Noord- en Midden-Zeeland in 52
Jaar van grote krachtsinspanning
is voo
rbij
Op Schouwen-Duiveland werkte
men in 1952 gestadig door
WERKLOOSHEIDSPROBLEEM OP
THOLEN BLEEF URGENT
Op velerlei terrein was er sprake
van flinke ontwikkeling
WOENSDAG SI DECEMBER 1952
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
BEVELAND MAAKT DE BALANS OP.
Ondanks tegenslagen mag tevredenheid
de boventoon voeren
De laatste twaalf klokslagen in 1952 zullen voor de Bevelanden een
jaar van grote activiteit uitluiden. De stryd om de „duurder wordende
dubbeltjes" is met grote krachtsinspanning voortgezet en op verschil
lend terrein niet zonder succes. Handeldrijvend Beveland zal gelukkig
over het algemeen geen bijzondere reden tot klagen hebben al is er nog
een teruggang te bespeuren. De landbouw kan ook tevreden zyn, hoewel
de weersomstandigheden niet altijd hebben meegezeten.
Eén der pylers waarop de welvaart van Beveland rust, ging aan het
wankelen. Het was de fruitteelt, waar de hagelschade en de lage pryzen
voor de kwekers 1952 tot een jaar hebben gemaakt, dat men liefst
zo snel mogelijk zal willen vergeten.
Voor de mosselcultuur is de concurrentiestrijd met het buitenland
sterk toegenomen en contingenteringsmaatregelen in Frankrijk hebben
de mossel financieel ook niet zo vet doen zijn, dan wel gehoopt
mocht worden.
1952 een jaar van grote activiteit!
Dit geldt ook voor de Bevelandse ge
meentebesturen, die weer veel heb
ben gedaan om hun gemeenten tot
verdere bloei te brengen en zich
daarbij op het bouw-front geducht
hebben geweerd.
Om met de bouwnijverheid te be
ginnen, is het een jaar geweest,
waarin het onderwijs in al zijn ge
ledingen zeker goed bedacht is ge
worden. Er is vrijwel geen maand
voorbij gegaan of er kon een nieuw
schoolgebouw in gebruik worden ge
nomen of plannen voor nieuwbouw
kregen him beslag. Het jaar was nog
slechts enkele dagen oud, toen in
Goes de derde nieuwe 8-klassige
school voor R.K. en openbaar lager
onderwijs in gebruik kon worden
genomen. In de loop van het jaar
kon de bouw van een vierde nieuwe
lagere school voor het openbaar on
derwijs worden aanbesteed en in No
vember werd met grote luister het
nieuwe gebouw voor het Chr. Ly
ceum voor Zeeland geopend.
In 's Heer Arendskerke werd in
Februari de Chr. lagere landbouw
school van C.B.T.B. en Chr. landar-
beidersbond geopend, terwijl de Z.L.
M. in December tot de aanbesteding
van een landbouwschool in Oudelan-
de kon overgaan.
Evenzo viel dit jaar bij Zeelands
Proeftuin het besluit om de fruit-
teeltschool te Wilhelminadorp een
nieuwe behuizing te geven en in het
zelfde dorp werd een kleuterschool
aanbesteed. Nieuwdorp beleefde een
feestdag in Mei, toen de Commissaris
der Koningin een nieuw schoolge
bouw, verenigingsgebouw annex
badhuis officieel opende. De gemeen
te Wolphaartsdijk ging over tot de
aanbesteding van een nieuwe open
bare lagere school en de verbouwing
van het oude gemeentehuis tot gym
nastieklokaal, terwijl in Kortgene
met de bouw van het nieuwe scho
lencomplex voor openbare lagere en
Uloscholen kon worden begonnen.
Geersdijk kreeg een Chr. kleuter
school, in Ovezande is een nieuwe R.
K. landbouwhuishoudschool in aan
bouw. De Chr. school te Kamperland
betrok een nieuw gebouw, terwijl aan
het eind van het jaar de Commissa
ris der Koningin de practisch geheel
nieuwe openbare school te Colijns-
plaat opende.
BEDRIJVIGHEID IN GOES.
Er viel in de bouwsector echter
nog meer bedrijvigheid waar te ne
men. In Goes was er op het eind van
het jaar een 200-tal nieuwe wonin
gen gereed gekomen of nog in aan
bouw. Hiermede werd het huisves
tingsprobleem in 'de Ganzenstad weer
een flink eind dichter naar de oplos
sing gebracht, hoewel de woningnood
in deze gemeente nog geenszins op
geheven is. Er kon ook begonnen
worden met de bouw van het Me
disch Centrum annex badhuis. Aan
nieuwe riolering en bestrating werd
ruim 2V2 ton in Goes verwerkt. De
vierde industriehal kwam gereed, op
het industrieterrein kwam een spoor-»
lijn, ongeveer 1500 m2 straten in
plan West werd vernieuwd, de riool
waterzuiveringsinstallatie die ruim 3
ton vergde, kon in bedrijf worden ge
steld en het besluit werd genomen
om de straatverlichting te electrifice-
ren.
Verschillende andere gemeenten
bleven, voor zover de beperkte toe
wijzing van bouwvolume dit mogelijk
maakte, niet achter. Zo opende de
inmiddels naar Oudenbosch vertrok
ken burgemeester B. Funk te Hein-
l'.enszand in Maart een badhuis, dat
geflankeerd wordt door twaalf ge
riefelijke huisjes voor ouden van da
gen. In Kortgene nadert de bouw van
het nieuwe gemeentehuis zijn vol
tooiing en in Kattendijke kregen de
plannen tot restauratie van kerk en
toren vaste vorm. Kruiningen en
Kloetinge openden fraai aangelegde
sportterreinen.
GOED JAAR VOOR
KRUININGEN.
Kruiningen deed dit jaar nog meer
van zich spreken. Door taaie vast
houdendheid van het gemeentebe
stuur is men erin geslaagd de
scheepswerf te Hansweert tot nieuw
leven te brengen. Een nieuwe N.V.
nam de exploitatie van deze werf ter
hand en verschaft hiermee thans
reeds aan een 70-tal mensen werk.
Het gemeentebestuur, dat hiermee
een fraai „industrialisatie"-succes
mocht boeken, bleef niet achter met
zijn steun om dit bedrijf tot verdere
ontplooiing te brengen en besloot een
veertigtal woningen voor het werf-
personeel te doen bouwen.
Niet minder verheugend voor Krui
ningen was het bericht, dat „Algi-
nae", de zeewierverwerkende iijdus-
trie, een rijksbijdrage werd toege
zegd om dit bedrijf verder te ont
wikkelen.
Andere tekenen van activiteit wel
ke zeker ook gememoreerd mogen
worden zijn: de succesvolle jubileum
viering van „Handelsbelangen" met
de Hajuto-tentoonstelling en de
Licht- en Bloemenweek die ruim
33.000 bezoekers naar Goes trok, de
Woningdag met expositie van de
Bond van Plattelandsvrouwen, de
Zeeuwse slagersvaktentoonstelling,
de Luchtmachttentoonstelling en de
Bijbeltentoonstelling te Goes.
In Wemeldinge werd in de Ned.
Herv. kerk begonnen de gemeente
zang met bazuinen te begeleiden,
waarmee het „beruchte" testament
dat plaatsing van een orgel verbood,
werd omzeild. De Herv. kerk te Yer-
seke wiste de herinneringen aan de
oorlogsschade uit met de ingebruik
neming van een nieuw orgel. De
Gèref. gemeente te Biezelinge mocht
een nieuw kerkgebouw in gebruik
nemen, terwijl de Herv. jeugdraad te
Goes voor het massa-jeugdwerk de
beschikking over een honk kreeg. In
de landbouw-sector werden ook en
kele belangryke besluiten genomen.
NOORD-BEVELAND.
Noord-Beveland kreeg dit jaar
eveneens enkele prettige verrassin
gen. Bij een bezoek van Ged. Staten
aan dit eiland, kregen de Noord-Be
velanders de toezegging dat zij vol
gend jaar door middel van een plas
tic-leiding door de Zandkreek van
drinkwater zullen worden voorzien.
Enige dagen vóór Kerstmis kon de
Commissaris der Koningin op enigs
zins feestelijke wijze de eilandbewo
ners ook een nieuwe, ruimere veer
boot en nieuwe aanlegsteigers bezor
gen. Hoewel het nog geen vaste
oeververbinding is, zullen de Noord-
Bevelanders toch zeker met dit (ho
pelijk tydelijke) geschenk tevreden
zijn.
BLIJDE DAGEN.
Beveland heeft ook in 1952 weer
vele blijde feestdagen gekend. Hoe-
dekenskerke, Borssele. Baarland en
Oudelande konden hun nieuwe bur
gemeesters feestelijk verwelkomen
en talrijk waren ook de jubilea wel
ke werden gevierd. Om slechts een
kleine greep te doen: de heer J. de
Jonge was 60 jaar in de Kruiningse
muziek, het Leger des Heils te Goes
bestond 60 jaar, de heren M. G. v. d.
Ende en H. v. d. Veen te Goes waren
40 jaar bij het openbaar onderwijs,
de zangvereniging te Borssele vierde
haar 60-jarig bestaan met een zan
gersfeest, het Groene Kruis te Goes
en te Kruiningen waren een halve
eeuw werkzaam in het belang van
de bevolking, de gemeente Wisseker-
ke vierde haar eeuwfeest, de heer N.
D. van der Heyde, secretaris van
deze gemeente, was 40 jaar in dienst:
de Vrij Evang. gem. te Goes herdacht
haar 100-jarig bestaan, de heer P.
de Koeijer was een kwart eeuw wet
houder van Yerseke, de Heinkens-
zandse toneelvereniging K.N.K. vier
de haar 25-jarig bestaan en het zie
kenhuis „St. Joanna" herdacht een
zelfde jubileum. Voorts bereidde Hoe-
dekenskerke wethouder L. Lous bij
zijn 75ste jaardag een hulde.
Wanneer men dit alles overziet,
kan bij de'jaarwisseling, ondanks de
tegenslagen, welke ook moesten wor
den geïncasseerd, in de harten van
de Bevelanders toch tevredenheid de
boventoon hebben!
Tijdens de Goesse Licht- en Bloe
menweek baadde de Ganzestad in
een zee van licht.
OOK HIER ACTIVITEIT.
Men zat er echter niet stil om verbetering te krijgen.
De steeds terugkerende seizoen-werkloosheid vormde ook in 1952 voor
het eiland Tholen een knellend probleem, dat dringend om een oplossing
vroeg. De eerste stappen daartoe werden genomen door de benoeming van
een ontwikkelingscommissie voor het eiland, welke in September in het
gemeentehuis van Tholen werd geïnstalleerd. In nauwe samenwerking met
de betrokken instanties zal deze commissie het probleem van alle kanten
bestuderen en wegen tot verbetering trachten aan te geven.
Ruilverkaveling zou wellicht een
oplossing zij het geen definitieve
voor dit vraagstuk betekenen en
daarom is het verheugend, dat in
December het lid van Ged. Staten,
de heer C. Phil ipse tijdens de Z.L.
M.-vergadering, die in Middelburg
werd gehouden, mededeelde, dat het
provinciaal bestuur de stappen heeft
ondernomen, die tot ruilverkaveling
van het gehele eiland kunnen lei
den. Uiteraard kan aan de plannen
pas uitvoering worden gegeven,
wanneer uit de streek zelf de wens
hiertoe wordt kenbaar gemaakt.
Wel zal echter de Cultuurtechni
sche dienst thans voorbereidingen
kunnen treffen, die op zich zelf
reeds anderhalf twee jaar vergen.
ACTIEVE MIDDENSTAND.
TOEN ENIGE TIJD GELEDEN de vervoerscijfers van de provinciale
stoombootdiensten over de eerste negen maanden van 1952 werden gepu
bliceerd, bleek dat op de lijn Katse Veer-Zierikzee een stijging ten opzichte
van 1951 viel te noteren. Er werden bijna vijfduizend passagiers meer
overgezet, terwijl het aantal vervoerde auto's met bijna drieduizend toe
nam. De vervoerscijfers over deze periode van hei- veer ZijpeAnna
Jacobapolder zijn niet bekend, maar gevoeglijk kan worden aangenomen,
dat ook op deze dienst het aanbod is gestegen. Deze kleine, maar niettemin
gestage vooruitgang op Katse VeerZierikzee zou men kenmerkend
kunnen noemen voor Schouwen-Duiveland: de bedrijvigheid op dit eiland
neemt niet met grote schokken toe, maar ontwikkelt zich langs wegen van
geleidelijkheid.
In elk geval: de ontwikkeling is er!
Dat verzekerden ons enkele vooraan
staande inwoners van het eiland en
mede daarom kan 1952 niet slecht
worden genoemd. Op velerlei terrein
werden initiatieven genomen en tot
uitvoering gebracht met de bezadigde
rust, die de Schouwenaar en de Dui
velander kenmerkt. Men zat er niet
stil op dat Noordelijkste eiland van
de provincie, dat in het voorjaar en
in de zomer weer ontdekt werd door
talloze toeristen. Ook Prinses Beatrix
kwam weer in Haamstede kamperen
en maakte vele uitstapjes in de om
geving, en koning Leopold vertoefde
eveneens op Schouwen. Voorts con
centreert zich hier in de zomer het
watertoerisme meer en meer, waarbij
Zierikzee de centrale plaats inneemt.
MIDDENSTAND.
Met de ontwikkeling van het
vreemdelingenverkeer, die zich ook
in 1952 voortzette, ging nauw samen
een steeds groter wordende activiteit
van de middenstand, zowel in de stad
De helling van de scheepswerf te Hansweert, voordat de exploitatie
opnieuw ter hand werd genomen.
als op het platteland. In de zomer
maanden waren het dikwijls de win
keliers, die mèt en in de V.V.V.'s at
tracties voor de zomergasten uitdok
terden.
Maar niet alleen in de zomermaan
den waren de zakenmensen actief, in
sommige plaatsen van het eiland
trokken zij juist in de wintermaanden
de aandacht door de organisatie van
een winkelweek, die er mede toe bij
droeg de aandacht er op te vestigen,
dat ook de winkelstand van 't eiland
de concurrentie van elders goed aan
kan.
GEMEENTELIJK LEVEN.
Van het gemeentelijk leven in net
afgelopen jaar moeten in de eerste
plaats genoemd worden de benoe
ming van enkele nieuwe burgemees
ters: In Oosterland de heer S. W. A.
Laurense, in Kerkwerve de heer S.
Francke en in Brouwershaven de heer
J. L. van Leeuwen. Burgemeester
Baas van Kerkwerve ging naar Sint
Laurens en burgemeester Gast van
Brouwershaven kreeg op zyn verzoek
eervol ontslag wegens het bereiken
van de pensioengerechtigde leeftijd.
De huidige tendenz in het gemeente
beleid is vooral samenwerking met
andere gemeentebesturen o.a. in ge
meenschappelijke regelingen. Deze
tendenz is op Schouwen-Duiveland
eveneens merkbaar en hoewel daar
toe hier en daar wel eens kleine moei-
lykheden ontstaan, kan toch worden
geconstateerd, dat de samenwerking
over het algemeen bevredigend was.
De nieuwe BL.O.-school, die in Mei in
Zierikzee werd geopend, is hiervan
een sprekend voorbeeld.
In Nieuwerkerk kwam in 1952 een
nieuw aangelegde speelplaats voor de
kleuterschool gereed.
In Kerkwerve kwam de nieuwe ha
venbeschoeiing aan Flaauwers ge
reed, terwijl verder belangrijke on
derhoudswerken aan beide scholen
werden verricht Een aanvang werd
gemaakt met de bouw van een nieu
we secretarie achter het gemeente
huis. In Noordgouwe namen de plan
nen voor een nieuw gemeentehuis vas
te vormen aan en in Duivendijke be
sloot de raad tot de bouw van een
gemeente-secretarie. De huidige secre
tarie zal dan te zijner tijd als raads
zaal worden gebruikt en tevens ten
goede komen aan het plaatselijk ver
enigingsleven. In Duivendijke werd
de nieuwe algemene begraafplaats
ingebruik genomen.
Te Zonnemaire kwam de vroegere
woning van prof. dr. P. Zeeman (het
gemeentehuis) gereed, terwijl hier
voor enkele schenkingen werden ont
vangen.
In Oosterland werd het oude ge
meentehuis omgebouwd tot verga
derlokaal.
Vermeldenswaard op gemeentelyk
terrein is nog de totstandkoming van
de restauratie van het gemeentehuis
te Dreischor en de benoeming van de
heer J. Grolleman, gemeentesecreta.-
ris van Zierikzee te Arnhem. Hij
wordt te Zierikzee opgevolgd door de
heer E. H. Mulder.
De rector van het openbaar lyceum
te Zierikzee, dr. J. J. Westendorp
Boerrna, werd gehuldigd in verband
met zijn jubileum. Hem werd de ere
penning van de stad Zierikzee aan
geboden.
ZIEKENZORG.
Op het gebied van de ziekenzorg
trokken ook enkele zaken de aan
dacht: het jubileum van de Cornelia-
stichting (75 jaar) in October en van
het ziekenhuis Noordgouwe (50 jaar)
in December. Bovendien kwam er de
mededeling, dat de minister er in toe
stemde een nieuw ziekenhuis te doen
bouwen in Zierikzee. De eerste stap
pen om zo ver te geraken werden on
dernomen.
LANDBOUW.
In de landbouwsector was het jaar
evenmin ongunstig. Enkele maanden
geleden werd in Zierikzee onder grote
belangstelling de nieuwe kunstmest-
loods van de coöperatieve aankoop
vereniging in gebruik genomen. De
ruilverkaveling in de polder de Vier
bannen ging verder en kort voor de
jaarwisseling werd bekend, dat het
waterschap Schouwen verder zal
gaan met het aanvragen van ruil
verkaveling (De Schelphoek is zoals
bekend reeds in uitvoering). Een
betere bemaling kwam tot stand, o.a.
door ingebruikneming van het impo-
nante gemaal Schelphoek. Ook de
herbouw ging voort: in Bruinisse
werd de nieuwe Hervormde Kerk in
gebruik genomen in verband met het
wederopbouwplan en de riolering. De
kerken van Noordgouwe en Renesse
worden gerestaureerd, terwijl in Zie
rikzee de Gasthuiskerk uiterlijk
althans gereed kwam. Met het in
terieur is men echter nog lang niet
zover, mede omdat de financiering
geen eenvoudige zaak is. Om de be
nodigde gelden niettemin bijeen te
krijgen staan er thans grote plannen
op stapel.
VISSERIJ.
De mosselvisserij werd gelukkig
ig zou een
periode van omstreeks 15 jaar om
vatten. Een definitieve oplossing
wordt dus niet gevonden zodat daar
naast moet worden uitgezien naar
andere middelen.
In dit verband is industrialisatie
belangrijk en daarom is het verheu.
gend, dat kort voor het einde van
het jaar bekend werd, dat in St.
Maartensdijk een belangryke indus
trie zal worden gevestigd, een vlas-
bewerkingsbedriji, dat voorlopig aan
250 mensen werk zal verschaffen.
Overigens werd niet stilgezeten
op Tholen: zo werd een begin ge
maakt met de definitieve herstelling
van de schade aan de werken van de
waterleidingmaatschapp ij Thol en
Het pompstation te Halsteren kreeg
nieuwe machines en de watertoren
te Scherpenisse werd grondig ge
restaureerd, terwijl andere plannen
op uitvoering wachten. In St. Maar
tensdijk kon eindelijk beslóten wor
den tot herstel van de toren der Ned.
Herv. Kerk. Daardoor zullen de klok
ken van deze gemeente, die jarenlang
noodgedwongen zwegen, over enige
tijd weer op hun oude plaats kunnen
terugkeren. Met het gemeentehuis
Schouwen Vacantieland.
Schouwen-Duiveland is in de zo
mermaanden vacantieland bij uitstek:
het wordt speciaal bezocht door die
genen, die het op prijs stellen om in
een rustige omgeving hun vacantie
door te brengen. Van hoe groot belang
het vreemdelingenverkeer voor de
streek is, blijkt uit de cijfers van het
vreemdelingenbezoek. Als voorbeeld
hiervan nemen wij de gemeente
Burgh. Op 6 Augustus 1952 werd een
huis-aan-huis-telling verricht en het
bleek toen, dat in deze gemeente niet
minder dan 752 gasten waren met een
gemiddelde verblijfsduur van llVx
dag. Dit betekende een verdubbeling
van het aantal inwoners! Tussen Mei
en eind-Augustus werden bovendien
nog 588 kampeerders geregistreerd.
Dat Schouwen niet alleen in trek is
bij de Nederlanders zelf kwam even
eens vast te staan: in Burgh logeerden
Engelsen, Belgen. Zwitsers, Fransen
en zelfs een Ceylonese!
van Tholen en zijn klokkentoren is
het zover helaas nog niet
Aanbesteed werd de aanleg en ver
betering van de weg Stavenisse-St.
Annaland, terwijl gronden werden
aangekocht voor de aanleg van de
zandweg bezuiden Poortvliet, deel
van de provinciale weg Tholen-
Seherpenisse. Gereed kwam een deel
van de zandweg rond Tholen en het
verbindingsvak tussen de Singel te
Tholen en de Provinciale weg Tho-
len-Poortvliet.
Poortvliet kreeg een nieuwe bur
gemeester in de heer W. J. van
Doorn, die tot dusver zijn beste
krachten aan de gemeente Hulst had
gegeven. In Stavenisse kwam de
Commissaris der Koningin de geheel
verbouwde nieuwe openbare school
openen.
ST. PHELIPSLAND
St. Philipsland zag dit jaar de C.
B.T.B. binnen „zijn dijken" voor het
houden van de jaarlijkse algemene
vergadering van het gewest Zee
land. Uiteraard bracht dit veel druk
te met zich mee, terwijl er boven
dien enkele typische kwesties van
dit eiland naar voren werden ge
bracht, o.a. de eendenkooi.
In Wemeldinge werden bazuinblazers aangesteld voor de begeleiding
van de gemeentezang, teneinde niet in conflict te komen met het tes
tament van Maria Coomans.
ruchte parasiet, al betekende dit niet,
dat de mosselvissers een jaar zonder
moeilijkheden achter de rug hebben.
Daar is bijv. de toenemende concur
rentie met Denemarken en Duitsland,
als gevolg waarvan ook de maat van
de mossel een reden tot zorg was.
De Zeeuwse mossel is immers niet zo
grootBovendien viel de export
naar Frankryk tegen, hoewel België
een behoorlijk kwantum afnam.
VERKEER.
Op het gebied van het verkeer trok
het E.T.I.-rapport de aandacht, waar
in becijferd werd hoeveel er voor
Schouwen-Duiveland verloren gaat
tengevolge van 't feit, dat er op 't
veer ZypeAnna Jacobapolder geen
boten met koplading worden gebruikt
Overigens kwam in de toestand al
daar nog geen verbetering.
ANDERE ZAKEN.
De voorzieningen aan de zeedijken
gingen ook in 1952 onverdroten ver
der, alsook het herstel van de haven-
dijken van Zierikzee. Wanneer men
thans met de provinciale boot de ha
ven binnenvaart is er weinig meer te
zien van de oude verbrokkelde glooi-
ook in 1952 gevrijwaard voor de be- 1 ing, maar vallen de fraaie diabool-
blokken in hun hechte constructie op.
Ook op het gebied van de woning
bouw, woningsplitsing en boerderij-
bouw kwam veel tot stand, waarbij
de Centrale Dienst Noord-Zeeland
uitstekend werk verrichtte.
Ook kwamen tal van wegverbeterin-
gen tot stand: o.a. de weg Zierikzee—
Renesse tussen Klerksweg en Pikgat,
terwijl de plannen gereed kwamen
voor de aanleg en verbetering van de
weg Noorddijk (bij Stevensluis) tot
de rijksweg (bij de Zuivelfabriek „De
Duif').
De Hervormde Kerk van Renesse
onderging een flinke restauratie. De
toren kwam zo goed als gereed.
Op 30 Juni werd de veerdienst
Scharendijke (Duivendijke)—Oud
dorp (Z.-H.) onder grote belangstel
ling officieel door burgemeester H. R
Nieborg geopend. Gebleken is, dat
deze dienst, welke gedurende de zo
mermaanden wordt onderhouden, in
een grote behoefte voorziet
Tenslotte vermelden wij het feit,
dat Ouwerkerk thans weer een eigen
Hervormde predikant heeft sinds ja
ren. Vicaris Kuin werd tot predi
kant beroepen en bevestigd, terwijl
bovendien eind December de bouw
van de Ned. Herv. Kerk met consis
torie werd aanbesteed.
