O
In één „enkalon"-kous wordt
zes kilometer garen verwerkt...
VROUW TOT VROUW
Uzótitoenfwqina
VAN LINNEN NAAR PAPIER
Uiv eigen dokter
zou U zeggen
r~
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1954
nze
v7
VAN AFVALPRODUCT TOT RAGFIJN WEEFSEL
De Nederlandse nylon is even
Nederlands als roomboter
(Van een speciale verslaggeefster)
In ons hart beschouwen we nylon nog altyd als een nitheems, ietwat
wuft product. Nylonkousen zijn ons reeds vertrouwd geworden, maar
nylonblouses, jurken, ondergoed vinden we luxe, iets dat tot ons is over
gewaaid uit Amerika, uit de pakjes, die de Verenigde Staten-burgers ons
vlak na de oorlog stuurden.
En toch is de Nederlandse nylon, de enkalon, even Nederlands als de
Nederlandse roomboter en wordt ze, evenals die boter, uit louter Neder
landse grondstoffen gefabriceerdEr is slechts één verschil tussen beide
artikelen: de, roomboter kan de Nederlandse huisvrouw niet, de enkalon
kan ze wèl betalen
Het eerste land waar deze nieuwe kunststof op uitgebreide schaal werd
vervaardigd was Amerika, Later volgden Frankrijk en België (Du Pont)
en van Januari 1952 af Nederland (enkalon). Nylon, Du Pont en enkalon
z(jn ongeveer dezelfde stoffen, de samenstelling verschilt slechts weinig.
De Nederlandse enkalongarens worden te Emmen gemaakt, in de en-
kalon-fabriek van de A.K.U., die hiervoor het monopolie heeft.
Deze fabriek is in twee jaar tjjds gebouwd. Er werken 1400 mensen,
die witte overalls dragen en' zich rustig tussen de verschillende machines
bewegen. Het is er zo schoon dat men er van de vloer kan eten, en de
spinnerij is air-conditionned.
Enkalon wordt gemaakt van capro-
lactam, 'n afvalproduct van de steen
koolmijnen. Het lijkt precies op naph-
talineschubben. Die schubben gaan in
een grote ketel en worden gesmolten,
waarbij de arbeiders moeten oppas
sen, dat ze niet aanbranden. De vloei
stof die ontstaat, wordt door gaatjes
in een bak met koelwater gespoten en
stolt daar meteen tot een soort koord,
dat sterk aan massieve macaroni
doet denken. Aan het eind van de koel
bak staat een hakmachine, die het
koord in stukjes hakt; de enkalon-
korrels ontstaan daardoor.
Deze enkalonkorrels vormen de
frondstof van alle mogelijke pro-
ucten. Ze kunnen worden ge
smolten en daarna worden ge
walst tot zeiltjes, in een vorm
gegoten en gebakken tot speel
goed, machine-onderdelen, hel
men. Ze kunnen ook worden ver
anderd in enkalonsgarens en ve
zels. De vezels worden dan ver
mengd met wol, katoen, rayon
en zijde. De draden worden gewe
ven "tot stoffen, of gebreid tot
kousen en ondergoed.
Om van enkalonkorrels enkalonga
rens te maken, smelt men ze eerst.
Uit de smeltkroes loopt de vloeistof
via een heel fjjn gaatje door een koel
bak en wordt daar tot een draad, die
met een vaart van 60 kilometer per
uur om een spoel snort. Die draad
wordt eerst gestrekt tot ze de goede
dikte heeft, dan met andere enkalon-
draden getwijnd (om elkaar ge
draaid) tot enkalongaren, en tot slot
in een bad gestopt om sterk te wor
den.
Natuurlijk wordt het garen tijdens
dit proces vele malen gecontroleerd.
Oneffenheden welke met het blote
oog nauwelijks zichtbaar zijn, worden
verwijderd en als dat niet kan, wordt
het garen afgekeurd en omgesmolten.
In het begin vonden de arbeiders die
strenge keuring „onzin". Maar toen
ze een lapje stof, geweven van garen
met dergelijke foutjes zagen, moes
ten ze toch erkennen dat hun vrou
wen zulke kousen niet zouden willen
dragen! Overal in de fabriek hangen
proeflapjes met fouten. Ze worden
gemaakt in het laboratorium.
Al die proeflapjes kunnen weer
Modieuze pakjes
voor grotere maten
De ceintuurloze coupe en de typi
sche schuine lijn, die van do mouw
naar de taille loont, malten deze mo
dieuze pakjes bij uitstek geschikt
voor de grotere maten. De rok is
recht met één platte plooi midden
achter. Men heeft nodig circa 2,70
meter stof van 140 cm breedte.
Het eerste pakje heeft een garne
ring van fluweel. In de voorpanden
legt u x op o vallend de figuurplooi-
ties f2% cm stofverbruik), waarna u
de voorzijpandjes aanzet. U verbindt
het rugpand met de rugzijpanden en
sluit de schouder-, mouw- en zijna
den. Aan de onderkant van de mouw
wordt het figuurnaadje dichtgestikt.
Wilt u het jasje liever sterker getail
leerd hebben, dan maakt u in het mid
den van de zjjpandjes nog een figuur
naadje. U paspoileert de knoopsgaten
en naait het beleg tegen de voorkan
ten. De halsrand zet u tussen de dub
bele stof van het staande fluwelen
kraagje. In de rokbanen stikt u de fi
guurnaden, waarna u de zijnaden
sluit. De linkerzijnaad voorziet u van
een 20 cm lange rits. Middenachter
legt u de platte plooi in. De boven
rand wordt even ingehouden op een
tailleband genaaid.
Bent u niet te klein en heeft u naar
verhouding geen te brede heupen, dan
staat het wel leuk om de onderkant
van de zijpandjes eveneens met een
3 tot 5 cm brede bies van fluweel te
garneren.
U ziet dat ook bij het andere pakje.
Voor dit model is het wel vereist, dat
u vrij lang bent. U kunt dan ook de
zijpanden minder of helemaal niet
tailleren in de zijnaad, zodat u de mo
derne sweaterlijn krijg1;. In plaats van
met een kraagje is hier de halsrand
gegarneerd met een in de vorm ge
knipte opgestikte bies van 3 tot 4
cm breedte. U kunt er een sjaaltje
van zijde of bont in dragen, of wat
ook gewild is, een gebreide col. Ook
de onderkant van de mouwen zjjn met
een opgestikte bies afgewerkt.
ELLA BEZEMER.
worden omgesmolten tot schubben.
Ook onze versleten enkalonkousen
zouden kunnen worden gebleekt en
worden omgesmolten. Een eindeloos
productieproces zou het worden
Op een spoel van 140 kilometer ga
ren mogen niet meer dan 3 tot 4 breu
ken voorkomen, dat is 1 breuk per
50 kilometer. Om te controleren of
het garen voldoende elastisch is,
hangt men er gewichten aan om de
sterkte te beproeven. Twee arbeiders
controleren of er ook pluizen en kno
pen in de draden zitten. Ze laten ze
daarvoor over een zwart vlak lopen;
een oneffenheid in het blinkend witte
product valt tegen deze donkere ach
tergrond meteen op.
De enkalonfabriek maakt slechts
garens en vezels, de textielfabrikan
ten verwerken het product verder.
Ontelbare kousen
In een kousenfabriek. is het een roe
zemoezige beweging. Er is een afde
ling, waar talloze rondbreimachines
staan te snorren en standaardkousen
als lange witte worsten uit hun ko
kers laten vallen. Hoe meer naalden
er op de ronddraaiende spoel zitten,
hoe dunner de kous wordt. De machi
ne breit ze met voeten en al. De fa
brieksmeisjes behoeven ze slechts op
fouten te controleren, de tenen dicht
te naaien en van een imitatienaad te
voorzien. In één kous gaat gemiddeld
6000 meter of te wel 6 kilometer ga
ren
Op een andere afdeling worden kou
sen met minderingen gebreid in vlak-
breimachines, welke er bij tientallen
naast elkaar staan. Elke machine
breit 32 kousen tegelijk in 8% uur.
Al die kousen worden eerst gecontro
leerd.
Bij die controle hebben we ver
steld en soms ook ontsteld staan
toe te kijken. Ieder haakje aan
één onzer nagels brengt in onze
kous een ladder te weeg. Maar in
een kousenfabriek schuift men
zonder blikken of blozen een ver
dwaalde steek op zijn plaats met
een rondsnorrend wieltje, waar
aan een aantal uitstekende veer
tjes. En de hielen worden er nota
bene geschoren met een tondeuze
om ze van de lusjes die de ver
sterking er aan de achterkant
heeft ingebracht, te ontdoen!
Na al die controle worden de kou
sen dichtgenaaid.
Enkalon heeft de eigenschap bij een
bepaalde temperatuur, hoger dan
ooit in onze wasmachines of waterke
tels wordt geproduceerd, vormvast te
worden. Vandaar dat enkalonkleding
Ook vrouwen zijn ingeschakeld bij lie
enkalon-productieproces. U ziet ze
hier bezig met het sorteren en ver
pakken van de spoelen met enkalon
garen in de Enkalonfabriek te Emmen
niet behoeft te worden gestreken, en
enkalon-plissé er nooit uitgaat. Ook
enkalon-kousen behouden hun goede
vorm. Ze worden daartoe nog voor
het verven in een oven gestopt en het
is grappig gezicht om al die blinkend-
witte modelbenen met de tenen om
hoog de kast in te zien marcheren,
en na 1V2 minuut er weer uit te zien
komen. Na het verven wordt de be
handeling voor alle zekerheid nog
eens herhaald, hoewel dit eigenlijk
niet nodig is.
Het verven zelf gebeurt in zakjes
van 12 paar tegelijk, zodat de kousen
tijdens hun verblijf in het verfbad niet
kunnen beschadigen.
Het vreemde is, dat een kousenfa
briek geen eigen merk heeft, maar
op de cellofaanverpakking de naam
vermeldt, welke de firma verlangt.
In de kousenfabriek, die wij bezoch
ten, maakte men zeventig verschillen
de soorten. De Nederlandse kousen
dragen daardoor eigenlijk slechts één
naam. Dat is de naam „Enkalon" en
deze geeft voldoende waarborg, want
die zegt dat de kousen van Neder
landse garens zijn gesponnen. En dit
Nederlandse garen behoeft niet voor
het Amerikaanse, het Franse of wat
ter wereld onder te doen!
Prullemand verdringt in
Amerika de wasmand
In de woningen van de Amerika
nen begint papier steeds meer het lin
nen te vervangen. Aan het papleren
servetje kleeft hier niet in de zelfde
mate als in Europa het idee van goed
koopheid. Ook onder de gegoede bur
gerstand zijn in vele Amerikaanse ge
zinnen de linnen servetten van tafel
verdwenen. In tal van clubs en res
taurants is het papieren servet regel,
zeker in het lunchuur, en worden die
van linnen alleen bij de duurdere di
ners verstrekt.
Nu is het waar, dat de fabrikanten
er voortdurend naar streven om de
kwaliteit er van te verbeteren, en in
„U wilt er mooi en jeugdig uitzien?
„U verzorgt Uw uiterlijk regelmatig?
Gebruik dan ook alléén
schoonheidsmiddelen, die inderdaad
gezond zijn voor Uw huid.
De moderne cosmetica volgens recepten
van Dr P. 'I. v. d. Hoog (huidarts)
voldoen aan deze „gezondheids"-eis.
Zij wekken Uw persoonlijke charme tot
nieuw leven. Bovendien zijn ze afgestemd
op ons eigen klimaat en type en dus
ook voor U de ideale cosmetica!
Huidverzorging
op medische basis.
A-\I>I:kiioo<.
^NA-VVVSAAAVVVVNA"
Er ligt al geruime tijd een brief
bij de stapel aan mijn linker
hand, die dringend recht heeft
op beantwoording en toch daar
aan niet toegekomen is. De re
den t Geen andere dan de aller
simpelste: het handschrift is,
zelfs voor mijn geduldige en ge
routineerde ogen, voor drie
kwart onleesbaar. Ik kan niet
eens uitmaken of ik met een
man of een vrouw te doen heb,
al houd ik het naar stijl en in
houd op het laatste!
Nu is de mens van nature
met enige traagheid behept, en
veertien overvolle uren per dag
zijn snel voorbij. Ik moet dus
het epistel noodgedwongen la
ten rusten tot een onverhoopt
vr\j ogenblik, en begin alvast
met regel voor regel de vermoe
delijke lettertekens er boven te
zetten. Zodat ik u hopelijk ein
delijk, na veel gepeuter, zal
kunnen vergasten op de kern
vraag van dit, overig enszeer
vriendelijk bedoelde, epistel.
Voorlopig ben ik voor mijn
moeite beloond door de enig
leesbare alinea: „Ik hoop. dat u
iets uit mijn gekrabbel wijs
kunt worden
De schrijfster heeft dus in elk
geval zelf ia de gaten, dat haar
'handschrift niet gebukt gfwit,
onder een overmaat van duide
lijkheid. En ik vraag mij af,
waarom zij en talloze andere
scribenten met een dermate
cryptisch handschrift genoegen
nemen.
Begrijpt u mij goed: dit is een
vraag uit pure, onversneden
nieuwsgierigheid. Want een on
leesbaar handschrift is voor m\i
even onlogisch als een telefoon
gesprek met een mond vol nou-
gat, of ccn bezoek met een zak
doek stijf om de kaken gebon
den.
Immers, een brief is een intro
ductie. een middel om met zijn
medemens in contact te treden.
Daarbii Is het, dacht m\j so.
toch raadzaam om dat contact
zo efficiënt mogelijk te leggen,
zich zo verstaanbaar mogelijk
te introduceren. Men doet zich
zelf alleen maar schade, als
men de geadresseerde aan het
vuzzelcn zet: de geneigdheid
tot begrip en waardering is na
een paar regels meestal voor
goed on de loon. Hoe kan men
zichzelf toch willens en wetens
zoveel aebrek aan goodwill be
zorgen f
Maar. zal een goedhartige le
zeres opmerken: hoe kunt u
iemand nu een slecht hand
schrift aanrekenen f Is dat niet
^aangeboren"zo goed als een
zwak gezichtsvermogen of een
trage bloedsomloop De een
schrijft nu eenmaal van nature
netjes en duidelijk, de ander
kan alleen maar hiëroglypen
produceren. Tegen zoiets helpt
hoogstens de aanschaf van een
schrijfmachine
Ik waag het, met deze goed
moedige tolerantie van mening
te verschillen. Een onduidelijk,
onleesbaar handschrift is het
uitvloeisel van een innerlijke
gesteldheid. Elk handschrift
verraadt het karakter van de
schrijver, de fout reikt dus die
per dan de onwillige schrijven
de hand.
Hand en
Hart
Ik heb een hooggeleerd man ge
kend, die veel publiceerdemaar
een dermate onleesbare hand
schreef dat het de zetters en
die zjjn wat gewend! tot
wanhoop dreef. Het verbaasde
mij, dat een zo uiterlijk illuster
en beminnelijk man zelf genoe
gen nam met een zo plaagziek
en zelfs onaangenaam schrift.
Totdat mij bleek, dat deze man
in wezen een onzekere, zelf
zuchtige, ijdele natuur had, die
altijd op zijn hoede was, zich
eeuwig verstopte. Het hand
schrift was daar niets anders
dan de onwillekeurige openba
ring van.
Nu zal ik mij wel wachten, hier
een gedegen nummertje gra-
phologie te gaan weggeven. Om
te beginnen ben ik daar niet
deskundig i«, hoezeer die jonge
wetenschap mij ook boeit. En
voorts zou dat toekomstige
briefschrijfsters de schrik in de
vingers jagen: Pas op, wie weet
waf je uit mijn schrift kunt
lezen!
Nee, de enige lering die ik uit
deze en andere ervaringen ge
trokken heb is simpelweg: H'ie
slecht schrijft, slaat óf zichzelf
öf zijn medemensen niet bijster
hoog aan. En met slecht schrij
ven bedoel ik dan het noncha
lant op papier werpen van een
serie onafgewerkte, verminkte
of verwrongen lettertekens,
vaak met verbijsterende vlot
heid maar even verbazingwek
kende onverschilligheid.
Want de slordige onleesbaren
zijn volstrekt geen onontwik
kelde of ongeoefende schrijvers.
Ik heb tuinlieden en lcachelsme-
den gekend met een weliswaar
stroeve, maar zeer markante
en duidelijke schrijfhand. En ik
ken oude vrouwen van over de
zeventig, die haar leven lang in
een groot huishouden met de
handen geploeterd hebben en
toch brieven aan haar dochters
schrijven die zo het inlijsten
waard zijn. zestig jaar nadat zij
Uit de schoolbank ovstonden.
Een slecht leesbaar .handschrift
wijst bovenal op een gebrek aan
zëifcritiek en volharding. En
wie er toe komen kan dit toe
te geven, zal ervaren dat èlk
handschrift te verbeteren is.
Mifs men ook werkelijk voor
correctie vatbaar is, en zijn
krabbelpoot/è niet opvat als
een bewijs van geoorloofde, wat
artistieke nonchalance of zelfs
geestelijke apartheid!
Onze grootste prozaïst Arthur
van Schendél, schreef een zo
duidel\ik, aangenaam en regel
matig handschriftdat men zou
wensen al zijn werken in facsi-
mïlle te bezitten. En evenwél
was hii in wezen een verre van
rustige beheerste natuur
Maar hij had zichzelf z\jn le
ven lang geoefend om te gera
ken tot een bijna klassieke be
zonkenheid. evenwicht en rust.
Zijn handschrift was van d.cze
bewonderenswaardige zelfop
voeding de getrouwe spienol.
Daarom, al wie onduidelijk,
schrijft: is het niet de moeite
waard dat te verbeteren, ter-
i-iilr van uw einen nersoonliik-
Al was het maar door in een
schrift elke avond een vaar re
gels van dat veel 'verguisde
maar in wezen zo onwaardeer-
bnrr schoolse schoonschrift te
ea7'i ara f eren. Het zal in elk gc-
•vid-'dnnen tot renelmaat. tof
Vrilm. tenvon. tot rus'o afwerken
rn fot spierhéliAers(ngEn a'
die schone zake» zullen, dat za1
va enige maanden vglhardina
ttfiikenmeer verbaleed h"bhnn
Aan aVeen een handschrift.
SASKIA
dit opzicht hebben zij uitstekende re
sultaten weten te bereiken. De beste
papieren servetten zijn haast even
zacht en absorberend als de linnen
servetten en al zal niemand beweren,
dat zij de weelde van het damast na
bij komen, er is een groot verschil
tusen deze luxe-uitvoering en de vod
jes papier in de drugstore om de hoek,
zo lezen wij in „De Nederlandse In
dustrie".
Hetzelfde geldt voor de papieren
handdoeken. Iedereen heeft veel lie
ver een eigen handdoek dan een voor
algemeen gebruik, en die papieren
handdoeken van het goede soort zjjn
zeker te prefereren boven de rolhand-
doeken, die men in vele landen in
openbare was- en toiletgelegenheden
vindt! De papieren handdoek is in
Amerika stevig ingeburgerd en ook
ln. de badkamers van gegoede fami
lies vinden wg aantrekkelijk uitge
voerde handdoekjes van papier voor
de gaande en komende gast.
Men verwaardigt thans ook luiers
van papier; menige baby in een Ame
rikaans gezin zonder dienstboden (en
dat is de meerderheid!) wordt in pa
pieren luiers gewikkeld en krijgt een
papieren slabbetje voor, waarvan de
vervanging geen wasserijproblemen
stelt.
Dit niet behoeven te wassen ver
klaart ook de grote afzet van papie
ren eet- en drinkgerei. Een Ameri
kaanse huisvrouw die een avondpar
tijtje aanricht of gasten op de lunch
vraagt, maakt zich geen zorgen om
trent de afwas. De spijzen worden op
papieren borden opgediend met lepels,
vorken en messen van plastic; de
dranken in papieren bekers en als het
feest voorbij is, verdwijnt alles in de
vuilnisbak of prullemand, met inbe
grip van het papieren tafelkleed. Im
mers, als een werkvrouw een paar
uur extra zou moeten komen om bij
het omwassen te helpen en er mis
schien nog een paar hondjes, kopjes,
schoteltjes of glazen worden gebro
ken, komt het gebruik van papier op
een werkelijke besparing neer.
Bij de hierboven genoemde artike.
len blijft het niet. Teneinde het werk
van do huisvrouw zoveel mogelijk to
vereenvoudigen, worden steeds nieu
we „weggooibare" artikelen op de
markt gebracht. Vervaardiging van
z,g. „throwaways" is ccn belangrijke
industrie geworden. Voor de gast. die
de laatste trein heeft gemist en plot
seling des nachts blijft logeren, staat
een paar papleren pantoffels klaar.
In de badkamer hangen papieren gor
dijnen voor het venster en een water
proof papleren gordijn rondom de
douche.
Zakken voor stofzuigers, waarin
het opgezogen stof wordt vergaard,
behoeven niet meer te worden leeg
gemaakt. Zij zijn nu van taai papier
verkrijgbaar en de zak wordt mèt
het stof weggeworpen. Men heeft
boenders en bezems, waarvan alleen
de stok of het handvat permanent is,
en de papieren „kop" na gebruik kan
worden vervangen. Papieren zakdoe
ken hebben reeas geruime tijd ingang
gevonden: men vindt ze naast ieder
ziekbed, lijders aan verkoudheid ge
bruiken er dozijnen van, ende
hygiëne wordt er mee bevorderd.
Met papieren kleren is men nog niet
ver gekomen; het papieren boordje is
in dit land, waar de mannen geen
losse boorden dragen nooit populair
geworden. Maar ook dit kan verkeren
en op de mogelijkheden in deze rich
ting houdt men voortdurend het oog
gevestigd. Hoe hoger de tarieven van
de wasserijen worden, met des te
meer ijver zal men zoeken naar ver
vangbare onderkleding. Zonder over
drijving kunnen we zeggen, dat men
in Amerika hard op weg is om de
wasmand door de prullemand te ver
vangen!
Onze voeding na een
Slechte zomer.
In deze herfst en winter, volgend
op een kille, zonarme zomer, zal ex
tra aandacht aan de voeding besteed
moeten worden. Er zjjn verschillen
de punten, welke van belang zijn!
Het eerste is de noodzaak om voor
al nil Uw kinderen dagelijks een le
pel levertraan te geven. Levertraan is
een bron van vitamine D, het vitami
ne dat door de inwerking van zonne
stralen in onze huid wordt gevormd
en dat onontbeerlijk is voor de vor
ming van een stevig geraamte en
goed gebit.
Het is ook zaak er op toe te zien,
dat de schoolgaande jeugd dagelijks
een melkrantspen van Vz liter ge
bruikt en de opgroeiende jeugd li
ter. Ook voor volwassenen is ruim 'n
halve liter melk geen overbodige luxe.
Een ander punt is de vitamine C-
voorziening. Al mag dan door gebrek
aan zonlicht het gemiddelde vitamine
C-gehalte van sommige groenten en
vruchten wat lager zijn dan in andere
jaren, dit behoeft nog geen aanlei
ding te zijn tot het slikken van vita
mine C tabletten.
B(j een dagelijks gebruik van aard
appelen, verse groenten (3 k 4 flinke
eetlepels) en liefst 100 g fruit, behoe
ven wij ons geen zorgen te maken
over onze vitamine C-voorziening.
Een doelmatige bereiding is echter
lodzakelrjk! Voor de groenten bete
kent dat: zo kort mogelijk koken met
weinig water in een goed gesloter
lan; niet nastoven, maar op smaak
irengen met een saus. boter of mar
garine en direct opdoen.