De Groote Oorlog.
No. 83. Dinsdag 16 Juli 1918. Veertiend* Jaargang.
iX2,bteXL''£,n,
ki'tSS,M
SS\Sz? -«-
Wijlt ilkin UMDU-JIEKDU' tn VRIIDAGIVOHD.
OP ONZE „QUI VIVE".
101 rechfsch°Eerste
Welk weder zullen wij hebben?
AhooMoMitipriji f. 3 i—adsti root Gofts f 1.—, tsarbuiMa 11.26.
Afasrudarlijke lumiMti 8 osnt, dubbel* bladen 10 «sub
Airtrtmatièm wotdta bfnucht ribt half mn uur namiddags.
Kanfoor v. d. AdministratieBoudewIJn de Wlffesfraat A 135» GOES.
ÜW- intarc.Direetia no. 98. Radaetio no. 97.
ÏUclamaborichtsn 30 Ct. p. r. Bij abennaaunt apemafet pfs.
Adrortntlin ran 1—8 repels f 0.75, iedasa regel mear 18 Ct
EaaasUde advertentie 3 X geplaatst wordt 8 x
Menige Katholieke kiezer, die voor een
gewichtigen stembusstrijd als nu pas den
aen Juli werd gevoerd, nog wel warm
is te krijgen, maar wien het politiek strijd
vaardig zijn en blijven riiet in het bloed
zit, zal nu bij zich zeiven zeggen: „zie
zoo, dat is afgewerkt en wel voor 4
rechtschen, waaronder dertig
Katholieken in de Kamer, 't is wel geen
buitengewoon succes, maar 't gaat toch
nog al. En dan trekt hij zijn pantoffeltjes
der onverschillige zorgeloosheid weer aan
en laat verder violen zorgen.
Ziet, -een dergelijk terugzinken in polit-
tieke werkeloosheid moeten wij van meet
af aan door een rationeele propaganda,
door versterking onzer .politieke organi
satie en door de verbreiding onzer pers
onder de Katholieke kiezers krachtig zien
tegen te gaan, althans tot de kleinst mo
gelijke. proporties zien terug te brengen.
ij moeten het politieke vuur bij de on-
ze?..er ,ln houden, hoe moeielijk dit ook
schijne m verband met de tijdsomstandig
heden, die schier al onze aandacht vra
gen yoor Vte stoffelijke nooden en de be-
hoeften des hchaams. Want wij znn nog
lang niet waar wij wezen moeten. En dit
zeggende, hebben wij niet zoozeer het
oog op; onze Tweede Kamer, als wel op
onze Eerste Kamer, waarvan volgend jaar
een derde aftreedt en welker nieuwe sa
menstelling afhangt van de resultaten der
Provinciale Statenverkiezingen. Immers
den eersten Dinsdag in Juli 1919 worden
de Provinciale Staten ontbonden.
„Het Huisgezin" schreef daaromtrent
dezer dagen het volgende:
Op dé candidaten der rechterzijde
m den meest beperkten zin genomen
ton bij de verkiezingen voor de Tweede
Kamer oO percent der stemmen uitgebracht.
Dank zy het stelsel der evenredige ver
tegenwoordiging hebben wij1 ook 50 pCt
der zetels ontvangen.
Het volgend jaar hebben de verkiezingen
VOpr de Provinciale Staten volgens het
zelfde stelsel plaats.
Ook dan zal elke partij, krijgen wat
naar toekomtde sociaal-democraten zetels
ui Noord-Brabant en Limburg.de katholle
ken in Groningen en Drente.
Maar by de verkiezingen voor de Eerste
Kamer, die niet, nog niet althans, volgens
het 7ald k'eSrecht geschieden, loopt
Om twee redenen.
Een zeer aanzienlijk percentage der
rechtsche stemmen zit als het ware op
gesloten i n twee provincies (Noord-Brabant
en Limburg), wat voor gevolg heeft, dat
zij in de meeste andere provincies in
de minderheid moeten zjjjd.'
Op de tweede plaats was het tot dusfver
om te voorkomen dat een paar groote
steden een geheele provincie overheersch'-
ten, het aantal Statenzetels niet in eren-
redigheid met het aantal kiezers verdeeld
in Zuid-Holland vaardigde Den Haag maar
10 Rotterdam maar 15 leden af, zoodat
het platteland, ofschoon in talrijkheid van
T'' in Zuid-Holland
de rechterzyde, die op het platteland veruit
inde steden het zwakst,
by toepassing van het evenredig kiesrecht
in de minderheid raakt.
En daar by de verkiezing voor d© Eerste
Kamer het meerderheidsstelsel geldt S
de rechterzijde haar tien zteteffvóor de
Ook in Zeeland en Overijsel komt, in-
vml stemmencijfers Van lieden het
volgend jaar voor maatstaf kunnen die
gedrang Fe he meerderheid, in helt
inYï ons overschot aan stemmen
n Noord-Brabant en Limburg naar andere
de S€noT°t sTrS6dragen' dan was
is U i®.redden; nu dit niet kan,
en wLm aU lC weini'g bemoedigend,
Eer^fl K r€chtscb® meerderheid in
ae Eerste Kamer op den duur KM
ontbinding al heel -^en min
dorheid van 17 leden.
Zeeland en Overrijsei zijn allicht te be.
Jmuden en iB Zuid-Holl^d mS4 dt
rechtsche partijen door krachtige en ruste-
Iooze propaganda haar stemmencijfer zoo
hoog mogelijk trachlten op te voeren. 2).
Naast een Twieede Kamer op het doode
punt een sterke en dan voor een groot
aeeJ socialistische linksche Eerste
Kamer is geen troostend vooruitzicht.
Zeeland is allicht te behouden, schrijft
het R. K. orgaan der Hertogstad.
Bezien wij eens van nabij den stembus
uitslag van 3 Juli in onze provincie. Er
blijken te zijn uitgebracht 50265 stemmen-
Veronderstellende, dat volgend jaar bij de
Slatenverkiezingen evenveel stemmen wor
den uitgebracht, redeneeren wij aldus: vol
gens het stelsel der Evenredige vertegen
woordiging zal bij een Statencollege vap
42 leden de kies dee Ier, d.w.z. het
aantal stemmen, noodig om een Staten-
zetel te bekleeden zijn 50265:42 of 1196.
Dit cijfer deelende op de totaalcijfers der
stemmen van de verschillende politieke
groepen, die aan den stembusstrijd van
3 Juli deelnamen, verkrijgt men de na
volgende resultaten.
CCfiACCItfiüitCfiBfiÜCCB
OifïQoaocooot^osccaocMOOoO'^t^o
t! K J!
<o
M
OOOMflOt-N^OOHOOOOOOOHO
Tezamen, alzoo 34 zetels. Er blijven
dus nog 8 te vergeven over. Allereerst
komen de grootste overschotten aan de
beurt, welke meer dan de helft van den
kiesdeeler bedragen. Dan zien wij, dat
de R. Katholieken, Chr.-Historischen,
Staatkundig Gereform-, Vrij-liberalen, Anti
revolutionairen en Unie-liberalen ieder nog
1 zetel krijgen. Wij hebben dan te zamen
34 -j- 6 40. Nu komen de grootste
overschotten beneden de 'helft van den
kiesdeeler 3) (dus 598 of piinder) voor
nog 2 zetels in aanmerking. Dat zullen
zijn de Vrijz.-Democraten en de Politie-
partij. Volgens deze berekening zullen de
Staten der Provincie Zeeland ter linker
zijde tellen: 9 Unie-liberalen, 1 Vrij-libe
raal, 3 Vrijzinnig-Democraten, 4 der S. D.
A. P., 1 van den Economischen Bond,
1 van de Politiepartij en 2 Staatkundig
Gereformeerden. Ter rechterzijde vindt
men dan 8 R. Katholieken, 9 Antirevolu
tionairen en 4 Christelijk-Historischen.
Bij deze constellatie bekleeden de R-
Katholieken Antirevolutionairen en Chris-
telyk-Historischen tezamen 21 zetels of
de helft der Staten. Rekent men er op,
dat de Staatkundig Gereformeerden zich
bij de Statenverkiezingen bij de Antirevo
lutionairen aansluiten, dan zou het getal
der antirevolutionaire zetels aangroeien
tot 11 en de rechterzijde 23 leden tellen,
d,w. zeggen 4 stemmen meerderheid heb
ben in de Staten. Men moet van den
anderen kant er echter ook op bedacht
zyn, dat bij de Statenverkiezingen allicht
niet zooveel kleine partijen zullen optre
den als bij de jongste Kamerverkiezingen
en dat de kiezers dier partijen, welke
zoo goed als alle tot de linkerzijde kun
nen gerekend worden, de rangen der vrij
zinnigen zullen komen versterken, waar
door de bovenvermelde vermoedelijke
aanwinst der rechterzijde allicht wordt
te niet gedaan en zelfs de kaas op eert
of twee linksche Statenzetels boven dje
21 groot wordt.
Dat alles is voor ons, die tot de Ka
tholieke Staatsparty bebooren, gen gebie
dende wenk om van meet af aan al onze
krachten hierop te concentreeren, dat wij
het stemmencijfer der onzen aan de pro
vinciale stembus van 1919 zóó hoog mo
gelijk opvoeren. Waar bij de jongste ver
kiezing in tal van plaatsen een tamelijk
percentage der Roomsche kiezers niet op
de Katholieke lijst stemde, is het niet
onmogelijk, om, wanneer wij tijdig de ver
doolde politieke broeders in het gareel
onzer organisatie hebben gebracht, het 1
aantal Roomsche Statenzetels tot 9, mis
schien wel tot 10 op te voeren. Maar
dan moeten wij de Evenredige Vertegen
woordiging niet slechts bij de stembus
huldigen, maar die ook reeds bij de can-
didaatstelling invoeren. Wanneer de
candidaten voor de Roomsche Statenzetels
door onze organisatie met name door
den. Provinciale Bond van R. K. Kiesver-
eenigingen in Zeeland .over de 7 S,ta-
tendistncten evenredig worden ver
deeld. zoodat daaruit blijkt, dat Zeeland
slechts één kiesdistrict is volgens den
geest van het nieuwe stelsel, terwijl tevens
voor de verbinding van de 7 lijisten tot ééne,
wordt gezorgd, dan zal over geheei
de provincie door alle Roomsche
kiezers met gel ij ken. ij ver gestemd
worden, omdat allen voor één of meer
canididaten uit hun eigen streeifcl
in 'tvuur gaan. Het succes van een der
gelijk algemeen geestdriftig optrekken van
ons kiezersleger komt dan van zelven
aan de candidaten en aan gansch de
partij ten goed© en wordt op die wijze
ons aantal Statenleden zoo hoog mogelijk
opgevoerd.
Wordt echter de cajididaatstielling zóó
ingericht, dat een bepaalde streek wegens
vermeende voorrechten zich het leeuwen
aandeel toeeigent en d© rest deir pro-
(vincie het met het overschot moet zien
te stellen, dan wordt vanzelf over een
groot deel van ons. kiezerskorps de geest
van onverschilligheid en afgekeerdheid
vaardig en zal het stembusresultaat be
neden de verwachtingen blijken. Suprei-
matie va,n eene bepaalde streek over 4e
rest van de provincie is iets. wat bij den
nieuwen electoraten toe stand geen reden
van bestaan meer heeft. Het getij is ver
anderd, welnu, daarmee is vanzelf een
andere plaats voor onze bakens aange
wezen. „Allen voor één en één voor allen"1.
Deze leuze alleen kan Roomsch Zeeland]
de plaats in de Staten van 1919 ver
schaffen, waar het recht op heeft. Na
tuurlijk niet zonder arbeid ©n strijd. Maar
noch strip noch .arbeid heeft de Room
sche Zeeuw geleerd te schuwen. Ook niet
zonder moeielijkheden. Maar die zijn er
om overwonnen t© worden. Alzoo op onzO
„qui vive". E.naan het werk.
Op het «ogenblik telt de Eerste tuinier 30
rechtsche leden, waaronder 17 Katholieken en 20
linksche. Volgend jaar treden 4 rechtsche leden
voor Zuid-Holland en 1 rechtsch lid voor Overijael
af. Gaan de staten dier provinciën volgenden
zomer naar linka over, wat op grond der huidige
evenredigkeidecijfera zeer waarschijnlijk is, dan
slinkt, als elders overal allea gunstig voor rechts
verloop, het aantal rechtsche zetels van de Eerste
Kamer tot 25 en komt ook dit regeerlngBlichaam
op het doode punt. Ked. N. Z. Crt.
-) Ook Noord-Holland kan by de nieuwe
constellatie krachtig medehelpeu tot behoud van
een rechtsche Eerste Kamer. Op grond van den
stembusuitslag van Juli 1918, krijgt rechts het
volgend jaar in de titsten v.an Noord-Holland
27 zetels (17 Kath., 6 Antirev., 4 Ohr. Histo-
rischen). Mr. Bomans bepleit in „De Tijd" van
11 juli jl. de mogelijkheid om met inspanning
van alle krachten dit getal op 31 te brengen.
Dan zal links gedwongen zijn tot een compromia
met rechts te geraken.Red. N. Z. Crt.
3) Voor een gezond politiek parlementair leven
ware het te wenschen geweest, dat men indertijd
bü het vastBtellen van de evenredige Vertegen
woordiging het stelsel D'Hondt consequent hadde
gevolgd en bepaald, dat niemand een zetel zou
innemen die aan stemmen niet meer dan de
helft van den kiesdeeler op zich vereenigt. De
jongste Kamerverkiezingen hebben voldingend
aangetoond, hoe onverstandig men deed, hiervan
af te wijken. Immers, een Kamer, gestoken in
het bonte Harlekijnpak van een twintigtal par
tijen en partijtjes, ziet daarmede zijn gezond
parlementair leven bedreigd.
Losse berioMen.
D« strjjd In hst Western
PARIJS. De Franschen hebben Vrijdag
morgen een schitterenden aanval op een
front van 5 K.M. tusschen Castel en ten
Noorden van Mailly-Prainval ondernomen.
AI hun doeleinden zijn bereikt. Zij hebben
het dorp Castel, de hoeve Auchin en een
aantal geweldig versterkte punten vei-
overd. Hnn terreinwinst had hier en daar
een diopte van 2 K.M. Meer dan 500 ge
vangenen vielen in handen der Franschen.
Op non-activiteit gesteld.
PARIJS, 13 Juli. (R.O.) De „Echo de
Paris" meldtDe Italiaansche generaals
Cadorna, Porro en Capello zyn op non
activiteit gesteld met verlies van rang
en tractement.
GENEVE, 12 Juli. (H.N.) De brand in
het kruitmagazijn te Gronoble, heeft, naar
de militaire overheid toegeeft, een mate-
rieele schade van 15 a 20 millioen francs
veroorzaakt.
Naar de Parijsche bladen van 9 Juli
berichten is een gedeelte van de vlieg
tuigenfabriek van BontampsVoisin te
Coiombes door brand vernield. Slachtof
fers zyn niet te betreuren-, maar wel is
de materieel* schade groot.
N B. De brand te Grenoble, vergezeld
van een reeks van ontploffingen, ver
oorzaakte tal van branden in de stad en
een groote paniek onder de bevolking.
Een beroep op Wilson.
Het katholieke vredesinstituut te Frei
burg heeft, in overeenstemming met het
comité ve or een duurzamen vrede te Ge-
nève, en talrijk* daarbij aangesloten ver-
eenigingen, aan president Wilson een
telegram gericht, waarin hem wordt ver
zocht, de redevoering van Kiihlmann en
de herhaalde verzekering van den rijks
kanselier, dat hij de vier door Wilson als
grondslag voor den vrede opgestelde be
ginselen aanvaardt en in het belang der
geheele menschheid zich bereid verldaar-
de in onderhandelingen over den alge-
meenen vrede op dien grondslag toe te
stemmen, welwillend in overweging te
nemen.
Het broodgebrek in Frankrijk.
De „Petit Parisien" deelt mede, dat
Nancy twee dagen zonder brood gezeten
heeft. Er heerschte groote opwinding,
toen de vrouwen de bakkerijen op een
morgen gesloten vonden en op de deur
de mededeeling lazenheden geen brood
Na dringende vertoogen tot het ministerie
voor de levensmiddelenvoorziening, dat
men niet voor den toestand kon instaan,
wanneer het gebrek langer dan twee
dagen duurde, werd in de beboette voor-
loopig voorzien.
i Amerika most weer bijspringen.
Naar de „Voss. Ztg," uit Zurich ver
neemt, hebben de Vereenigde Staten
aan Frankrijk een nieuw crediet van 100
millioen dollar verzekerd. Daarmede is
het door Amerika aan de geallieerden
toegestane crediet gestegen tot 6082
millioen dollar.
Gezant vsn Hintzs.
BERLIJN, 12 Juli. De heer v Hintze
begaf zich Vrijdag naar Christiania terug
om daar van den koning afscheid te
nemen en zal waarschijnlijk in den loop
der volgende weken de leiding van het
departement van buitenlandsche zaken
op zich nemen.
Os reds vin Hsrtllng.
De rijkskanselier, graaf Hertling, heeft
Vrijdag voor de hoofdcommissie van den
Rijksdag een rede gehouden waarin hij
o.a zeide: de wisseling in het staats
secretariaat beteekent geen verandering
van politieke koers. Het beginsel van
het Duitsche rijk blijft: alleen de rijks
kanselier is verantwoordelijk voor de
Duitsche politiek; de staats-secretaris
voert slechts buitenlandsche politiek in
opdracht van, in overleg met en onder
verantwoordelijkheid van den rijkskanse
lier. En de rijkskanselier is in zijn politieke
meening sinds zijn groote rede van No
vember 1917 niet veranderd.
Maar, zegt graaf Hertling, al sta ik
op het standpunt van het antwoord des
keizers op de nota van den Paus van
1 Augustus 1916, al zijn wij dus vrede
lievend en bereid tot een eervollen vrede,
onze vijanden moge daarin geen vrijbrief
zien voor een onafzienbare voortzetting
van den oorlog. En von Hertling wees
op de jongste redevoeringen van Wilson
en Balfour. Toch zullen ernstige vredes-
aanbiedingen der Entente door Duitsch-
Verwachting tot den avond van 16 Juli
Zwakke tet matigen, Westelijke tot Zui
delijken wind, meest zwaarbewolkt met op
klaringen, wellicht weer eenige regen met
geringe onweerkans. Iets koeler, vooral dei
ochtends.
land gaarne worden in overweging
genomen. Ook Hindenburg is van deze
meening.
Graaf Hertling sprak met veel lol over
den afgetreden staatssecretaris Von Kiihl
mann en verklaarde, dat niet zakelijke,
doch persoonlijke redenen Ven Kiihlmann
hadden bewogen, ontslag te vragen. Zijn
opvolger is nog niet benoemd, maar de
wijze waarop graaf Hertling sprak over
Von Hintze, was zóó duidelijk, dat deze
zonder twijfel de «ieuwe staats-secretariu
zal wezen.
De Rijkskanselier en de Belgisehe kwestie.
Ten opzichte van de Belgische kwestie
verzekerde Von Hertling in den Rijksdag
met ronde woorden: „Wij zijn niet van
plan België, onder welken vorm ook te
behouden. Wij wenschen, dat na den
oorlog het weer herleefde België, als
zelfstandig staatswezen aan niemand als
vazal onderworpen, met ons in goede,
vriendschappelijke verhouding leeft
Deze verklaring van den rijkskanselier
had nog beslister en nog positiever kun
nen wezen. Zij missen eike aanduiding
die op een voornemen tot „herstel" wijst,
elke aanwijzing, dat men het standpunt
ten volle inneemt, door Von Bethmann
aangegeven, dat het ten opzichte van
België begane onrecht zal wordengeed-
gemaakt.
Maar de verklaring van Von Hertling
is in allen gevalle een stap in de goede
richting, al komt zij wat laat.
Wat Hindenburg en Ludendorff willen.
Naar aanleiding van de Klihimanncri-
sis heeft de Pester Lloyd van toonaan
gevende Duitsche zijde uit Weenen eenige
mededeelingen ontvangen, waarin wordt
gezegd: De val van Von Kiihlmann is
het resultaat vau een heele reeks mis
verstanden, maar de opvatting, alsof de
opperste legerleiding zich tot de taak
zou hebben gesteld, het programma der
annexionistische partijen te verwezenlij
ken, is in den grond onjuist. De bedoe
ling van de opperste legerleiding wordt
slechts bestuurd door zuiver militaire
overwegingen. Zy gaan niet verder dan
mogelijk noodzakelijke grenswijzigingen
na te streven en misschien ook nog an
dere waarborgen van zuiver militairen
aard. Veroveringsgedachten heeft de op
perste legerleiding geheel niet. Waarbor
gen in net Oosten zyn gelijk vanzelf
spreekt volstrekt noodzakelyk, hetgeen
voldoende blijkt uit in den oorlog opge
dane ervaringen naar aanleiding van den
Russischen inval. Dat men er ook op uit
is in het Westen en wel in het bijzonder
ten opzichte van Belgie by overeenkomst
waarborgen te ontvangen van militairen
en ekonomiscben aard, spreekt eveneens
vanzelf. (Dit laatste stelt de verklaring
van Von Hertling zie boven weer
voer een goed deel op losse schroeven,
tenzij die „waarborgen" België's ongerept
volksbestaan onaangetast laten. Red.)
De droomen der annexionistische plannen
kunnen onmogelijk worden gelykgesteld
met de door de -opperste legerleiding
gekoesterde verlangens. Het is volkomen
onjuist, indien men het voorstelt, alsof
Von Hintze een vertegenwoordiger en
een aanhanger van de annexionistische
partijen is. Het is mogelijk, dat Von Hintze
de man is naar het hart van Hindenburg
en Ludendorff, maar hij is zeker niet de
man van Von Tirpitz. (VI. Crt.)
I
De toestand in België.
Het „Hbl." deelt daaromtrent de vol
gende bijzonderheden mede:
Enkele cijfers ter illustratie. Zij geven
een zeer sobe en onvolledig beeld maar
zij lichten toch een tipje op van den
sluier, die een ontzettende ellende be
dekt. De oorzaken der uitputting wor
den geheel ter zijde gelaten: slechts
grafische gegevens bevatten zij. Maar