N* 24S.
138* Jaargang
Maandag
HM*
U
18 October.
BINNENLAND.
FEUILLETON*
DE WELDOENSTER,
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in
Nederland franco p. p. f 1.25.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
i a 20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood-' en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1,50
i regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats
die zij innemen.
g$&' Advertenties vóór één nar te bezorgen.
De Rijksmiddelen in 1915
De opbrengst der rijksmiddelen (hoofd
som en opcenten) over de maand S pt. 1915
bedioeg 1 11 223.604 tegen t 10.996.109 in
Sept. 1914.
Het één-twaalfde der raming over het
geheele jaar bedraagt f 13 356.333,26.
Wij laten hieronder volgen de inkomsten
over de eerste negen maanden van 1915,
vergeleken met. die over de eerste negen
maanden van 1914.
Middelen 1915 1914.
■Grondbelast
Personeel
ïnkomstenb
Hoofdsom
Opcenten
Vermog bel.
Hoofdsom
Opcenten
Mjjnrecbt.
invoerrecht.
Forin&aUeg
Suiker
Wjjn
ediatilleerd
Zout
Bier en Azjjn
Geslacht
Goud, zilver
Eseaailoon
Zegelrechten
Régistratier
Hypotheekr
Sucoessier.
Domeinen
StaatBhvtery
Jacht, v'ssch
.Loodsgelden
11.543 599
f
11.335.802
9:309.14
8.980.583
1.290 6(55
-
7.656 '46
9.027 922
1.903.962
1.132.619
4.235 434
4 583.973
758.753
550.524
11.923
13 054
11.052.366
11 280 899
17.718
20.056
18 295 975
20 759.394
1.199.879
1 099 567
17.813.001
20 509 288
1.601.049
1.436 060
1 189.984
1.153.219
5 974 332
4.164 154
311.739
306 298
452
481
4.057.355
4 532.065
3.803.655
5.109 974
353 428
592 967
13.330 790
13.407 737
658.581
904.400
456 006
V
423 205
153.511
153 941
863 038
2 307.191
117.852 455
f 123 785 373
De opcenten, geheven ten bate van het
Leeningfonds 1914, gaven de volgende op
brengst
Grondbelasting 116.834.03; Personeels
belasting f 152.424.90; inkomstenbelasting
f 88.618.64; vermogensbelasting 93 032.27;
suikeraccijns 346.597,54wijnaccijns
25.754.42; accijns op binnen- en buiten-
landsch gedistilleerd f 222.551.56zegel
recht vanbuitenlandscbe effecten ƒ47.628,625;
registratierechten f 53.324,51s hypotheek
rechten f 4.868,865totaal der opbrengst
*1.151.635,36'.
Over de eerstenegen maanden bedraagt het
totaal f 9.982.497.15
DK VERZOENINGSVOORSTELLEN
VOOR ONDERWIJS.
Hel is verklapt.
De zoo streng geheim gehouden re
sultaten van de bevredigingscommissie in
zake hel onderwijs zijn openbaar ge
maakt door de „Telegraaf" die Zator-
'door de schrijfster van
„Elizabeth and her German Garden".
48).
„Uw oom was een van de beste oeco-
somen van Duilschland heb ik altijd
■gehoord", zei Trudi. „Hij had zooveel
versland, dat hij wel honderd Dell-
wigs bij den neus had kunnen nemen.
Dellwig hield zich natuurlijk heel „koest"
zooals wij zeggen, in tegenwoordigheid
van uw oom Hij wist heel goed, dat hij
onder zoo n meester moest zorgen, dat er
niets op hem viel aan le merken. Mis
schien dacht uw oom dat hij op die taia-
nier zou voortgaan uit pure gewoonte,
als hij niemand boven zich had om
toezicht uil te oefenen
„Dal denk ik ook", zei Anna. „Hij
heeft mij aangeraden hem te houden
Hel spreekt van zelf, dat ik geen loe-
zichl op hem kan houden."
Zij passeerden Axel Lohm eveneens
te paard Hij reed aan Trudi's kant van
den weg. Hel scheen hem le bevallen
dat hij Anna met zijn zuster zag Trudi
klapte met de zweep om de hitten aan
te zetten, en vloog hem voorbij, zoodat
het zand rechts en links sloof... Toen
zij vlak bij hem was, knipoogde zij heel
ernstig tegen hem Axel vertrok geen
spier.
dag hél volledige rapport afdrukte, uit
gebracht do,or de eerste sub-commissie
van de staatscommissie, welke sub-com
missie zich had bezig le houden mot
de redactie van een nieuw art. 192 dor
Gi ondwel.
Lil dit rapport is daarom van zooveel
belang omdat het in de toelichting lot
da' door haar voorgestelde ailikci te
vens Ier verklaring een uiteenzetting
geeft van het stelsel dal de staatscom
missie heeft ontworpen.
De nieuwigheden in hel door die sub1-
(/mmissic opgestelde art. 192 zijn
le wordt niet meer gesproken van
de aanhoudende zorg der regeering vjöSv
„liet openbaar onderwijs", maar voor
„hel onderwijs''
2e overal, waar in het tegenwoordig
artikel sprake is van lager en middel
baar onderwijs, wordt Lhans gesproken
van „algemeen vormend" lager en mid
delbaar onderwijs. De bedoeling hiet"-
var is om le doen uitkomen, dal deze
bepalingen niet betrekking hebben op
vakonderwijs van lageren of middelba
ren graad, bij de regeling waarvan de
wetgevei vrij is, behoudens het/ be
paalde in al. 3 van het Grondwetsarti
kel eerbiediging van ieders godsdienstige
begrippen);
3e opgenomen is de bepaling, dat
niemand door geldelijke omslandighe'-
den in zijne keus lusschen openbaar
en bijzonder lager onderwijs mag wor
den belemmerd. Dit is mogelijk door
een stelsiel van voorziening in ae kos
ten van hel bijzonder algemeen vor
mend onderwijs, zooais1 het door de
commissie is ontworpen. Hierdoor wordt
bevorderd, dal aan elke opvoedkun
dige richting, zooveel met handhaving
van een voldoend peil' van ontwikkeling
mogelijk is, ruim baan wordt gefafen.
Ter verklaring van hel hier onder
2e en 3e vermelde, wordt dan in groote
trekken meegedeeld hel door de staatsf-
conimissie ontworpen stelsel.
De commissie is in de eerste plaats
vau oordeel, dal hel stelselvolgens
hetwelk aan het openbaar en het bijzon
der onaerwijs op gelijken voel aan
spraak wordt gegeven op bekostiging
van overheidswege, beperkt zai moeten
blijven lol hel eigenlijke volkf^
o na er wijs, d. w. z tol hel iager on
derwijs 'van algemcenc vorming (zoowel
gewoon, als uitgebreid en meer uitge
breid lager onderwijs) met inbegrip
van bet daaraan voorafgaand voorho*-
reiuend lager onderwijs Acht man den
steun, uil 's rijks kas thans gegeven
aan hel bijzonder universiLair, gymna
siaal en middelbaar onderwijs, onvöl-
do&nnc, aan kaSi dit aanleiding vormen
tot verhooging van de subsi dien, thans
iu uitzicht gesteld, maar het subsidie
stelsel der desbetreffende onderwijswet
ten, behoeft daarvoor, naar men meent-
de, geen principieele wijziging te on
dergaan Ook de ondersteuning van het
HOOFDSTUK XI
Trudi noch Anna had ooit zoo hard
gewerkt als in de weinige dagen einde
Maart en begin April. AU.es schoen, te
gelijk le g'ebeuren Het huis was plot
seling in rep en roer. Er waren stuea-
■doors, ververs, behangers, menschea die
allerlei dingen op wagens van Straal-
son'd kwamen brengen, tuinlieden, men-
schen die zich als dienstboden kwamen
presenleeren, Dellwig, die schreeuwende
liet huis in kwaiu loopen, Manslee, die
een bezoek kwam brengen en lof toe
zwaaide Anna zou er totaal verbijsterd
door geweest zijn als zij Trudi niet had
gehad, die den geheelen dag bij haar
was met een vierkant lapje kant en
neteldoek onder haar ceintuurlint gesto
ken, dal zij een schortje noemde en heel
gepast vond
Trudi amusecruc zicli ontzettend. Zij
zag .Tungbhilh's golfjes langzamerhand
verdwijnen uit haar haren en voor het
eerst van haar leven liet Iiaar dat kalm,
Zij begon zelfs vage aspiraties te gevoe
len naar oom .Toachim's beter leven en
trad meer dan eens in een ernstige be
schouwing over de voorrechten die het
gevolg zouden zijn wanneer zij zich op
eens bevrijdde van Bill, haar man en
van Billy en Tommy, baar beide zoons,
en van voren af begon als eeu van An
na's twaalftal
Frau Manske cn Frau Dellwig konden
haar ontzettende aanmatiging niet meer
dan eenmaal verdragen en bleven op een
afstand niettegenstaande haar brandende
vakonderwijs kan afzonderlijk geregeld
worden.
Voor hel volksonderwijs, het eigenlijk
terrein van den schoolstrijd, staat de
zaak andeis. Hier zal men een zoodanig
nieuw stelsel moeten maken m de pi a its
van hel bestaand subsidie-stelsel, dut
c norzijds de kosten van de bijzondere
scholen, die aan wettelijk le stellen
voorwaaiden voldoen, op gelijken vost
als de openbare séholcn voor rekening
komen van de overheidskassen; en an
derzijds een dam wordt opgeworpen
tegen het met overheidsgeld in hel le
ven roepen cn houden van te kleine of
niet levensvatbare, dus onnoodige bij
zondere scholen
De commissie wil dit trachten te be
reiken door
I. wal de kosten van hei pert
son eel betreft niet meer een regeling
der minima in de wet te geven, joch
een regeling der normale wedden, met
een naar den levensstandaard voor de
verschillende gemeenten varieer ;ude
standplaats!-Loéiage, en niet een volle
dige vergoeding uit de staatskas van
die bezoldigingskoslcn, zoowel aan, ge
meentebesturen als aan de schoolbe
sturen der erkende bijzondere scholen.
II door ten opzichte van de overige
e x p lo i I a l iok osten voor iedere ge
meente hel cijfer vast te steiien dat
gemiddeld per leerling over een bepaald
jaar wordt ten koste gelegd, en aan de
bijzondere scholen hetzelfde be-Ira*" le
vergoeden Bij de uitwerking van liet
steistel zai moeten worden uitgemaakt
welke overheidskas deze kosieu draagt,
die van licl rijk of die van dc gemeen-,
te Op hel oogenblik van indiening van
het rapport der sub-commissie ;29
Sept.) liaa de giiuole jsUalsfcommissie
zich dienaangaande nog njcl uilges prof
keu:
III dooi ten opzichte der s c li o o l-
gebouwen Le bepalen dat zij, ook
voor het bijzonder onderwijs door de
gemeenten zullen worden geslicht en
ingelicht, en om niet aan dc schoolbe
sturen ten gebruike worden afgestaan.
De waarborg, dal alsdan piet on-
noodig om stichting van een school zal
worden gevraagd zal hierin worden
gevonden, dal hel schoolbestuur een ze
ker percentage van de kosten van bouw
en inlichting vooraf als waarborgsom
in de gemeentekas zal hebben te'stor
ten, welk bedrag later ale'ciits dan
wordt terugbetaald, wanneer geduicnde
een zekci getal jaren de scliool be
zocht is geworden door ten minste
een ir. de wet daarvoor le noemen ge
tal leeilingeu, en derhalve door de>
praktijk is aangetoond, dat die school
noodig cn levensvatbaar is
Ten aanzien van liet voorbereidend la
ger onderwijs is de commissie via
meening, dal niet aan alle gemeen'en
de verplichting lean worden opgelegd
in de behoefte daaraan te vooizien
Maai* wel zal ook liier een zoodanige
regeling worden voorgesteld, dat in ge-
meerden, die zich dit onderwij' oejang
aantrekken, de bijzondere bewaarschcf
leu aanspraak krijgen op ecu gelijke uil-
kceiing per leerling als die gemeente
daaiaan zou len koste leggen voor het
geval de'ouders van alle kinderen, in
du gemeente, voor wie bewaarschool"
onderwijs wordt verlangd, mei de opuii-
baiq bewaarscholen in die gemeente ge
noegen zouden kunnei» nemen.
We behoeven wel niet le zeggen dat
het overzicht door deze sub-commissie
gtgeven zeker niet alles behandelt wat dps
groote hevredigingacommissio geregeld zal
hebben.
Deze groote commissie heeft lieden ^en
zitting gehouden, naar ons uit Den Haag
wordt, gemeld
DE NIEUWE KRUISERS.
Met den bouw van de twee nieuwe
kruisers voor onze marine zal binnenkort
een aanvang' worden gemaakt Eén van de
kruisers wordt gebouwd op de werf Feij-
noord le Rotterdam, terwijl de andere bij
dc Nederlandsche scheepsbouwmaaE-
schappij te Amsterdam .op stapel wordt
gezet Vtor dezen zullen de machineriën
worden geleverd door de Ned Fabriek
vrn Werktuigen en Spoorwegmaterieel
(Hand)
NEDERLAND EN DE OORLOG-
Werkkrachten voor oorlo gs-
materiaal
Van een onder dato 11 October afge
kondigde Verordening van den Komman,-
danl van Zeeland luidt het eerste artikel
als volgt;
„Het verlaten over de rijksgrens van
net in staat van beleg verklaarde gebied,
dan wel het verlaten van plaatsen aan de
rivieren gelegen, om uit dat gebied in dc
r.watidg van de zee, of om' naar zee te va,-
ren, is aan niet-militaire Nederlanders,
die voor de verdediging nuttig werkzaam
kunnen zijn en behoord hebben, of be
lmoren tot dc groepen, in hel tweede lid
genoemd, verboden, voor zoover daan*
toe niet door den Minister van Oorlog-
lof door de in hel tweede lid van artikel 2
aangewezen aulorileiten vergunning is
verleend.
D«ze groepen zijn bankwerkers, ge-
reedschapmakcrs, metaaldraaiers, hoor
ders, fraisers, slijpers, bedienden van au
tomatische werktuigen, schavers, stokers
en machinisten in fabrieken van metaal
bewerking; bedrijfsleiders in fabrieken
an metaalbewerking, leiders van een
technisch bureau;
scheepsbouwkundige en werktuigkun
dige ingenieurs in machinefabrieken,
scheepswerven en construcliewerkplaat-
sen,
opzichters, voormannen en ploegbazen
in machinefabrieken, scheepswerven en
eonslructie-werkplaatsen
nieuwsgierigheid Toen het schreeuwen
van Dellwig niet langer te verdragen
was, aarzelde zij niet zeer merkbaar in
een le krimpen en haar handen aan
het hoofd le slaan Toen Manske vergat
dat het geen Zondag was en begon te
preeken, viel zij hem in de rede, en zei
kortaf „Ja, ja, sehr schön, sehr schön,
aber lieber Herr Pastor U moet ons dat
alles aanstaanden Zondag maar in de
kerk vertellen, als wij tijd hebben er
naar le luisteren mijn vriendin heeft
nu geen minuut vrij om de opinie van
den Apostel Paulus te waardeeren."
,Ik geloof, dat u onvriendelijk is legen
mijn rlominé," zei Anna, die hel snelle
Duilseh van Trudi niet altijd best vee
stend, maar zag dal Manske uit het veld
geslagen heenging
.,1 icve, hij moet op zijn plaats gezet
worden als hij probeert er af le komen
Je weet niet wat een zoodje die dominé's
h'cr zijn Je kunt ze niet vergelijken met
do geestelijken in Engeland Als je te
vriendelijk bent legen dien man, dan laat
hij je nooit met rust Ik herinner mij toen
mijn vader nog leefde, toen kwam hij
ie deren Zondag dinceren, zat onder aan
lafcl en als de pudding kwam maakte hij
een buiging en ging heen."
„Hield hij niet van pudding?"
„Ik weet niet of hij er van hield
ju of neen, maar hij kreeg er nooit
va' van. Het was een goede ouderwet-
schc gewoonte dat de dominé heenging
voor do pudding, cn Axel heeft zich
niel aan d>e gewoonte gehouden. Mijn
I
vader had nooit last van liem."
„Maar wal heeft die pudding, waar
llij tien jaar g»leden niet van kreeg,
er mee te maken dat je nu onvrien
delijk tegen hem bent?"
,,Ik wou jc verklaren op welken voet
je tegenover hem moet staan"
„En dat is er een zonder pudding?
Nu, in. mijn huis zal hij pudding i,n
vriendelijkheid in gepaste hoeveelheid
omvangen, wees dus- nie! onvriende
lijker legen hem dan je absoluut nood
zakelijk acht voor zijn welzijn.
„O, je bent een allerliefst meisje!" zei
Trudi en zij legde haar handen op Anna's
schouders en keek haar in de oogen
hel waren beiden lange, jonge vrouwen
en haar oogen kwamen op gelijke hoogte
„ik ben benieuwd hoe het nog eens
mei je zal af loopen. Als je al die men-
schen beter kent dan zal je wel inzien
d'.t mijn manier om met hen om te gaan,
die je onvriendelijk vindt, de jenige ma
nier is. Je moet je neus zoo hoog mo(-
gclijk in den wind steken tegenover licnj
dan loopen zij over van eerbied Wees
niel al le vriendelijk en vertrouwelijk
do! begrijpen ze niet en ze denken vast
<-ii zeker dat er iets niel in orde bij je is,
tn ze beginnen kwaad van je le spreken
en verzinnen allerblei akelige histories
over je. En wat den dominé betreft,
waarom zou hij al je kamers als zoo
veel preekstoelen mogen beschouwen en
jon alsof je nooit gelioordt liadt van,
den Apostel Paulus.
(War, dt vervolgd!
kantoorpersoneel in macninefsibrieken,
scheepswerven, eonslructie-werkplaatsen,
handelsbureaux en technische bureaux;
modelmakers, vormers en gieters, be
dienden van ovens in metaalgieierijen/,
niacliinelcekenaars, constructeurs, mon
teurs, koperslagers, smeden, Ioopcnrieh-
ters, instrumentmakers, ernstvuurwerkers,
zadelmakers, rijwielherstellers
Blijkens artikel 2 der verordening moet
voor de in 't vorig artikel bedoelde ven-
gunning een schriftelijk verzoek worden
ingediend bij den Minister van Oorlog
met vermelding van dag van vertrek, reisr
route, vervoermiddel, de plaatsen die
men weusclit le bezoeken in 't buiten
land, en het «Joel daarvan
Behalve door den Minister van Oorlog
kunnen er vergunningen ook worden ver
leend door de commandanten van het
verspcrrings-detachemenl le Vlissingen?
.■an Vlissingen; in Zuid-Beveland te Krab-
bendijkc: van de scheepsmacht op de
Schelde, van Veere; van Zierikzee. van
Brouwershaven; in O Z. Vlaanderen te
Axel en in W Z Vlaanderen le Oostburg
en door den buxrgemeesler van Brui,-
nisse.
Morgariue-vervoer in Zeeland.
Hel vervoer van margarine voor stati
ons der Zecuwsche lijn, vooral Bergen op
Zoom en Vlake is thans enorm Zaterdag
avond waren enkele goederentreinen van
wege hel lossen van margarine zelfs drie
ure n in vertraging Naar wij vernemen
wordt al die margarine naar België ver
voerd- Ook te Vlissingen komt veel mar
garine aan, die via Zeeuwsch Vlaanderen
naar België wordt gezonden
Klompen
Efiiigen Lijd geleden werden groote
hoeveelheden klompen per schip van Bel
gië over V 1 i s s i n g e n naar Holland
en Duilschland vervoerd. Naar wij ver
nemen is llians de uilvoer van "klompen
uit België verboden.
R ij k sco m missie van toezicht op
de distributie van levens
middelen
De Zaterdag uitgegeven Staatscourant
bevat een Ken besluit waarbij wordt in
gesteld een Rijkscommissie van toezicht
op liet centraal administratiekantoor voor
de distributie van levensmiddelen, waarin
tol leden zijn benoemd de hoeren R P
Bonlnuis. secr der voedingscominissie le
's-Gravc-nhage; dr A. G Brcen, rijks-
zuivelconsulent; J Das Jzn„ voorzitter)
van den Bond van Coöp Inkoopversenji,-
gingen te Utrecht, A J Doornbos, le
I)' lft; rar J. C A. Evcrwij», chef der
afdeeling haudel van het dep van L. N.
II dr. J D. Filippo, directeur van
hel gemeentelijk laboratorium te 's-Gra-
venhuge; S Haringsma, directeur Coöp.
Groolhandelsvcrceniging le Rotterdam, P.
an Hoek, dir -gen. v. d landb C van
Lennep, seer van den Ned. Tuinbouwf-
aad le 's-Gravenhage; mr J. Th. Lint
horst Homan, voorz der voedings-com-
missio le 's-Gravenhage; O. Reitsnia secr,
van den alg. Ned. Zuivelbond te 's-Gra
venhage.
Rijk:icommissies van toezicht
De min van L., N. en II. heeft ingef-
steldeen Rijkscommissie van toezicht
als bedoeld in art. 6 der statuten van de
Botervereeniging, de Kaasvereeniging, de
Aardappelenvereeniging, de Poulvruchten-
vereeniging, de Gróenten-c.enirale, de Var
ken svleesch vereeniging, de Vereeniging
van Aardappelmeclfabrikanten, de Ver
eeniging van fabrieken van melkproduct
ie I :,I WH!
De St ct. bevat de namen van de leden
dezer commissies.
Ingetrokken beschik
kingen.
De Min van L. N. en H. heeft met
ingang van 24 dezer ingetrokken zijgjfe
beschikkingen tot instelling van Rijkscen'-
traalbureauxlot regeling van den afi-
zet van varkens-, en varkensvleesch,
voor den uitvoer van boter, voor den
uilvoor van kaas.
P e u 1 v r u c h l c n v o o r z i e-
ning.
Hel ligt in de bedoeling der Regeering
dal een regeling voor pculvruchlenvoor-
zioning zal worden getroffen, in verbaujd
waarmede lvel koopen lot de thans gel
dende hooge prijzen wordt ontraden.
(St Ct.)
Maïs
Dc minister van L N. en II. maakt bef-
kend, dat. van heden af tot 23 dezer
de prijs van maïs, uitsluitend bestemd/