Hevige brand verwoestte Vlissingse Jacobskerk en -toren MILITAIRE LASTEN EISEN EEN PRODUCTIEVERHOGING VAN 25 MOEDIGE DAAD VAN JEUGDIG H.B.S.-ER WERD BELOOND VRIJDAG 31 AUGUSTUS 1951 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 3 WOENSDAG VEERTIG JAAR GELEDEN Om drie uur tien stortten de klokken omlaag „DE JACOBSKERK BRANDTAlarmerend klonk deze roep door de Vlissingse straten op de vijfde September van het jaar 1911. Het was even voor half twee en de drukte in de stad had juist een hoogtepunt be reikt, omdat vele arbeiders van de Koninklijke Maatschappij „De Schelde" tegen die t|jd naar de fabriek gingen. Onheilspellend klonk het geluid van de brandklok, die ditmaal opriep tot eigen behoud, want de vlammen had den de toren reeds aangetast Die middag was het leven in de stad totaal ontwricht: de werkplaatsen van „De Schelde" en de scholen werden gesloten, tal van bedrijven zetten het werk stop en in drommen snelde men naar de onheilsplaats om b|j het blussingswerk te helpen. Helaas was het vuur niet te stuiten Op die stralende Septemberdag brandden kerk en toren geheel af en bleven alleen enkele zwart geblakerde muren over van het eens zo trotse gebouw. Om kwart over twee drie kwartier nadat de brand was ont dekt zongen de klokken van de beiaard hun zwanenzang en meldden voor het laatst de t|jd aan de burgers van de oude Scheldestad. Twee mi nuten later, om 2 uur en 17 minuten, staakte het uurwerk zjjn gestage gang...... Éen ramp kon niet voorkomen worden. De brand ontstond door onvoor zichtigheid van loodgieters op het dak. van de Engelse kerk, die ge vormd werd door de zijbeuk aan de zijde van de St. Jacobsstraat. Maan denlang had het niet geregend, zodat de goten en daklijsten kurkdroog wa ren.. Nu nog spreekt men immers over de zomer van 1911 als 'n uiterst droge periode, waarin het vee op de weide omkwam wegens gebrek aan goed drinkwater. Geen wonder, dat het vuur niet te stuiten was en dat binnen het halve uür het gehele kerkgebouw in lichter laaie stond. Onmiddellijk nadat de brand as ontdekt,' begon men niet het wegha len van de kostbare archieven, die zich in de kerk bevonden. Tientallen vrijwilligers liepen niet stapels docu menten over straat en trachtten te redden, wat er te redden Viel. Dat was echter bitter weinig, want het viiur vrat om Zich heen met een beangstigende snelheid. De huizen in de onmiddellijke omgeving werden geëvacueerd en zoveel mogelijk leeg gehaald, terw|jl de brandweer de ge vels nathield. Toch kon niet voorko men worden, dat enkele panden even eens door de vlammen werden aange tast. Toch is 'f zo I Tot de betrekkelijk weinige uitvin dingen, die het Westen aan de Chi nezen dankt, behoort het papier. In het jaar 105 kwam Tsai Lun, een keizerlijk Chinees ambtenaar, tot de ontdekking dat een pap van lompen vezels, van henneptouw, van moerbei- boomschors of van gras kon worden uitgeschept op een fijne zeej en dat door het verlies van water dan een vlies ontstond, dat, na gedroogd en gladgemaakt te zijn, uitstekend be schrijfbaar was. Deze papierbereiding verspreidde zich al spoedig tot de grenzen van het Chinese Rijk en in de derde en vierde eeuw schreven de Nestoriaanse Christenen van Tur kestan hun bijbels en andere geschrif ten reeds op voortreffelijk papier, dat de tand des tijds zo uitnemend heef t weerstaan, dat nog volkomen gave exemplaren door moderne ontdekkers onder het woestijnzand zijn aange troffen. Maar ook. in die.oude tijden waren de staten niet genegeu om anderen van hun uitvindingen te laten profi teren en de Chinezen sloten hun grenzen dan ook hermetisch voor deze uitvinding. De papierfabricage bleef een geheim tot de Arabieren Samarkand veroverden en daarbij enige Chinezen gevangen namen, die de kunst van papiermaken verston den. Direct werd nu een papierfa briek in Samarkand opgericht en in 793 begon Bagdad zelf met de pro ductie. Van toen af begon de zege tocht van het papier door de Ara bische wereld. Bij het woord Arabier heeft de ge middelde Nederlander de neiging om aan een woestijn, een kameel en een vieze bedelaar te denken, eventueel nog met ontstoken ogen. En Arabi sche beschaving roept beelden in ons wakker van moskeeën, wijze kadi's muilen, harems, van zijde en diaman ten schitterende sultans, kromzwaar den en zeerovers. Dit zijn de resten der 1001 Nachtvertelluigen, welke ons destijds zo geboeid hebben;* doch de Arabische beschaving van zo'n 1000 jaar geleden bevatte nog enkele ingrediënten méér. Zij xvas het Wes ten vér vooruit op het gebied der ivetenschappen. Zó ver, dat yij eerst de laatste honderd jaar zijn gaan be seffen, hoe veel. Maar genoeg hier over. Voldoende zij, dat het Rijk der Kaliefen uitstekend georganiseerd was en onder meer ook een luchtpost verbinding kende tussen de belang rijkste plaatsen. Niet met vliegtuigen, maar met postduiven. Ten behoeve daarvan werd uiterst dun luchtpost papier van standaardformaat vervaar digd, dat licht genoeg was om aan deze vogels teworden meegegeven! Om een erg uitgesleten gezegde ie gebruiken: er is dus maar weinig nieuws onder de zon. En nu we het hebben over de zon, van wie deze zomer nog al eens kwaad werd gesproken, moeten we er toch op wijzen dat dit zo veel mis prezen hemellichaam dagelijks bijna 4 minuten te lang schijnt! H. Pétillon. Binnen drie kwartier had de brand een zo grote omvang aangenomen, dat de Vlissingse brandweer volko men machteloos stond. Het bluswa ter verdampte vr|jwel onmiddellijk in de ontzaglijke vlammenzee, waar door een geweldige rookontwikkeling ohtstond. De lucht werd verduisterd door géel-gr|jze wolken, die boven een deel der stad hingen en die van ver te zien waren. De kerk was niet te houden! Tot die conclusie kwam men al spoedig en daarom werd getracht de toren zoveel mogelijk te sparen. Het blus singswerk werd op deze stenen klomp geconcentreerd, die eens door Michiel de Ruyter met zoveel succes was beklommen. Ook hier was het vuur echter reeds te ver gevorderd en geleide lijk aan begon het bovenste deel van de toren, waarin zich de klok ken bevonden, voorover te hellen- Duizenden stonden in het Bella- mypark met tranen in de ogen toe le zien, hoe dit monument aan de ernieling moest worden prijsgege- en. Steeds meer helde de toren.... otdat om tien minuten over drie iet bovenste deel met de zware dokkenlast onder donderend ge- .aas omlaag stortte in de tuin tus sen kerk en Branderijstraat. Een fontein van as en rook spoot de lucht in en brandende stukken hout vielen overal neer. De toe schouwers in het Bellamy park zochten haastig een goed heenko men, want het regende vuur van de hemel Brandweerlieden, soldaten, matro zen, burgers, kortom allen, die in een schier ondragelijke hitte geworsteld hadden om het gebouw te behouden, konden niets meer uitrichten. Alleen kon men verhinderen, dat het vuur zich verder uitbreidde over de belen dende percelen. Omstreeks vier uur was de brand gelocaliseerd. Toen het avond geworden was, werd de omgeving van de troosteloze ruïne door een spookachtig schijnsel feïllumineerd. Rood-gloeiend stond aar de stomp van de eens zo trotse torenEen der oudste monumen ten van Vlissingen scheen voor goed verloren HERBOUW Gelukkig echter, dat direct na de brand besloten werd om de kerk in de oude trant te herbouwen. In vroe ger tijden is het voorgekomen, dat de overblijfselen van een kerk of van andere monumentale gebouwen na een brand werden vernietigd. Dit ge beurde in Zeeland in het begin van de 19 eeuw! De waardering voor de monumenten van het verleden was evenwel in honderd jaren sterk voor uitgegaan en zo kon het gebeuren, dat binnen vier jaren de Jacobskerk in nieuwe luister kon worden ge opend. Reeds enkele dagen na de brand was op een vergadering 6000 bijeen gebracht. En thans, nazomer 1951, wordt op nieuw een beiaard in de toren opge hangen. Het vuur van 1911 en de Duitsers van 1940 hebben niet kun nen verhinderen, dat binnenkort op nieuw bl|jde klanken over de stad zullen klinken. Hopelijk gaat dit nieuWe carillon een betere toekomst tegemoet dan van z|jn beide voor gangers. Leidse brugwachters met huis en ai omvergereden. Een bestelauto uit Zoetcrmcer ram- I de Woensdagmiddag een brugwach- tershuisjc aan de Oude Singel in Dei- den. De twee brugwachters, die cr zich in bevonden, werden van hun stoelen geslingerd en het Interieur werd volkomen door elkaar gesme ten. Toen de mannen overeind ge krabbeld waren, dachten zjj aan een I aardverschuiving, vooral toen zij het I uitzicht uit de ramen totaal veran-1 derd zagen. Het huisje was echter enkele meters van zijn plaats gescho ven en een halve slag omgedraaid. Het gebouwtje, dat na het ongeval Sevaarlijk overhelde, bleef op een nar ter plaatse gemeerde schuit hangen. De brugwachters, die er met gescheurde kleren afkwamen, werden door voorbijgangers bevrijd, aldus dc Telegraaf. WEST-EUROPA KAN ER BOVENOP KOMEN Geleidelijke verhoging levensstandaard mogelijk West-Europa kan de lasten van herbewapening dragen zonder aan tasting van de levensstandaard. De huidige noodzakelijkheid om de con sumptie te beperken is slechts tijdelijk en er kan op vertrouwd worden, dat door uitbreiding van de productie en mobilisatie van alle hulpbron nen een inzinking zal worden voorkomen. Dit »s een van de conclusies in een verklaring van de organisatie voor Europese Economische Samenwerking, opgesteld door de ministers van de aangesloten landen. De regeringen van deze landen hebben la-sloten gezamenlijk haar kraehten in te spannen om In de komende vijf jaar de totale productie van West-Europa met 25 te verhogen. Om dit doel te bereiken moet al- I bronnen bezit om tc .slagen lereerst «Je productie van steenkool ..Ons doel Is het her.stcuen van het en staal verhoogd worden. Aan dc kostbare invoer van Amerikaanse steenkool moet een einde komen. Wat de werkloosheid betreft wordt aangedrongen op krachtig ingrijpen waarbij ei- op wordt gewezen, dat West-Duitsland nog een millioen werklozen en Italië twee millioen I werklozen telt. De werklozen in West-Duitsland i gevaar. Ons bes kunnen vermoedelijk in het arbeids- spel. Slechts wanneer ieder van ons 1 proces worden opgenomen door een zich tot het uiterste inspant kunnen uitbreiding van het bedrijfsleven, we die veiligheid bereiken, die v doch Italië is vooral aangewezen op levensbelang is." vertrouwen van onze volkeren door over de huidige periode van inspan ningen heen te zien naar de tijd. wanneer de uitgebreide hulpbronnen van Europa ten volle kunnen worden aangewend teneinde betere levens standaarden te krijgen." „Wij moeten de feiten onder de ogen zien. Dit is een tpd van groot op doch Italië is vooral aangewezen emigratie. Het is van vitaal belang, dat door internationaal overleg een grotere mate van stabiliteit ln de pr|jzen voor grondstoffen wordt verkregen. De uitbreiding der industrie met Drie uur tien: de klokken vielen. bronnen doelmatig gebruikt worden. Europa bezit grote natuurlijke hulp- j bronnen, een omvangrijk industrieel apparaat, een geschoold en ruim ar beidspotentieel en de capaciteit lot het bereiken van snelle technische vorderingen. Aanvankelijk zal in vele landen de stüging van de productie grotendeels bestemd zijn voor uitbreiding van de defensiê alsmede ter uitbreiding van de uitvoer, doch geleidelijk zal een groeiend overschot beschikbaar ko men ter vergroting van het aanbod van verbruiksgoederen, voor het bouwen van meer huizen en t^r ver groting van de bijdrage van de Euro pese industriële lanaen tot de uit rusting van economisch nog niet ont wikkelde landen en gebieden. TIJD VAN GROOT GEVAAR De voorzitter van de O.E.E.S., de Nederlandse minist^- van buiten landse zaken. Stikker, verklaarde te- fenover verslaggevers: „Wij bagatel- iseren niet de krachtsinspanningen, welke nodig zullen zijn, doch wij ver trouwen er op. dat Europa de beno digde materiële en geestelijke hulp- Minister Stikker zei, dat „alle vol ken van het vrije Europa"' de vraag stellen: „Zullen we ooit vrij kunnen Zijn van de vrees voor oorlog? Kun nen we hopen op een wereld, waar geen materiaalgebrek zal heersen? mogelijk wanneer alle hulp- Zal sociale rechtvaardigheid een vi- - J tale en blijvende factor in ons leven zijn?" „Wij geloven vast. dat het ant woord op al deze vragen „ja" luidt", aldus minister Stikker. Explosie in kies. In Waterloo i Iowa V.S.l is dc 20- jarige Owen Hindal om het leven ge komen. toen het verdovingsmiddel, dat de tandarts hem toediende, ont plofte. Zilveren medaille van de Oranje-Nassau-orde werd hem uitgereikt. Ir. Van Niftrik herinnert zich de brand nog goed. .,Een moedige daad!" Aldus betitel de de toenmalige burgemeester van Vlissingen, jhr. mr. A. A. van Doorn van Koudekerke, in de raadszittingdie 's avonds na de brand werd gehou den, het werk van de jonge „Job" van Niftrik, een zoon van de wethou der van publieke werken. Deze jeug dige H.B.S.-er, die in Vlissingen be kend stond om zijn sportiviteit hij was de eerste, die de Schelde over zwom had. er namelijk voor gezorgd, dat de sluisdeuren van de visser sha ven gesloten konden worden. Het tca ter uit deze haven was nodig voor het blussen en mocht daarom bij eb niet weglopen. Jarenlang waren echter de sluisdeuren niet gebruikt en daardoor waren er op de drempel allerlei on gerechtigheden gekomen, zoals ste nen enz., waardoor het niet mogelijk bleek de deuren te sluiten. Job van Niftrik meende evenwel, dat hij het schoonmaken van de drempel wel klaren kon, dook onder grote belang stelling in de haven en zag inderdaad kans de drempel te reinigen. Voor deze daad werd de jonge man on derscheiden met de zilvereyi medail le behorende bij de orde vanOranje- Nassau en werd daardoor de jongste drager van een koninklijke onder scheiding in Nederland. Reeds jarenlang is deze jongeling van weleer directeur van een fabriek in Putte (N.-Br.) en nog altjjd is hij in het bezit van de zilveren medaille, die hij destijds uit handen van de Commissaris der Koningin ontving. alleen zwartgeblakerde muren bleven over. Dit kleinood wrist hij te redden uit zijn brandende woning in de oorlogs dagen van 1940 en hij toonde het ons, teen wij hem onlangs bezochten. „Veertig jaar geledenpeinsde ir. van Niftrik, „de tijd gaat snel. Ik kan me het geluid van de torenklok nog herinneren, toen de brand uit brak. We hadden vacantie en vanzelf sprekend was ik er als de kippen bij om een handje te helpen. Toen hoorde ik. dat de sluisdeuren niet dicht kon denen tja, ik kon goed zwemmen en duiken, al zeg ik het zelf „Drie tot vier nieter moest Ik on der water en toen zat ik op de drem pel. Ik tastte en voelde een paar ste nen. Het lukte me om ze over de drempel te gooien. Toen naar boven om adem te halen en opnieuw gepro beerd. Weer lukte het en zo ging het een paar keer achter elkaar, totdat Ik de gehele drempel kon voelen. Het ding leek me schoon De heer Van Niftrik is een rustige en bedaarde verteller, maar toch is het hem aan te zien, dat de herinne ring nog sterk is. Een enkel sober gebaar geeft relief aan zjjn onopge smukt verhaal, waarin nog de span ning trilt, die de jongen van toen voelde. „Er was echter nog meer te doen: blussen en nog eens blussen. Vooral de toren. Ik zie me nog met schilder Verbeek van de gasfabriek naar bo ven kruipen om zo hoog mogelijk met de straal te komen, maar er was geen beginnen aan". „Toen viel de toren, de haan klet terde een eind verder dan de rest en de stukken verguldsel sprongen naar alle richtingen. Jarenlang heb ik er een paar als souvenir bewaard Op Sinterklaasdag van hetzelfde jaar kwam het Koninklijk Besluit af. waarbjj aan de heer Van Niftrik een onderscheiding werd verleend als dank voor zjjn werk op die bewogen dag. Hij vermoedde toen nog geens zins. dat er na deze nog vele bewogen dagen zouden komen In de laatste oorlog was de jongen uit 1911 namelijk een topfiguur in het verzet en moest reeds in 1942 mèt zijn vrouw vluchten. Belangrijk werk voor de vrjje wereld deed hij in Zwitserland, waar hij bovendien na de oorlog militair attaché werd. Ne derland begiftigde hem en zjjn vrouw o.a. met de Bronzen Leeuw en België en Frankrijk kenden deze twee dap pere mensen eveneens oorlogsonder scheidingen toe. Inderdaad, het leven van de heer Van Niftrik kende na 1911 vele „be wogen dagen", maar niettemin weet I deze oud-Yllssinger zich de gebeurte- nissen op die zomermiddag van dat jaar nog uitstekend te herinneren. „Als ik op de Vlissingse boulevard kom", zo besluit h|j ons onderhoud, „k|jk ik altjjd even naar die sluis deuren, die op de rijfde September zo onwillig waren IR. VAN NIFTRIK ...levendige herinnering. Graf van Egmond teruggevonden. De burgemeester van Egmond. de heer Niele. kreeg dezer dagen bezoek van een Belgisch historicus, dr. F. de Vos uit Zottegem, een plaats tus sen Brussel en Gent, die naar Eg mond aan Zee was gekomen om bij zonderheden te vernemen omtrent Lamoraal, Graaf van Egmond. Deze Lamoraal werd in 1568 tezamen met de graaf van Hoorne te Brussel ont hoofd. Na de terechtstelling werd het stoffelijk overschot bijgezet in de kerk van Zottegem, waar ook zijn gemalin begraven lag. Sedertdien zijn er bjjna vier eeuwen voorbijge gaan. Hun graven waren zelfs hele maal vergeten. Tot men kort gele den achter het altaar twee lijkkisten ontdekte, waarin de stoffelijke res ten van de Graaf van Egmond en zijn vrouw bleken te liggen. Het hoofd van Lamoraal was op de borst ge plaatst. Men besloot het tweetal een waar diger lustplaats te verschaffen. De herbegrafenis zal plaats hebben te gen het eind van. September. Militairen vonden een wijnkelder En deden zich te goed Voor zeventig door regen en ver moeienis verkleumde militairen, die deelnamen aan de tiendaagse oefe ning Mars, is de verleiding van een wijnkelder, die zij vonden in de ruines van een kasteel bij Doetin- chem, te groot geweest. De twaalf grootste belhamels zjjn in voorlopig arrest gésteld. Tegen de andere wijn drinkers is proces-verbaal opgemaakt. Verscheidenen zullen terecht moeten staan voor de Krijgsraad te velde. De groep bevond zich tijdens deze oefening bij de ruïnes van kasteel Enghirizen te Hummelo, toen een he vige regenbui losbarstte. De militai ren zochtten een schuilplaats en stootten daarbij in de ruïnes van het kasteel op een afgesloten kelderdeur. De .deur werd geforceerd en de mili tairen kwamen in een welvoorziene wijnkelder terecht, waar ze zich tc goed deden. Het wereldgebeuren Labour en Attlee „Vrede door kracht" Is de siigges- lieve titel van het manifest, waarin I de Britse Labour-partv de koers voor j het komende jaar heeft uitgestippeld, j Het is een poging van Attlee en de j zijnen wat meer geestdrift te wekken onder de aanhangers en op dc critick van de oppositie en in eigen gelede ren een positief antwoord te geven. Opzienbarend is het manifest aller minst. De toon is zeer gematigd, er worden geen verdere nationalisatie- maatregelen aangekondigd en even min nieuwe acties tot sociale hervor mingen. De indruk ontstaat, dat La bour thans liet programma, waarmee in 1945 de verkiezingen werd gewon nen, heeft uitgevoerd en er thans op uit is het bereikte te consolideren. Het kabinet-A ttlee immers, staat voor dusdanige moeilijkheden, dat in de komende jaren van een aanmerke lijke verhoging der levensstandaard of van verdere uitbouw der sociale zekerheid „van de wieg tot het graf' niets kan komen. Begin 1950 leek het of dank zij de inspanningen van Sir Stafford Cripps en de devaluatie van het pond Engelands economische po sitie het dieptepunt was gepasseerd en de barometer langzaam vooruit i ging. Met een royaal gebaar kon van j verdere Marshall-hulp worden afge zien. Toen kwam Korea, de stijging jvan.de prijzen op de wereldmarkt en I het nieuwe reusachtige programma tot herbewapening. De schatkist kreeg weer zware aanslagen tc ver duren en de regering zag zich ge noopt voor een deel terug te keren naar de oude politiek van versobe ring en beperking van de invoer. Bc- gm van dit jaar kwamen er nieuwe tegenslagen: de oliecrisis in Perzië, moeilijkheden met Egypte, een on gunstige wending in de betalingsba lans en desertie uit eigen kring. Be- van trad uit de regering als protest tegen de hoog opgevoerde militaire lasten en begon als leider van de lin kervleugel met het ondergraven van Attlee's positie. Deze zomer was het ook in Engeland vacantietgd en is Attlee voor aanvallen gevrijwaard febleven. Nu de herfst nadert en aarmee het parlementaire seizoen, is het gedaan met de politieke rust. Vo rige week besloot de vakbeweging tegen het advies van de Labour-lei- ders in. een grootscheepse actie tot loonsverhoging en prijsverlaging t<> proclameren. Churchill heeft in Zuid- Frankrijk krachten vergaard om straks met des tc meer kracht de pijlen van zijn welsprekendheid op Attlee te richten en Bevan is van plan zijn actie voort tc zetten. Er gaan geruchten, dat de meerderheid bin nen Labour van mening is, dat eind van dit jaar of begin volgend jaar aan de onzekerheid een eind moet komen en de partij zich aan een nieu we krachtproef moet onderwerpen in algemene verkiezingen. Een van tweeën, of tegen alle verwachtingen in krijgt Attlee een stevige meerdei- heid en wordt aan het proces van af takeling een halt toegeroepen, of Churchill krijgt eindelijk de kans zijn carrière af te sluiten met een nieuwe bewindsperiode. Velen binnen Labour menen, dat een frisse oppositie-kuur de partij goed zal doen en een verjon ging teweeg zal brengen. Niettemin is Attlee niet van plan zich zonde: slag of stoot gewonnen te geven Er zijn al aanwijzingen in welke richting hij de propaganda zal doen voeren. De partijsecretaris heeft op een pers conferentie de journalisten verbaasd doen staan met de opmerking dat Attlee in 1950 door zijn reis naar Washington een nieuwe oorlog heeft voorkomen. Kennelijk werd daarmee gesuggereerd, dat het gematigde be leid van Labour een heilzaam tegen wicht is vpor al te grote Amerikaan se voortvarendheid, terwijl van Chur chill niet verwacht kan worden, dat hg' in dat opzicht Attlee's voetsporen zal drukken. Evenals in de Ver. Stater. Truman en Acheson de „gematigden" zijn tegenover de Republikeinen, die Rusland harder willen aanpakken, zinspeelt Labour erop, dat een con servatieve ommekeer in Engeland de spanning in de wereld zou vergroten.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1951 | | pagina 5