TWEEDE BLAD ZILVER De Kroonjuweelen. «GBRO VAN DE VAN Dinsdag 24 Sept. 1929 No. 225 INDRUKKEN VAN POLEN. FEUILLETON KUNST EN WETENSCHAP Up uitnoodiging van den consul van Polen, dr, Brückmann, maakte een aan tal Nederlanders een studiereis naar Polen. Deelnemers aan deze excursie waren ir. M» C. E. Bongaerts, lid der 2e Kamer, oud-minister van waterstaat, prof. dr. P. A. Diepenhorst, hoogleeraar aan de Vrije Universiteit, lid der le Ka mer, Ed, Gerzon, president-directeur der N.V. Gebrs. Gerzon's Modomagazij- nen D. Hudig, directeur der Kon. Ne- derlandsche Stoomboot Mij. E. H. Kre- lage, voorzitter van den Ned, Tuinb.- raad, voorzitter van de K. v. K. voor Haarlem Paul May, firmant van het Bankiershuis Lippmann, Rosenthal en Co, j ir. A. Plate, aglemeen voorzitter van de Scheepvaartvereeniging „Zuid"; J. M. Telders, directeur van de N. V. De Twentsche Bank prof. dr. G, M. Verrijn Stuart, hoogleeraar aan de Han- delshoogeschool te Rotterdam J. B. Westerdijk, vice-voorzitter v de Gro- ningsche Mij. van Landbouw, lid van de le Kamer, en dr. Felix Rutten, journa list. Laatstgenoemde collega heeft over deze reis enkele artikelen geschreven, die wij hier zullen laten volgen j Polen is voor velen onzer in zoodanige mate terra incognita, dat een en ander over dat land, van de hand eens vaardigen journalisten, wel op belangstelling aan spraak mag maken. door Dr. FELIX RUTTEN. I. Wat weten wij van Po len Finis Poloniae. Een roof, die achteraf ver goelijkt moet worden. Gesard aan alle kanten. Maar de phenix is uit zijn asch herrezen De slag van Warschau in 1920. Toen ik mijn oude tante vertelde, dat ik voor een tijd naar Polen vertrok, sloeg het goede mensch de handen sa men met een soort van vertwijfeling en ze keek mij aan met een blik die aan duidelijkheid niets te wenschen overliet, terwijl ze zei maar kind-lief, wat moet je daar nu wel beginnen Ik had verder mooi praten van „rond kijken en studeeren" voor haar wek te Polen maar één beeld en één gedach- te, n.l, Siberië. Wat wist ik er zelf eigenlijk van, van het land en van de menschen Vage beelden van een meer dan voor de helft vergeten, romantische jeugdlec tuur, en wat verwaaide herinneringen uit een droog-verhalend geschiedenis boek bittere bladzijden van rampspoed en ondergang, met vreemd-tjilpende na men daarin als Sobieski en Kosciuszko, Ja, ja: „De maaiers van den dood"' en „De martelaars van Siberië". En dan nog weer andere namen Chopin, Paderewski en Sienkiewic. Cho pin, die in zijn muziek -om zijn land treurde en stierf te Parijs Sienkiewicz, die „Quo Vadis" schreef, den roman van het oude Rome Paderewski, Europa's beste pianist, die met minder geluk het klavier der staatkunde bespeelde. (The crinkled Crown). Jeautorisenrdo vertaling uit het Engelsch ran William Le Queux, door Mej. E. H. 70) Gelukkig Voir hem, reed de trein op dat oogenblik heel langzaam, zoodat deze ruwe 'behandeling hem slechts een paar kneuzingen had bezorgd. 'Eveneens geluk kig, 'had hij een pak brieven in zijn on dergoed genaaid, zoodat ze hem toch niet alles ontnomen hadden. Zoodra hij zich 'overtuigd had, dat hij geen ernstig letsel had bekomen, had hij al die mijlen door de sneeuw naar het station geslapt, wa.ar hij dan ook neergevallen was van den schok en van de vermoeienis., In een beschaafder gemeente zou de chef misschien geen geloof hebben ge slagen ,aan zulk een verhaal, al werd dit nu took met nog zooveel schijn van waar heid verteld. Maar in dit land, waar zooi tallooze misdaden gebeurden, was berooving van of izelfs moord' op rei zigers, aan de orde van den dag. „jln Seder geval hebben ze uw bagage>", zei ide .stationschef, toen hij bekend was niet (al dfe feiten. Hij keek op zijn hor Nóg 'n herinnering en nóg een naam de vrouw van den Poolschen minister van financiën, die den eersten prijs be haalde bij het discus-werpen op de Am- sterdamsche Olympiade en de naam van Joseph Pilsoudski, die staat aan 't hoofd der jonge republiek van Polen op het oogenblik de man, die eertijds socialist en journalist en opstandeling, generaal werd zonder de krijgsschool bezocht te hebben en nu met krachtige handen het bewind voert doet hij niet aan Mussolini denken Maar wat méér, wanneer we de schim men laten rusten van den grooten Fre- derik, van Maria Theresia en Cathari ne II Wat was dit Polen eigenlijk voor ons, vóórdat de kaart van Europa gewijzigd werd bij den vrede van Versailles Jaren lang hebben wij het met Ierland in één adem genoemd: óók uitgemergeld, óók in zijn bestaan bedreigd, óók onder het juk gebracht. Maar dit verschil was er dan nog altijd tusschen beide Ier land was blijven voortbestaan Polen was opgelost en weggevaagd van de wereldkaart. Finis Poloniae, 1 De herinnering leefde nog wel voort in het lied „Nog is Polen niet verloren", maar feitelijk was er geen Polen meer na het ontbinden van het hertogdom van Warschau nadat zijn drie buren ook de laatste brokken van het een maal zoo machtige rijk hadden opge slokt, Toen de misdaad dan gepleegd was, moest zij nog vergoelijkt worden, En sedert begon de veldtocht zonder oorlogstuig tegen deze natie zonder land. De eenheid was verscheurd, het leven was verstikt, de ziel was vergaan in den brand der bibliotheken en natio nale kostbaarheden. Nu kwam het laat ste systematisch werd in schoolboeken, bladen en periodieken een campagne in gezet om den landroof te bewimpelen en het grootste onrecht dat de moderne geschiedenis zag, te rechtvaardigen een campagne van verguizing en van laster, zoo venijnig en valsch, als die alleen maar door een kwaad geweten kon worden ingegeven en uitgevoerd. Het kwam hierop neer, de wereld zoo danig te bewerken, dat ze de drie schuldige roofstaten gelijk gaf. En hier mee eindigde de opzet, dat bij heel Eu ropa per slot de indruk was gevestigd, dat de Polen, aan alle denkbare euvels mank gaande, zich onmogelijk zelf kon den regeeren, Daarom werden zij zwart gemaakt op alle wijzen. Eerst moest de roof vergoelijkt wor den voor de weidenkenden in de roof steden zelf en zoo werden de Polen aan de orthodoxe Russen voorgesteld als heretikers, aan de katholieke Oos tenrijkers als liberalen, aan de tucht- lievende Duitschers als socialisten. En dan werd op de overige landen van Eu ropa gemikt. Hun werd verteld van de Polen, dat zij lui waren, smerig, onbe- heerscht en onbetrouwbaar, drinkebroers en herriemakers, halve wilden uit het onbeschaafde Oosten, Hun nationale fou ten welk volk heeft die niet wer den onder het vergrootglas getoond en alle denkbare ondeugden hun daarnaast aangewreven. Het geknechte volk was weerloos bij die aantijgingen, en had geen voorsprekers in de v/ereld. De Fransch- man vergelijkt een dronkenlap weer al tijd bij een Pool, wanneer hij hen ken schetste met deze woorden „pein comme toute la Pologne". Denken Hollanders bij den naam van Polen niet vooral aan twee miseries, aan Poolsche landverhui zers een luizig troepje waaraan je schielijk voorbijloopt en aan 'n Pool schen landdag, waarbij je omvalt van de herrie Zoo duurde het tientallen van jaren, zwarte jaren voor het ontredderde volk. De Russische literatuur kwam intusschen in de mode. Bestond daarnaast ook soms een Poolsche kunst? Duitschland en Oos tenrijk lagen als een ijzeren muur tus schen het verzonken land en de rest van Europa. Alle nieuws uit Polen, voor het Westen bestemd, druppelde door den loge. „Ik' zal een 'boodschap- zenden naai de volgende halte, dat ze den trein daar (goed nakijken." Dit 'deed hij, maar, noch de bagage noch mannen, die aan de 'beschrijving beantwoorden, werden gevonden. Vol gens .alle waarschijnlijkheid h.adden de roevers1 he 'biagage uit den trein gewor pen en waren zij ze nagesprongen. De eenvoudige Rus twijfelde echter niet aan de waarheidsliefde van den reiziger. Hel geleide van de Tchek'a, onderteekend door den grooten chef zelvein, verbande alle jachterdocht. Inderdaad was Easterbee uitgestapt bij de laatste halte toen de trein al langzaam het station uitreed; en hij had dus 'mijlen ver door de 'slneeuw gewaad, in een snerpende koude. Van daar den eribarmelijken slaat, waarin hij zich ook in werkelijkheid bevond, toen hij het kantoortje van den stationschef binnentrad. Hij werd nu met een tateren trein meegestuurd pn er werd naar het Kr®ftn Iin (getelegrafeerd, om Lubanoff te waar schuwen, 'Oct de Engelsehe vertegen woordiger, William Richardson, aange komen was. In Moskou werd Easterbee ontvangen door leen man met zeer hoffelijke marnie ren, een beambte van de Sovjet, die een verontschuldiging aanbood voor de afwezigheid van zijn chef, daar deze nog filter der bondgenooten, Elk goed woord je over dit gebied en zijn bevolking in eenig Fransch tijdschrift van beteekenis, berokkende het ministerie te Parijs weer altijd moeilijkheden van wege den Rus- sischen bondgenoot. Wie bereisde Polen? Voor toeristen bestond het niet het groene strand van het oude rijk was in Duitsche handen, en de sneeuwen berg streek, die eens zijn natuurlijke grens vormde, was Oostenrijksch, Wie er kwa men, zagen er vooral de ellende en het verval, waarvan de schuld neerkwam op de onderdrukkers, Bleef Polen overigens niet voor iedereen een verzegeld boek, alreeds om de taal, de moeilijkste van het vaste land Hoe had de Poolsche ziel dan wel tot uitspreekbaarheid kunnen komen Haar taal was verboden haar kunst was con trabande. Maar moest men de Polen, die Poolsch spraken, nog wel tot Europa rekenen, daar zij toch Slaven zijn? Hoe veel ge makkelijker was het, ze eenvoudig niet mee te tellen Inderdaad tellen deze Slaven met ons Europeeërs mee, waar zij, wat hun gods dienst betreft, Roomsch-Katholiek zijn, en niet Russisch-orthodox daar zij zich nooit bij Byzantium aansloten, maar zich altijd tot de Latijnen gewend hebben j daar hun cultuur juist niet bij de Ooster- sche, maar aldoor bij de Westersche aan sluit. Maar dit alles vergat Europa, zooals het vergat, dat de Polen het eenmaal, in den slag bij Weenen, gered haden van de Oostersche barbarij Europa had dit blijkbaar in Zand geschreven en ging verder aan het ongelukkige land voor- zooals men voorbij gaat aan een huis waar iets niet ih den haak is. „Niet mee moeien", zegt de voorzichtigheid, ook als het geweten anders spreekt. En 'n waan wijs gezegde wil, dat ieder zijn kastanjes maar uit het vuur moet halen. Doch hier was inderdaad iets niet rich- tig. Hier was een gezin met moord en doodslag uit elkaar gerukt, was een maagdenroof gepleed als zelfs in de oude tijden een barbaarschheid heet, Maar niemand lette op het jammerlijk ge krijs ch. Finis Poloniae voor Europa was er geen Polen meer. Zoo was er voor Euro pa ook geen Ierland meer, waarmee En geland had opgeruimd. Mettertijd zouden die vuile hoeken wel grondig gereinigd worden. Niet meer over praten. Intusschen deed Rusland in het oude Polen niets anders dan de ongelukkige bewoners sarren, Oostenrijk, milder ge stemd tegenover geloofsgenooten,, liet begaan. Duitschland, dat nu eenmaal niet kan koloniseeren, sarde óók, maar orga niseerde tevens en trok zijn profijten uit de Silezische industrie. Dan kwam de groote wereldoorlog. Wie dacht toen wel aan Polen? Wij hadden het al dien tijd te druk met sta ren op het Westfront, waar het om onze belangen ging. Intusschen werden in het oosten de Duitsch-Oostenrijksche Polen tegen hun broeders, de Russische Polen, in het vuur gedreven. Polen was het oor logsterrein der Oostelijke legers. Pruisen en Kozakken plunderden het land om beurten, dat voor géén van beiden als bevriend land gold. Over sommige stre ken vloeiden de vreemde legers zeven maal heen en weer in bestendige wisse ling als van eb en vloed. Zooals de Duitschers alle bruikbare dingen uit het vijandelijke Westen weg sleepten, haalden Duitschers en Russen, ieder van zijn kant, alles wat naam had en dienstig zijn kon, uit Polen weg le der, wol, ijzer, koper, brons, machines, kunstvoorwerpen, dieren en tuig, dak bedekkingen en klokken van kerken en kasteelen, zelfs de zwarte aarde van de boven-Weichsel die met heele treinla dingen naar Brandenburg vervoerd werd, en de nachtegalen uit de Poolsche bos- schen, die in kooien naar Duitschland verhuisden. Dan eindelijk is er vrede. En nu ge beurt er een mirakel. Het is een heusch wonder dat plaats grijpt. De phenix her rijst uit zijn asch, Op de wereldkaart wordt een nieuwe kleur ingelegd. Het onverwachte (zaken bad moeten behande len van zeer dringenden aard. Hij reed den onverschrokken jongen man naar het Dresden-hotel, 'waai- die de gast zou zijn van het Gouvernement, zoo lang hij in Moskou 'bleef. Een pa,ar uur later zat Easterbee in een .sierlijk ingericht vertrek van het Kremlin, de kamer,, waarin Lubanoff zijn 'bezoekers pnfving Harold was zeer nieuwsgierig geweest naar den „ijzeren" man, wiens carrière dan wel zeer met 'bloed bevlekt was; wat oil betreft, zeker volgende op die van den wrecden Dzerzinski zeiven. Zijn nieuwsgierigheid kwam hoofd zakelijk naar vandaan, dat die Lubanoff de 'vereerder en vurige aanbidder was van de behoorlijke Prinses. Zoo zeer speelt de verbeelding een rol bij de voorstelling, die Wij ons maken van degenen, die wij haten dat hij ver wacht had, een grof, aanmatigend, zin nelijk mensch te zien wiens geiaat en ge- heele voorkomen duidelijk blijk zouden geven van zijn terugstootenden aard, zoo dat hij nu een groote verrassinig onder vond, een verrassing, die hij haast zel ve niet erkennen wilde. Lubanoff toch had niets van den bruut in zijn uiterlijk Hij was een bijzonder knappe man, met een liaast edel gelaat en een gewelfd voorhoofd, wat wees op een aanmerke lijke mate van intellect. Zijn manieren Als de bladeren vallen zoekt men de gezelligheid in huis. De tijd der intieme feestjes breekt aan, waarbij een goede verzorging van de tafel een belangrijke rol speelt. Een ruime collectie tafelzilver is hiervoor een eerste vereischte. Daarom behelpt de moderne gast vrouw zich niet meer met een kleine hoeveelheid massief zilver, zij koopt een complete installatie H/^M.3-rws (Ingez. Med.) oude Polen wordt hersteld, wel niet geheel, maar toch in zulk een omvang, dat het nieuwe land in oppervlakte het zesde van Europa blijkt. En de witte adelaar kleppert, trillend van verwachting, met de wijdgespannen vleugels op het roode vaandelveld. Wie schenkt er aandacht aan in het Westen Maar Versailles beteekent nog geen vrede voor den nieuwen Poolschen staat. Hier duurt de oorlog voort. Sovjet-Rus- land heeft geen vrede met de nieuwe re gelingen, De strijd ontbrandt. De Bols- jewiki dringen den nieuwen staat bin nen, dringen door tot bij de hoofdstad. Hier wacht Pilsoudski hen op. En een tweede mirakel heeft plaats, een won der aan de Weichsel als dat andere in het Westen bij de Marne Het jonge Poolsche rijk, waar alle akkers vernield zijn en hongersnood heerscht, waar de asch der verbrande dorpen nog smeult, waar alles in ellende verbrijzeld ligt en niets geregeld, niets voorzien noch ver zorgd kon worden, waar soldaten loo- pen als benden zonder verband, gewa pend met zeven verschillende soorten van geweren, terwijl munitie ontbreekt, waar noch leger is, noch bestuur, en al leen het genie van één bevelhebber en de wil-ten-leven van een plotseling ge vormde, verrezen natie dit jonge rijk. dat zich nauwelijks op zijn naam kon bezinnen, verslaat zijn erfvijand en redt Europa ten tweeden male, zooals So bieski het redde voor Weenen, thans in den slag van Warschau, 1920. Met dit wapenfeit heeft het nieuwe Polen glansrijk en zegevierend de leu genachtigheid bewezen van de laster campagne die tientallen van jaren ge voerd is om het geloof aan zijn min derwaardigheid ingang te doen vinden in Europa, Ondanks alles, ondanks de verscheu ring van het land, de colonisatie door de Duitschers door Bismarck wreed ge noeg als „depolonisatiorï" bestempeld', ondanks de afbakening door tolgrenzen en versnippering door militaire en ad ministratieve verdeelingen, en welke kunstgrepen ook, bleef de moreele een heid van dit volk toch ongerept. Hoe meer het om zijn taal, om zijn nationali teit en geloof geleden heeft, hoe dieper het zich bewust geworden is van deze waren hoffelijk. Als men hem in hotel Ritz of hotel Savoy in Londen had ont moet, zou men hem voor den meest beschaafden gentleman hebben gehouden. „Zoo weel de duivel zijn geheime hand langers le vermommen", was de gedach te van Easterbee, die den volledigen ca talogus van 'smans slechte daden in het hoofd had, terwijl hij luisterde naai den vriendelijken toon, waarop hij hem verwelkomde, in vloeiend Engelsch. „Welkom in de stad "Moskou, kame raad Richardson! Ik "kan u niet zeggen, hoezeer liet mij spijt van uw eerste on gelukkige ontvangst in ons land. Wij kun nen die ellendelingen niet op het spoor komen. Dit moet u ons,„ver ge ven, waar de kameraad. 'Wij hebben de teugels van het bestuur nog niet lanlg genoeg in handen gehad. Als wij maar eenigszins op orde zijn, zal het reizen hier hij ons even 'veilig wezen, als in uw prachlig georganiseerd land'". Hij lachte even en zijn volgende opmerking toonde een nauwkeurige kennis van Londen. „U zult weldra even veilig van Enigeland naar Moskou kunnen reizen ,als het in pw eigen land is, om van Charing Cross naar Hampslead le gaan." Easterbee glimlachte minzaam. Nu hij eenmaal het hof van den leeuw was binnengegaan, genoot hij echt van de si tuatie Die Lubanoff, met al zijn hoffe lijkheid, had de geschiedenis toch maar eenheid. Nauwelijks hebben de vreemde heerschers dan ook, en op het onver wachts, de hielen gelicht, of Polen be staat weer, één land, één volk, één ziel. Maar niet alleen bestaat het weer in 1918, als telden twee eeuwen voor niets, zelfs is het in 1920 overwinnaar van zijn ergsten beul. Aldus in de gegeven omstandigheden, na de eindelooze ellen de en bij het heerschend gebrek, de on geregeldheid in alle opzichten, toch als den rammelenden Goliath te verslaan, David, de knaap met de kiezelsteentjes, is het groote bewijs geweest van de kracht, en de energie waarover dit volk, dat als waardeloos weggevaagd heette, in de eerste ure van zijn be staan te beschikken wist, Moreele eenheid, kracht, energie met dezen drievoud-zang begon het nieuwe Polen zegevierende Perseus over de Sovjet-hydra zijn nieuw be staan. En dit vervult ons, nog eer wij de grenzen van het jonge rijk overschreden hebben, met een grenzelooze eerbied. Want het woord van den Franschen dichter Alphonso de Lamartine is be waarheid in den strijd dien Polen streed tegen Sovjet-Rusland „Si la Pologne se sent défendue par la barrière du Rhin, la France wij mogen hier wel van heel West-Europa spreken est aussi défendue par la barrière de la Vistule", Dr. A1 e 11 a Jacobs. In liet jongste maandblad van de Nle- derlandsche Veijeeniging van Staatsbur geressen. waarin dr. Aïella Jacobs op veelvuldige wijze wordt herdacht, deelt mevrouw Ramondt—Ilirschnianh me de. dat op voorstel van de dainlss Ja mes Addams en mrs. Grace Hofmaim White uit New York eten internationaal Aletla Jacobsi-fonds is gevormd, met na der te bestiemmen doel in liet Vredes werk. Tijdens het onlangs tje Praag ge» houden tongres van den Internationalen Vrouwenlbolnd voor Vrede en Vrijheid werd in de kas van dit fonds re|eds ongeveer duizend gulden gestort. Er be reiken het Hoofdbestuur van dë Neder- geslikt, even grif als de eenvoudige sta tionschef. Er bleef iets van het kind, zoowel als van den bruut, in dit Volk. Een inspecteur van Scotland Yard zou onmiddellijk achterdocht hebben opge vat bij die geschiedenis en zoo, door zijn behendig vragen en wedervragen, in min;- der dan geen lijd het raadsel hebben opgelost. Ilij vervulde zijn rol op een manier, die zijn vriend Penningion alle eer zou hebben aangedaan. Maar, in een crisis als deze, zou die goede George toch zijn hoofd verloren hebben. Want hier stond leven en dood op het spel; het was heel wat anders, dan dat een Britsche politieagent je even zou meegenomen hebben voor een onbeduidend gevalletje. Hij koesterde volstrekt geen illusies wat betreft dien vriendelijken, zachtaar- digen Lubanoff. Ondanks dat knappe, goedige gelaat ,dat hijzonder intellectu- eele voorhoofd, school er achte dat masker het wreede instinct van den tij ger. Eén enkel onvoorzichtig woord; één oogenblik zijn zelfbeheerschihg /er- loren, en de achterdocht van cfien ver- schrikkelijken man zou gewék,t zijn! En dan volgde de kerkerstraf met alle vree- selijke martelingen van de meedoogen- looze Teheka. (Wordt vervolgd.)

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1929 | | pagina 5