HIDDELBIJRGSCHR
Maandag
13 December.
J**»
S* 293.
138° jaargang
Deze courant verschijnt d a g e 1 g k s, met uitzondering ran Zon- en Feestdagen.
Prgs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor aUe plaatsen in
Nederland franco p. p. f 1.25.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Adrertentaên h 20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50
elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats
die zij innemen.
ü&- Advertenties vóór één onr te bezorgen.
Opiwn sa getuigen.
Bij de ie Assen ingestelde vervolging
tegen, twee der onderteekenaars van
dienslweigeringsmanifesl, dr Louis
Bahïer en ds Hugenhotz, ontkenden de-
bek'aagden opgeruid te hebben tot
dienstweigering Ze hebben slechts van
hun eigen gevoelen „getuigd'
We kunnen nieL zeggen dat die h jti
ding erg syqipatliiek is De termen in dat
manifest die tot een vervolging aanleiding
garen, luiden als volgt
„Voor zoovelen wij ooit tot gewa
pende landsverdediging verplicht
gerekend zouden worden hopen wij
de kracht te bezitten, om alle per
soonlijke, rechlstrceksche deelname
te weigeren, de kracht om liever ge
vangenisstraf te ondergaan ja zelfs
gefusilleerd te worden, dan ontrouw
te worden aan ons geweten, onze
overtuiging of wal wij de hoogste
wetten van algemeene mensehe-
Bjkheid achten. Voor zoovelen wij,
hetzij mannen, hetzij wouwen om
onderscheidene redenen, nimmer in
de termen van militieplicht zouden
vallen, schenken wij toch door deze
onde r tee ken i ug onzen zedelijken
steun aan hen die op bovengenoem-
den grond, elke persoonlijke geweld»-
daad in dienst van het militairistaie
weigeren, terwijl wjj zouden wen-
sclien ten volle in hunne aansprake
lijkheid te mogen en te kunnen dce-
len Immers wij 'beschouwen weige
ring als een der middelen welker
samenwerking hel militairisme zal
vernietigen, waarbij de persoonlijke
dienstweigering groote zedelijke
waarde heeft, mede om tot massale
dienstweigering te geraken
Het lijkt ons erg naïef te meencn dat
een dergelijk geschrift louter een per
soonlijke „getuigen"' zou wezen, en van
geen beteekenis zou zijn voor de daden
van een ander.
„Ik weet mij vrij van opruienzei
dr Bahler. ,,Ik ben te beschaafd om
opruiing te plegen
„Als er, zoo zei ds'. Hugenliollz in zijn
verdediging, mensclien waren geweest die
dienst geweigerd zouden hebben, dan zou
beklaagde zich daarin hebben verheugd
Hij hoopte ook dal andere mensclien ge
tuigen zouden van de'nzelfden geest die
hem bezielde, doch dal alles moest voort
vloeien uil h et geweten van de menschen
zelf, niet door aansporing van anderen
.Jawel, dat is heel makkelijk gezegd van
uit een rustige pastorie. Maar het is toch
verre van manmoedig reeds bij voorbaat
.alle mede-verantwoordelijkheid af te wij
zen voor de handeling van een dienst
plichtige, die door die, toezegging van
zedelijken steun", over gaal tot hetgeen
in dat manifest als' zoo'n bij uitstek hoog
staande daad wordt voorgesteld Als lot
nu toe niemand dat gedaan heeft, is dit
niet dank zij de onderleekenanrs, want
ze hebben hun manifest toch zeker nio'
.zonder doel bij duizenden verspreid
Maar als men ons nu afgescheiden
van het al of niet sympathieke van de hou
ding dezer beklaagden vraagt of we
veel gevaar voor ons land zien in d i t
soort dienstweigeraars, dan moeten we
ronduit zeggen neen. Zulke idealisten,
.die met voorbij zien van alle werkelijk
heid.', banden, in „getuigen'' een nut zien,
waarvoor ze een martelaarschap over
hebben, zijn er altijd geweest, en zuUïnj
er altijd blijven, zonder dat er in den, wer-
kelijken loop der zaken iels door veran-
dert Ze meenen het eerlijk; de nuchter
heid van de Hollanders is' 'te algemeen
dan dal er veel kwaad door hun getui
gen zou worden geslicht; en geen tien
strafvervolgingen zuflen hen weerhouden
toch telkens weer te getuigen.
Het liefst zouden we gezien hebben
dat men" die manifest-getuigersi had kun
nen laten begaan. We geven toe dat de
termen van het manifest rial; èrg bezwaar
lijk maakten. Maar wie deze onpractische
droomers landverraders' noemt, gebruikt
een dik woord voor iets ,dal heusch niet
zoo veel beleekent, en miskent bovendien
de menschlièvende gedachten, die lot hun
optreden leidden
81 N N E N L A N D.
TWEEDE KAMER.
T ii d c 1 ij k e b e p a 1 i n g e n b e l r e fö'
f e u d e het. vervoer en de
n o d e.r lage v a,n goederen
In de Memorie van Antwoord be-
Treffende liet ontwerp bevattende lij
delijke bepalingen betreffende liet ver
voer en de nederlage van goederenl,
doelen de Ministers van Financiën.
Landbouw enz., Oorlog en Marioje mede.
r aanleiding van den door sommige
leden uilgeproken twijfel of de voor
opstelde regeling wel noodig is, gege
ven dat het hier geldt nabij de grenzen
gelegen streken, waar de slaat van be-
Jeg is afgekondigd en door hel militair
gezag ter wering van smokkelarij ver
ordeningen zijn of kunnen worden af
gekondigd, dat dé straffen bij de wet
van 29 Mei 1899 gesteld op overtre
ding dier verordeningen niet zwaar ge
noeg zijn om de behoorlijke naleving
daarvan te verzekeren Ook wordt de
bijkomstige sïraf van verbeurdverklaring
gemist, die in dit geval zoo doelmatig
Dal door een draadversperring, zelfs
indien zij van electrischen, stroom wordt
voorzien, het smokkelen niet kan wor
den belet, is herhaaldelijk gebleken
De vraag of de aanneming van het
ontwerp niet kan leiden tol intrekking
van den slaat van beleg waar deze is
ingevoerd ter wering van smokkelarij'
wordt onlkemienld beantwoord
Of de totstandkoming der wet zal lei
den tot vermindering vanhet aantal uit
zettingen van personen uit de in staat
■an beleg verklaarde streken, kan voor
af niet met zekerheid worden gezegd.
Hél ligt in de bedoeling de scher
pere bepalingen betreffende hel ver
voer en de nederlage van gocdereqi
slechts op bepaalde gedeelten en in
dien mogelijk zelfs niet over de volle
breedte van het in art 1 aangewezen
grondgebied van toepassing te verkla-
NEDERLIND EN DE OORLOG.
Eie.ren
De minister van L. N. en H heeft
bepaald, dat van 12 tot en met 18
December 1915 geen consenten voor uit
voer van versche eieren, zullen worden
afgegeven en dat gedurende genjoemd
tijdvak voor den uitvoer van geconser
veerde eieren slechts consenten kunnen
worden verstrekt voor zoover betreft
partijen van die geconserveerde eieren
vaar van naar het oordeel van de Rijks
commissie van toezicht op de Eierver-
eeniging is gebleken, dat zij niet noodig
zijn voor binnenlandsch verbruik
Uit Stad en Provincie,
Uit Middelburg.
Ingekomen bij den lieer Herman
Boasson penningmeester van het steun
comité te Middelburg sedert de ro
erige opgave van personeel N. V „De
Automaat" f 5; mej. E D. v d B te
O., f 25; maandelijksche bijdrage gebr
O., f 2 50; id. mevr F B S, f t; id
familie P., f 5; id. J F F B f 1; we-
kciijkschc bijdrage week 2 December
f 137.85
Voor de 69e uitkeering aan le fa
milie voor militairen en aan werkeloozen
was noodig f 400.50
Op de Vrijdag 1.1 te Mi d d e 1-
burg gehouden vergadering van de
provinciale Zeeuwsche vereeniging tot be
strijding der tuberculose is tot bestuurs
lid gekozen de heer J II. Blum Je Aagte-
kerke
Door hel Zecuwsch-Vlaams'ch Boe
kenfonds, voorzitter mr. P Dieleman,
en secretaresse Mej J v d Feen, beiden
te Middelburg zijn door bemiddeling van
de Belgische vakvereeniging le Vlissin-
gen, verzonden aan de Belgische Siolda-
i het front, meer dan 1000 boekon,
welke zijn ingezampld door verschillen
de corporation, geefsters en gevers Be
halve met deze boeken werd het fonds
ook verblijd met aanzienlijke giften, voor
welke som door hel fonds te 's-Graveu-
hage circa 500 nieuwe boclcen op aller
lei gebied werden gekocht, die even
eens een bestemming voor de hierboven
genoemde 'soldaten vonden
Mr P Dieleman, zond uit eigen midde
len aan de Belgische soldaten aan het front
10.000 sigaren, welkes zeer zeker, als
een doelmatig Kerstgeschenk, dezen van
harte welkom zullen zijn
Uit Vlisslngea.
- Door den heer dr A Slaverman, lid
van den gemeenteraad, is bij den raad
?en voorstel ingediend, om aan gemeente
werklieden en ambtenaren met een jaar-
lijksch inkomen van ten hoogste f 1000
een duurtetoeslag toe fe kennen, volgens
*5fen door den heer Silverman over le
leggen schaal. Kostwinners worden gelijk
gesteld met gezinshoofden
Door de Christelijke zangvereenigiag
„Hosanna" te V Lis singen is aan
het steuncomité aldaar f 80.71® afgedra
gen, zijnde 't batig saldo van een door
die vereeniging gegeven uitvoering
Ut 1 Wal cli eren.
Te Westkapelle iS 250 M
bezuiden den ijzeren vuurtoren een
Duitsche mijd aangespoeld
Te Do mburg is Zaterdag aan
gespoeld een nieuw schardijnnct met lo •-
bchoorend klein en groot touwwerk (re
pen, kabels). Het vertegenwoordigt een
groote waarde.
Kexiteekenen van herkomst zijn erniet
aan le vinden Het is door den strand
vonder in bewaring genomen
Uit Zuid-Bevelan ct.
Het te Ni s Se zeer populair gewar
den jachtgezelschap (bestaande uit Rotter-
damsehe heeren) heeft de schooljeugd be
dacht door een royale tractatie en de dia
conie door een flinke gift. De heeren heb
ber. de eigenaardige gewoonte vooriedc-
rer geschoten haas drie stuivers aan de
Ned. Herv diaconie af le staan Verder
krijgen alle groote en kleitie boeren',
een haas cadeau, gelijk ook vele bur
gers in de gemeente Wildstrooperij komt
thans weinig meer voor en wordt gemin
acht. e
In de Vrijdag gehouden gemeente
raadsvergadering te W a arde werden
lot leden van de commissie tot wering
van schoolverzuim, wegens het bedanken
van de drie raadsleden Bal, Blok en Mol,
gekozen, de heeren Jan Bom, A Won-
dergem en Ms. Westslrate
Het minimum van den hoofdelijken om
slag werd verhoogd tot f 2500.
Aan den gemeentewerker F. Leveijn
werd eervol ontslag verleend, terwijl be
sloten werd eene oproeping te doen voor
eenen gemeentewerker tegen een salaris
van f 450.
Een verzoek van het bestuur van de
afd. Oosten van Zuid-Beveland van den
bond van Nederlandsche onderwijzers, om
met het oog op de dure tijden etc het sa
laris van het onderwijzend personeel te
willen verhoogen, werd voor kennisgeving
aangenomen.
Uit Zeeuwsch-Vlaan deren O. D.
Door den heer L. T van Hasselt, lid
van den gemeenteraad te Neuzen, is
bericht, dal hij geen gevolg zal geven aan
dc uitnoodiging der lib. kiesvereeniging
om zijn mandaat ter beschikking der kie
zers te stellen
o
Uit Z e e u w s c h-V 1 a a n d e r e n W.D
Voor een eivolle zaal gaf Zaterdag
avond de zangvereeniging „Vooruil" van
N i e u w v 1 i o t haar jaarlijksche win-
teruitvoering. Dc nummers werden goed
gezongen en ook de slrijkmuziek die ter
afwisseling der zangnummers werd ten
gehoorc gebracht, voldeed zeer goed
Een woord van-lof voor den ijverigen di
recteur is hier wel op zijn plaats.
Na afwerking van het programma sloot
een gezellig bal deze uitvoering
DE TOEKOMSTIGE VREDE.
Zaterdagavond trad in het lokaal Bu
lling te VI is sin gen als spreker op
de heer F. W N. Hugenliollz, lid van de
Tweede Kamer, met-liet onderwerp ..De
toekomstige vredeDc beide voorzalen
waren geheel met belangstellenden ge
vuld.
i den aanvang van zijn rede sohil-
deide spreker in felle kleuren het leed
da' dc huidige oorlog teweeg hoeft ge
bracht, de duurte in ons eigen land, de
groote financieele lasten die ons worden
opgelegd, de belemmering van 't oplo?-
scu van sociale vraagstukken.
De arbeidersklasse snakt naar vrele
in de hoop en verwachting dat de inter
nationale weer zal herleven. Niet dat
ze dood is Sommigen zouden dat
wille De internationale is die organisatie
over de geheele wereld, die opgebouwd
is om het internationale kapitalisme te be
strijden Zoo lang dit laatste bestaat blijft
ook hel middel om 't te bestrijden "Wel
is een deel er van meegezogen in t zog
van dezen kapilalislïSchen oorlog, 't Is
al le dwaas om te meenen, dat wij in N
dei land er iets aan doen kunnen
Vroeger hpbben de soc Dem wel eens
gedacht, dat ze zoo machtig waren Jat
ze een oorlog zouden weten le voorko
men.
'oen jaren geleden in den Balkan de
porlog dreigde, toen was 't de arbei
dersklasse, die hem wist le voorkomen
Nu echter hebben we het hoofd moeten
buigen, we kunnen niets doen
lil den beginne leek hel dat de storm
van verontwaardiging een spoedig einde
zou verzekeren. Maar dat denkbeeld heeft
men spoedig laten varen Zooals men
aan ailes gewend raakt, zoo ging 'l ook
hier, de tijdingen schokken niet meer zoo
als een jaar terug Wij zetten ons publiek
leven voort, amuseeren ons, en wat erger
velen slaan er een slaatje uit en varen
er wel bijBij de zujlken is ;de verontwaar
diging al gauw geweken en de duiten-
b fopperij gebeurt in ons land op groote
schaal. Dezulken begrijpen niet, hoe zij de
veiligheid van t land in gevaar brengen,
al is er geen tractaat, dat den smokkel
handel verbiedt. Velen vroeger met groot
vertoon van braafheid, hebben er nu
lak aan en maken winst op winst
In een algemeene volksverontwaardi-
ging ziet spreker geen heil meer. Gingen
er ons in mengen, dan zouden wij
ons allicht stellen aan den kant van dien-
gene, die op t slagveld de meeste voor-
deelen heeft behaald De Centrale mo
gendheden zouden de wetten voorschrij
ven en dat zou gaan ten koste van België
en Servië en een deel van Frankrijk
Daarom is 't nu 'de tijd niet aan te
dringen op vrede, op een spoedigen vre
de, inaar wel te streven naar een duurza-
zamen vrede.
'I Is dus zaak le zorgen, dat als deze
oorlog eenmaal ten einde is het vuur
niet weder ontbrandt.
Met de vraag, hoe "dat mogelijk is
hebben verschillende groepen van men
sclien zfefi bezig ge'houden Tiet eerst
de soc. democraten op de congressen n
Kopenhagen en Bern en later in Weenen
en Londen Later hielden de proletarische
vrouwen haar wereldcongres, waarop
volgde dal der burgerlijke vrouwen met
tot slot de Anti-Oorlogsfraad.
Merkwaardig is T dat op al die bijeen
komsten vrijwel 't zelfde programma is
aangenomen en ongeveer dezelfde ver
langens zijn geuit
Dc lieer Hugenliollz besprak daarna de
punten van 'l programma van Kopenlia-
o Geen annexatie, maar zclfbeshik-
kingsrechl "voor Iedere natie, d w. z.
dal bij het sluiten van den vrede ver
overd grondgebied weer wordt terug-»
gegeven, zoodal België en Polen plet
onttrokken worden aaiï hun nationaliteit
Dc ondervinding toch heeft geleerd, dat
het niet voldoen aan deze voorwaarde
de kiem legt voor een volgenden oorlog
,1870 Elzas-Lolharjngen). Wint dan wordt
direct de gedachte aan weerwraak geho
on Misschien hadden de soc.-dem dal
uurtje in Frankrijk wel luimden lilflxr.-
schen, als Rusland 'L niet aangeblazen
had Bleef België bij Duitschland dan zou
ho\fendien de strijd der arbeidersklasse
legen de bezittende klasse op den achter
grond geschoven worden door den strijd
an do geheele bevolking legen Duitsch
land
2o Dit punt betreft de diplomatie,
t buiteuiaiidsch beleid, dat rlc soc -
dem willen ontdoen van alle geheimzin
nigheid, die er aan vevlvonden, is Een
oorlog wordt wel niet veroorzaakt door
gezanten, maar wet wordt door hun wer
ken een oorlog verhaast Verder willen
zij, dat het volk zich mee uitspreke en dal
bet verklaren van oorlog niet blijft be
rusten bij een enkele(n) man of vrouw.
Het volk wil den oorlog niet. En al
zegt men dan kijk'eens njaar Frankrijk,
hoe oorlogszuchtig de bevolking daar is,
dan antwoordt spreker daarop, dal die
stemming pas gekome.n is, nadat de haat
was gezaaid
De volksvertegenwoordiging moet in
deze zaak worden gekend Onze regeering
zóu met de leiders van onze 7 partijen
kunn"ii ernforceren of er zou voor zulke
zakt n een blijvende commissie uil de
Kamerleden kunnen opgericht worden
Over dc mobilisatie zou b v. lezer dagen
zeer gevoeglijk kunnen gesproken wor
den
3o. Hel derde programpunt hehelot de
scheidsrechterlijke oplossing van geschil
len tusschen de volkeren, dus arbitrage.
We' is de tijd om met zulke voorstellen te
komen niet erg gustig, juist nu, nu ver
schillende verdragen met voeten zijn ge
treden en men de waarde van. verdragen
niet meer erkent
Toch moet het dien kant óp en moet
de tijd van ruw geweld lal hel verleden
gaan beaooren
4o Het vierde punt is het punt, dat
ac soc.-dem het meest bekoort, nl de
strijd tegen hel mililairisme. omdat wan
neer 'l in actie is, dood en verderf zaait
of geaurende den tijd, dal T zich voor
bereidt duizenden jonge menschen aan
nuttigen arbeid onttrekt.
De arbeidersbeweging ondervindt tel
kens weer den loodzware» druk er van.
en bovendien vreet hel 't geld op, noo
dig voor sociale maatregelen
Het militairisme, de premie tot den
vrede, zooals sommigen beweren, is de
oorzaak geworden tot dezen oorlog. Wa
ren er geen legers en vloten' geweesi,
dan was ook de oorlog achterwege geble
ven. Men zou moeten beginnen met ge
leidelijke wapen verminde ring en over
moeten gaan tot stabilisatie der oorlogs
uitgaven, d. w z. op een vredescongres
zou voor elk land uitgemaakt moeten
worden, hoe groot de post oorlogskos
ten zou mogen zijn. Elk jaar zou dat
bedrag lager moeten zijn, zoodat men
ten slotte over de geheele wereld rot
afschaffing van leger en vloot kwam
Vele kapitalisten hebben dit program
ma van Kopenhagen onderschreven.
Sommigen noemen t huichelaars, want
kapitalisten, zeggen zij, willen juist den
oorlog. Spreker wees op de duizenden
zonen van kapitalisten die op 't oogen-
blik aan l front staan ep hij vroeg allen
in gemoede af, of werkelijk hun ouders
hen met vreugde zien vertrekken en
den dood in de armen voeren Of ook
zij geen tranen storten, als 't doodsbe
richt van hun kihd ontvangen wordt, of
zij dan ook den oorlog niet nel zoo gauw
vervloeken als ieder arbeider
Neen, 't is heel iets anders.
Het kapitalisme benut de arbeids
krachten om winsten te maken, die be-
haald wamden door minder loon te be
talen aan den arbeider, dan de waarde
bedraagt van hetgeen deze voortbrengt
Diezelfde kapitalisten moeien echter aan
die arbeiders de grondstoffen verkoopen
en daarom loopt het kapitalisme- telkens
vast.
Men zoekt dan naar njeuwe afzetge
bieden Dat gebeurt in elk land dat
industrie heeft Doch bij dat zoeken Tiaar
nieuwe afzetgebieden komt men dikwijls
met elkaar in botsing Zoo wordt de
expansiepolitiek een oorzaak, dat men
zicli gaat wapenen Dit laatste nu zou
niet noodig zijn als men deed zooals op
handelsgebied meermalen voorkomt, dat
tusschen verschillende maatschappijen
een overeenkomst gesloten wordt, een
trust gevormd, als bleek, dat pogingen
om elkaar uit te. putten, faalden Ook
bovenstaand geval moesiep le ger en
ol niet ten dienste staan van 't kapita
lisme óm de expansiepolitiek te kunnen
doorvoeren, maar zou gezochtmoeten
worden naar een betere internationale
verstandhouding.
Volgons spreker s meenhig zal alleen
dan hiervan iels terecht kunnen komen,
als- de oorlog eindigt, zonder dat een
van de partijen wint, als dus heide par
tijen door uilputting tot vrede worden
gedwongen.
Hij gelooft, dat 't daar heen gaat, want
deze oorlog is er een van mislukkingen
Goddank, zegt hij. dat 't zoo geloopen is
en hij hoopt dal men aan het eipjd als
•a man erkennen zal. dat 't mililairisme
fiasco geleden beeft Alles is er in dc
verschillende landen aan opgeofferd en
mei leege handen zullen de aanvoerders
tliuis komen Niets zal behaald of berecht
zijn, niettegenstaande de enorme kosten
en de tallooze verliezen aan men'schen-
le vens
Spreker noemt zijn standpunt het. zui
vere neutrale standpunt Wie zich non
der kant van Engeland schaart, weuseht
in plaats van 't Duitsche militairisme hot
Fi'.gelsche nnrinisme en imperialisme,
wat evenveel kwaad doet Wij moeten ho
pen. dat heide elkaar verslinden, daar hl-
teen vaart de mcnschhcid wel bij
IIe| slot van de rede was oen betoog
dat bij elke groote actie dc Soc -Dem -
Partij de drijfveer was, da! in den socia-
lïslisehen toekomststaat geen winstbejag
meer tot oorlogen zou voeren
Nadat een in de zaal vertoevend Fn-
gelsrhnian mr F T Hoistings, die 20
jaar in België heeft gewoond »n op uil-
noodiging van don Belg. soc leider Fan.
v tl. Velden in Engeland gelden heeft
ingezameld voor de arme Belgen in ons
landt een bemoedigend woord tot de aan
wezige Belgen had gesproken, meldde
zich als debater aan de heer v. d. Broek
een Belg. die zijn verwondering er over
uitsprak, dal de spreker Van den avond