van Chinese studenten. Zijn diocees is één van de grootste van China. In 1956 was hij onder andere op de vergadering van het centrale- comité van de Wereldraad van ker ken in Hongarije. De theologische faculteit van de gemeentelijke universiteit te Amster dam houdt van IS to tit april een studieweek in Workum. Het facul teitsbestuur heeft besloten zich daar te bezinnen op de moeilijkheden die gepaard gaan met de herstructure. ring van' het platteland, voorname lijk in kerkelijk opzicht. De kerk t>on Schotland fa bezig met een herziening van de gezangen bundel. Het comité-overzee van deze kerk heeft daarbij gevraagd om de meeste zendingsliederente schrap pen omdat ze niet meer beantwoor den aan het moderne beeld van de zending. In plaats daarvan xoordi voorgesteld negen liederen over te ne men uit het gezangboek van de raad van kerken in Oost-Azië. die af komstig zijn uit Jbpan. Korea, China en Thailand. ekere kerken in Zuid-Afrika zijn te ver gegaan bij het verlenen van diensten aan de Afrikanen', zo heeft de Zuidafrikaanse minister voor Ban toezaken verklaard. Hij zei dat de betrokken kerken bij het verlenen van diensten, zoals op het gebied van onderwijs, volksgezondheid en maat schappelijk werk, niet in strijd moe ten komen met de apartheidspoli tiek van de regering. .Dergelijke mis bruiken kunnen natuurlijk niet stil zwijgend worden toegestaan. Er moe ten voorzorgsmaatregelen worden ge nomen tegen geloofsrichtingen die de ze neiging vertonen', aldus minister Botha. Hij vond dat de zorg voor onderwijs, volksgezondheid en maat schappelijk werk in de eerste plaats berust bij de burgerlijke overheid. Als de kerken ook belangstelling toonden voor deze kwesties, moest de overheid daaraan voorwaarden stellen, zoals de eis dat de hulpverlening aan de negers zodanig gebeurt dat de lei ders van deze bevolkingsgroep een werkzaam aandeel hebben en ten slotte het werk geheel kunnen over nemen. Daarom was het noodzakelijk dat de kerken op de hoogte blijven van de regeringspolitiek ten aanzien van de verschillende bevolkingsgroe pen. 0Het aantal rooms-katholieke dlenst- iceigeraars neemt toe. Vorig jaar de den 36 r-k jongeren een beroep op de ,wet gcxoctansbezxcaren'. In voor gaande jareti waren er gemiddeld 10 gewetensbezwaarden per jaar, van af 1960 totaal 61. De toeneming van het aantal wordt geweten aan de gro tere vrijheidsdrang van de jeugd van nu en aan de reacties op de Vietnam- oorlog. Daar komt nog bij paus Joan- ties' encycliek Pacem in Terris het openbreken van de r-k samenleving en de invloed van de Paas-Christibè- weging- Prof. A. D. Pont, Zuidafrikaans hoogleraar kerkgeschiedenis, tegen wie ds Beyers Naudé en prof. Geyser een aanklacht hebben ingediend we gens Uister, heeft, volgens Die Bur ger tijdens het proces daarover toe gegeven, dat hij soms te ver is ge gaan in zijn beschuldigingen in het blad Die Hervormer. Hij zei het te betreuren, dat hij prof. Geyser en ds Naudé te na was gekomen toen hij soms naar hen had verxeesen in zijn artxkélenserie- liet mott niet meevallen momenteel bisschop te zijn in de Neder landse kerkprovincie van de R-K Kerk. We schrijven dit kersvers onder de indruk van het zo juist gehoorde radiobericht over de dood van de bisschop van Breda, mgr G. H. de Vet. Zo uit het bedrnf?apostolaat tot het bisschopsambt geroepen, was hij vast besloten zich te blijven geven aan de moeilijke kwesties waarmee hij in deze bijzondere soort zielzorg in aanraking was gekomen. En alsof dat bij al zijn bisschoppelijke bezigheden nog niet genoeg was, viel hg meteen in het tweede Vaticaanse concilie met de daar bij behorende commissies. En alsof dit nóg niet genoeg was, kwam er bii het eerste Nederlandse pastorale concilie, waar hij een van de centrale figuren was, een van degenen bij wie alle draden uit de zeven bisdommen moesten samen komen. We horen het hem nog zeggen dat we in een andere tijd zijn aangeland en dat daarom ook zijn l'erk op een andere wijze haar weg moet zoeken dan dit vroeger het geval was. De overleden bisschop van den Bosch mag in ons land dan meer bekend zijn geweest, dank zij de televisie, we zijn er van overtuigd dat de nu ontslapen bisschop van Breda een leemte achter laat die in zijn kerk niet minder groot zal zijn. Het is voor zijn hart te veel geweest dit alles te dragen en zijn krachten zijn door zijn al te grote werkzaamheden te spoedig verteerd. Het valt niet mee in deze tijd bis schop te zijn, nu het de vraag is hoe het bisschopsambt in de kerk van de toekomst zal moeten functio neren. Eeuwenlang is het doen en laten in de Nederlandse kerkpro- vmcie. evenals dat in andere landen het geval was, bepaald vanuit Rome. De bisschoppen streven nu naar een eigen Nederlands gezicht, terwijl zij toch de band met de wereldkerk willen bewaren. Het zijn geen ge ringe vraagstukken die hieruit voort komen. Die .wereldprimeur' van het pastorale concilie zo zagen we i verschillende malen aan- - zal de bisschoppen vele liggen, ma gadering.' direct in h zó worden gekozen, dat heel het ka tholieke volk van Nederland ver tegenwoordigd is' Maar hiermee zit men meteen middenin de moeilijk heden. Kardinaal Alfrink legde op die persconferentie nog eens extra de nadruk op de regering der kerk van boven af. .De kerk heeft krach tens Goddelijke instelling een hiër archische structuur en wie zich te gen deze structuur verzet, raakt aan het wezen van de kerk'. De kardi naal ging voort: .wel kunnen wij de bestaande verschijningsvorm van de ze structuur, die wellicht te zeer derne de R-K Kerk in ons land. zaak van voortdurend aftasten van de mogelijkheden en noodzakelijk heden, zoais dat trouwens in iedere kerk het geval is. Maar by een kerk met zeven bisschoppen aan het hoofd, ligt het toch misschien wel enigs zins moeilijker dan bij enige andere kerk in ons land. Hoe intens is de bisschop van Breda, die vandaag naar zijn laatste rustplaats hier op aarde wordt gebracht, ook daarmee niet bezig geweest in zijn eigen bis dom en tegelijk daarmee voor heel zijn kerk. Toen, nu al weer vier maanden ge leden, het Ned. pastoraal concilie werd geopend, is er gezegd, dat dit concilie voor ons land de vertaling moest worden van het 2e Vaticaans concilie. Aldaar is in het decreet over het herdersambt van de bis schoppen de wens uitgesproken .dat de ..ferbiedvyaardige instellingen van synpden en concilies tot krachtige bloei zullen komen, opdat daardoor overeenkomstig de eigentijdse om standigheden beter en krachtiger gezorgd kan worden voor de groei van het geloof en het behoud van de eigen structuur van verschillende kerken'. Geeft deze zin aan dat men in Rome gedacht heeft aan verschil lende r-k landskerken die, .overeen komstig de eigentijdse omstandig heden' in hun eigen land een eigen weg kunnen gaan en het in de toe komst denkbaar is dat de eenheid of althans de eenvormig verloren te zullen gaan? tuurlijk te ver gedacht, maar het feit ligt er nu eenmaal dat de R-K Kerk in ons land, zij het dan ook tijdelijk, een geheel ander gezicht vertoont dan in een ander land. Wie iets van het r-k leven in een land als bijvoorbeeld Ierland heeft gero ken. proeft dat het aldaar met de verhoudingen binnen de kerk, alsook met de verhoudingen tot andere ker ken, gans anders ligt dan hier in ons land. Historisch is dit voldoende te verklaren, maar het feit zelf wordt er niet minder om. Hoe zal de verhouding zijn van een kerk provincie tot het centrale gezag in Rome? Hoever zal de meerdere eigen verantwoordelijkheid die een bis schop van nu heeft, kunnen gaan? De laatste jaren hebben we in ons land het verschillende malen oeleefd dat, bij buitenstaanders althans, de gedachte kon opkomen dat er iets wrong tussen de curie en het Neder- p\an is er ook de vraag naar de plaats van de bisschop zelf in zijn diocees aan de orde. In de R-K Kerk dringt de leek steeds meer naar voren en bij de opening van het Nederlands pastoraal concilie is reeds direct duidelijk geworden dat de conclliedeskundigen meer widen zijn dan alleen maar raadgevers m een overlegorgaan. Reeds dadelijk kwam er het voorstel dat beoogde om het concilie zelf te laten beslis sen over de agenda, over hetgeen wel of niet besproken zal worden. .Het recht om de agenda vast te stellen behoort niet bij de bisschop pen of hun mandatarissen, de cen trale commissie van het concilie, te maar bij de volledige ver- ig.' Een punt dat toen reeds in het geding kwam was, of het celibaat ook behandeld zou wor den. Sinds de reformatie ls de cen tralisatie van het bestuur der R-K Kerk steeds verder voortgegaan, tot het in 1870 zijn top bereike in de onfeilbaarheid van de paus. Diezelf de lijn vinden we ook bij he bis schoppelijk gezag. De bisschop, en hij alleen had tenslotte het laatste woord in zijn diocees. Jan Rogier een van de concdiedeskundigen schreef hierover indertijd dat dit zui ver middeleeuws was gedacht. Op het Nederlands pastoraal concilie kwam zo onmiddeliiik reeds de plaats van de bisschop zelf in het geding Wat is zijn gezag? Dat hij in de kerk het laatste woord heeft en blijft houden Of moet zijn gezag een ander zqn dan tot nü toe als vanzelfsprekend werd aanvaard? Ruim 14 dagen geleden is er een nieuwe opzet van het Nederlands concilie op een persconferentie be kendgemaakt en door kardinaal Al frink toegelicht. De Volkskrant zet te boven zijn verslag: .poging tol meer democratische vorm'. De eerste conciliedeskundigen waren door de bisschoppen benoemd. Heel logisch L.. deze ving, ombuigen tot nieuwe.' Het gaat om een .waarlijk gemeenschap pelijke en eensgezinde verantwoor de-I iikheid van gelovigen, priesters en bisschop op dit fundament dat de Heer heeft gelegd. De Volkskrant staat hier ook vóór een puzzle, om dat dit dagblad het rüet mogelijk acht dat de roomskatholieken via de stembus het nieuwe hoogste or- faan, dat de naam .plenaire verga- ering' gekregen heeft, samenstel len. ,De kerkorganisatie kent geen echte vertegenwoordigende lichamen in parochies, dekenaten en bisdom men.' Het lijkt ons nog gemakkelijker van een Bleepboot een duwboot te maken dan in de R-K Kerk een meer democratische vorm te krijgen met behoud van de .hiërarische structuur'. Wie het schema beziet dat tegelijk met het verslag van die persconferentie sond afgedrukt, krijg enigszins de indruk In welke richting 'de gedachten zijn gegaan. Men wil het concilie, behalve op deskundigen, die in verschillende studiecommissies zijn gegroepeerd, gespreksgroepen. laten rusten op de STEMMEN UIT DE KERKEN waaraan .naar redelijke schatting* een 150.000 personen meedoen, op de .organ.saties en instellingen' - gelezen hebben, krijgen we niet de indruk dat deze nieuwe opzet van het pastoraal concilie de definitieve vorm zal zijn. Er zal nóg weieens een vergadering komen. Het zoeken naar de juiste "vorm voor zoiets, is ook moeilijk. Maar, blijft by dit alle3 de uiteindelijke besliss.ng toch niet bij de bisschoppen Of hebben zij te bekrachtigen wat op het concilie besloten is?"indien het concilie bij voorbeeld tot een besluit komt dat het celibaat voor de geestelijken die niet tot een bepaalde orde behoren, moet worden opgeheven, zullen de bisschoppen dit dan ook aanvaarden? Wanneer de bevoegdheid van de b.s- schoppen .niet ver genoeg reikt', moet die zaak aan de Heilige Stoel .ter bevestiging, worden voorgelegd'. En als men in Rome die bevestiging dan weigert? Dan zal de centrale commissie er naar moeten streven .dat het antwoord van de Heilige Stoel te Rome met beweegredenen omkleed aan de Nederlandse kerk provincie wordt meegedeeld'. Zo zul len de bisschoppen nog weieens in een moeilijke postte kunnen komen. In ieder geval zal het de moeite waard zijn de gedachten-wisseling over deze voorgestelde nieuwe opzet van het concilie, te volgen. (ADVERTENTIE) gezien het verleden Nederlands concilie ,een hoogste or gaan te geven waarvan de leden BETEKENT: ERKENNING VAN VAKMANSCHAP ANVR is uw waarborg dat uw vakan tieplannen worden waar gemaakt Omdat uw vakantie vakkundig Is voor bereid. Tot in de puntjes verzorgd. Door een ervaren reisbureau. Want alleen dat mag het ANVR-merk voeren ten teken dat het lid is van de Algeme ne Nederlandse Vereniging van Reis bureaus. Aan dat merkteken herkent u het reisbureau waaraan u met een ge rust hart de verzorging van uw vakan tie kunt toevertrouwen zonder dat u er méér voor betaalt. /-5 am/r REISBUREAU

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1967 | | pagina 27