UIT OUDE PAPIEREN
xvii
Ons Flakkeesch
WIST U
^SCHAAKRUBRIEK^
Distributienieuwa.
Bekendmaking
Openbare vérkooping
te Ouddorp
Onrust in Goedereede in 1618
(2)
Toen tie Calvinisten geen kans kregen het
kerkgebouw te verkrijgen van de gemeente
raad, besloten enkele heeren naar den Haag
te gaan. De heeren, die zij aldaar ontmoetten
gaven de raad in alle stilte het kerkgebouw
te bezetten ep er de diensten te doen houden.
Dit advies zou men uitvoeren op Vrijdag
morgen 19 Januari 1618. Men verzocht aan
Goswinus Buytendijcq deze dienst te willen
leiden, maar de kerkeraad van Dirksland
teekende verzet aan en men richtte daarna
het verzoek tot Cornelis Damman uit
Ottddorp. Na veel heen en Weer praten
verwierf men diens toestemming en gaf ook
de kerkeraad van deze gemeente toestem
ming
Op den bewusten 19den Januari verza
melden vele kerkgangers zich omstreeks
half negen in het kerkgebouw. Intusschen
werd de rest van de bevolking door Adrian us
Romanus gealarmeerd. Hij deelde mede, dat
de ongeveer 70 kerkgangers gewapend ter
kerke gegaan waren en riep de bevolking
op zich eveneens te bewapenen. Hij hitste
de buitenstaanders op tegen degenen die
in het bedehuis aanwezig waren. De baljuw
Willem Johan de Leu en de burgemeester
Casteleyn trachtten de verzoenende invloed
uit te oefenen, maar hun welsprekendheid
had weinig resultaat, want er waren onder
de „belegeraars" verschillende personen die
bijna hunkerden naar een straatgevecht.
Enkelen wilden de Calvinisten tijdens de
dienst overvallen. Dit werd echter voor
komen, nadat de baljuw beloofd had, dat
hij enkele personen, n.l. 2 diakenen Crijn
Pieters en Cornelis Bogertman in arrest zou
laten stellen. Dit plan werd onmiddellijk
na de dienst uitgevoerd, doch het volk was
hiermede niet tevreden. Joelend trok men
achter de kerkgangers aan en sommigen
kregen lichamelijk letsel, hetgeen o.a. het
geval was met de vrouw van den oud
burgemeester Marinus de Bock, zie zoodanig
„ter aerde geslagen" werd, „dat sij eenige
daegen cranck te bedde lach". Ernstig
bedreigd werden ook de predikant, die de
dienst geleid had, Cornelis Damman, de
ouderling Marinus de Bock en de school
meester Gillis Schoen. Zij vluchtten naar de
woning van Derck Pater, Welk huis zij pas
's middags weer konden verlaten. De
demonstranten maakten het den ontvanger
Daniël Jansen wel het lastigst. Deze moest,
om het veege lijf te redden, op het dak van
de kerk klimmen en een toevlucht zoêken
in de dakgoot. In deze vluchthaven moest
hij tot 's avonds blijven, Want toen eerst
kon hij er uit verdwijnen en zijn huis weer
opzoeken, 's Avonds laat vertrokken ge
melde Jansen en Jan Marinussen de Bock
naar 's-Gravenhage om verslag uit te bren
gen over de gebeurtenissen, Welke zich
afgespeeld hadden op die dag.
De oproermakers hadden intusschen een
leider gekozen,, n.l. Jan Gerritsen. Onder
diens aanvoering trokken de Remonstranten
den volgenden dag naar het gemeentehuis.
Enkelen drongen de raadzaal binnen en zij
overhandigden aan de aanwezige bestuurs
ambtenaren een ultimatum, in dit stuk
Werd een viertal eischen gesteld, n.l.: 1. Dat
terstond een publicatie soude gedaen
worden, daer bij de dolerende gemeente
verboden wert op groote pene (straf), nae
dese meer in de kerckenijet alleen, maaroock
nijet in huysen ofte schuyren te prediken;
2. Dat den thesaurier Daniël Jansen met
drije schepenen, sijnde van de dolerende
lidtmaten, datelijck van haer diensten
werden ontset ofte dat sij die, Weder op 't
stadthuys comende, de teenen soude in
stucken smijten; 3. Wilden sij den school
meester, sonder een uyr te wachten, van
sijnen schooldienst ende kerckedienst heb
ben gedeporteert; 4, Eysten sij van den
heer Bailliu op groote peyne dat hij bij hen
soude ter kercke gaen, ofte dat sij hem van
de kaeije souden int water smijten.
De overhandiging van dit ultimatum ging
gepaard met het uiten van vele dreigemen
ten. In verband met het feit, dat de meerder
heid van de bestuursleden der gemeente
aanhangers der Arminianen Waren, Was het
antwoord spoedig samengesteld. Het eerste
.punt %erd door de heeren aanvaard.
Grooter moeilijkheden leverde het tweede
punt op, want daartoe ontbrak het de
heeren aan macht,. Zij beriepen er -ich op,
dat zij daartoe niét bevoegd Waren. De
demonstranten verklaarden 7ich hiermede
actoord. Daarna stelden "ij de eisch, dat
de schoolmeester ten gemeentehuize zou
verschijnen. Meester Gillis Schoen werd
ontboden en gaf spoedig gehoor aan deze
oproep. Hem werd daarop meegedeeld, dat
hij met ingang van 1 Juni ontslagen was.
Dit besluit verwekte echter veel tumult.
De Remonstranten stelden onder het uiten
van bedreigingen de eisch, dat de onderwij
zer onmiddellijk ontslagen zou worden. Ten
slotte gaven de heeren toe en zoo was punt 3
Weer afgehandeld. Het vierde punt Werd
echter niet verder besproken en bleef
onafgedaan.
Nu zou op die dag uit den Haag komen
een proponent Azarias Justini, die 's Zon
dags een dienst zou leiden. Toen de Remon
stranten hiervan de lucht kregen, begaven
zij zich naar de stadspoort met het doel dien
Calvinistiscfien voorganger tegen te houden
en misschien zelfs te molesteeren. De ge
kozen leidsman Jan Gerritsen vuurde de
demonstranten aan en sprak voortdurend
over het dooden van dien Contra-Remon
strant. De predikant van Goedereede,
Adrian us Romanus, bemerkte nu, dat wie
wind zaait, storm zal oogsten. Hem waren
de teugels uit de handen geglipt, hij kon het
gemeen niet meer leiden. Hij wilde nu dood
slag voorkomen en in gezelschap van de
secretaris, reisde hij den naderenden pro
ponent tegemoet. Hij ontmoette hem bijtijds
om Justini voor het gevaar te kunnen
waarschuwen. De proponent besloot Goede
reede te mijden en reisde langs de stad naar
Ouddorp, Waar hij 's Zondags een gods
dienstoefening leidde, waarop hij 's Maan
dags Weer naar den Haag terugkeerde,
waarbij hij wederom om Goedereede heen
reed.
In Goedereede bleef het onrustig. Groote
groepen menschen trokken joelend door de
straten. Zij vertelden dat Daniël Jansen
naar den prins was om dezen te verzoeken
troepen in de stad te brengen. Zij uitten
bedreigingen tegen de Calvinisten. De burge
meester Casteleyn trof enkele veiligheids
maatregelen, o.a. het uitzetten van Wacht
posten. Hoewel het de geheele nacht on
rustig bleef, kwam het niet tot groote con
flicten.
(Wordt vervolgd).
(5)
De e op 't eind van een woord.
Het Flakkeesch kan ons ook helpen bij
het bepalen of een woord mannelijk of
vrouwelijk is. Het is dus voor hen, die het
onderscheid in woordgeslacht willen doen
uitkomen in hun schrijven, van beteekenis
te Weten hoe ons dialect hen helpen kan.
Welnu, op Flakkee kunt ge vaak een e
hooren achteraan een woord en zoo'n
Woord is dan vrouwelijk in 't Hollandsch.
Ik zeg daar dat dit „op Flakkee" gebeurt,
maar niet dat iedere Flakkeeenaar zulks
doet.
In Ooltgensplaat b.v. hoor je de e veel
minder dan op Melissant.
Ik geef maar Weer eenige voorbeelden
en zet nu het Hollandsch woord achter het
Flakkeesche.
Kerke - kerk;
plaete - plaat;
schole - school;
pennc - pen
stoepc - stoep
verve - verf
kasse - kast
kiste - kist.
Ook deze regel gaat niet steeds op:
Ik noem:
de ringe - ring (mannelijk);
de kante - kant (mannelijk);
(de overkante, de sloatkante).
Ook kan men zeggen: Zeg je in t Flak
keesch géén e, dan is 't woord in 't Hol
landsch niet vrouwelijk, doch mannelijk of
onzijdig (dat laatste wil zeggen dat men er
het voor zetten kan).
Voorbeelden
diek-dijk (mn); stok-stok (mn); stoel
-stoel (mn); paerd - paard (onzijdig)
Als uitzondering noem ik: bank-bank
(vrouwelijk) (We zeggen: den bank is
geverfd).
Een e als kenteeken van 't vrouwelijk
geslacht vind jp ook in het Duitsch.
B.v.: Schule - schole; Kirche - kerke.
Mede uit deze overeenkomst is wel
duidelijk,, dat het geslachtsverschil-in'-de
taal heusch maar niet alleen een kwestie
van menschelijke afspraak is, doch vaak
diepgeworteld is in het leven der taal.
De overeenkomst tusschen het Duitsch
en 't Flakkeesch is hier zelfs zoo sterk dat
in beide precies eendere uitzonderingen op
den regel voorkomen.
De woorden: „ende" (einde) en „oage"
(oog) in 't Flakkeesch en „Ende" en „Auge"
in 't Duitsch hebben wél een „e" op 't eind,
maar.zijn onzijdig, en niet vrouwelijk.
Nu ik het toch over deze uitzonderingen
heb, noem ik nog de volgende woorden,
die én in 't Hollandsch én in 't Duitsch én
in 't Flakkeesch onzijdig zijn en toch in het
Flakkeesch een e op het eind hebben:
Het oarc (het oor, das Ohr).
Het harte (het hart, das Herz).
Het hemde (het hemd, das Hemd).
Het bedde 2 (het bed, das Bett).
Onlangs las ik in mijn achtierieeuwsche
uitgave van mijn Statenbijbel-met-kant-
teekeningen in p.laats van het oog - de ooge
het - oor - de oore, en me bleek toen dat
deze twee Woorden met een e op 't eind,
dus niet enkel onzijdig voorkomen.
Tevens trof me ook in dit geval de over
eenkomst tusschen ons Flakkeesch en ouder
Nederlandsch, over welke overeenkomst
ik nog wel hoop te schrijven.
Tenslotte moge ik wijven op de e als
aanduiding van vrouws-personen in perso
nennamen.
Zoo staan naast:
Geert - Geerte; Jan - Janne; Piet - Piete;
Han - Hanne; Teun - Teune; Leen - Leene;
Leun - Leune.
Laten wè, als We Flakkeesch spreken,
de fijne levende onderscheiding in de taal
die we in dit artikeltje bespraken, hand
haven en bij ons schrijven-in-'t Hollandsch,
zoo we het geslachtsverschil willen laten
uitkomen, er van profiteeren.
Opmerkingen:
1. We zeggen:
„De ringe aan de vinger", maar: ,,'Hie
staet 'n hortje in de ring (zonder e, de kerk-
ring) te praeten".
2. „Bedde" wordt wel in Ouddorp en
Goeree gezegd, maar op de rest van Flak
kee, zoover ik weet, niet.
dat Hilversum 17.000 clandestiene inwoners
heeft,
dat er weer vijf personen gedood zijn bij
het neerstorten van een Frans vliegtuig,
dat President Truman heeft verklaard dat
alleen Amerika atopm-bommen heeft,
dat 13.000 bakkersbedrijven een telegram
zonden aan de Minister waarin ze verzoeken
de broodprijs niet los te laten,
dat ons groentensurplus thans 150.000 ton
is,
dat het volgende proces te Neurenberg tegen,
industriëlen, leidende ministers, financiers,
hoge politie-ambtenaren en militairisten gaat,
dat in Groningen een bond is opgericht
tussen Canadese bruiden,
dat aan Min. Kleffens de Amerikaanse
vrijheidsmedaille met zilveren palm is uitge
reikt,
dat twee gemaskerde mannen per motorrij
wiel een overval pleegden op de bank te Zuna
en 6.000 meenamen,
dat de Jodenvervolger Streicher voor hij
bengelde uitriep: „Heil Hitier". De bolsje
wieken zullen jullie allemaal als eerstvolgende
ophangen. En daarna „Adele, mijn lieve
vrouw",
dat Keitel riep: „Ik volg mijn zonen, alles
voor Duitsland,
en Jodl: „Ik groet U mijn Duitsland",
dat Saucjcel zei: „Ik sterf onschuldig. God
behoede lDuitsland en mijn gezin en make
het opnieuw groot",
dat Seys uitriep: „Ik geloof in Duitsland,
dat er binnenkort weer 500.000 paar Ameri-
kaansche schoenen verkocht zullen worden
No. 24
Adres: A. WAGNER, Jaagpad 40, Delft.
Hier volgt het tweede probleem van de
pas begonnen wedstrijd.
Zoals u Weet, wordt.iedereen uitgenodigd
mee te doen. Ieder wint om de zoveel tijd
een prijs, al gaat een betere oplosser een
ander wel eens voorbij op de „ladder".
Dan wint men een maand later de prijs.
Ditmaal een tweezet van den Voorzitter
der Ned. Bond van Schaakprobleemvrien
den, die behalve een groot organisator, een
goed componist is. Genoemde bond gaf een
eenvoudige handleiding uit om problemen
op te lossen. Adres: F. W. Nanning, St.
Gerarduslaan 15, Eindhoven. U moef 25 ct.
aan postzegels insluiten.
Oplossingen van No. 23 opsturen vóór
2 November.
AANVULLING BONNENLIJST
voor de tweede helft van de 11de periode
13 t/m 26 October 1946.
Elk der volgende bonnen geeft recht op
het koopen van:
Bonkaarten KA, KB, KC 610
629 Suiker 750 gr. suiker, boter
hamstrooisel of 1500 gr.
jam, stroop enz.
130, 131 Alg. 250 gr. suiker, boter
hamstrooisel of 500 gr.
jam, stroop enz.
623 Alg50 gr. thee
632 Alg2 kg. appelen of peren
Bonkaarten KD, KE 610
129 Suiker 250 gr. suiker, boter
hamstrooisel of 500 gr.
jam, stroop enz.
132 Alg2 kg. appelen of peren
Tabakskaarten enz.
T 522 rants, tabaksartikel.
Op de bonnen voor fruit kan men met
ingang van Maandag 21 October appelen
en/of peren betrekken bij een winkelier in
groente en/of fruit of bij een markt- of
straathandelaar. Vóórinlevering dezer bon
nen heeft dus, in afwijking van hetgeen tot
nu toe geschiedde, niet plaats. De fruitbon-
nen blijven geldig t/m 9 November a.s.
Op de bonnen voor suiker en thee kan met
ingang kan Vrijdag 18 October e.k. worden
gekocht.
De Burgemeester der gemeente MIDDEL-
HARNIS maakt bekend, dat geëvacueerden
hun kwitanties van betaalde transport-,
opbergings- en inrichtingskosten uiterlijk
31 October a.s. kunnen indienen.
Na dezen datum ingeleverde kwitanties
Worden niet in behandeling genomen.
De Burgemeester,
RIJNDERS.
Middelharnis, 16 October 1946.
Uitslag van de vérkooping van onroerende
goederen, behoorende aan de Erven Kommer
van der Wende, bij inzet op Donderdag
17 October in Hotel Spee door Notaris
A. A. Risseeuw te Goedereede.
Koop I: Huis, schuur, boomgaard en een
perceel Geestland, groot 8 gem. 242 r. V.M.,
ingezet door T. Bouwman 8.000,
Koop II: Een perceel Geestland, in den
polder Oude Nieuwland, groot 9 gem. 223 r.
V.M., ingezet door Wed. M. Joppe te
Sommelsdijk 3.200,
Koop IIIde Zuidelijke meed, groot 2 gem,
87 r. V.M., ingez. door P. Voogd Kz. 'f 4800.
Koop IV: De Noordelijke meed, groot
2 gem. 120 r. V.M., ingezet door P. Voogd
Kz. 4800.
Koop V: Een perceel bouwland aan "t
West-Nieuwland, groot 1 gem. 77 r. V.M.,
ingezet door Uitenboogerd te Oegstgeest
2.060,—.
Koop VI: Een perceel bouwland, aan
KommersWeg, groot 1 gem. 158 r. V.M.,
ingezet door C. Sandifort jz. 2.250,
De totale inzet is 25.110,-
De afslag is bepaald op a.s. Donderdag
24 October des n.m. 3 uur.
No. 23
Dr. M. Niemeijer
a b c d e f q h
Wit geeft mat in 2 zetten.
