TOERISME IN DE SCHOUWSE WESTHOEK
Een pionier voor het
toerisme in Renesse
VERDERE ONTSLUITING VAN DE DOMEINEN
VEERTIG JAAR BONA FIDE
EEN GOEDE DERTIG JAAR geleden
verschenen in de Westhoek van Schou-
wen-Duiveland de eerste zomerwonin
gen rust en verpozing zoekende va
kantiegangers verkenden bos en duinen
en ontdekten de schoonheid van deze
streek- Want in de Westhoek vermengt
zich het rustige ruisen van de wind door
de bomen met het rusteloze ruisen van
de zee aan het strand tot een zomerse
zang, die grote bekoring hééft.
De gevolgen bleven niet uit. De „West
hoek" werd een begrip voor honderden
vakantiegangers in binnen- en buiten
land en vooral na de Tweede Wereld
oorlog ontwikkelde het vreemdelingen
verkeer in deze streek zich krachtig. Het
is niet bij die eerste zomerhuisjes uit de
dertiger jaren gebleven, bepaald niet
De bungalowbouw „bloeide" in en rond
de drie centra Renesse, Haamstede
en Burgher kwamen kampeerboer
derijen, de hotelaccommodatie breidde
zich uit en in de zomermaanden vinden
nu honderden vertier op de prachtige
brede stranden.
Zomerdrukte derhalve, maar zó druk
kan het nog niet zijn of ergens in de
Westhoek is op een zonnige zomerdag
nog wel een lommerrijke klinker- of
grintweg te vinden, waar het goed wan
delen is met een vogel die tsjilpt -
een knerpende voetstap in het grint en
met in de verte het ritmisch luiden van
een bronzen kerkklok en van nabij, er
gens op een hofstede, het lome kakelen
van een trage kip
Rust en schoonheid. Maar het vreemde
lingenverkeer neemt nog steeds toe, het
„sociaal toerisme" breekt baan en men
zou zich kunnen voorstellen, dat deze
vorm van massale vakantiegang zelfs
de rust in de Westhoek zou kunnen ver
storen. En om dit toekomstbeeld even
heel schril af te tekenen: men zou zich
kunnen voorstellen, dat de op deze foto
afgebeelde duinovergang bij Westen-
schouwen bedolven zou zijn onder een
met feesthoedjes en toeters uitgeruste
menigte, af- en aanstromend van boven
naar beneden
(Foto P.Z.C.).
Badplaats zonder
„tar ar a-boemel jé"...
„Zo somber zie ik het zeker niet
in", verklaarde de burgemeester
van Haamstede, jhr. R. J. H. Q.
Röell, zonder enige aarzeling, na
ontkennend geantwoord te heb
ben op de vraag, of men in
Haamstede een zekere mate van
„beperkt toerisme" voorstaat.
Men gaat er hier van uit, dat ie
dereen welkom is, mits er een
zeker evenwicht behouden blijft,
wanneer grote groepen vakan
tiegangers in ieder geval onder
goede leiding staan en op een
behoorlijke wijze kunuen wor
den ondergebracht.
In dit verband wees jhr. Röell op
de plannen, die er bestaan om aan
de weg tussen Burgh en Westen-
schouwen een bungalowpark te
bouwen een „S.V.V.-vaKantie-
De tijhaven van Burghsluis,
werkhaven werd vergroot en
op diepte gebrachtdoét even-
eens dienst als jachthaven.
Het is de bedoeling om de ac-
commodatie nog te verbeteren
door het aanbrengen van een
ponton, waar de jachten aan i
sullen hunnen meren zonder
hinder te ondervinden van het
tijverscMZ, dat hier ttoee tot
drie meter beloopt.
Ook onder de toeristen in de
Westhoek vindt men de laatste
tijd vrij veel zeilsportliefheb-
bers, die een goed geoutilleer
de jachthaven vanzelfsprekend
bijzonder op prijs zouden stel
len. (Foto P.Z.C.)
oord" van het N.V.V. met niet
minder dan 86 stenen bungalows
in vijftien zogenaamde „units". In
deze vorm van „sociaal toerisme"
ziet men alleen maar voordelen;
onder meer omdat op deze manier
het selaoen verlengd wordt van
mei tot september, want een der
gelijk park is over deze periode
bezet. Ook herinnerde de heer
Röell aan het bungalowkamp, dat
de Rotterdamse Katendrechters
zoals bekend op Schouwen ex
ploiteren en aan de leden van de
Chr. Bond van Overheidspersoneel,
die de Westhoek eveneens in
groepsverband bezoeken.
„Die komen voor de natuur", merk
te de heer Röell op.
Mits de groepen niet te groot worden,
heeft men dus geen enkel bezwaar
tegen deze vorm van „sociaal toeris
me"; men juicht het daarentegen toe.
Het kamperen
Via de kampeerboerderijen is het'mo
gelijk om ook het kamperen in goede
banen te blijven leiden. Op dit ge
bied wacht Haamstede eveneens een
verbetering in de accommodatie;
dank zij dé inrichting van een 30 ha.
groot kampeercentrum op de boer
derij „Pimmelaar". Hier zal voor
aparte duinovergangen worden ge
zorgd. Voorts is er een provinciaal
streekplan voor de Westhoek in voor
bereiding, dat eveneens voorziet in
de aanleg van duinovèrgangen.
Haamstede, zo blijkt wel, kan
het intensiverend toerisme uit
stekend aan, groeit méé met de
behoeften (er zijn ook plannen
voor de bouw van een nieuw ho
tel en zo nodig zou reeds vol
gend jaar het vliegveld weer in
exploitatie genomen kunnen
worden) en desondanks waakt
men er zorgvuldig voor, dat de
ze plaats, met een gevestigde
reputatie als vakantieoord, niet
ontaardt in een „tarara-boemel-
jé-badplaats", om met jhr.
Röell te spreken
„Parel goed
behandelen"
„Burgh is een parel en die parel
moet goed behandeld worden",
aldus de burgemeester van deze
gemeente, jhr. A. van Citters,
die verklaarde evenmin „een ge
vaar" te zien in de snelle ont
wikkeling van het sociaal toeris
me. Mits dan natuurlijk de parel
goed behandeld wordt
Tot nu toe is dat nog altijd het geval
geweest, ondanks het feit, dat de va-
kantieganger in Burgh een grote
mate van vrijheid geniet. De stran
den zijn, zelfs met inbegrip van de
badcabines, „vrij voor gebruik",
waarbij echter wel het „leuren" met
handelswaar bewust wordt tegenge-
gaan. Op het brede witblinkende
strand ontwaart men nergens een
consumptietent, want,wie limona
de wil drinken moet het duin maar
even over", aldus jhr. Van Citters.
Via de daartoe aangelegde duinover
gangen uiteraard, want ter bescher
ming van de duinbegroeiing (met de
kwetsbare helm) verbood het polder
bestuur het beklimmen van de dui
nen..
Ook in Burgh is het toerisme de
laatste jaren uiteraard aanzienlijk
toegenomen. Met name werkte
hier de „spreiding" sterk door;
„voor de oorlog was het op 31
augustus vol en op 1 september
absoluut leeg", aldus de burge
meester.
Overigens weet ook Burgh, met
zijn 723 inwoners, wel wat toeris
me wil zeggen een dag met dui
zend overnachtingen behoort niet
tot de grote uitzonderingen. Er
wordt dan ook wel eens aan uit
breiding van de hotelaccommoda
tie gedacht, maar dé beperkte
duur van een zomerseizoen werkt
remmend op deze plannen.
Kampeerterreinen met een ex
ploitatievergunningen kent men
in Burgh nog niet. Wel worden
er individueel vergunningen uit
gereikt en daar wordt vooral de
laatste jaren veel gebruik van
gemaakt. Vooral ook door Duit
sers, verklaarde burgemeester
Van Citters. „Kamperen en vis
sen met de werphengel
nam aanmerkelijk toe".
Burgh, „de parel", vreest het
sociaal toerisme dus evenmin.
Mits men deze kleine gemeente,
met in het dorp de fraaie oude
geveltjes en in de duinen de niet
minder fraaie moderne bunga
lows, goed behandelt. En wie
zou dat niet doen?
Van hooischuur
tot kantine"
„Denk om de kinderen" vraagt een
vriendelijk rood-omlijnd bordje bij
dé inrit van het bondsvakantie-
oord „Bona Fide" te Renesse. Dit
is een van de talrijke raadgevingen
en vingerwijzingen, die de weg
aangeven naar een zorgeloze va
kantie op deze kampeerboerderij
in Schouwens Westhoek.
Veertig jaar hebben Nico Beije
(65) en zijn vrouw nu een opper
beste partij geblazen in het toeris-
me-orkest op Jhet noordelijkste ei
land van onze provincie. Daarom
kan deze langzamerhand in het
vreemdelingenverkeer vergrijsde
„kampeerboer" met gepaste trots
verklaren, dat ook zijn bedrijf mee
geholpen heeft de steeds gróter
wordende trek naar deze duin
streek te stimuleren.
Zijn ogen beginnen van genoegen
te schitteren als hij terugdenkt aan
de successen, die geboekt werden in
dit altijd nog wat curiéus aandoen
de toeristische ambacht.
„In de twintiger jaren weiden
we met de vinger nagewezen om
dat we pensiongasten in onze
boerderij onderdak verschaften",
komt mevrouw BeijeJonker
vertellen, als haar man is begon
nen met het ophalen van herinne
ringen. Er kwamen in die dagen
ieder seizoen enkele vaste klan
ten op de boerderij-annex-mane.
ge. De gasten konden dan uit de
aard van de zaak hun hart opha
len aan het paardrijden. De rus
tige ligging van „Bona Fide" lok
te ook ruiterverenigingen aan tot
kamperen. Een typisch facet van
vroeg-toerisme, dat na de oorlog
om verschillende redenen toch wel
in de vergeethoek is geraakt.
De heer Beije, die 20 jaar bestuurslid
Ongeveer zes weken
is aan de voet van de duinen
bij de Moolioeg te Renesse liet i
vakaMtie-motel „De Zeeuwse
Stromen" geopend. Deze voor
Schouwen-Duiveland unieke
vorm van Horeca-bedrijven
heeft een h-oiel-accommodatie
voor 6if personen. Zestien ge-
zinskamers met een riant uit-
zicht op de duinstrook staan
I voor de vakantiegangers klaar.
Rondom is voldoende parkeer-
ruimte aanwezig.
(Foto P.Z.C.)
geweest van de plaatselijke V.V.V.
en heeft meegewerkt aan de ontslui
ting van duin en strand door middel
van wegen en duinpvergangen, kan
met smaak anekdotes vertellen over
zijn eerste pensiongasten en kam
peerders.
„Het menu met rundvlees en andere
hapjes moest al spoedig het veld rui
men vc/.r produkten van eigen bo
dem, zoals ham en worst, toen ze
eens bij moeders in de keuken gero
ken en geproefd hadden
Kampeerraad
Na verloop van tijd kwamen leden
van de Nederlandse Kampeerraacl
van de A.N.W.B. met het voorstel de
boerderij bij hun organisatie aan te
sluiten. Dat gebeurde en thans staat
„Bona Fide" in de op één na hoog-
sté klasse genoteerd.
Om dit resultaat te bereiken heeft
Nico Beije natuurlijk wel het no
dige gerief voor zijn vakantie
gangers moeten scheppen. En zo
kan de kampeerder of bungalow
bewoner nu bijvoorbeeld zijn ver
tier zoeken in een gezellige, in
Oudhollandse stijl opgebouwde
kantine. Dezelfde plaats, waar
vroeger paarden met karrevrach-
ten hooi en andere landbouwpro-
dukteu binnenreden. Een ander
gedeelte van de vroegere schnur
is omgetoverd tot slaapzalen. Op
liet terrein staat verder een kamp
winkel, waar de gasten hun le
vensmiddelen en al wat dies meer
zij kunnen inslaan.
Toen de zoon van de heer Beije na
de oorlog zijn intrek op de gewone
boerderij nam, was het ogènblik aan
gebroken, dat het pioniers-echtpaar
op toeristisch gebied zich met hon
derd procent aan de ontwikkeling
van zijn kampeerbedrijf kon gaan
wijden.
Met een glunderend gezicht laat de
heer Beije dan ook zijn twaalf bun
galows zien en vertelt, dat zijn ter
rein kortgeleden overal op de water
leiding is aangesloten.
Het hoogseizoen is nog niet aange
broken en daarom waren er nu nog
maar enkele gasten op ,JBona Fide"
te bekennen. Maar als straks de
stroom van buitenlanders en Neder-
landers-op-vakantïe ook langs Schou
wens Westhoek klotst, ban de heer
Beije er vijfhonderd in zijn kampnefc
opvangen. Dan zal ook elke week
weer zijn tot kantine omgebouwde
hooischuur tot de laatste plaats bezet
zijn, als de kampeerders op de bonte
avond de bloemetjes buitenzetten.
En dan zal mevr. Beije voor de zo
veelste maal een krentenbrood tun=
nen schenken aan de gasten, die bo
men vertellen, dat ze al tien vakan
ties öp „Bona Fide" hebben doorge
bracht. Want dat is traditie!
„Verboden
veranderde in
„welkom"
Op sommige punten in de bos
sen van het domaniale duinge
bied op Schouwen is het toch al
tijd wat bars klinkende artikel
461 uit het Wetboek van Straf
recht, „Verboden Toegang", op
de bordjes veranderd in „Wel
kom". De nu korte uitnodiging
is uiteraard nog wel „belast"
met de nodige verplichtingen
voor de wandelaar, maar deze
zijn in de pas ontsloten boster-
reinen zo vanzelfsprekend ge
worden, dat liet korte, maar
strenge verbod hier kon ver*
dwïjnen.
De opziener van het gebied der
Rijks Domeinen in Schouwens
toeristenhoek, de heer N. H. Ly-
sen lieeft zodoende weer een
brok van de onder zijn beheer
staande bossen in de belangstel
ling van natuurvorsers, vogel
liefhebbers en zoekers „naar al
leen maar rust" kunnen aanbe
velen.
Bovendien is het bekende tegelpad
in principe aangelegd voor het
bestrijden van bosbranden met
een kilometer uitgebreid. Ongeveer
bij „de trap" te Westenschouwen
kunnen wandelaars him tocht door
de domeinen nu reeds aanvangen.
„Ieder jaar verkopen we zo rond
tweeduizend kaarten méér voor de
domeinen, zodat we dit seizoen zeker
de tienduizend zullen halen".
Het streven van de heer Lysen,
ook anderen van zijn duinen en
bossen te laten genieten, komt
ook tot uiting in zijn functie van
secretaris van de Vogelwacht
„Schouwen-Duiveland". Als zoda
nig is hij de animator van excur
sies naar de broedkolonies, waar
vogels van velerlei pluimage hui
zen. Ook dit seizoen weer bestaat
twee maanden lang op dinsdag
en vrijdagavond de mogelijkheid,
met een leider van de Vogelwacht
op pad te gaan.. „We mogen hier
bij best van succes spreken", zo
vertelt de rijksopziener, „want
tweehonderd belangstellenden per
week is zo ongeveer wel het ge
middelde".'
Toen de heer Lysen in 1935 op'
Westenschouwen kwam, was zijn
voornaamste taak het „vastleggen"
van het 1000 hectare grote duinge
bied. Sinds die tijd is er een kleine
300 hectare -bos aangeplant. De zo
genaamde bosbouwhuishouding
vraagt daarom nu de meeste aan
dacht. Voor het onderhoud van deze
aanplant heeft de opziener een vaste
kern van 7 man personeel in dienst.
In de winter is het aantal veel gro
ter, want dan biedt dit domaniale
terrein een aanvullende werkgele
genheid voor om en nabij veertig
man. Voor de goede orde zijn het
iedere winter praktisch dezelfde
mensen, die in de bossen van Wes
tenschouwen hun werk vinden, zodat
men na verloop van tijd een zekere
ervaring in dit vak krijgt.
Regelmatig worden de bossen ook
uitgedund, zo vervolgt de heer Lysen
zijn verhaal. Vorig jaar kon 's 'win
ters elke dag een grote oplegger met
hout naar Brabant vertrekken en
werd in drie maanden meer dan 1000
ton afgeleverd. De uit de oorlogsda
gen stammende bunkers, die her en
der het profiel van het duinlandschap
nog ontsieren, zullen binnen 2 jaar
denkelijk wel opgeruimd zijn. De
rijksopziener verwacht namelijk, dat
opk dit wel een karwei ter bestrij
ding van de werkloosheid zal wor
den. Zijn deze uit esthetisch oogpunt
foeilelijke obstakels eenmaal opge
ruimd, dan wordt bet domaniale ge
bied met recht een klein natuurre
servaat.
