TWEEDE BLAD
ZILVER
De Kroonjuweelen.
«GBRO
VAN DE
VAN
Dinsdag 24 Sept. 1929 No. 225
INDRUKKEN VAN POLEN.
FEUILLETON
KUNST EN WETENSCHAP
Up uitnoodiging van den consul van
Polen, dr, Brückmann, maakte een aan
tal Nederlanders een studiereis naar
Polen. Deelnemers aan deze excursie
waren ir. M» C. E. Bongaerts, lid der
2e Kamer, oud-minister van waterstaat,
prof. dr. P. A. Diepenhorst, hoogleeraar
aan de Vrije Universiteit, lid der le Ka
mer, Ed, Gerzon, president-directeur
der N.V. Gebrs. Gerzon's Modomagazij-
nen D. Hudig, directeur der Kon. Ne-
derlandsche Stoomboot Mij. E. H. Kre-
lage, voorzitter van den Ned, Tuinb.-
raad, voorzitter van de K. v. K. voor
Haarlem Paul May, firmant van het
Bankiershuis Lippmann, Rosenthal en
Co, j ir. A. Plate, aglemeen voorzitter
van de Scheepvaartvereeniging „Zuid";
J. M. Telders, directeur van de N. V.
De Twentsche Bank prof. dr. G, M.
Verrijn Stuart, hoogleeraar aan de Han-
delshoogeschool te Rotterdam J. B.
Westerdijk, vice-voorzitter v de Gro-
ningsche Mij. van Landbouw, lid van de
le Kamer, en dr. Felix Rutten, journa
list.
Laatstgenoemde collega heeft over
deze reis enkele artikelen geschreven,
die wij hier zullen laten volgen j Polen
is voor velen onzer in zoodanige mate
terra incognita, dat een en ander over
dat land, van de hand eens vaardigen
journalisten, wel op belangstelling aan
spraak mag maken.
door
Dr. FELIX RUTTEN.
I.
Wat weten wij van Po
len Finis Poloniae.
Een roof, die achteraf ver
goelijkt moet worden.
Gesard aan alle kanten.
Maar de phenix is uit zijn
asch herrezen De slag
van Warschau in 1920.
Toen ik mijn oude tante vertelde, dat
ik voor een tijd naar Polen vertrok,
sloeg het goede mensch de handen sa
men met een soort van vertwijfeling
en ze keek mij aan met een blik die
aan duidelijkheid niets te wenschen
overliet, terwijl ze zei maar kind-lief,
wat moet je daar nu wel beginnen
Ik had verder mooi praten van „rond
kijken en studeeren" voor haar wek
te Polen maar één beeld en één gedach-
te, n.l, Siberië.
Wat wist ik er zelf eigenlijk van, van
het land en van de menschen
Vage beelden van een meer dan voor
de helft vergeten, romantische jeugdlec
tuur, en wat verwaaide herinneringen
uit een droog-verhalend geschiedenis
boek bittere bladzijden van rampspoed
en ondergang, met vreemd-tjilpende na
men daarin als Sobieski en Kosciuszko,
Ja, ja: „De maaiers van den dood"'
en „De martelaars van Siberië".
En dan nog weer andere namen
Chopin, Paderewski en Sienkiewic. Cho
pin, die in zijn muziek -om zijn land
treurde en stierf te Parijs Sienkiewicz,
die „Quo Vadis" schreef, den roman van
het oude Rome Paderewski, Europa's
beste pianist, die met minder geluk het
klavier der staatkunde bespeelde.
(The crinkled Crown).
Jeautorisenrdo vertaling uit het Engelsch
ran William Le Queux, door Mej. E. H.
70)
Gelukkig Voir hem, reed de trein op
dat oogenblik heel langzaam, zoodat deze
ruwe 'behandeling hem slechts een paar
kneuzingen had bezorgd. 'Eveneens geluk
kig, 'had hij een pak brieven in zijn on
dergoed genaaid, zoodat ze hem toch
niet alles ontnomen hadden. Zoodra hij
zich 'overtuigd had, dat hij geen ernstig
letsel had bekomen, had hij al die mijlen
door de sneeuw naar het station geslapt,
wa.ar hij dan ook neergevallen was van
den schok en van de vermoeienis.,
In een beschaafder gemeente zou de
chef misschien geen geloof hebben ge
slagen ,aan zulk een verhaal, al werd dit
nu took met nog zooveel schijn van waar
heid verteld. Maar in dit land, waar
zooi tallooze misdaden gebeurden, was
berooving van of izelfs moord' op rei
zigers, aan de orde van den dag.
„jln Seder geval hebben ze uw bagage>",
zei ide .stationschef, toen hij bekend was
niet (al dfe feiten. Hij keek op zijn hor
Nóg 'n herinnering en nóg een naam
de vrouw van den Poolschen minister
van financiën, die den eersten prijs be
haalde bij het discus-werpen op de Am-
sterdamsche Olympiade en de naam
van Joseph Pilsoudski, die staat aan 't
hoofd der jonge republiek van Polen
op het oogenblik de man, die eertijds
socialist en journalist en opstandeling,
generaal werd zonder de krijgsschool
bezocht te hebben en nu met krachtige
handen het bewind voert doet hij niet
aan Mussolini denken
Maar wat méér, wanneer we de schim
men laten rusten van den grooten Fre-
derik, van Maria Theresia en Cathari
ne II
Wat was dit Polen eigenlijk voor ons,
vóórdat de kaart van Europa gewijzigd
werd bij den vrede van Versailles
Jaren lang hebben wij het met Ierland
in één adem genoemd: óók uitgemergeld,
óók in zijn bestaan bedreigd, óók onder
het juk gebracht. Maar dit verschil was
er dan nog altijd tusschen beide Ier
land was blijven voortbestaan Polen
was opgelost en weggevaagd van de
wereldkaart.
Finis Poloniae,
1
De herinnering leefde nog wel voort
in het lied „Nog is Polen niet verloren",
maar feitelijk was er geen Polen meer
na het ontbinden van het hertogdom
van Warschau nadat zijn drie buren
ook de laatste brokken van het een
maal zoo machtige rijk hadden opge
slokt, Toen de misdaad dan gepleegd
was, moest zij nog vergoelijkt worden,
En sedert begon de veldtocht zonder
oorlogstuig tegen deze natie zonder
land. De eenheid was verscheurd, het
leven was verstikt, de ziel was vergaan
in den brand der bibliotheken en natio
nale kostbaarheden. Nu kwam het laat
ste systematisch werd in schoolboeken,
bladen en periodieken een campagne in
gezet om den landroof te bewimpelen
en het grootste onrecht dat de moderne
geschiedenis zag, te rechtvaardigen
een campagne van verguizing en van
laster, zoo venijnig en valsch, als die
alleen maar door een kwaad geweten
kon worden ingegeven en uitgevoerd.
Het kwam hierop neer, de wereld zoo
danig te bewerken, dat ze de drie
schuldige roofstaten gelijk gaf. En hier
mee eindigde de opzet, dat bij heel Eu
ropa per slot de indruk was gevestigd,
dat de Polen, aan alle denkbare euvels
mank gaande, zich onmogelijk zelf kon
den regeeren,
Daarom werden zij zwart gemaakt op
alle wijzen.
Eerst moest de roof vergoelijkt wor
den voor de weidenkenden in de roof
steden zelf en zoo werden de Polen
aan de orthodoxe Russen voorgesteld
als heretikers, aan de katholieke Oos
tenrijkers als liberalen, aan de tucht-
lievende Duitschers als socialisten. En
dan werd op de overige landen van Eu
ropa gemikt. Hun werd verteld van de
Polen, dat zij lui waren, smerig, onbe-
heerscht en onbetrouwbaar, drinkebroers
en herriemakers, halve wilden uit het
onbeschaafde Oosten, Hun nationale fou
ten welk volk heeft die niet wer
den onder het vergrootglas getoond en
alle denkbare ondeugden hun daarnaast
aangewreven. Het geknechte volk was
weerloos bij die aantijgingen, en had geen
voorsprekers in de v/ereld. De Fransch-
man vergelijkt een dronkenlap weer al
tijd bij een Pool, wanneer hij hen ken
schetste met deze woorden „pein comme
toute la Pologne". Denken Hollanders
bij den naam van Polen niet vooral aan
twee miseries, aan Poolsche landverhui
zers een luizig troepje waaraan je
schielijk voorbijloopt en aan 'n Pool
schen landdag, waarbij je omvalt van de
herrie
Zoo duurde het tientallen van jaren,
zwarte jaren voor het ontredderde volk.
De Russische literatuur kwam intusschen
in de mode. Bestond daarnaast ook soms
een Poolsche kunst? Duitschland en Oos
tenrijk lagen als een ijzeren muur tus
schen het verzonken land en de rest van
Europa. Alle nieuws uit Polen, voor het
Westen bestemd, druppelde door den
loge. „Ik' zal een 'boodschap- zenden naai
de volgende halte, dat ze den trein
daar (goed nakijken."
Dit 'deed hij, maar, noch de bagage
noch mannen, die aan de 'beschrijving
beantwoorden, werden gevonden. Vol
gens .alle waarschijnlijkheid h.adden de
roevers1 he 'biagage uit den trein gewor
pen en waren zij ze nagesprongen. De
eenvoudige Rus twijfelde echter niet
aan de waarheidsliefde van den reiziger.
Hel geleide van de Tchek'a, onderteekend
door den grooten chef zelvein, verbande
alle jachterdocht.
Inderdaad was Easterbee uitgestapt
bij de laatste halte toen de trein
al langzaam het station uitreed;
en hij had dus 'mijlen ver door de 'slneeuw
gewaad, in een snerpende koude. Van
daar den eribarmelijken slaat, waarin hij
zich ook in werkelijkheid bevond, toen
hij het kantoortje van den stationschef
binnentrad.
Hij werd nu met een tateren trein
meegestuurd pn er werd naar het Kr®ftn
Iin (getelegrafeerd, om Lubanoff te waar
schuwen, 'Oct de Engelsehe vertegen
woordiger, William Richardson, aange
komen was.
In Moskou werd Easterbee ontvangen
door leen man met zeer hoffelijke marnie
ren, een beambte van de Sovjet, die
een verontschuldiging aanbood voor de
afwezigheid van zijn chef, daar deze nog
filter der bondgenooten, Elk goed woord
je over dit gebied en zijn bevolking in
eenig Fransch tijdschrift van beteekenis,
berokkende het ministerie te Parijs weer
altijd moeilijkheden van wege den Rus-
sischen bondgenoot. Wie bereisde Polen?
Voor toeristen bestond het niet het
groene strand van het oude rijk was in
Duitsche handen, en de sneeuwen berg
streek, die eens zijn natuurlijke grens
vormde, was Oostenrijksch, Wie er kwa
men, zagen er vooral de ellende en het
verval, waarvan de schuld neerkwam op
de onderdrukkers, Bleef Polen overigens
niet voor iedereen een verzegeld boek,
alreeds om de taal, de moeilijkste van
het vaste land
Hoe had de Poolsche ziel dan wel tot
uitspreekbaarheid kunnen komen Haar
taal was verboden haar kunst was con
trabande.
Maar moest men de Polen, die Poolsch
spraken, nog wel tot Europa rekenen,
daar zij toch Slaven zijn? Hoe veel ge
makkelijker was het, ze eenvoudig niet
mee te tellen
Inderdaad tellen deze Slaven met ons
Europeeërs mee, waar zij, wat hun gods
dienst betreft, Roomsch-Katholiek zijn,
en niet Russisch-orthodox daar zij zich
nooit bij Byzantium aansloten, maar zich
altijd tot de Latijnen gewend hebben j
daar hun cultuur juist niet bij de Ooster-
sche, maar aldoor bij de Westersche aan
sluit.
Maar dit alles vergat Europa, zooals
het vergat, dat de Polen het eenmaal, in
den slag bij Weenen, gered haden van
de Oostersche barbarij Europa had dit
blijkbaar in Zand geschreven en ging
verder aan het ongelukkige land voor-
zooals men voorbij gaat aan een huis
waar iets niet ih den haak is. „Niet mee
moeien", zegt de voorzichtigheid, ook als
het geweten anders spreekt. En 'n waan
wijs gezegde wil, dat ieder zijn kastanjes
maar uit het vuur moet halen.
Doch hier was inderdaad iets niet rich-
tig. Hier was een gezin met moord en
doodslag uit elkaar gerukt, was een
maagdenroof gepleed als zelfs in de oude
tijden een barbaarschheid heet, Maar
niemand lette op het jammerlijk ge
krijs ch.
Finis Poloniae voor Europa was er
geen Polen meer. Zoo was er voor Euro
pa ook geen Ierland meer, waarmee En
geland had opgeruimd. Mettertijd zouden
die vuile hoeken wel grondig gereinigd
worden. Niet meer over praten.
Intusschen deed Rusland in het oude
Polen niets anders dan de ongelukkige
bewoners sarren, Oostenrijk, milder ge
stemd tegenover geloofsgenooten,, liet
begaan. Duitschland, dat nu eenmaal niet
kan koloniseeren, sarde óók, maar orga
niseerde tevens en trok zijn profijten uit
de Silezische industrie. Dan kwam de
groote wereldoorlog.
Wie dacht toen wel aan Polen? Wij
hadden het al dien tijd te druk met sta
ren op het Westfront, waar het om onze
belangen ging. Intusschen werden in het
oosten de Duitsch-Oostenrijksche Polen
tegen hun broeders, de Russische Polen,
in het vuur gedreven. Polen was het oor
logsterrein der Oostelijke legers. Pruisen
en Kozakken plunderden het land om
beurten, dat voor géén van beiden als
bevriend land gold. Over sommige stre
ken vloeiden de vreemde legers zeven
maal heen en weer in bestendige wisse
ling als van eb en vloed.
Zooals de Duitschers alle bruikbare
dingen uit het vijandelijke Westen weg
sleepten, haalden Duitschers en Russen,
ieder van zijn kant, alles wat naam had
en dienstig zijn kon, uit Polen weg le
der, wol, ijzer, koper, brons, machines,
kunstvoorwerpen, dieren en tuig, dak
bedekkingen en klokken van kerken en
kasteelen, zelfs de zwarte aarde van de
boven-Weichsel die met heele treinla
dingen naar Brandenburg vervoerd werd,
en de nachtegalen uit de Poolsche bos-
schen, die in kooien naar Duitschland
verhuisden.
Dan eindelijk is er vrede. En nu ge
beurt er een mirakel. Het is een heusch
wonder dat plaats grijpt. De phenix her
rijst uit zijn asch, Op de wereldkaart
wordt een nieuwe kleur ingelegd. Het
onverwachte (zaken bad moeten behande
len van zeer dringenden aard. Hij reed
den onverschrokken jongen man naar het
Dresden-hotel, 'waai- die de gast zou zijn
van het Gouvernement, zoo lang hij in
Moskou 'bleef.
Een pa,ar uur later zat Easterbee in
een .sierlijk ingericht vertrek van het
Kremlin, de kamer,, waarin Lubanoff
zijn 'bezoekers pnfving
Harold was zeer nieuwsgierig geweest
naar den „ijzeren" man, wiens carrière
dan wel zeer met 'bloed bevlekt was;
wat oil betreft, zeker volgende op die
van den wrecden Dzerzinski zeiven.
Zijn nieuwsgierigheid kwam hoofd
zakelijk naar vandaan, dat die Lubanoff
de 'vereerder en vurige aanbidder was
van de behoorlijke Prinses.
Zoo zeer speelt de verbeelding een
rol bij de voorstelling, die Wij ons maken
van degenen, die wij haten dat hij ver
wacht had, een grof, aanmatigend, zin
nelijk mensch te zien wiens geiaat en ge-
heele voorkomen duidelijk blijk zouden
geven van zijn terugstootenden aard, zoo
dat hij nu een groote verrassinig onder
vond, een verrassing, die hij haast zel
ve niet erkennen wilde. Lubanoff toch
had niets van den bruut in zijn uiterlijk
Hij was een bijzonder knappe man, met
een liaast edel gelaat en een gewelfd
voorhoofd, wat wees op een aanmerke
lijke mate van intellect. Zijn manieren
Als de bladeren vallen zoekt men
de gezelligheid in huis. De tijd
der intieme feestjes breekt aan,
waarbij een goede verzorging van
de tafel een belangrijke rol speelt.
Een ruime collectie tafelzilver is
hiervoor een eerste vereischte.
Daarom behelpt de moderne gast
vrouw zich niet meer met een
kleine hoeveelheid massief zilver,
zij koopt een complete installatie
H/^M.3-rws
(Ingez. Med.)
oude Polen wordt hersteld, wel niet
geheel, maar toch in zulk een omvang,
dat het nieuwe land in oppervlakte het
zesde van Europa blijkt.
En de witte adelaar kleppert, trillend
van verwachting, met de wijdgespannen
vleugels op het roode vaandelveld.
Wie schenkt er aandacht aan in het
Westen
Maar Versailles beteekent nog geen
vrede voor den nieuwen Poolschen staat.
Hier duurt de oorlog voort. Sovjet-Rus-
land heeft geen vrede met de nieuwe re
gelingen, De strijd ontbrandt. De Bols-
jewiki dringen den nieuwen staat bin
nen, dringen door tot bij de hoofdstad.
Hier wacht Pilsoudski hen op. En een
tweede mirakel heeft plaats, een won
der aan de Weichsel als dat andere in
het Westen bij de Marne Het jonge
Poolsche rijk, waar alle akkers vernield
zijn en hongersnood heerscht, waar de
asch der verbrande dorpen nog smeult,
waar alles in ellende verbrijzeld ligt en
niets geregeld, niets voorzien noch ver
zorgd kon worden, waar soldaten loo-
pen als benden zonder verband, gewa
pend met zeven verschillende soorten
van geweren, terwijl munitie ontbreekt,
waar noch leger is, noch bestuur, en al
leen het genie van één bevelhebber en
de wil-ten-leven van een plotseling ge
vormde, verrezen natie dit jonge rijk.
dat zich nauwelijks op zijn naam kon
bezinnen, verslaat zijn erfvijand en redt
Europa ten tweeden male, zooals So
bieski het redde voor Weenen, thans in
den slag van Warschau, 1920.
Met dit wapenfeit heeft het nieuwe
Polen glansrijk en zegevierend de leu
genachtigheid bewezen van de laster
campagne die tientallen van jaren ge
voerd is om het geloof aan zijn min
derwaardigheid ingang te doen vinden
in Europa,
Ondanks alles, ondanks de verscheu
ring van het land, de colonisatie door
de Duitschers door Bismarck wreed ge
noeg als „depolonisatiorï" bestempeld',
ondanks de afbakening door tolgrenzen
en versnippering door militaire en ad
ministratieve verdeelingen, en welke
kunstgrepen ook, bleef de moreele een
heid van dit volk toch ongerept. Hoe
meer het om zijn taal, om zijn nationali
teit en geloof geleden heeft, hoe dieper
het zich bewust geworden is van deze
waren hoffelijk. Als men hem in hotel
Ritz of hotel Savoy in Londen had ont
moet, zou men hem voor den meest
beschaafden gentleman hebben gehouden.
„Zoo weel de duivel zijn geheime hand
langers le vermommen", was de gedach
te van Easterbee, die den volledigen ca
talogus van 'smans slechte daden in
het hoofd had, terwijl hij luisterde naai
den vriendelijken toon, waarop hij hem
verwelkomde, in vloeiend Engelsch.
„Welkom in de stad "Moskou, kame
raad Richardson! Ik "kan u niet zeggen,
hoezeer liet mij spijt van uw eerste on
gelukkige ontvangst in ons land. Wij kun
nen die ellendelingen niet op het spoor
komen. Dit moet u ons,„ver ge ven, waar
de kameraad. 'Wij hebben de teugels van
het bestuur nog niet lanlg genoeg in
handen gehad. Als wij maar eenigszins
op orde zijn, zal het reizen hier hij ons
even 'veilig wezen, als in uw prachlig
georganiseerd land'". Hij lachte even en
zijn volgende opmerking toonde een
nauwkeurige kennis van Londen. „U zult
weldra even veilig van Enigeland naar
Moskou kunnen reizen ,als het in pw
eigen land is, om van Charing Cross naar
Hampslead le gaan."
Easterbee glimlachte minzaam. Nu hij
eenmaal het hof van den leeuw was
binnengegaan, genoot hij echt van de si
tuatie Die Lubanoff, met al zijn hoffe
lijkheid, had de geschiedenis toch maar
eenheid. Nauwelijks hebben de vreemde
heerschers dan ook, en op het onver
wachts, de hielen gelicht, of Polen be
staat weer, één land, één volk, één ziel.
Maar niet alleen bestaat het weer in
1918, als telden twee eeuwen voor niets,
zelfs is het in 1920 overwinnaar van
zijn ergsten beul. Aldus in de gegeven
omstandigheden, na de eindelooze ellen
de en bij het heerschend gebrek, de on
geregeldheid in alle opzichten, toch als
den rammelenden Goliath te verslaan,
David, de knaap met de kiezelsteentjes,
is het groote bewijs geweest van de
kracht, en de energie waarover dit
volk, dat als waardeloos weggevaagd
heette, in de eerste ure van zijn be
staan te beschikken wist,
Moreele eenheid, kracht, energie
met dezen drievoud-zang begon het
nieuwe Polen zegevierende Perseus
over de Sovjet-hydra zijn nieuw be
staan.
En dit vervult ons, nog eer wij de
grenzen van het jonge rijk overschreden
hebben, met een grenzelooze eerbied.
Want het woord van den Franschen
dichter Alphonso de Lamartine is be
waarheid in den strijd dien Polen streed
tegen Sovjet-Rusland „Si la Pologne
se sent défendue par la barrière du
Rhin, la France wij mogen hier wel
van heel West-Europa spreken est
aussi défendue par la barrière de la
Vistule",
Dr. A1 e 11 a Jacobs.
In liet jongste maandblad van de Nle-
derlandsche Veijeeniging van Staatsbur
geressen. waarin dr. Aïella Jacobs op
veelvuldige wijze wordt herdacht, deelt
mevrouw Ramondt—Ilirschnianh me
de. dat op voorstel van de dainlss Ja
mes Addams en mrs. Grace Hofmaim
White uit New York eten internationaal
Aletla Jacobsi-fonds is gevormd, met na
der te bestiemmen doel in liet Vredes
werk. Tijdens het onlangs tje Praag ge»
houden tongres van den Internationalen
Vrouwenlbolnd voor Vrede en Vrijheid
werd in de kas van dit fonds re|eds
ongeveer duizend gulden gestort. Er be
reiken het Hoofdbestuur van dë Neder-
geslikt, even grif als de eenvoudige sta
tionschef. Er bleef iets van het kind,
zoowel als van den bruut, in dit Volk.
Een inspecteur van Scotland Yard zou
onmiddellijk achterdocht hebben opge
vat bij die geschiedenis en zoo, door zijn
behendig vragen en wedervragen, in min;-
der dan geen lijd het raadsel hebben
opgelost.
Ilij vervulde zijn rol op een manier,
die zijn vriend Penningion alle eer zou
hebben aangedaan. Maar, in een crisis
als deze, zou die goede George toch zijn
hoofd verloren hebben. Want hier stond
leven en dood op het spel; het was
heel wat anders, dan dat een Britsche
politieagent je even zou meegenomen
hebben voor een onbeduidend gevalletje.
Hij koesterde volstrekt geen illusies
wat betreft dien vriendelijken, zachtaar-
digen Lubanoff. Ondanks dat knappe,
goedige gelaat ,dat hijzonder intellectu-
eele voorhoofd, school er achte dat
masker het wreede instinct van den tij
ger. Eén enkel onvoorzichtig woord;
één oogenblik zijn zelfbeheerschihg /er-
loren, en de achterdocht van cfien ver-
schrikkelijken man zou gewék,t zijn! En
dan volgde de kerkerstraf met alle vree-
selijke martelingen van de meedoogen-
looze Teheka.
(Wordt vervolgd.)