IHIDDELBURGSCHG COURANT.
N° 17
188' Jaargaag
Donderdag
21 Januari
BINNENLAND.
FEUILLETON.
DE ONGEKROONDE KONING
1918
Deze courant verschyut dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in
Nederland franco p. p. f 1.25,
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Advertentien a 20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle audere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50
elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats
die zij innemea.
VS/fT' Advertenties vóór één oor 1
UIT DE PERS.
Staatkundige brief van
mr. Svan Houten.
In zijn tweeden staatkundigen brief
van de tweede reeks schrijft mr. van
Houten over het militairisme. Mililairis-
ïne. zoo zegt hij, is iets anders dan
■weerbaarheid en heeft niets te maliën
met omvang of wijze van recruteering
der weermacht.
„Zonder militaire macht, in welke
gedaante ook, is er natuurlijk geen
militarisme mogelijk, maar het we
zen van het militarisme ligt in
het gebruik 'der strijdkrachten en
in de mate van invloed van mili
taire overwegingen op binnen- en
buitenlandsch beleid."
De weerbaarheid, hetzij te land of
ter zee, wordt tot militarisme als zij
niet meer in dienst staat van het recht,
maar van nationaal egoïsme e n van
het streven naar verzwakking van an
dere Staten.
Beschouwen wij nu, als bij vogel
vlucht, uit dit oogpunt de geschiede
nis van onze groote naburen, dan ko
men wij, zegt hij, onmiddellijk tot de
onbetwistbare conclusie, dat Engeland
zich ten onrechte boven militarisme
verheven acht.
„Integendeel heeft Engelands
zeemacht, en meer bijzonder ook
zijn oorlogszeerecht, behalve eigen
verweer, eeuwen lang tot bijzon
dere laak gehad de macht van andere
zeemogendheden te breken en van
zulke gelegenheden tevens gebruik
te maken om hun handel en
Scheepvaart nadeel toe te brengen:
Daarentegen is Duitschiand tol op
onze dagen steeds het slachtof
fer geweest van het Fransche mili
tarisme op het vasteland, in dien
zin, dat Frankrijk# streven er
steeds en tot 1870 met goed ge
volg op gericht was, Duitschiand
te verhinderen door eenheid zijne
volle krachtsontwikkeling te be
reiken. Frankrijk werd bij dit stre
ven regelmatig van Russische zijde
ondersteund."
Het is Bismarck's levenswerk ge
weest Duifschland van dezen druk te
bevrijden en de schrijver zag met ge
noegen den derden nabuur, van wien
wij nimmer leed hadden ondervondjen,
zich tot zijn volle kracht ont
wikkelen naast Engeland en Frankrijk,
van wie onze vroegere Republiek, meer
nog zelfs dan Duitschiand, in hun mi
litaristische perioden geregeld het slacht
offer was geweest.
In Bismarck's werk school echter een
groot gevaar door de eigenaardig ver
houding' tusschen militair en burgerlijk
gezag, die geheel los van elkaar staan,
terwijl in het eerste de keizer onbe
perkte macht heeft en niet als andere
staatshoofden te doen heeft met mi
nisterraden, die burgelijke en militaire
gezichtspunten te zamen overwegen,
maar met den invloed en de raadge
vingen van twee geheel onderscheidend
groepen van adviseurs, de burgerlijke
en de militairen, die vooral op het
grensgebied der aangelegenheden met
hel, buitenland en in quaesties van oor
log of vrede allicht van verschillende
gezichtspunten uitgaan.
„Het is voor ieder, die gewoon
is de werking der organen van
staatsbestuur, psychologisch na te
gaan duidelijk, dat slechts een
Rijkskanselier met de kracht en
het zelfgevoel van een Bismarck
de burgerlijke en zuivere diplomï-
tïeke overwegingen de overhand Icon
doen behouden die daaraan toe
komt, en de naar het bondsrecht
daarnaast staande oorlogsmacht in
de dienende positie Icon houden,
waarin zij in welgeordende staten
moet blijven.
„Daarbij kwam, dat dc langduri
ge oefening der burgerij in den
wapenhandel onder den Keizer als
opperbevelhebber den geest van het
Duitsche volk aanmerkelijk wijzigde.
Totdat de nieuwe organisatie had
doorgewerkt, waren de burgers der
verschillende Duitsche Staten, in
het militaire eveuzeer als in het
civiele, onderhoorigen van hun
eigen staat en zijn bestuur. Na
invoering dier oi-ganisatie bleven zij
nog slechts in het burgerlijke le
ven tot dezen beïiooren; als mi
litairen werden zij met hun vor
sten, voorzoover deze een plaats
in liet leger innamen, onderge
schikten van den Keizer-opperbc-
velhebber en werden zij gewoon
aan diens commando te gehoor
zamen.
„Deze Duitsche oorlogs-organisa-
tie, «iet-ondergeschikt aan burger
lijke gezagsorganen en van machti
gen invloed op den volksgeest, be-
licliaaml een aan de Duitscbers
eigen militarisme, waaraan Enge
land met zijn parlementaire regee
ring en Frankrijk met zijn republi
kein schen regeeringsvorm niet of
slechts in zeer buitengewone om
standigheden blootstaan en dat in
derdaad hoogst bedenkelijk is. De
quaesties' van oorlog en vrede b v
die ook in Duitschiand theoretisch
nog bij den Bondsraad behooren,
komen daardoor feitelijk te liggen
bij het legerbestuur, dat door zijn
zelfstandig genomen besluiten den
Bondsraad voor een fait accompli
kan stellen en, zoodra het oorlogs
commando gegeven is, door de ge
woonte der gehoorzaamheid de mas
sa's beheerscht."
Bij het licht dezer beschouwingen
gaat mr. v. H. voort 1wordt de
loop van zaken bij de oorlogssituatie
naar aanleiding van Servië gemakke
lijk verklaarbaar.
Reeds enkele jaren was te zien, dat
militaire raadsgevers de overhand had
den in de wijze van behandeling van
Engeland.
Bismarck's systeem bestond daarin,
dat hij elke kwestie afzonderlijk op
loste en liefst met een bondgenoot
legen een geïsolecrden tegenstander Mr. dit wel geschied, dan zouden zij be-
van Houten acht het waarschijnlijk dal langrijke mededeelingen hebben kunnen
hiertoe ook de huidige kanselier en dc doen omtrent het gebeurde, mededeel-
minister van builenlandsclie zaken hel lingen die een heel ander licht op de
trachtten te sturen. I zaak werpen dan liet officieel rapport
Het overwicht van het militair gezag! Het blad dringt aan op een alzijdig,
was echter oorzaal;, dat de eisch van openbaar onderzoek
vrijen doortocht door België werd ge-
steld, waarbij de Engelsche oorlogspar
tij een handig gebruik maakte van de
gelegenheid om met Duitschiand af te
te rekenen
Landen met parlementaire organisatie
staan, naar mr. van Houten hierbo
ven reeds opmerkte, steeds bij uitzon
dering bloot aan het overwicht van mi
litaire belanghebbenden Nu het eens
in oorlog is geraakt, schijnt dit met
Engeland toch reeds te vreezen te zijn
bij de wijze van toepassing van zijn
oorlogszeerechl, allereerst bij de be
paling der facultatieve contrabande en
bij de behandeling der neutralen.
Ten slotte komt mr. van Houten lol
de conclusie dat het militairisme zich
niet met de wapenen laat uitroeien:
elke oorlog versterkt het. Het is slechts
te bestrijden door versterking der vol
kenrechtelijke veiligheid.
Roman van
PAUL OSKAR HACKER.
naar het Duitsch.
Nadruk verboden
«8),
„Als Evelyne mij ook niet uit deze
benauwdheid redt, dan heb ik maar
een die mij helpen lean, die daar!" Hij
pakte zijn dienstrevolver die aan den
wand hing.
Erwin knikte zwijgend. Lang bleef
hij zwijgen. Eindelijk zei hij op koelen
toon: „Als er werkelijk geen keus voor
je overblijft dan Evetyne of de revolver
dan zou ik in jou plaats de revolver
kiezen."
„Zoo?"
„Ja, Börries. Want die spreekt een
korte, duidelijke taal. Evelyne daaren
tegen zou van de gelegenheid gebruik
kunnen maken je zoo vreeselijk in dis
credit te brengen, dat je later toch
nog naar je revolver grijpen moest.
Hat zou du9 maar onuoodig uitstel zijn."
NEDERLAND EN DE OORLOG.
Sigaren en tabak voor onze
m i 1 i ta i re n.
De Commissie voor de inzameling van
gelden lol verstrekking van sigaren en
tabak aan onze militairen te velde en in
versterkte plaatsen, ónder voorzitterschap
van den luitenant-generaal b d W. G
F. Snijders, besloot in Nov j.l wegen:
gebleken verminderde belangstelling van
het publiek, hare taak te beëindigen, na
dat de loopende zaken zouden zijn af
gewikkeld.
Maar inmiddels heeft zij nog weer zoo
veel toezendingen van geld en rooknuite-
riaal ontvangen, dat zij nog steeds werk
zaam bleef En thans heeft een toezeg-
girg van een speciaal opgericht shilling-
fonds in Pretoria haar leven nog langer
verlengd. Ook anderen kunnen nu hun
gave aan de commissie zenden. Penning
meester is de heer Z. Hoek, Waldeck
Pyrn.'ontkade 133, den Haag
De ontruiming van huizen
te Naarden.
In tegenspraak met de verklaring daar
omtrent door den minisLer afgelegd,
houdt de heer van Diesen, lid van de
Prov. Staten van Noord-Holland, in een
adres aan de leden der Tweede Kamer
vol, dal te Naarden personen gedwongen
zijn hun huizen le ontruimen, althans dat
de houding van de militaire overheid de
oorzaak whs dat de bewoners in allerijl
hun huizen hebben ontruimd, waardoor
dezen belangrijke schade is berokkend.
Het drama te Zeist.
Een der geïnterneerde Belgische sol
daten, die bij hel gebeurde op 3 Dei-
cember te Zeist door twee kogels werd
gewond, schrijft aan „Het Volk", dat
de gewonden niet door of namens den
minister van Oorlog zijn gehoord. Ware
Voor het verwoeste land
Naar aan de N. R C. wordt mege-
deeld, heeft een financieelc commissie
uit een der voorname fabriekscontra
van België de hand gelegd op 60 70
millioen Hollandsche steenen van de
Waal, om terstond na den oorlog met
kracht he' herbouwen van verwoeste fa
brieken en huizen ter hand le kunnen
nemen.
Verzending naar Z V1 aan er e
In verschillende bladen vonden we
bet volgende bericht, waarvan ons geen
meedeeling werd gedaan -■
De Provinciale Stoombootdienst op de
We ster-Schelde le Vlissingen deelt mee.
dat volgens beschikking van den terri-
torialen commandant van Zeeland, naar
de grensgemeenten Biervliet, Oostburg,
Sluis, Aardenburg, Relranchemenl en
Cadzand do volgende artikelen niet an
ders vervoerd worden, dan wanneer van
zendingen de dubbele waarde woixjt
gestort bij den ontvanger der invoer^
rechten en accijnzen le Breskens Elke
storting moet op zegel geschieden, en
komt de pas, na aflevering van de
goederen, niet of niet behoorlijk door
een ambtenaar of onderofficier geteekend
terug, dan is de storting in Jiaar geheel
verbeurd.
De artikelen zijn: aardappelen boek
weit, boter blrood, borstel of bierdraf,
gerst of gerstemeel, gort, graanafval,
grondnotenkoek of meel, haver, hooi,
kaas, kool of koolzaad, kracht voeder koe
ken, lijnkoek of lijnmeel, lijnzaad, ttiais
en maïsmeel, oliezaden, peulvruchtenen
meel daarvan, pulp, runderen, raap
koek en raapkoekmeel, rogge en rogge
meel, rijst, meel van rijst, rijslafval.
Spek, spoeling, stroop, stroo, suiker en
suikerbieten, tarwe en tarwemeel, var
kens, vet, vleeschraeel en zout.
DE VLUCHTELINGEN.
Heden werden 1147 bons voor warm
eten algegeven.
De commissaris van politie alhier
deelt mede dat ingevolge ministerieele
beschikking Belgische mannelijke vluch
telingen die deze gemeente wenschen
te verlaten om zich naar Engeland te
begeven voorzien zullen moeten zijn
van een legitimatiebewijs dat op werk
dagen wordt afgegeven tusschen 11 en
12 uur op het bureau van politie aan
de Lange Giststraat.
Vluchtelingen te Vlisssingen.
Nu liet aantal Belgische vluchtelin
gen te Vlissingen eer toe- dan af
neem!, is door den Regeerings Com
missaris voor de vluchtelingen in
Noord-Brabant en Zeeland, na overleg
„Geen sprake van. Als ik haar smeek."
„Zij zal je lang laten smceken. Heel
lang. Ze zal je zelfs laten bedelen.
Bedelen, kerel. En ze zal van je
eischendat je duidelijk en ondubbelzin
nig je zuster veraadt, dat je je vader
veraaadt en je heele familie. En ten
slotte verschaft zij zich zelf dan hoogst
waarschijnlijk het genoegen je toch te
laten glippen, omdat ze jou noch een
van jullie noodig heeft. Willen wij
wedden
„Je kent haar volstrekt niet."
„Ik ken haar alleen uit haar daden.
En daar naar Ife oordeelen... Börrie9
kom toch tot inkeer. Werp je zelf
niet weg! Ze hebben je zuster haar
levensgeluk ontroofd laat je zelf nu
niet ook je eer ontnemen."
De luitenant stampte zoo hevig met
den voet, dat de heele kamer trilde.
Maar plotseling greep hij met beide han-l
den naar zijn keel, alsof hij geworgd
werd, en kermende viel hij in den stoel
voor zijn schrijftafel.
Weder een langdurig stilzwijgen.
Erwin leunde met het voorhoofd te
gen het raam en keek in de op Zon
dag zoo stille straat. Het sneeuwde
zachtjes en het begon schemerach'J
tig te worden.
„Ik kan nie't, ik kan nietl" stiet
Börries uit. En onsamenhangend kwam
toen van zijn lippen: „Hier het .regi
ment vaarwel zeggen ergens in een
klein grensplaatsje bij de infanterie
soldaatje spelen in tijd van vrede
en te weten dat men spottend zegt
„die heeft het niet laeng bij de ca
valerie kunnen uithouden. Het is ver
schrikkelijk! Er zijn in die verwensch-
te provinciestadjes duizend vernederin
gen niet één, maar duizend!"
„Die angst van jou voor een pro
vinciestadjeIk voor mij ga heel kalm
van hier tnaar Sönderhof, in het stil
le hosch en teer daar behagelijk op de
heerlijke herinneringen aan Rome, aan
„Sleipner", de Iuxelreinen en aan Ber
lijn. Maar dat is een kwestie van
smaak. Ik begrijp nog veel' beter als
je zegt: de stille dienst in vredestijd
bij de infanterie geeft mij te weinig aF
wisseling."
„Afwisseling! te drommel! iedereen
heeft toch eerzucht! Te paard had ik
wat kunnen bereiken. Ik was al bezig
mij te trainen voor de wedrennen Maar
1 wat heb je nu aan dat vervelende sol
daatje spelen? Een twee een
twee langzamer pas in den winter!
Vooruit marsch, marsch! liggen gaan in
den zomer."
„Moet je dan bij de infanterie, Bör
ries?"
„Papa heeft het mij gezegdEén
met de plaatselijke autoriteiten, een co
mité ingesteld, ten einde leiding te ge
ven bij de verzorging der vluchtelin
gen le Vlissingen. Dit comité is samen
gesteld uil de navolgende heeren. J.
R. Snoeck Henkemans, gedelegeerde van
den Regeerings-Commissaris, voorzitter;
'J G. van Niftrik, Lid van Ged. Staten
en van het provinciaal Vluchtelingen
comité, plaatsvervangend voorzitter, H.
J Tichelman, wethouder, dr ff H.
van Eijk, speciaal arts voor de vluch
telingen en Mr. F S. Witteveen, ge
meentesecretaris, Secretaris Dit Comité
noodigde verschillende Nederlandjsche en
Belgische dames en heeren uil met het
Comité samen te werken voor het Sta-
tionswerk, de verstrekking van voeding
en kleeding, het huisbezoek en dc aan
raking met behoeftig-geworden gezin
nen uit den meer beschaafden stand.
Met al deze medewerkenden werd Dins
dagavond (en stadhuize aldaar een zeer
geanimeerde vergadering gehouden, waar
in allo bijzonderheden omtrent de or
ganisatie en de verzorging werden ge
regeld en vastgesteld.
Het bovenstaande is ontleend aan
het „Vaderland" Onzerzijds zij er bij
opgemerkt, dat de bovenbedoelde com
missie reeds in December 1914 werd
samengesteld.
Voor de Belgische school te Vlissin
gen hebben zich heden nog 100 leer
lingen doen inschrijven Totaal dus 223
Diamantindustrie
In Bergen op Zoom zijn naar de
Avondster meldl, door enkele Belgen
in de bestaande slijperij enkele molens
gang gezet.
Van het stichten eencr stijperij te
Schevenïngen hoort men niets meer
Nu komt het bericht, dat te Turn
hout cenige diamantslijperijen eenige da
gen per week zullen geen werken
Do geïnterneerde studenten
Maandag is te Amersfoort het eerste
'college geopend van het universiteit je,
voor Belgische geïnterneerde studenten:
gesticht, dank zij vooral de bemoeiing
van prof. Schrijnen uit Utrecht
Prof. Collard, die het eerste college
gal', mocht wèl zeggen dat toen hij ver
leden jaar zijn colleges in Leuven open
de, hij het nooit geloofd zou hebben, als
Iemand hem had voorspeld dat een jaar
later die opening onder zulke benarde
ómsLandigheden zou plaats hebben op
een vreemden, gastvrijen bodem
Er zijn nu 80 studenten en 30 profes
soren, van wie 15 Utrechtsche.
Ingewisseld Belgisch geld
Wij melden reeds dal in de provin
cie Zeeland alleen voor ruim 7 milli
oen frank door de Nederlandsche Bank
werd ingewisseld.
Hel totale bedrag van het in Neder
land uitgewisselde en ook wel groo-
tendeels verteerde Belgisch geld is, vol
gens de Telreeds tot boven de 1 8
millioen frank gestegen.
Belasting voor ge vluchten
BRUSSEL, 20 Jan. Eenige stedelijke
besturen in België opperden het plan
paard. Meer kan ik niet betalen Als
hel heel mooi is dus: bataljons-adju
dant in het een of ander gat."
„Voor d e eerzucht en voor de zenu
wen is er toch nog een ruim veld,
ook zonder garde-cavalerietoelage. Word
vlieger, kerel!"
„Vlieger'' Hoe kom je daar aan?"
„Mij dunkt het is meer bevredigend
en eervoller in de luchtzee daar boven
als man het succes le dwingen dan
hier beneden als mannetje naar een
goudvischje te hengelen."
Börries was heel ernstig geworden.
„Vliegen. Dat is wel een goed plan,
Erwin. Ja, daar zou ik wel lust in heb
ben. Ik heb al dikwijls gedachtMaar
er zouden toch veel hinderpalen over
wonnen moeien wordenEn al die
schulden die ik hier gemaakt heb, die
ruim je niet zoo in eens uit den weg
ook."
„Hm),, Erwin herademde. „Hoor
eens, ouwe, je weet wel een kapita
list ben. ik niet Maar ik ben altijd
goed toegekomen, ik heb zelfs een klein
beetje geld op de bank. Laat eenshoo-
ren, Börries, misschien is 't voldoende."
„Neen, neen, neen, neen! In 's he
melsnaam! Van jou niet!"
„Ben ik minder in je oogen dan Eve
lyne?
Weder stampte Börries met den voet.
„Zoo meende ik het niet Maar ik zou
het ellendig vinden.... Neen; ik weet,
je hebt gespaard om een eigen huishou
den in te richtenO, het zou gemeen
van mij zijn
Erwin glimlachte berustend. „Een
huishouden Ja zeker, ik had gedacht,
dat ik al voor de poort stond met
de groene eikenkrans en het roode
plakaatHartelijk welkomMaar dat
duurt nog wel een poosje. Je kunt
het gerust aannemen."
Börries keek hem schuw aan. „Al
leen voor het allernoodzakelijkste
Lang bleven zij zwijgen en peinzend
voor zich uit staren. Eindelijk
klopte Erwin den ander op den schou
der en zei: „Ze wachten thuis op
sons, Börries. Op je 'besluit. Ben je
nu zoover?"
De jonge man wierp zijn litewka
af om zich gereed te maken uit te
gaan.
„Ik ga niet op reis, Erwin", rel
hij met een diepe ademhaling.
Toen baron van Erxieben, vrijwel ge
nezen de kleine woning betrok in een
villaatje in de Wilmersdorfer wijk,
kwam Ingrid uit Rotholz terug.
(W ordt vervolgd).