b
FEUILLETON.
■Hi
Ho. 61
Maandag tSB Maart 18®8
MIDDELBURG
171° Jaargang
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
>v
5
Abonnementsprijs per kwartaal
voot Mdidelburg en agentschap Vlis-
singeo t 2.30; elders f 2.50
weekabonnementen in Middelburg 18
«ent per week.
Advertentie n worden berekend
per regel plaatsruimte, met inbegrip van
omranding.
Gewone advertentiên: 30 cent
per regel.
Ingezonden Mededeelingen
50 cent per regel.
Bij abonnement voor beide veel lager.
Familieberichten en dankbetuigingen
van 1—7 regels f2.10, elke regel meer
30 cent.
Kleine advertentiên niet groo-
«er dan vijf regels druks en waarbij is
aangegeven, dat zij in deze rubriek moe
ten geplaatst worden, 85 cent bjj voor
uitbetaling.
Advertentieên onder brieven of bevra
gen bureau dezer courant 10 cent extra.
Bewijsnummer 5 cent per stuk.
Advertentiên moeten, willen ze nog ia
ons blad van dienzelfden dag worden
opgenomen, uiterlijk 12 UUR en des
ZATERDAGS uiterlijk HALF ELF aan
ons Bureau bezorgd zijn.
Poslchèque- en Gironummer 43255.
BINNENLAND
INDISCHE KRONIEK.
door L. BAUDUIN.
XLVI.
Over de kerk in Indië.
Haar rol en beteekenis twee
ledig. Zending en missie.
De christelijke Europee-
sche gemeenschap. Eenige
cijfers. Wat er in 25 jaar
veranderde.
Het zal velen lezers, die tot dusver
de schildering van het Indische leven
in deze Kronieken hebben willen vol
gen, waarschijnlijk belang inboezemen
om iets naders te vernemen omtrent
het godsdienstig leven en de positie
der kerken en kerkgenootschappen in
onzen Indischen archipel. Immers het
zijn godsdienst en kerk, die van ouds
her op elk land en volk hun stempel
hebben gedrukt en een studie, waar
in aan hun rol en beteekenis geen aan
dacht ware gewijd zou met recht op
volledigheid geen aanspraak kunnen
maken.
De rol en de beteekenis der Indi
sche kerkgenootschappen is tweeledig,
namelijk met betrekking tot de Euro-
peesche gemeenschap en met betrek
king tot de inlandsche maatschappij.
Wat de Europeesche maatschappij be
treft ligt het zwaartepunt van haar
werk in de zielzorg, hare beteekenis
voor de inlandsche maatschappij was
en is naast de zielzorg ook van be
schavingbrengend en koloniseerend
standpunt bekeken, van het grootste
belang. De protestantsche en de ka
tholieke kerken zijn in Indië eigenlijk
het allereerst zendingskerken, het mo
numentale en onvergankelijke van hun
arbeid heeft tot dusver voornamelijk
gelegen in de zending. De protestant
sche kerk ten tijde der Oost-Indische
Compagnie was bij uitstek zendings
kerk.
Over dit zendingswerk en zijne re
sultaten moge de lezer hier eenige
vluchtige opmerkingen en een paar
gegevens vinden, die hem de genoemde
beteekenis beter voor oogen zullen
stellen. Daarna zal ik dan nog eenige
woorden wijden aan de rol der kerk
in de Europeesche maatschappij.
Het vroegste zendingswerk in de
Molukken, de eilanden van „de groote
Oost", geschiedde door paters Jezu-
ieten onder aanvoering van Xaverius.
Dit missiewerk werd door de Compag
nie overgenomen en in protestantschen
geest voortgezet. Toen de Compagnie
haar taak op dit gebied staakte, vond
men op de verschillende missie-pos-
ten ruim 70.000 inlandsche christenen
en de christelijke gemeenten in dien
tijd gesticht, behoóren nu tot de beste
inlandsche gemeenten. Sindsdien kwam
het zendingswerk in handen der zoo
genaamde Indische (protestantsche)
kerk. Voor zoover zendingswerk in cij
fers valt uit te drukken, kan men de
numerieke resultaten beoordeelen uit
de volgende cijfers: 237.000 inland
sche christenen op het einde der 19e
eeuw, 330.000 inlandsche christenen
omstreeks 1925.
De zendingsterreinen der Indische
kerk liggen in de residentie Amboina:
Ceram, de Kei, de Aroe, de Tenim-
ber en de Babber-eilanden, op Timor
en de omringende eilanden behalve
Soemba, waar de Gereformeerde zen
ding en Flores, waar de katholieke mis
sie arbeidt. Voorts op Celebes de af-
deelingen Loewoek en Mamassa, die
uitgestrekte terreinen in Midden-Ce-
lebes beslaan. Het moeder-eiland Am- j
boina van de groep der Ambonsche
eilanden en op Celebes de Minahassa
van Menado behooren sinds eeuwen
tot de geheel gekerstende streken.
Men zou zich vergissen, indien men
meende, dat de zendingsarbeid uit
sluitend geschiedt door Europeesche
predikanten en predikers. Naarmate de
door de zending bewerkte streken
werden gekerstend, ontstond onder de
bekeerden zelf de drang om het door
hen verworven geloof onder hun on-
geloovige rasgenooten te verbreiden.
Ook hier mogen eenige cijfers een
denkbeeld geven. Op het einde der
19e eeuw werd het zendingswerk der
Indische kerk uitgeoefend door 39
predikanten, 25 hulppredikers, 128 in-
landsche leeraren en 242 inlandsche
godsdienstonderwijzers. Nu zijn er 43
predikanten, 33 hulppredikers, 8 gods
dienstleeraars, 330 inlandsche leera
ren en ruim 300 inlandsche godsdienst
onderwijzers. Het zendingsmiddel der
Indische kerk is naast de prediking
van het Evangelie steeds geweest de
christelijke school. De inlandsche lee
MARTIN's VERJONGIMGSKUJR
Door RAFAEL SABATIN1.
Vit het Engelsch doof O. M. G. d. W.
o
87/
Maar de abt trad plotseling naasfhaar
en greep baar pols vast met zijn magere
doorschijnende hand.
,,Laat af," verzocht hij haar. De man
is niet meer dan een werktuig."
Zij deinsde achteruit zij werd haast
achteruit getrokken door den abt hij
gende van woede en verdriet1; en toen
merkte zij op, dat in dat oogenblik
terwijl zij er met den rug naar toe stond,
het lijkkleed van de kist wi.sf afgetrok
ken Het gezicht van de houten kist boei
de haar aandacht en legde haar toorn het
zwijgen op Welke nieuwe verrassing
wachtte haar?
Zij had ?ich zelve die vraag nog niet
gedaan, of zij beantwoordde die, en hel
was of een ijskoude hand haar hart loc-
kneep. Het was Marius, dje dood was.
Ze hadden haar voorgelogen Van Ma
rius was liet doode lichaam, dat zij naar
Oondillac hadden gedragen - d,ie man
nen, met de livrei bekleed van haar
stiefzoon
Met een snik deekl zij een slaji naar
de kist. Zij moest het zelf zien. Op welke
wijze dan ook, er moest een' einde ko
men aan haar folterenden twijfel. Maar
voordat zij drie schreden had kunnen
doen, bleef zij slaan, hief de handen
omhoog op haar borst, zij opende den
mond en uitte een kreet van schrik
Want hel deksel van o'e kist werd lang
zaam opgelicht en kletterde neer. En
of de eenc schrik zich kwam' stapelen
op den andere, een gedaanie rees op
uit de kist, kwami in zittenlel houding,
keek rond met een grimmigen glimlach;
en de gedaanie was dc gedaante van
een man dien zij wist dat hij dood was,
een man die gestorven was door haar
schuld het was dc gedaante van
Garnache. Hel was Garnache zooals hij
was geweest hij ge'egenlieid van zijn aan
komst op Oondillac, zooals hij geweest
was dien dag toen zij hem hadden
trachten te dooden in deze kamer. Hoe.
goed hei-kende zij die groolen neus, en
de heldere staalblauwe oogen, hel don
kerbruine haar. een weinig grijs aan
dc slapen en de woeste, rosse snorren
boven den fermen mond en lange, vier
kante kin.
Zij keeii en keek, haar schoon) .gelaat
was doodsbleek en vertrokken, totdal
er geen ,clioonlieid meer aan was/; en
in dien tijd keek dc abt haar aan met
koelen blik en Tressan stond achter
haar haast ziek van schrik. Maar liet was
niet dc angst voor een $&e>sO, die hem
had bevangen. TTjj zag in Garnache een
man die nog tolt do levendeni behoorde
raars en godsdienstonderwijzers traden
ook op als onderwijzer en de eilan
den, waar de zending arbeidde, wer
den met een net van christelijke ge
meentescholen overspannen. In Timor
is zelfs het volksonderwijs aan de In
dische kerk toevertrouwd.
Naast de protestantsche gaf en geeft
de1 katholieke zending of missie van
niet minder activiteit blijk. Uit het
Apostolisch Vicariaat van Batavia, dat
oudtijds den geheelen archipel om
vatte, werden vijf nieuwe praefectu-
ren gevormd, waarover zich de bemoei
ingen der katholieke missie uitstrek
ken, t.w. die van Nieuw-Guinea, Ned.
Borneo, Sumatra, de kleine Soenda-
eilanden en Celebes. Het vicariaat Ba
tavia omvat nu nog slechts Java en
de omliggende eilanden. Een aantal
van 174 priesters is beschikbaaer voor
de zielzorg in den archipel. In 1898
waren er in Indië 50.000 katholieken,
tegenwoordig bedraagt dit aantal om
streeks 130.000. Naast de priesters
wordt de zielzorg, het onderwijs en
de ziekenverpleging uitgeoefend door
een groot aantal geestelijke broeders
en zusters, In alle grootere plaatsen
en missie-centra vindt men tegenwoor
dig een of meer zusterhuizen en meest
al ook een broederschool. De katho
lieke inlanders zijn georganiseerd in
tal van vereenigjngen en bonden zoo
als bijvoorbeeld de Centrale katholie
ke vereeniging voor Javanen, de ka
tholieke vakvereeniging voor Javaan-
sche onderwijzers, Jongelingen- en
Meisjes-bonden, Javaansche katholie
ke vereenigingen voor politieke actie
en dergelijke meer. Te Singkawang be
staat zelfs een uitsluitend uit Chinee-
zen bestaande katholieke vereeniging.
In bijna alle grootere plaatsen vindt
men bovendien katholieke volksbiblio
theken en leesgezelschappen, Studie-
en Debatingclubs. Inlandsche katholie
ke bladen bestaan er ook, o.a. de Ge-
radja Katholik, de Imam dan Ilmoe,
de Djawi Sraja, de Swara Tama e.a.
Deze globale gegevens voor wat be
treft de zending en de missie. Het
spreekt van zelf, dat in dit bestek geen
volledig overzicht van alle onderdee-
len van dezen voor de inlandsche maat
schappij zoo belangrijken arbeid kan
worden gegeven. Bijbelverspreiding,
ziekenzorg, onderwijs, vereenigingsle-
ven, alles op christelijken grondslag,
het wordt in Indië met niet falende
energie bedreven en er waren boek-
deelen over te schrijven. Wie door
bovenstaande gegevens zijn belang
stelling opgewekt voelt, kan te rechter
plaatse over dit alles de meest uitge
breide en ook belangwekkendste litte
ratuur in handen krijgen.
Een enkel woord over de rol en be
teekenis der kerken in de Europeesche
maatschappij mag hier niet achterwege
blijven. Indië heeft langen tijd den
roep gehad, en niet ten onrechte, van
geen godsdienstig land te zijn. Vijf en
twintig jaar geleden was een sterk
ontwikkeld religieus gevoel in Indië
ver te zoeken. Een complex van om
standigheden was daarvan de oorzaak.
(Ingez. Med.)
Het gehalte der koloniale maatschap
pij, de materieele levensbeschouwing
van velen die in den zeer harden strijd
om het bestaan geen tijd vonden voor
geestelijke zaken, tevens ook liet ge
mis aan zielzorgers, de gebrekkige or
ganisatie en de primitieve middelen,
waarover de geestelijke herders be
schikten, ziedaar eenige der vele oor
zaken.
Maar zooals ik in deze Kronieken
reeds zoo dikwijls ook op ander ge
bied heb kunnen constateeren, ook op
het gebied der religie heeft Indië in
de laatste kwart eeuw een verbazing
wekkende verandering ondergaan. Uit
eenige der hierboven aangehaalde cij
fers omtrent de zending moge de chris
telijke activiteit op dit gebied in het
genoemde tijdsverloop afdoende zijn
gebleken, de zielzorg en het herstel
der christelijke beginselen onder de
Europeesche maatschappij hield daar-
mee gelijken tred. Mocht het nog ge-1
beuren, dat 25 jaar geleden een ook
in het dagelijksch leven belijdend
christen een rariteit was, van deze toe
standen is heden ten dage geen spra
ke meer. Waarmede niet gezegd is, dat
Indië tegenwoordig naar onze Neder-
Iandsche opvattingen een uitgesproken
geloovige Europeesche gemeenschap
herbergt. De Indische maatschappij
herbergt al evenveel geestelijke stroo
mingen als wij heden ten dage in Euro
pa kennen en het aantal van hen, die
niet bepaald belijdend zijn, is er ver
houdingsgewijs misschien nog wel
grooter dan hier te lande, doch wie
nu tot eenig kerkgenootschap behoo-
rend, hetzij protestant of katholiek,
naar Indië gaat, behoeft niet langer
bevreesd te zijn daarginds in een on-
geloovige maatschappij zijn religie als
een kostbaren schat in zich zelf te
moeten bewaren. Hij zal ook in de
kleinere plaatsen zijn zielzorger en
zijn kerk vinden, dan wel zoo zeer in
de nabijheid, dat hem op geregelde tij
den de mogelijkheid om zijn gods
dienstplichten te vervullen, gewaar
borgd is. En wie in de grootere steden
»|a
een man Kl'ie door een wonder aan
den dood was ontsnapt, een man dien
zij dood gewaand hadden, en zijn schrik
betrof alleen den angst voor de afre
kening, welke die man zou eischen.
Na een oogtnblik pauze, waarin hij
de sensatie die hij veroorzaakt had, wou
doen bedaren stond Garnache op en
sprong vlug op den grond. Er was niets
geestelijks in den schok waarmee hij
op zijn voeten Voor haar slond. De schrik
bedaarde eenigszius maar toch niet ge
heel en al. Zij! g, dat het maar oen
mensch was waai ze tegenover slond,
inaar zij begon tc begrijpen, dal deze
man heel verschrikkelijk was.
„Garnache alweder'" zei ze bijna
idemloor.
nij bo ig kalm met een glimlach om
de lippen 1
„Ja mes-rouw zei hij lachend, „altijd
weer Gai uaclie. Vasthoudend als een
bloedzuiger, madame, en even als ten
bloedzuiger kom ik hier een veinig'mgs-
sverk'e verrichtten."
Haar oogen nu ewer schitterend, als
of zij zich herstelde van haar angst,
trachtte de oogen van Forlunio te ont
moeten. Garnache zag dit en begreep
wat zij bedoelde,
„Mat Forlunio gedaan heeft,' zei hij.
„deed hij met goedkeuring en op hevel
van uw zoon?'
„lira.-ius?" v,oeg zij en zij was bijna
bang te liooren dat hij met haar zoon
haar stiefzoon bedoelde en dal Marius
dood was.
„Ja, Marius," antwoordde hij. „Ik heb
e hem toe gedwongen Ik bedreigde hem
dat hij en deze kerel zijn krijgsmak
ker, zijn meester waardig samen zouden
geradbraakt worden als hij mij nicl on
voorwaardelijk gehoorzaamde Als zij hun
leven wilde redden, zou dil hun eenige j
kans zijn Zij waren zoo verstandig hierin
toe te stemmen en verschaften mij daar
door dc gelegenheid in Condillac door
te dringen en mademoiselle de la au-'
vrage te bevrijden.'"
„Dus is Marius Zij sprak de vraag
niet uil en greep zenuwachtig naar dc
borst van haar japon
„Is gezond en wel, zooals Forlunio
u wel verteld zal hebben Maar hij is
nog niet van mij af en dat zal hij ook
niet wezen voordat de zaken in Condil
lac geregeld zijn En indien ik haar ver
deren tegenstand mocht ontmoeten, dan
zal hij er nog voor moeten boeten dat
I beloof ik u.
Nog deed zij een laatste poging haar
wil door te zetten. Zij was zoo lang gewoon
geweesl d< haas te spelen en 't is nicl
gemakkelijk dal op te geven. Zij wierp
haar hoofd in den nek haar nvoed her
leefde. nu dj wist dal Marius lecf'le on
gezond was.
„Maar wie zijt gij dal ge kunt dreig'
en beloven?"'
lenu j
reigenv
,lk ben dc nederige woordvoerder der
koningin-regentes, madame. Wanneer ik
dreig, doe ik dat in haar naam. Stoorr
mij niet langer, verzoek ik u Het zal
u niet veel helpen. IT is uit djj» voogdij
ontzet, madame en u doet verstandig
dit kalm en waardig op te nemen dit
raad ik u zoo vriendelijk mogelijk aan
„Ik ben niet zoo diep gezonken om
uw raad noodig te hebben,'"' antwoord
de zij wrevelig.
„Misschien zal dat noodig zijn, voor
dal de zon van avond ondergaat,' ant
woordde hij met zijn rustig glimlach
je ,0e markies dc Coudiilac en zijn
vrouw zijn nog Ie La Rochet te en wacht
ten aT lol dal ik klaar ben om hier
komen."
,Zijn vrouw?" riep zij uit.
Ja, zijn vrouw, madame Hij heeft
een vrouw uit Italië meegebracht.
„Dus, dus Marius?" Ze zei niets
meer dan dat. Misschien bad zij geen
plan gehad de woorden die ze dacht
liil te spreken. Maar "Garnache begreep
den loop van haar gedachten en liet ver
baasde hem hoe sterk ingeworteld een
gedachte wezen kan. Terstond nadat' zij
gehoord had dat de Markies getrouwd
was, dacht zij weer, zooals altijd, aan
de mogelijkheid van Marius' huwelijk met
Valerie
(Wordt vervolgd)-
m