FEUILLETON. Be lae iel dee Ktapreel. Zat#Filgigf 22 ©etobsi® 192: No. 249 lB4e Jaargang COURANT. Dit nummer bestaat uit TWEE bladen, EERSTE BLAH. Binnenland. HET WONEN" IN KROMO's GROOTE LAND !Mel een zwaar vierd(e deel is de be- .WohJÜeringstw'aard-ige uitglave Van H. F. Tültema's' „Kromoblanda" voltooid. Een reusachtig werk, ten deele eigPn studie, Iten deele verzamelwerk van de gfegje(vens' die anderen Opdiepten. En ook: een buitengewoon nuttig! werk1, want bet heeft in ééns een strjofom! van licht doen valllen op een te vaak' vergjeten Vraag stuk in Jhet Indische leven: de vo'lkslg©- Zöindheid. iVei1g)eten in den zin van verwaarloosd. Dat de woningen van den inlander heel vaak allertreurijglst zijndat onder de be. .volking' ontstellend veel ziektengevallen zich voordoen door slecht water, en dJolor eh door slechte hygiëne; dat idit alles de verspreiding van cholera, pest, mialaria enz. bevordert; dat er ontzaglijk veel ve nerische ziekten onder de inlanders voor- Women, dat lalles weet iedjereen vjel idie in Indië heeft gewoond. Maar het bleef daarbij1, althans meerendeel's. Wat Tillemla dlolor zijh bioek deed, flsonafwijsbaar de iaandjachl iop die w,onde plek in de Indische samenleving vestigen. Wat uit gebrek' aan statis tieken niet met cijfers kan worden aan- aangetoond, heeft hij' voor iedereen dui delijk igeniaakt door e en vloed van getui genissen, die toegfelicht worden door honderden en honderden foto's, m'oioi, interessant en uiterst leerzaam, en die Ook nog dit voordeel brachten, dat nie mand deze bp eken in handen kan nemen, Zonder ze ook werkelijk in te zieni Een gewoon boek met tabellen en rap porten zouden zeer velen ter zijde heb ben gelegd. Maar dit boek dwingt u tot doorbladeren, tot kijken, en (Jan tot le zen. Voeg daarbij datdeze kostbare uitgaven niet in den handel zijin; dat de schrijver de exemplaren gratis' rondzendt aan Re- [geering, Volksraad. Staten-Generaal' en 'Pers, dan krijgt men ook nog een inzicht in de zeldzanie toewijding waarmee de 'schrijver deze zaak tracht te beharti gen. Dit vierde deel behandelt eerst vér-dei* de ook in ihtet derde deel besproken 'vraag lof üe bevolking van Indiouesië is vermeerdert, en of ze in aantal kón toe- nemen onder de bestaande omstandighe den? Betrouwbare (statistieken zdjln er niet, maar de feiten zeggen gfenoe'g, en lihit eerste hoofdstuk van dit deel is, dan pok in niet geringe mate opbouwend doordat bet in 't licht stelt, wat er reeds gedaan is ter verbetering!, en ook wglke fouten daaraan kleven, die hetere resul taten in den weg1 staan. Een voorname oorzaak dier belemme ring schuilt in de gteestesigie^tleldheid der inlanders zelf. Dat is iets dat men tel kens weer terug! vindt bij' de verdere bespreking van de gezondheid van het individu, waarop dan een zeer belangrijk hoofdstuk vojgt over de gevolgen van de ondergeschikte positie van die vrouw in Indië. En dan volgten nog tal1 van bijzonder heden bij hoofdstukken over: het inkor. ten der tanden; de zeer schamele v(ejr, niet verwonderlijk dat, inzonderheid bij zaliging der kinderen; de kropgezwellen. het spmbere e conomisch perspectief dat de hondsdolheid, dje oogziekten, de ,on-j zich gaat afteekenen, hij velen de vraag reinheid en de onzindfelijfkjhfeidSziekte, de rijst (of een niet te gr pot deel van liet Heeding en de voeding. Maar een speciahl hoofdstuk is gewijd aan de zeden, de misstanden, |g|ewponten, godsdienst, toestanden enz. Daarin ligt een dei' kernen van 't antwoord op 'de vr.aag[, waarom dfat |aill©s' zoo is. Een verzameling van meedeelingen van bestuursambtenaren, missie en zending omtrent zicken'behandelingi, hygiënische maatregelen enz. is' althans een blijhuoe- dijgter stemfmend slot op al' Üie meedeei lingen lover hetgeen er niét deugt. En eindelijk bevat dit deel' registers iop alle vier de boeken van 'het lgtehe(ejie werk. Het is in ©en blad al's het onze niet mogelijk .uitvoerige aanhalingen uit dit werk te doen. We móeten slechts kort karakteriseer en Maar we villen wel het vertrouwen uitspreken dat Tillema's werk de baan helpt vereffenen pm' allereerst l© ko nten tot verbetering1 van den allertreu- rijglsten toestand in de groote Indisch© steden, waar nu reeds sedert vele jai$n meer menschen sterven dan er gebo ren worden. Misschien dat daarna op den duur ook de zorg' voor de volksgezond heid kan door werken in de andere* ppsitie van het publieke (atmbt, pok in Imp.TvipjrleM van Tnriië wlnar noiö! zooveel dezer, tijd, behplort te W,Orden gChand- natiionaal jlnkomen emplooi vinjdt in dje financiering van publieke jaarwedden en pensioenen.. Deze vraag kan uiteraard gesteld wiordfen Zonder iets tekort te doen aan de waardeering Voor het werk der (almbtenaren en vlopr cte toewijding en hpioge plichtsbetrachting waarvan zeer velen blijk geven. Zij duidt slechts de moeilijkheid aan waarviopr wij1 als volk kjomen te staan en bij'welker overwinning allen een gelijk belang hebben. Inkrimping van de flormlatie van het ambtenarenkorps, zal naar het de regee- ring vlolorkpmt, onvermSjldelijk blijken. Op hpe ruimer vpet ze zal kunnen geschie den, dies te grp|oter kans zal er bestaan dat een bevredigende jaarwedde- en pen sioenregeling op den djuur zal kunnen blijven gehandhaafd. Medfegpdeeeld kan worden, dlat aan de geruchten, dat laan de tegenwoordige salarisregeling" niet zal wprden besten digd, fejlke feitelijke basis ontbreekt en dat het denkbeeld Van een salarisvermin- dering tot dpsver niet in [overweging' is geweest. De regeering is van meeninjg, dat zlolo lang mogelijk de vastheid van Het versteende wfoud van Anglpn, zp,o~ alv men het thans heeft g©doopt, is in dertijd waarschijnlijk idioor een vul'cani- nisdhe uitbarstinjgj onder de oppervlak te van de zee gjedjaald' en het zeewater beschermd e het wopd tegen vergaan. D© minerale bestand)d|e©I©n v,an het zeewa ter zetten zich' in de hout#elen af en zioo ontstond in den loop dCr ^euwen een versteening! in den voUm! van 'het glewas'. Fiotolgirafiën en stukken steen zijn naar Romé [gezonden. Niet allteen stukken stalm, dloch zelfs1 bladeren en vruchten zijh in versteenden vorm 'behouden gebl©veii Het wp,ud kan thans [gemakkelijk worden bezichtigd, daar het water uit dit zee bekken thans is verdwenen. I. (Tel}) [gebieden van Indië Waar nog zooveel in dien (géést is te doen. Evenals met de drie vorig© deelfenJ gteschied is, zullen we ook 'dit aan de Prov. Bibliotheek zenden. DE A MBTEN AARS-KOSTEN. De korte, maar veelzeggende aanha lingen die We gfisterpn de'djen uit de' Mem. v. Toel. tot dje gewijzigde pensioen wetten, willen we hjed|en aanvullen door een uitvoerige vermjelding. De refgeering zfet in die toelichting uit een dat het thans aanhjanjgigje wetsont werp najar een recente berekening; van 's rijks schatkist een jaarlijksch beding vordert vian f 46 millioen, met welk be dring het huidige budget, waarin het phe- mievrij pensioen re(ed|s is verwerkt, an dermaal wordt verhoogd. Als de voorna,ara)ste ioo,rzaken Van deze groote stijging van koiste kunnen worden genoemd: lo. een nog grpiotter toeneming van de salarissen dan voorzien was door de 'staaftscomtariissie2o. een latjere (pevoe-, vin'gj aan het ontwerp van nieuwe cattego- riën pensioen trekker,s| en 3o. een iets mil dere regeling ten opzichte v'kn stemmige ipensipenen dan [dpor de staatscommissie Was vloforgesteld. Naast dez© '46 millioen voor het rijk komen vtorjts de meerdere! uitgaven voor de overig© publiekrechte lijke lichamen. Voor de (gemeenten alleen worden deze berekend iop een gezamenlijk jaarlijksch bedrag, dat booiger is dan de gbheele [onlangs door die Tweede Kamfer aange nomen npo(d-uitkeering. haafd. Eveneens is het dp m'eening van de regeering, t3(a,t verlajgin[g van de trak tementen billijkheidshalve eerst zal mior 'gen geschieden wanneer elke anidiere mpr igelijkheid van bezuiniging is uitjgteput en wanneer bewezen is, dat) ©lok daarna de financieels toestand dies land©1 het uitkeeren der thans toegekend© 'trakte menten niet gted|o|oig|t. [Wanneer het intussdhen oioit Zoover miloeht ltbhten, dan z|ou de regeering zich kunnen v[o(orstellen, 'dat bpven een per- centgewijze verlaging van de wiedden de vloplrkeur zou worden gegeven aan 'een geideeltelijk verhalen van de pensioen premie. VERSCHILLENDE BERICHTEN., Deze ljopp van zaken, zoo vervólgt ie regeering, is niet Zphdter btedehkinjgl In een rapport van deskundigen) is on langs berekend, dat; na de 'inVoerin|g der aanhangige pensioenwetten, de ge zamenlijke jaarwedde- en pensioenlasten die iop rijk, provinciën en .gemeente^ drukken, 's jaars een kleine 500 millioen zullen bedragen, dfrt wil zeggen, aan merkelijk meer dan dte helft van wat dppr die corporaties aan belasting geïnd door Douglas Valentine Geautoriseerde vertaling van W. E. P, (.Nadruk verboden). 35). Düsseldorf is een vroolijke, nepe stad'. De onfeilbare gebouwen zljln smaakvol, als om er aan te herinneren, dat deze bezige industriestad tijd heeft gevonden oim, terwijl zij1 g©M maakte, zich den rtoem te verwerven een eigen school t© vormen op kunstgebied. Het was een heerlijke morgen met schitterenden zon- neschijniets prikkelends, in de lucht bewees' de nabijheid van de snels.troo- mende, diepe rivier, die lanjgjS de stadi 'Stroomt. Ik herademde hlïji in de fris sche, ko(ude lucht, na de vunziig© at miosfeer van :den bierkelder en 3© be nauwde reis. Ik verkneu|k©lde mijl in 't gevoel van vrijheid, nu ik! weer aan de grimmige klauwen van Ktompvoet was1 ontsnapt. En bovenal zong! mijd hart van vreug|de hij de igedacht© aan een spo©- dijg© ontmoeting met Francis'. Ik was Uu in een stemknin|g[ van geen enkele' teleurstelling mogelijk t© achten. Francis en ik zouden nu eindelij® bij1 elkaar ko toen. 1 i Te DemJanara in Enlgels'clh-Guyanjaj is dezer dia[g©n een zéktkapitein Geohg^ Ritchie aan[gtekomen, die in een boot van slechts 50 ton den overtocht van Gibs- glow uil [heeft gedaan. Hij is' 36 dajgjen on derweg geweest. Ritchie, die te Tobermoy in En!gtels!dh-Guyana thuis behoort, is. uit een gbslacht van llonter eersfth rangs- zeelui. Te Brockdorff, bij Hall©, heeft een brutale roof plaats' gehad. Toen de moeste beambten van de Alwiner-mïjh het kanï- toor verlaten hjadden, kwahi pl'otstelinjgl een auto voorrijden waaruit zes1 zwaiar bewapende bandieten te voorschijn kWa men. Zij drongen het kantoor binnen en roofden uit de brandklaist 200.000 mark loongelden. Zij snedfen de telefoonidrar den door en ontkw:am©n, zonder 'herkend te zijn, in de richting! van Leipzig. wiordt. Het is fönder deze omstandigheden; vatten. Op het eiland Sardinië ïs' een inte ressante geologische ontdekking gedaan. Er liepen onder de bevolking! gteruchten van een versteend wet.ud, d|at zich' in den Noord-Westhoek van het eiland zou b©' vinden. Een Italiaans'ohe geoloog heeft thans een onderzoek ing©steld en ver. klaart, dat de [gferuchten walarheid be. Weldra kwam ik op een ig|root plein en voor mij lag een igroot, boolgj geblo.uw, wit, en ,s' cihitterend van nieuwheid, met groote spiegelruiten en rijen tafeltjes op een veranda buiten. Het WaS onigptwij1- feld een „kolossal" café, in den bes,ten Berl'ijnsohen stijl. Zpo 'dat er |g©en vergis- isih'g1 in den naam mogelijk s^ou zijh, stond er in vergulde letters van drie vpet bolog over den heelen voorgevel heen: Café Regina. Het was pngeveer negen uur 'smor- j gens en ik had [op ö(kt vroege uur om zo© te zeggen het hetele café 'voior mij alleen. Ik voelde mij heel klein toen ik daar aan een tafeltje zat, met al die andere tafeltjes fom' mij' heen, tot in het on eindige toe, tot aan een groote, witte zaal met muurschilderingen, van dte meest impressionistische s'dh|o|ol. Ik bCstelde een stevig ontbijt en kort te den tijd dien ik mloiest wachten met de 'Ochtendkrant te lezen, die de kell- ner mij bracht.. Mijn loiogen gleden langs d.e kolommen, (zioindier dat ik besefte, wat ik las, want mijn gedachten waren met Francis bezig. Wanneer zjo.u hij in dit café klor men? Waar woonde hij' in Düsseldorf? Plotseling viel mijn oog op een naam', dien ik kende het was Onder de rubriek Persoonlijk nieuws: „Luitenant-generaal vion Boden," luid de het, „adjudant van Z. M. den Kei zer, is uit dienst getreden iom' geziondl- heidsredenen. Generaal von 'BiodCni is naar Abazzia vertrokken, waar hij! zich metterwoon zal vestigen." Dan volgde de gewone biografie. Inderdaad, Klompvoet was wel een miacht in het land. Ik gebruikte ïn'ijh 'ontbijt aan een ta feltje Wij' de open deur, en sloeg het drukke leven Op het plein gade. waar de duiven rondvlogen 'in den! Zonne schijn.. Een kellner stond op de veran da en keek doelloos naar de vogels die hier en daar iets Oppikten. De diepe melancholie van zijh gelaat trof mij' Zijh wangen wlaren ingezjonken en hij had die bezlorgde uitdrukking bp het gelaat, die ik bij1 de mteeste klanten van Haase [olok gezien had. Ik schreef dte toe aan de 'onvoldoende voeding, 'die de lagere klassen in Duitsichland in dezen tijd kregen. Zijn uiterlijk was kwijhend, zijh pogen stou[den hol, 'diepe lijhen groefden zich om z'ijh mond en zijh blik had iets' verwilderds, iets eigenaardig pathetisch. Zijh Vo[orkomen van peinzende treurigheid scheen e©n zekere aantrekking op mijl te heftenen, ik vpelde, dat mijn pjogen onwillekeurig telkens weer naar dat gezicht terugf- .gingen. En toen plotseling, boor een of an dere geheimzinnig© ingeving, drtehg het tot Mij' dfopr, dat 'dit mij© broer wias, Buitenland, BRIEVEN UIT BERLIJN XXXV. Berlijn, begin October. Een heele week lang stond Berlijn in het tee'k'en van de .automobiel. Zelfs' de gesprekken .over de beurshausse, de stij gende gulden en «ie dalende mark1, war den verdrongen door grondige en zaïalk- kundijge gesprekken over de problemen van dit mpdeme vehikel, over zijh tech nische, economische en sportieve eigen schappen. De openinjg! van de groote auto- haan in Griinewald, waarover ik reeds1 in mijn vorigCn brief s'chireef, werd een geweldige gebe,urtenis'. Het was in©ensi alspf de geheeie stad zich voor niets an ders interesseterde. Op de beide irjejn- dagbn, waarmee de imposante nieuwe aanleg ingewijd werd, en tegelijk' aan het publiek verkeer werd overgegevjefn, kwam' half Berlïjh naar buiten. Men heeft bereken dj üiat er daar m©er dan 500.000 menschen waren, en deze berekening s'dhïjht me eerder te laag! dan te hoog! Het was' een volksfeest. Alle kring|en der bevolking' waren vertegtenWoordigdj. Reeds' 's mtohgens vroeg' begon üe onaf zienbare pelgrimstocht. In de groot© stra ten, die naar bet "Westen, naar Grüne- wald leiden, zag' nïen een ononderbro ken parade van automobielen fietsen, voertuigen in all© soorten, motorfietsen, van ae eleganste tot d[e bescheidens te en» de ele|g|anste tot de besclhteidens.te feta kioimiekste types. De stadstram, de ondep- jrpndtram, de electri's'che trams, alles, was tot berstens toe vol. Daarbiji e©n onon derbroken stroom van voetgangers. Men v.rpe|g! zicb af, of er dan zooveel men schen ih deze merkwaardige stad' zijh, die zich iop een moijgfen in de week van all© zaken kunnen vrjjim'aken Het mopt wel zpo zijn! Buiten een geweldig gpwoel'. Tribune plaatsen waren er natuurlijk sinds dagen niet meer. Zijl werden in den wilden han del Voor prijzen tot 400 mark! verkocht. Maar amhsanter nog! was het op het kilo meterlang© terrein der staanplaatsen,, die m©n liefdevol' ,,'promenad©plaatsen" |g©- doopit had. Er verschenen heele gjroepen met Iklapstpelen en ruglzakken, die met proviand volgestopt waren. Straatventers dwaalden rond en 'boden met geschreeuw alles aan, wat een mensch©nhart beg©ert: tafels, stoelen en bankten, worstjes' en likeuren. Een heele kolonie van blarakk©h en tenten waS 's nachts uit den grond opgedoken. De warrelende bontheid' van het giedrang' werd vermeerderd d|oor reclaimeborden, die in helle kleuren te. TeJsgepIieid, Het organisme van kinderen tijdens den groei en de vormiDg is buitenge woon tengervooral de meisjes onder vinden allerlei storingen, waarop men nauwkeurig moet letten en die men met kracht moet bestrijden, want in dat tijdperk wordt het gestel van het kind gevormd en een blpvende zwakte met te veelvuldige organische storingen kunnen een noodlottigen invloed hebben op het geheeie verdere levendaarom is het zoo nuttig de kinderen gedurende den groei de behandeling der Pink Pillen te doen ondergaan, want de eigenschappen der Pink Pillen, die voor alles versterken, zijn een steun en een kracht voor het jonge organisme en werken mede tot een uitmuntende vorming. Als de Pink Pillen in dergelijke om standigheden meer in het bijzonder zijn. aanbevolen dan is dat, omdat hun voor naamste eigenschap een versterking is van het zenuwstelsel en eene hernieuwing van het bloed. Zulks is vooral te be merken in een tijdperk, waarin bloed en zenuwen meer bijzondere zorg en versterking noodig hebben. Bij Mej. Barbl over wie wij hier onder spreken is de hulp, die de Pink Pillen brathteu op zeer gelukkige wijze merkbaar ge weest, getuige den brief dien haar moeder Mevr. Barel, 10 rue Poterie te Mej. Barer Yitré ons schreef Mijn dochtertje is goddank goed ge zond. Ze is niet zeer groot, maar ze is flink en sterk en wat iedereen verbaasd heeft, dat is haar voorspoedige en ge makkelijke ontwikkeling zonder de minste vermoeidheid, sedert zij de Pink Pillen heeft gebruikt. Ik heb haar de Pink Pillen doen gebruiken, omdat ik ze indertijd zelf met succes heb inge nomen''. De Pink Pillen worden steeds met goede resultaten gebruikt in gevallen van bloedarmoede en zenuwzwakte. De prijs der Pink Pillen bedraagt f 1.75 de doos, f 9.de zes doozen. Zij worden verkocht in het Hoofddepot Nassaukade 314 te Amsterdam. Eisch dit adres en de Hollandsche gebruiks aanwijzing. De Pink Pillen zijn ook te verkrijgen bij alle goede apothekers en drogisten o.a. bij PAUL VAN SLUIS en N.V. C. A. SCHULTE ©o. (Ing. Med.) gen de melandh|Olieke hoornen v&n het Grüuewald afstaken. Dajartussdhen bevon den zich' 'op een pajar ïnlarkante g|ed©el;. ten v,an de renbaan ihjoogfst eigtenaiardigje reclam'eig'eb'o.uwenuit ijzerdraadconstruc tie en beton in expressionistisch© vor. men, oriigineele scheppingen zoo hoog1 al's een huis, wier vreemde |g©stalteh prach- Ik weet niet pf het een yojOjrMjlgöiande uit' drukking van zljh gieliaat wias', !of dat het zijn o.ogen waren, die de waarheid, opeens ftan het licht braohjten. Ik weet allteen, djat ik in deze door zorigi en lij den Ver woeste gelaatstrekken, [ondanks alles[ dten btrjoeüer herkend©, dien ik was kbmten zioeken. Ik tikte met een lepel |op de tafel en riep zacht [naar de veranda; „(Kellner!" De mhn draaide zich jolmi. Ik wenkte hem'. Hij! kwalmi naar mij' t°te:- Hiiji herkende m!ij; niet, z|o(oi [versuft was hij van verdrietigheid.'... mijl, met mijn (ongeschoren, ongekamd uiterlijk en in mijn genteen©, Duitsohe plunje...', maar hij' st|ond zwijgend te wachten wat ,ik btestellen z[oju. gFrancis", zei ik zachtik sprak Duitsch. „Francis, herken je mijl?" In z'ijh vreugde over ons weerzien was hij e ven prachtig, sterk en vindingl- rijk als hij gedurende 'de nare maanden van geduldig wachten gteweest was. Alleen zijh m[onü trilde een bteetje, terwijl zijh handen 'onmiddellijk bezig wa ren met ïnlijh ontbijt weg t© ruinten. ,;IaWohl!" antwloprclde hiji op volkbr mén kalmen tiojon.. En toen glimlachte hij! en in dien' glim lach zag ik plotseling den ouden Fran cis V©lor mij. „Geen Woland nu;," zei hij in ;'t Duitsch, terwijl hij' het ontbijt wegruim de. „Ik heb vanmïdjdlag vrij. Wacht iop, mij Op de promenade langs dte. rivier bïji het istandbeeldi van Schiller, lotnl kwart fa ver twee, dan kunnen We een eind santen wandelen.. Blijf nu oplet hier, maai; k|om terug en gebruik 'dien lunch in het restaurant.... het is er altijd Vol en Üaar bten je vrij! Veilig!" T[oen riep hij luid'; „'Zes en twintig wil h©talen!" t - d. Dal was niijh ontmfoeting met zijh 'brioer. HOOFDSTUK XVI. Een gellafte aan den Rijn. Dien middag wandelde ik inlet Fran cis langs de [oevers ;Van den snel- strlofofatenüen Rijh, totdat wij! ver buiten de stad waren. Ik' Was [verlangend1 te hioloren van dat deel van zijh leven, daf verbforgen lag achter die Jijdenstrekf- k©n Iop zijh gelaat, m'aar h'ij1 wilde eerst mijn geschiedenis weten. Dus' vertelde ik hem' de buitensporige reeks van avfonturen, die ik' had doorleefd sinds den nacht, dat ik' een gtloiot geheim iop het spoor was gekomen in dat g©- mteene bétel te Rotterdam1.. Francis viel m!ij geen enkele tohal in de rede. Hij luisterde met gespannen aandacht, maar met steeds toenemend© heziargjdheid, Ztooals ik duidelijk op Jöljh gezicht kjon zien. 'Aan het eind van 'müjki

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1921 | | pagina 1