PROVINCIALE ZEEOWSE COURANT
ZWARE NEDERLAAG VOOR P.V.D.A.
KLEINE VERSCHUIVINGEN BIJ
K.V.P., C.H.U. EN DE A.R.P.
Verrassende winst van
Boerenpartij en P.S.P.
- V.V.D. iets achteruit
Winst Boerenpartij verwondert
en verontrust meeste politici
K.V,P.
V.V.D.
P.S.P.
P.v.d.A.
A.R.P.
(min 3)
(plus 2)
(min 5)
C.H.U.
(min 1)
(plus 1)
,GEEN GEDWING'
„Zeker radicalisme wijst op
onlustgevoelens bij de kiezers
Boeren en
lijmen
206e jaargang - no. 115
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE. VLISSINGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Directie: P. van de Velde, P. B. den Boer en W. de Pagter. Hoofdredactie: W. Leertouwer en G. A. de Kok Abonnementsprijs 62 cent per week, 8,00 perkw.; franco per post 8,25 p. kw. Losse nummers 15 ct. Bureaus: Vlissingen:
Walstraat 58-60, tel. 2355 (b.g.g. red. 3508, adv. 3647/3643). Middelburg: Markt 51, tel. 3841 (b.g.g. red. 2078/3169, adv. 2375); Goes: Gr. Markt 2, tel. 6140 (b.g.g. red. 7853, adv. 5213); Oostburg: tel. 2395; Terneuzen: red. tel. 2116, adm tel.
2911; Zierikzee: red. teL 2425. adm. tel. 2094. 9 Adv.pr. 30 ct. p. mm. Min. p. adv. 4,50. Ingez. med. 3 s tarief. Kleine adv. (max. 8 regels) 30 ct. p. regel (min. 1,50). „Brieven bur. van dit blad" 25 ct. meer. Giro 359300 P.Z.C., Middelburg.
Donderdag 16 mei 1963
LANKHORST
VONDELING
(Van onze parlementaire redacteur)
Dit is het voornaamste resultaat van de gis
teren gehouden kamerverkiezingen:
P.v.d.A.: zware nederlaag door verlies van
vijf zetels.
V.V.D.drie zetels minder.
K.V.P., A.R.P. en C.H.U.: oude peil bleef
vrijwel gehandhaafd.
Boerenpartij: voor het eerst met drie zetels in
Kamer vertegenwoordigd.
P.S.P.: van twee op vier zetels.
C.P.N.: één zetel winst.
G.P.V.: één zetel.
De P.v.d.A. heeft in het gehele land verloren. Opmerkelijk was het
verües, dat deze partij leed in de drie grootste steden. In Amsterdam,
Rotterdam en Den Haag samen verloor de P.v.d.A., vergeleken met
1959, niet minder dan 34.948 stemmen. Deze stemmen vonden het
grootste deel hun weg naar de P.S.P. Het restant van het verlies ging
waarschijnlijk naar de C.P.N., want de communisten in de grote ste
den boekten vergeleken met 1959 enige winst. Maar niet alleen in de
bolwerken van de P.v.d.A., zoals men de drie grootste steden kan noe
men, verloor de partij terrein, ook in de kleinere gemeenten was het
verhes dikwijls opmerkelijk.
De P.v.d.A. leed een nederlaag, die door
niemand voor mogelijk werd gehouden. Door
5 van haar 48 zetels in de Kamer te verliezen
kan worden gesteld, dat de oppositie van de
P.v.d.A. volkomen schipbreuk heeft geleden.
Hoewel vergeleken met 1959 twee van de
vier regeringspartijen de V.V.D. en de
A.R.P. er ook niet zonder kleerscheuren
zijn afgekomen, mag uit deze verrassende
verkiezingsuitslag de conclusie worden ge
trokken, dat de kiezers hun goedkeuring heb
ben gehecht aan het in de afgelopen vier jaar
gevoerde beleid. K.V.P. en C.H.U. wonnen
zelfs een zetel.
Boer Koekkoek (na veel gezoek
eindelijk gevonden eenzaam by
een televisietoestel) verklaarde
gisteravond: „Het volk heeft ge
sproken. Men is kennelyk met my
van mening dat het maar eens uit
moet zyn met al dat gedwing van
p.b.o.'s en landbouwschap. En wat
vindt U van Amsterdam? Daar
hebben wy boeren toch maar 9000
stemmen gekregen kennelijk
van mensen die genoeg hebben
van afgeroomde melk voor twee
kwartjes per Uter.
V.V.D. niet ongunstig
De V.V.D., die van haar 19 zetels er 3
verloor, mag toch niet ontevreden zijn
over dit resultaat. Op grondslag van ae
statenverkiezing van vorig jaar zou de
liberale partij 14 zetels hebben verkre
gen in de nieuwe Tweede Kamer, zodat
mag worden gezegd, dat de V.V.D. haar
positie heeft verbeterd.
De A.R. kwam van 14 op 13 zetels,
een gevolg waarschijnlijk van de me
ningsverschillen, o.a. over Nieuw-
Guinca in deze party gedurende de
afgesloten regeringsperiode. De
C.H.U. daarentegen won een zetel en
kwam van 12 op 13. Waarschyniyk is
deze zetelwinst te dankon aan stem
men van vroegere A.-R- aanhangers
en mede ook aan het beleid van de
minister van economische zaken, drS
De Pous.
K.F.P. iels achteruit
De K.V.P. won er eveneens een zetel
bij. Haar fractie in de Tweede Kamer
neemt nu precies een derde deel van
het totale aantal zetels in. Toch is deze
uitslag voor de K.VP. niet onverdeeld
gunstig. In de provincies Noord-Brabant
en Limburg ging deze party in percen
tage achteruit Uit de cijfers mag wor
den afgeleid, dat de K.V-P. in deze spe
cifiek katholieke provincies stemmen
verloor, zowel aan de Boerenpartij als
aan Economisch Appel. Ook onder de
katholieke boeren is er veel ontevreden
heid over het landbouwbeleid, terwyl
bij velen ln katholieke kring ook be
zwaren bestaan tegen de huidige belas
tingdruk. waartegen Economisch Appel
in verzet komt. Daar de P.v.d.A. ook in
de zuideiyke provincies verloor, mag
het verlies aan K.V.P-stemmen niet
worden verweten aan een doorzetten
van de zogenaamde doorbraak.
Opvallend was de vooruitgang van de
K.V.P- ln de drie noordeiyke provincies.
In Noord- en Zuid-Holland alsmede ln
Utrecht, ging de K.V.P. bescheiden
vooruit, maar in de overige gewesten
is een geringe achteruitgang te consta
teren.
Schrale (roost
De C.P.N. won een zetel en zal daar
door in de komende periode met vier
vertegenwoordigers in de Tweede
Kamer zitting hebben- De P.S.P.
kwam van 2 op 4 zetels ten koste
van de P.v.d.A. Het zal voor de so
cialisten een schrale troost zijn, dat
in de praktijk de P.S-P. in de kamer
dikwyis gelijk stemt als de P.v.d.A.,
want in de molitiek is 43 plus 4 niet
geiyk aan 47-
Nieuwe partyen, die in de kamer ver
tegenwoordigd zullen ztjn, zyn het Ge
reformeerd Politiek Verbond en de Boe
renpartij van Koekkoek. Het G.P.V.
dankt zijn ontstaan in de eerste plaats
aan theologische geschillen op het pro
testants-christelijke erf. Deze partij, die
de vorige keer byna al in de kamer
kwam, ijvert vooral voor behoud van
het protestantse karakter van onze na
tie. Zij keert zich tegen de Europese
eenwording, waarvan zy een roomse
overheersing vreest.
In de praktyk zal deze party wel gelijk
optrekken met de staatkundig-gerefor
meerden, die in de nieuwe kamer met
drie man blyven vertegenwoordigd.
Verkiezingsnummer
P.Z.C.
Pag. 2: Verkiezingen in Zeeland
Pag. 8: Vervolg verkiezings-
nlenws
Pagina 5: Zeeuws nieuws
Pagina 6 en 7: Zeeuwse uitslagen
Pagina 11: Binnen- en buitenland
Pag. 18: Zeeuws nieuws
Pag. 15: Landelijke uitslagen
Pag. 18 en 19: Foto's gekozen
kamerleden
Met een alleszeggend gebaar werpt
minister-president pro), dr. J. E. de
Quay zijn stembiljet in de buë van
het bureau aan de Waalsdorperweg
in Den Haag.
ZETELVERDELING TWEEDE KAMER
Partij
Katholieke Volkspartij
Partij v. d. Arbeid
V.V.D.
Antirevolutionairen
Chr.-Hist. Unie
Comm. Partij Nederlar
Staatk. Geref. Partij
Pac. Soc. Partij
Lib. Staatspartij
Chr. Nat. Volkspartij
Lijst Grol
Econom. Appel
Nw -Dem Partij
Ger. Pol. Verbond
Lib. Unie-Veilig Verk.
Boerenpartij
V olksreferendum
1963
1959
50
49
43
48
16
19
13
14
13
12
1 4
3
3
3
4
2
150
150
COMMENTAREN OP DE UITSLAGEN
Aan het slot van de verkiezingsavond, maar nog voordat de
stemmen allemaal geteld waren men was op dat ogenblik
gekomen tot ongeveer tweederde van het totaal aantal uitge
brachte stemmen deelde de minister van sociale zaken en
volksgezondheid, dr. Veldkamp, een van de lijstaanvoerders van
de K.V.P. ons mee, het opmerkelijk te vinden, dat de P.v.d.A. er
na vier jaar oppositie niet in geslaagd is winst te boeken. Hij be
treurde het verlies van de P.v.d.A., voor zover de verloren ge-
gane stemmen ten goede zijn gekomen aan de P.S.P., omdat hij
hierin zag een versterking van de extreme groepen in de Kamer
Hogelijk verwonderde dr. Veld
kamp zich over de winst van de
Boerenpartij, met name in de ste
den en zelfs in de grote steden. Er
bestaat in Nederland een soort re
actie, die zich blijkbaar op zijn ge
mak bevindt bij het extremisme
van boer Koekoek.
Verheugd was dr. Veldkamp uiteraard
over het feit, dat de K.V.P. zichzelf is
gebleven.
Vondeling: „teleurstellend"
Prof. Vondeling, een van de lysttrekkers
van de P.v.d.A., aarzelde niet de verkie
zingsuitslag voor zyn partij teleurstel
lend te noemen. De kiezers hebben het
niet zo goed gedaan, als wy hadden ge
hoopt, zei hij. Als men evenwel de stem
men van de K.V.P., de A.R.-P. en de
C.-H.U. bij elkaar optelt hy zocht ken
nelijk naar een lichtpuntje dan zyn
zy in vergelijking met 1959 echter gelijk
gebleven. De V.V.D. is nogal terugge
lopen, Wanneer men een scheiding tus
sen de regeringspartijen en de oppositie
wil maken, dan hebben beide kanten
verloren, zij het dat de P.v.d.A. wel heel
sterk veren heeft moeten laten.
Prof. Vondeling had wel verwacht
dat boer Koekoek heel wat stemmen
zou halen, maar heel gek vond hy
toch, evenals dr. Veldkamp, dat in de
steden zo velen op zyn partij gestemd
hebben. Voorlopig was hy geneigd
te zeggen, dat de ruim één procent in
de grote steden erop wijst, dat deze
winst niet behaald is langs de nor
malen elektorale weg. In dit verband
dacht hij vooral aan de bladen als
„De Telegraaf" en „Burgerrecht",
waaromheen vele politiek kleurloze
ontevredenen zich geschaard hebben.
Ook by de C.P.N. constateerde de P.v.
d.A.-fractieleider vooruitgang, al is deze
omdat het hier een kleine partij be
treft niet zo veelbetekenend. Voorts
signaleerde hij een beduidende winst aan
de P.S.P.-kant.
Uit de vooruitgang van C.P.N., P.!
en Boerenpartij was de heer Vondeling
geneigd de mening te formuleren, dat er
een neiging naar het radicalisme zicht
baar is al uit dit radicalisme zich bij
de P.SJP. hoofdzakelijk ten aanzien van
de ontwapeningskwestie.
Van Riel: „coalitie voortzetten'
Mr. H. van Riel, fractievoorzitter
voor de V.V.D. in de Eerste Kamer
toonde zich toen wy hem 11 uur in
Pulchri te Den Haag ontmoetten
in grote lijnen tevreden over de uit
slag. Er was hier een verkiezings
bijeenkomst van de Haagse V.V.D.-
afdeling belegd, waarvoor de belang
stelling overigens niet groot was.
Mr. Van Riel verklaarde van mening
te zijn, dat met deze verkiezingsuitslag
de basis was gelegd voor een voortzet
ting van de huidige regeringscoalitie.
Ook mr. Van Riel achtte de winst van de
Boerenpartij een bedenkelijk verschy'n-
sel. „Zonder de vergelijking al te ver
te willen doortrekken" zei hij ons „zou
ik het succes van de Boerenparty wil
len vergelijken met de winsten van een
N.S.B. voor de oorlog. Ik acht dit uiter
mate te betreuren".
Dat de P.S.P. naar de heer Van Riel
signaleerde in het westen over zyn
hoogtepunt heen is, achtte hij toe te
juichen. Wat het stemmenverlies van
zyn eigen party, de V.V.D. betreft,
merkte hg op, dat deze groepering heeft
verloren aan gelegenheidsstemmers. Dit
noemde hy een logische ontwikkeling.
Opmerkelijk achtte hy het verschijnsel
dat de V.V.D. nu in het oosten van het
land de terugslag kreeg, die vorig jaar
in het westen te zien is geweest. „De ont
wikkeling heeft zich een jaar later in het
oosten voortgezet", meende hy.
De V.V.D.-woordvoerder verklaarde ons
tenslotte dat naar zijn mening weinig
invloed is uitgegaan van de politieke
t.v.-uitzendingen. Hij was er ten zeerste
meer verblyd dat de heer ridder Van
Rappard slechts een onbetekende aan-
hand heeft weten te krijgen.
Zijlstra: „twee kapitale fouten"
Prof. dr. J. Zijlstra (a.r.), minister
van financiën vertelde in een gesprek
met journalisten, dat de Partij van de
Arbeid naar zijn mening twee kapi
tale fouten heeft gemaakt. De eerste
was, dat men te lang heeft volge
houden dat het kabinet-De Qauy er
niets van terecht had gebracht en
eerst later wilde toegeven het beleid
van dit kabinet toch niet geheel te
verwerpen. Als tweede factor zag
prof. Zijlstra de invloed van de bro
chure „Om de kwaliteit van het be
staan" van de Wiardi Beckmanstich-
ting, die hij als politiek pamflet
„waardeloos en onryp" noemde.
„Het is" aldus prof. Zijlstra „een aardige
optelsom van dingen waarmee we het
allen eens zijn. Maar we hebben met de
praktyk van de dag te maken, met de
mogclykheden van de komende vier ja
ren en niet langer. En daarin heeft
de Partij van de Arbeid zich vergist".
(Zie slot pag. 3 kol. 2)
het echter niet, zeker niet in Zeeland,
waar geen opvallende verschillen wer
den geregistreerd. Maar dat geldt ook
voor overig Nederland. Sinds 1945 heeft
namelijk nooit minder dan 30,8 pet. van
de kiezers op de K.VJP. gestemd en
nooit meer dan 32,9 pet. Dit laatste per
centage werd gisteren niet gehaald. Op
de P.v.d.A. is nooit minder gestemd dan
25,6 pet., nooit meer dan 32,7 pet. De
schommelingen van A.R. en C.H.U. ble
ven steeds tinnen de 4 pet. Alleen de
V.V.D. klom van 6,4 in 1946 tot 12,2 pet.
in 1959, maar deze partij is weer terug
gevallen op 10,2 pet. Men ziet: sinds de
oorlog heeft het politieke leven van Ne
derland geen grote verschuivingen ge
had, het politieke patroon van ons land
is vry vast gebleven. Af en toe echter
zyn er verschijnselen, die men niet kan
negeren. Zulk een geval nu heeft zich
thans stellig voorgedaan: de winst van
de Boerenparty. Het is te hopen, dat
men aan dit symptoon niet nonchalant
zal voorbijgaan.
Wij hebben vannacht om half één
even geaarzeld over de vraag welk
lied aangeheven zou kunnen worden na
deze verkiezingen: „De boeren hebben
overwonnen, hiep hiep hoera!" of een
variatie op een bekend vers van Wim
Kan „Lijmen Luns". Beide liederen zijn
namelijk toepasselyk, al zouden we het
„hiep hiep hoera" nadrukkelijk willen
schrappen. Want het is niet om van in
feeststemming te geraken, deze
■kwaardige winst van de groep-
Koekkoek. Zij krijgt drie zetels in de
Kamer en verwierf ruim 2 pet. van het
totaal aantal stemmen, ook in Zeeland.
Wat moet men daaruit opmaken? Dat
men het niet eens is met het landbouw
schap? Dat men een andere landbouw
politiek wil? Het is moeilijk op deze
vraag een duidelyk antwoord te geven.
De overwegingen, die de kiezers in dit
opzicht hebben geleid, zijn van ver
schillende aard, hetgeen onder meer
blijkt uit het opval
lende stemmen aantal,
dat deze groep in de
grote steden heeft ge
haald. Het lijkt erop,
alsof een deel van de
bevolking heel nadrukkelijk heeft willen
zeggen, dat het tegen allerlei dwang
maatregelen van de" overheid is. Het is
meer een demonstratie dan een duide-
lyke, weloverwogen keuze: het politie
ke programma van deze Boerenpartij
laat een dergelijke keuze namelyk vrij
wel niet toe. Maar dergelijke demon
straties zijn by een democratische re
geringsvorm mog-'1-"'-
aanvaarden, ook
Dat neemt niet weg, dat men deze
demonstratie niet kan negeren. De
politieke partijen kunnen dat niet en de
publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties
van de landbouwers met name evenmin:
hier wreekt zich zonder enige twyfel
Hollanscheveld, hier wreekt zich een ge
brek aan goede voorlichting. Het is een
punt, dat de georganiseerde landbouw
verweten moet worden: men praat al
jaren over deze voorlichting, maar men
doet er in feite niets aan. Daardoor
hebben zaken als Hollandscheveld een
groter uitwerking dan nodig, omdat der
gelijke gebeurtenissen hun invloed doen
gelden óók buiten de kring van de
agrariërswij zijn er van overtuigd, dat
de heer Koekkoek ook heel wat stem
men van met name kleine zelfstandigen
buiten de landbouw heeft weten te ver
zamelen. Deze uitslag wij herhalen
het: geen keuze (het gaat immers niet
om een serieuze partij) maar een de
monstratie moet politiek Nederland
tot nadenken stemmen.
Het tweede lied, een variatie op Wim
Kans „Lijmen Jan", is voor deze
verkiezingsuitslag ook te gebruiken. Er
is geen twijfel over mogelijk, dat de
huidige situatie bestendigd blijft, dat wil
zeggen dat de coalitie van de laatste
jaren ook voor de komende periode wel
kan bytekenen. Voor de P.v.d.A. moet
dat een bittere pil zyn: in feite is uit
gesproken dat men het beleid van het
kabinet-De Quay niet verwerpt. De po
litiek van de laatste weken van deze re
gering indiening van belangrijke
wetsontwerpen op de valreep, gëpaard
aan een goede „verkooptechniek
heeft haar uitwerking niet gemist. Ge
zien nu deze uitslag, gezien ook de uit
latingen van ministers op sleutelposities
(Zijlstra en De Pous b.v.), moet men
verwachten dat er bg de tegenwoordige
regeringspartijen niet heel veel neiging
zal bestaan om de P.v.d.A. als rege
ringspartner te accepteren, al moet men
uiteraard rekening houden met de lin
kervleugel van de K.V.P. Vermoedelijk
echter wordt de zaak op de oude voet
voortgezet.
Enkele detailopmerkingen. Deze uit
slag onderstreept heel nadrukkelijk,
dat de K.V.P. de grootste partij van Ne
derland is. Het verschil met de P.v.d.A.
is uitgelopen van één tot zeven zetels.
Voorts is opvallend, dat de nadrukke
lijke winst van de V.V.D. uit 1959 ver
loren is gegaan, al zal het in deze par
ty tot enige tevredenheid stemfnen dat
de heer Van Rappard geen voet aan de
grond heeft gekregen. A.R. en C.H.U.
vormen een constante groep samen,
waarbij de mannen van Beernink kans
gezien hebben gelijk te komen met hun
broeders, die werden aangevoerd door
Roolvink. De P.S.P. heeft weliswaar een
zetelwinst van twee, maar het is de
vraag of deze party sinds de staten
verkiezing van vorig jaar is zij vrijwel
constant gebleven al niet enigszins
over haar hoogtepunt heen is. De toe
komst zal dat moeten leren.
Tïn slotte dit. Er zou een neiging kun
nen bestaan de uitslag van deze ka
merverkiezingen een kleine „aardver
schuiving" te kunnen noemen. Dat is