r
^Provinciale
i
100]
Twee bladen.
VRIJDAG 14 NOVEMBER 193 0,
Eerste Blad,
173e Jaargang,
ZONDER BOEK GEEN WETENSCHAP,
ZONDER BOEK GEEN KUNST.
J, B. KAN
IN ONZE
STATENGENERAAL.
BINNENBAND.
ZEELAND
der
22.
MIDDELBURGSCHE COURANT
De abonnementsprijs bedraagt voor Middelburg en 't agentschap VHssingen
2.30, elders 2.50 per kwartaal. Week-abonnementen in Middelburg
18 cent per week. De advertentieprijs is, voor de gewone advertentiën
30 cent per regel; voor ingezonden mededeelingen 60 cent per regel.
Bij abonnement voor beide veel lager. Men vrage daarvoor de tarieven.
UITGAVE: N.V. MIDDELBURGSCHE COURANT
Lange St. Pieterstraat, Middelburg
Telefoonnummers:
Redactie 269 Administratie 139
Postchèque en Girorekening 43255
Familieberichten en dankbetuigingen: van 17 regels 2.10; elke regel
meer 30 cent. In de rubriek „Kleine Advertentiën" worden, mits uit
drukkelijk daarvoor opgegeven, advertentiën, tot niet meer dan 5 regels
opgenomen a 85 cent bij vooruitbetaling. Advertentiën onder „Brieven" ol
„Bevragen bureau dezer courant" 10 cent extra. Bewijsnummers 5 cent.
No, 2 6 8,
BOEKENDAG
door
Oud-minister van Binnenlandsche Zaken.
Censuur oefenen, opdat niet rijp en groen aan de pers
worde toevertrouwd, is de schoone taak der uitgevers.
„Igitur care liber timida circumspice
ment®." M©t de woorden „dierbaar boek,
eie schroomvallig in bet rond" leidde
eens een beroemd Romeinsch dichter
aarzelend zijn versbundel in. Helaas zijn
de duizenden en duizenden schrijvers, na
hem opgestaan, niet allen even beschei
den 08woest. Al zijn zij niet zoo openhar
tig als een onzer meest gelezen Neder-
tendscho auteurs, al zeggen zij niet <met
de eigen woorden, dat zij gelezen willen
(worden, sehroolmvalligheid is een eigen
schap, velen niet bekend.
Nochtans de straf volgt op het
kwaad. Al is de doodstraf afgeschaft, sej-
deri Ven Deyssel zijn pen niet meer in
den alsem pleegt te doopen, die, een
dertig jaar geleden zijn werktafel nim(-
mcr verliet, minwaardige literatuur ont
gaat ook thans hare vergelding niet.
Evenals in den muntslag eenige alliage
noodzakelijk is, maar te veel de munt
Valsch maakt, zoo is ook in de boeken
wereld een tikje minwaardig element on
misbaar om aan het groplsche geheel des
te waardiger relief te geven.
„Te waardiger relief." Want wat gaat
er boven een boek? Wat zouden wij zijn
als het boek eens niet bestond?
Wij kunnen ons er evenmin in dek
ken als in het oneindige. Poogt men zich
hiervan een voorstelling te maken, dan
daagt telkens aan onze verbeelding hoe
wijd zich ook uitbreidend, ten slotte een
grens. Verder nadenken zegt ons, dat
deze in bet oneindige niet beslaat; wij
verdagen de grens, maar wisschen haar
niet uit. En toch kent het begrip onein
digheid geen einde.
Zoo is het ook imet het hoek. Een
maatschappij zonder boek mist realiteit;
zij ontsnapt aan ons voorstellings-vermo-
gen. Het meest essentieele verschil tus-
schen mensch en dier komt te verValllen.
Zonder boejk geen wetenschap, zonder
boek geen kunst. Scholen worden geslo
ten; universiteiten geslecht; het woord
bibliotheefk een (anachronisme. Het stee-
nen tijdperk keert terug. De maxi met
den sterksten biceps wordt Koning. Zeg
ik te veel, dat dit aan het voorstellings
vermogen van den homo sapiens onzer
dagen ontsnapt?
Even weinig als men zich kan verbeel
den, dat plotseling de zon niet meer zou
opgaan, zoo faalt ook het voorstellings
vermogen tegenover een wereld, waarin
het boek ontbreekt. Het is, als bet dage-
lijksch brood, een onmisbaar voorwerp
in ons leven. Verklaarbaar is dan ook
bet verschijnsel dat als biMiophilie pleegt
te worden aangeduid, een liefde voor
boeken, die wordt zij ziekelijk, in biblio
manie kan ontaarden. Als een boek
inderdaad een even kostbaar geschenk
voor de menschheid is Jls het hemel
vuur, door Prometheus geroofd, is het
verklaarbaar, ja stemt het sympathiek;
wanneer sommigen hun liefde aan het
boek verpanden. Dat zij zoo als een
geestig schrijver het uitdrukte met
een boek in het huwelijk treden.
En toch ook hier mag men niet te
veel generaliseeren. Het gaat met boeken
als met mensch en. Hemelsbreed is het
onderscheid. Een boefje dat telkenmale
in het tuchthuis terecht komt, naast een
Einstein, zijn ongelijksoortige grootheden
Zij laten zich niet vergelijken. Er is een
kwalitatief, geen kwantitatief verschil.
Het zijn schier geen wezens meer V|an
hetzelfde soort. Zoo is het ook af's een
stuivers-roman wordt gesteld nevens epi
sche poëzie.
Wat in het strafrecht pleegt te worden
geheeten de repressieve afweer van mis
drijven, de afschrikwekkende (pracht, die
Uitgaat van "bedreiging met straf, is in
de boekenwereld onvoldoende. Vernieti
gende critiek, hoe beteekenisvol ook,
kan niet de tallooze uilen die zich valken
.wanen, weerhouden de menschheid op
de producten van hun zwak brein te
onthalen. Er moet een afweer zijn; der
gelijke misdrijven moeten, vóór de vrucht
tot rijpheid is gekomen, worden ge
smoord.
De politie-macht die deze weldaad ver
richt. vormen de gezamenlijke uitgevers.
Zij zijn het, die elk manuscript op zijn
waarde toetsen. Een teleurgesteld schrij
ver moet eens hebben uitgeroepen
„Geen uitgever kan ingaan in het Ko
ninkrijk der Hemelen." Maar dezen bij
bel-vaste zou men kunnen verwijzen
naar een anderen tekst die, zonder emen
datie, waarschuwt zich niet te haasten
een woord voort te brengen voor Gods
aangezicht en aanspoort: „laat Uwe
woorden weinig zijn."
Censuur-oefenen, opdat niet rijp en
groen aan de pers worde toevertrouwd,
is de schoone en nobele taak voor welke
het uitgeversgilde zich ziet gesteld. W|an-
neer die taak naar behooren wordt ver
vuld, zal het boek door alle eeuwen blij
ven des menschdoms hoogste goed.
TWEEDE KAMER,
Algemeene Beschouwingen.
Buitenlandsche zaken.
De schrijver van het Kameroverzicht
van het Handelsblad heeft eens zijn taak
aldus volbracht, dat hij met twee woor
den volstand. Hij schreef: „Niets over
zichtelijks".
We zouden daar soms ook wel eens
lust toe gevoelen. Nu hebben de Ka
merleden daar een middag en een avonc
beschouwingen staan houden, over Ne
derland, zijn ministerie, zijn wetten, zijn
financieel beleid.... En wat moet men
den lezer, die in 't kort even wil weten
wat er nu eigenlijk gebeurd is, an
ders vertellen dan: eigenlijk niets?
Want het aardig-leesbare, schoon po
litiek natuurlijk volstrekt onbelangrijke
is als regel alleen wat politieke extre
misten of zonderlingen als Braat en Flo
ris V., of wat de Moskovieten vertellen
En het doet wel een weinig afbreuk aan
de waardeering voor het parlement
wanneer men daaraan teveel aandacht
zou wijden.
Uit de algemeene beschouwingen over
de rijksbegrooting, waaraan de middag
vergadering besteed werd, knippen we
ditmaal de opmerking van den knappen
soc.-democratischen econoom, den heer
Van den Tempel, dat de tegen
woordige oeconomische crisis er een is
van overproductie, een kapitalistisch ver
schijnsel, waarin loonsverlaging geen
uitkomst brengt.
Dat de crisis veroorzaakt zou zijn door
curpulatie van sociale lasten wordt naai
de meening van dezen spreker, door fei
ten weerlegd. De regeering zou z.i, vee
kunnen bereiken door versterking van
het bedrijfsleven, als zij niet slechts oog
had voor belastingverlaging. Tenslotte
bepleit spr, centralisatie van werkloo-
zenzorg en de instelling van een indu-
striebank.
De heer DE VISSER (c.p.) heeft in
een als gewoonlijk met dikke woorden
doorspekt betoog de principieele on
overwinnelijkheid van zijn partij gesteld
we zullen hem in dien waan .laten. De
heer VAN DEN HEUVEL (a.r.) vroeg
met klem maatregelen voor den land
bouw, t.w. Ie verlaging van de spoor
wegtarieven, 2e krachtige hulp aan de
aardappelmeel industrie, 3e steun aan de
suikerbietenteelt, die z.i. zeker zal moe
ten worden stopgezet als niet voor
Kerstmis afdoende maatregelen zijn ge
nomen.
Spr. hoopte verder dat het tarwewets-
ontwerp spoedig wet zou worden.
In de avondvergadering zijn algemeene
beschouwingen gehouden over de be
grooting van buitenlandsche za
ken; daarbij heeft de heer WIJNKOOP
de taak van zijn kameraad De Visser
overgenomen en erop gewezen, hoe Ne
derland medehelpt den oorlog voor te
bereiden tegen het (bijna) ontwapende
RuslandVerder is er nu toch
heusch „niets overzichtelijks".
Gij, die Uzelf zoo wijs gelooft
Ei, let eens op de korenschoven,
De volle halm buigt needrig 't hoofd
De leege steekt 't trotsch naar boven.
Ten Kate.
DE DEFENSIEBEGROOTING.
Verschenen is het V. V. der Tweede
Kamer over de defensiebegrooting, waar
aan wij ontleenen:
Verscheiden leden getuigden van hun
instemming met de wijze, waarop de
marine bij haar bezoek aan Antwerpen
den naam van Nederland heeft weten
hoog te houden. Andere leden meenden
dat het zenden van dit eskader beter bui
ten bespreking kan blijven. Sommige le
den gaven te kennen, dat huns inziens
de uitgaven voor vlagvertoon eigenlijk
thuisbe'hooren op de begrooting van het
departement van Buitenlandsche Zaken.
Verschillende personeelsbelangen wer
den ter sprake gebracht. De opmerk
zaamheid van de regeering werd ge
vraagd voor het feit, dat in het leger re-
volutionnaire propaganda werd gevoerd.
Wederom werd aangedrongen op afschaf
fing van de militaire rechtsspraak in tijd
van vrede; van andere zijde werd hier
tegen op gekomen.
Gezien de onlangs gevoerde discussie
over de vlootplannen der regeering acht
te men thans het houden van een alge
meene beschouwing over 's ministers be
leid inzake de maritieme defensie over
bodig.
Sommige leden vroegen zich af of de
aanschaffing van nieuwe duikbooten wel
gewenscht is na de Londensche confe
rentie; andere leden stelden hiertegen
over o.m,, dat het lang niet zeker is dat
de besluiten der Londensche conferentie
bindend zullen worden. De houding van
Italië b.v, is weinig hoopgevend.
Verscheiden leden maakten bezwaar
tegen den voorgenomen aanbouw van een
flottieljeleider, met name tegen het be
drag daarvoor uitgetrokken. Naar hun
meening kan de „Hertog Hendrik" nog
best dienst doen. Hierdoor zou een be
drag van 7.500.000 kunnen worden be
spaard, Vele andere leden kwamen hier
tegen in verzet. Voorts meenden sommi
ge leden, dat de nieuwe personeelsver-
meerdering er op wijst, dat de uitvoe
ring der nieuwe vlootplannen, niettegen
staande de herhaalde verzekering van
het tegendeel, op een uitbreiding der ma
ritieme middelen neerkomt. Van andere
zijde werd hiertegen opgekomen.
Gewezen werd op de zeer lange
diensttijden, welke bij het loodswezen
bestaan. Opnieuw werd een verlaging
van de loodsgelden voor de havens van
Vlissingen en Terneuzen be
pleit, zoodat deze gelijk komen te staan
met die, geheven voor de havens van
Antwerpen en Gent.
DE SLUITING DER BELGISCHE
GRENZEN VOOR NEDERLANDSCH
VEE.
Op de vraag van het Tweede Kamer
lid, den heer Lovink, of de minister be
reid is mede te deelen aan welke bijzon
dere omstandigheden de plotselinge slui
ting van den invoer van ve;e uit Neder
land in België is toe te schrijven, heeft
de minister van binnenlandsche zaken
en landbouw geantwoord:
De bijzondere omstandigheden, waar'
aan de plotselinge sluiting van den in
voer van vee uit Nederland in België
welk verbod van invoer bereids is op
geheven is toe te schrijven bestaan in
de onderstelde waarneming door een
ambtenaar van den Belgischen Veeartse-
nijkundigen Dienst van een geval van
mond- en klauwzeer bij een rund, dat b;j
de keuring vóór den uitvoer hier te lande
geheel gezond bevonden was.
De betreffende dieren, waarvan toe
lating in België geweigerd werd, zijn naar
Nederland teruggezonden en te bestem
der plaatse met de meeste nauwgezet
heid stuk voor stuk onderzocht, waarbij
het niet is mogen gelukken, ook maar
één verdacht of ziek dier aan te treffen.
Verder werden met bovenbedoeld vee
te gelijkertijd teruggezonden twee wa
gons met vee, afkomstig uit Rotterdam,
niet wegens ziekte, maar omdat de grenS'
veearts klaarblijkelijk uit Rotterdam be
richt had ontvangen, dat mond- en
klauwzeer op de veemarkt aldaar was
geconstateerd, en de betrokken dieren
derhalve als verdacht moesten worden
beschouwd.
Afgezien van de mogelijkheid, dat deze
dieren niet ter markt waren geweest, is
het onjuist, dat op de bedoelde markt
een geval van mond- en klauwzeer zich
had voorgedaan.
Het vriendschappelijk overleg tus-
schen de Veeartsenijkundige Diensten
der beide landen heeft intusschen tot eea
bevredigende oplossing geleid.
DE DO. S.
De Dornier vliegboot D. 1967, die
gisteren middag op weg van Friedrichs-
hafen naar Parijs, op de Oude Maas nabij
de Aviolandafabrieken te Papendrecht
zou landen, daalde te vier uur op den
Rijn tegenover Millingen.
De vliegboot werd naast den loswal
tegen den dijk voor anker gelegd, waar
zij onder bewaking blijft.
MIDDELBURG.
De nieuwe „Vergenoeging".
Ruim twee maanden later dan de ge
bouwen in de Langedelft door brand
verwoest, zal nog voor een van deze in
nieuwen luister herrezen zijn, de socië
teit De Vergenoeging aan de Markt zijn
leden weer onderdak bieden: Zaterdag
middag om 3 uur vindt de officieele ope
ning plaats met een receptie van het
bestuur, terwijl des avonds in besloten
kring een souper van bestuur en leden
op de bovenzaal van het nieuwe gebouw
zal plaats vinden.
Met den huidigen architect des ge
bouws, ir. Rothuizen b.i. uit Goes, heb
ben wij dezer dagen een rondgang door
de nieuwe Vergenoeging gemaakt, en
het was een genoegen daarbij te consta-
teeren, dat de gunstige indruk, dien men
van buiten reeds krijgt, ook van binnen
blijft bestaan.
De buitenarchitectuur is van den kor
telings gestorven veelbelovenden jongen
Middelburgschen architect Wondergem
en het lijkt ons juist gezien, dat diens op
volger, ir. Rothuizen, te dien aanzien
de conceptie van zijn voorganger geheel
heeft overgenomen. Zooals wij reeds
eerder schreven, is de bouwmeester erin
geslaagd de zeer moeilijke opgave, een
oplossing te vinden tusschen twee las
tige belendingen (waarvan vooral de
bioscoop aesthetisch een leelijke sta-in-
den-weg was) tot een bevredigend re
sultaat te brengen: er is aan dien kant
zelfs een aanmerkelijke verfraaiing van
het straatwand-beeld ontstaan.
In de binnen-architectuur heeft ir.
Rothuizen, in aanmerking nemende het
stadium van den bouw, waarin hij het
werk overnam, een belangrijk aandeel
gehad. En daarmede mag deze bouw
meester al evenzeer geluk gewenscht
worden: ons gelukkig sparende voor al
te moderne grilligheden, die de in een
sociëteit zoo noodzakelijke sfeer van
gezelligheid allicht zouden verstoren,
heeft ir. Rothuizen niettemin in moder
nen geest een werk opgeleverd, dat in
groote trekken, dunkt ons, op elks waar
deering aanspraak zal mogen maken.
Rustig, mooi eiken met mahonie, is
de wandbetimmering in de benedenzaal;
warm aandoend daarboven de muurbe
spanning met indanthren geverfd, d.i
kleurechte, stof. Ook de plafondbedek
king of -betimmering met het isoleerende
celotex is rustig grijs, met een zwart
lijntje, terwijl de verlichtingselementen
uitmunten door sierlijken vorm en doel
matige lichtverspreiding, terwijl zij toch
géén concessies aan een voorbijen tijd
zijn.
Sierlijk gekleurde glas-in-lood ramen
van Wim Abeleven verlevendigen den
indruk, zoowel van de beide groote zalen
als van het trappenhuis; in 't laatstge
noemde zijn de wapens van Nederland,
Zeeland, Walcheren en Middelburg vlot
en geestig verwerkt.
De ruime bovenzaal, eveneens met
houten plint en wandbespanning, heeft
een prachtige yarra-houten parketvloer;
zij is via een ruime betonnen buitentrap
ook bereikbaar langs de woning van den
kastelein.
Wij wenschen deze aanwinst voor
Middelburgs gezelligheidsleven een lang
durig en welvarend bestaan toe.
Boekendag.
Men deelt ons mede, dat de boek-
verkoopers alhier, ter gelegenheid
van den „Boekendag" van morgen, door
een speciale uitstalling van het Neder
landsche boek iedere boekverkooper
een afzonderlijke rubriek, hetzij Ned. ro
mans, vertaalde romans, gedichten, kin
derboeken, christelijke lectuur enz,
de aandacht op het Nederlandsche Boek
zullen vestigen. Tevens werd reeds door
I
VADERLANDSCHE BANK
Voor Belaste Waarden, Den Haag,
Cl
0
tegen beurskoers
OBLIGATIE N a
met jaarl. uitloting
(Ingez. Med.)
den boekhandel verspreid een fraaie
klein boekje van den heer Tersteeg: „De
uitgever en zijn bedrijf".
VLISSINGEN.
T>e 20-jarige L. die enkele dagen ge
leden in de centrale der N.V. „RZ.Ei.Mi.'*
van een hoogte is gevallen, is aam de
gevolgen overleden.
De 18-jarige Tsjecho Slow aak, idie
Dinsdag alhier aankwam hangende onder
een wagen van "den mailtrein, is naar
zijn vaderland teruggekeerd, daartoe In
staat .gesteld door verschillende mede
lijdende personen.
Gisteravond is een Fransch stoom
schip op het Leugenaarshoofd gelopen,
en heden nacht weer vlot gekomen. Het
aan den polder Walcheren Behooren-
de ihoof'd, is vrij ernstig beschadigd.
Met de Staatscourant van 13 NoV.
zijn verzonden afdrukken van de akten
betreffende de N.V. Kon. Mij. „de Schel
de" en de N.V. Nationaal "Bezit van
Aandeelen Kon. Mij. de Schelde te
Vlissingen.
Uit het vooriioopig versliag der
Tweede Kamer over de defensiebe
grooting blijkt d,at den woningnood te
Vlissingen betreft, het volgende:
Gevraagd werd of het juist is dat te
Vlissingen een groot tekort aan woningen
bestaat, waardoor hel voor het lagere
marinepersoneel moeilijk zou zijn op be
hoorlijke wijze in hun huisversting te
voorzien. Indien zuliks het geval is, zou
men den minister willen vragen of er
voor hem geen aanleiding beslaat niet
zijn ambtgennoot van arbeid, handel en
nijverheid overleg te plegen, teneinde
te bereiken dat in den bedoelden wo
ningnood door tusschen,komst vjara één
of meer woningbouwvereenigingen worde
voorzien.
WALCHEREN.
ARNEMU1DEN. Men schrijft ons: Alle
laiidbouwersknechls zijn nog niet door
drongen v,an het groote nut, om de wie
len der bietenWjagens van slijk en ander
vuil te zuiveren, waardoor voorkomen
wordt dat dit vuil op de verharde wegen
gedeponeerd wordt; en deze bij vochtig
weder zeer (glad kunnen worden, walt
voor het rijdend en loopend verkeer
gevaren met zich mede kan brengen.
Dit blijkt ook, in deze omgeving het
gevjal te zijn, waar de politie de laatste
dagen streng heeft moeten optreden en die
bewuste personen een „onaangename"
herinnering, in den vorm van een proces
verbaal, heeft moeten bezorgen.
ZUID-BEVELAND.
Kerkramen te Goes.
Voor kerkvoogden en de pers heeft
de ontwerper en vervaardiger der glas-
in-lood-ramen in de gerestaureerde
Groote Kerk te Goes, de heer Schilling,
gistermiddag een uiteenzetting van zijn
werk en zijn opvattingen gegeven.
Men weet, dat de gouden, zonlicht-
doorgloeide en vurige ramen in de Noor-
der-absis van het kerkgebouw door le
den en belangstellenden geschonken wa
ren; als vorstelijke gift is daar nu van
mr. A. L. W. van Heel en de heer en
mevrouw Wilton van Reede-Van Buren
bijgekomen een bezetting van de Zuider-
absis met glas-in-lood.
Er was den schilder geen enkele band
gelegd in zake onderwerp en opvatting
en hij heeft getracht van de ramen geen
verkapt schilderij te maken, zooals dit
het geval was met de Renaissance ra
men, maar de opvatting van de vroeg
Gotische glasschilders is gevolgd, trach
tende deze aan de moderne opvatting
dienstbaar te maken.
Het leidende motief voor de ramen der
Noorder-absis waren de psalmen. In het
groote raam Psalm 23: „De Heer is mijn
Herder".
Het leidende motief voor de Zuider-
absis is „Het Evangelie", het doorbreken
de licht in de duisternis.
In het groote raam is als hoofdmotief