MllHIELBERGSHHE COIRJIT.
ma
Dinsdag
2 December.
Kameroverzicht.
üit Stad en Provincie.
Knnst en Wetenschappen.
Rechtzaken.
285.
156 Jaargang.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
s per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland trancopp. r2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
AdvertentiSn bij abonnement op voordeelige voorwaarden.
Prospectussen daarvan zijn aan het bureau te bekomen.
AdvertentiSn voor het eerstvolgende nummer moeten des middags vóór ié n uu
aan het bureau bezorgd zijn.
Advertentiön 26 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Gab oorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels 1' 1.50elko regel meer
26 cont. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar, de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig nit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE LA 91AB Az., W.Z. Voorbars;wal 266, A mnterdam.
t?v 'iece courant behoort een bijvoegsel.
RECHTS- OF GELDKWESTIE?
Toen de heer Lohman gister in de
Tweede Kamer aan het eind van zijn lan
ge rede over de verkiezingen ook nog
enkele woorden aan het ministerie en
daarbij tevens aan den schoolstrijd wijd
de, zei hij o.a.
„Laat het Kabinet thans dien strijd
beëindigen Maar dan moet niet van de
rechts- een 'geldkwestie worden gemaakt,
en er moet niet komen een commissie om
te onderzoeken oï met uitkeeringen de
lastige tegenpartij kan worden gepaaid of
tevredengesteld
"Wat de heer Lobman hier zei vindt
ineu, zij l ook in gewijzigden vorm terug
in de rechlsche pers, vooral in de katho
lieke en "anti-revolutionnaire, in verband
mei de ontstemming over de weigering
der regeering om de schoolkwestie op te
lossen door wijziging van art. 192, en
over haar plan om door een commissie té
trachten een bevredigenden fiiiancieeleir
grondslag te vinden voor de regeling
van ons volksonderwijs
■We moeten echter altijdvweer vragen:
Wanneer de rechtskwestie van den
schoolstrijd nog niet is uitgemaakt, waar
om hebt gij hel dan niet gedaau toen ge
onder het minislerie-Kuyper en onder het
ministerie-Heemskerk er de macht toe
had
Maar wij beweren dal de rechtskwes
tie wèl is uitgemaakt, nl. in 1889, en we
kunnen ons daarvoor beroepen op de be
weringen van rechts zelf.
Toen bij het onderzoek der iwet-Kuyper
in 1904 door „sommige leden" werd ge
vraagd of dal voorstel niet in strijd was
inel de „pacificatie" van 1889, wal werd
toen rechts daartegen aangevoerd?
Dat in 1889 de rechtskwestie werd be
slist. dat de financieele regeling die men
toen getroffen had niet bevredigend was
gebleken, en dai daarom deze nieuwe
voordrach t-Kuy per was opgebouwd ge
heel -berustend op de beginselen van de
wet-Mackay.
En in dien geest is verder gehandeld
met alle verdere subsidie-kwesties.
Als men van rechts nu vraagt: volko
men gelijkheid van openbare en bijzon
dere scholen, dan heeft men daarvoor?
boven alles op het oog een gelijke subsi
die óók uit de gemeentekassen, Dat is
eenvoudig niet te ontkennen En opnieuw
komt de vraag, waarom hebt gij rechts
dan- geen voorstel daartoe gedaan toen
gij de macht had?
En als dit een rechts- en geen geld
kwestie is, waarom hebt ge die rechtsbe
slissing dan toen niet uitgelokt?
Het was de heer Lobman zelf, die in
f1889 de „Pacificatie" schreef. Hij zegt nu,
dat hij zich toen illusies maakte, en zich
vergiste in de gevoelens der vrijzinnigen.
Maar wij mogen dan toch ook wel vra
gen of de vrijzinnigen zich niet vergist
hebben in de gevoelens van den heer
Lobman en zijn medestanders, die aldoor
hun eindpunt verder weg stellen, en dan
verontwaardigd zijn als de vrijzinnigen,
nog durven reppen over verzet.
Men wordt rechts erg boos als er be
weerd wordt dat (die onderwijskwestie tel
kens weer"wordt opgeblazen cn verlengd,
louter omdat men er zoo'n mooi propa
gandamiddel door heeft.
Maar die veronderstelling heeft dan
toch werkelijk wel eenigon grond, als
«men let op die „pacificalic"erkcnning van
1889, gevolgd door de subsidieerings-
voorslellen onder Kuyper en Heemskerk,
öu door al wal er nu gevraagd wordt.
Tweede Kamer.
Zitting van Maandag
Alles was tot den grooten strijd gereed,
men wist dat hedenmiddag de algemeene
beschouwingen over de staatsbegrooting
aonden beginnen en wie bedenkt dat dit
de eerste gelegenheid voor de officieele
leiders der partijen is om ten aanhoore
van gansch hel volle hun meening te zeg
gen over de gebeurtenissen van Juni, kan
begrijpen dal er belangstelling heerschte
aan beide zijden van de Kamer. Er was
dan ook een zekere ironie in 3e" stem
van den voorzitter niet te ontkennen,
I toen hij bij de aan-de-orde-stelling dezer
algemeene beschouwingen onnoozel weg
vroeg of een der leden het woord wensch-
te. Er scheen een oogenblik een zekere
aarzeling, zoodal de voorzitter zelfs ver
wonderd moest vragen of niemand het
woord wensclile. Dal bleek geenszins het
geval; alteen had men niet verwacht dat
reeds dezen eersten middag een der voor
naamsle. redevoeringen van rechts zou
worden uitgesproken, de lang verwachte
redevoering van den Jiecr deSavornin
L o h m a n.
Er is reden voor dc linkerzijde bovenal
om deze rede met groote belangstelling
tegemoet te zien. Geen toch die na de ne
derlaag in Juni op zoo lelie wijze zijn
driften heeft doen losbarsten, op zoo
krasse beschuldigende manier tegenover
de concentratie cn haai- voormannen is
opgetreden als dc redactie van „do Ne
derlander", welke men van den invloed
van den heer de Savornin Lobman niet
geheel vrij mag veronderstellen. Geen van
reehls van wien het heette dat zoo alle
wrok over de (nederlaag nog was gebleven
als bij dezen en geen van rechts ook
wien een zoo vurig temperament is ge
geven dat een losbarsten in felle en niets
ontziende woede moest doen verwachlen.
Een redevoering van den heer de Savor-
pin Lobman, slaande tegenover een soci
aal-democratische groep van zoo groote
beleekenis, welker beteekenis liijzeir daar
in heeft gebracht, hel was een schouw
spel dal na zijn optreden tegen de con
centratie met rechtmatige belangstelling
erd verwacht.
De redevoering van den heer dc Savor
nin Lobman is in cliL opzicht een teleur
stelling geweest De grieven die hij tegen
de concentratie had en die trouwens
vrijwel bekend mochten worden veron
dersteld, heeft hij geuit, doch ze zijn!
slechts een zwakke weerklank geweest
van al wat hij onvoorzichtiglijk en onver-
dragelijk in zijn blad deed neerschrijven.
Er is in geheel zijn rade van af den aan
vang dal hij zich verbaasd toonde oven
de felheid van den verkiezingsstrijd van
dit jaar tot aan het einde waarin hij het
heerlijk sociaal-democratisch ideaal ging
verheffen ter wille van een politiek suc
ces,* een gekunstelde naïviteit, die wer
kelijk aan het prestige, dat de afgevaar
digde van Goes jaren achtereen in de Ka
mer heeft bezeten, geen goed lean doen.
Zelden werd door een staatsman in vroe
ger jaren zoo streng verkondigd dal
slechts zakelijke motieven den doorslag
mogen geven, gestreden voor recht en
rechtvaardigheid; zelden ook zag men ge
weldiger logenstraffen van al dit gepre
dikte Een de Savornin Lobman die gaat
verheerlijken wal dr Kuyper gedaau
heeft; een de Savornin Lobman die nog
maals met .kracht en met klem gaat vol
houden dat er voor een zekere groep van
protestanten motieven zouden kunnen zijn
om zich met de katholieken tegen een an
dere groep protestanten te verbinden.
De rede van den heer de Savornin
Lohman was aanvankelijk gehouden op
hel thema dal de vrijzinnige gedachte
steunt op de revolutie van 1795 en daar
door uit den aard der zaak moei ontken
nen wat heilig in de gereformeerde leer
is. Hij spon dit thema uil ton opzichte
van de schoolkwestie en gaf een breed
voerig en zuiver geargumenteerd betoog
om aau te toonen wat men van rechts
wil in de schoolkwestie; er nog eens den
nadruk opleggend en dit zeker niet
ten onrechte dat van vrijzinnigen kant
veel in den rechlschen schoolstrijd ver
keerd is voorgesteld, veel ook te streng
is tegengegaan; daarbij echter vergeten
de, dat de elementen van rechts in wer
kelijkheid ook wel zeer zijn veranderd
in den loop der jaren. Folie critiek is
daarna gevolgd op de wijze waarop de
verkiezingsstrijd is gevoerd en natuur
lijk is aan verkeerde leuzen de link-
sche overwinning toegeschreven. De heer
de Savornin Lohman ging zelfs zoover
om tegenover de coalitie die toch werke
lijk niet een zoo hechten ondergrond
heeft om andere politieke verbintenissen
te bespotten te stellen de concentratie
die slechts een negatief element gemeen
zou hebben Vooral sterk stelde de heer
de Savornin Lohinan op den voorgrond
hoe de overwinning was behaald met
medewerking van sociaal-democraten, hoe
het eigenlijk geen overwinning was maar
een nederlaag jegens dc rechtsche begin
selen En merkwaardig was zijne verde
diging in dit opzitht van het zeil' steunen
der sociaal-democraten, hetwelk gemo
tiveerd heette daardoor dal deze partij
niet speculeerde op de godsdienstige ge
schillen der rechterzijde. Wij hebben van
den lieer de Savornin Lohman te dien
opzichte wel eens andere toonen gehoord
en die minder mild waven tegenover hel
sociaal-democratisch optreden.
Ten slotte mocht uil de redevoering
van den heer de Savornin Lobman blij
ken dal hel thans opgetreden Kabinet
door hem welkojn wordt geheetcn en
door hem wordt geacht hel juiste Kabi
net om in dezen toestand ,op te tre
den. Hij hoopte dat het zou regeeren
naar den eisch des rechts, omdat hel
niet meer mogelijk is de bijzondere scho
len klein te houden. Daarom ook kwam
hij reeds bij voorbaat op legen de in
stelling eener commissie die de zaak
op de lange baan zou moeten schuiven
en pathetisch herhaalde hij wal reeds
uit zijn rede doorstraalde dat men aan
de Mohammedanen hun godsdienst wil
waarborgen, maar deze onthoudt aan een
groep van Christenen uit bet eigen land!
Hel is wel een merkwaardig sloteffect
van een redenaar, die zich durft verzet
ten legen valsche leuzen welke door an
deren zouden zijn gebruikt 1
Na den heer dé Savornin Lohman was
de heer v a n W ij n b e r g. e n aan het
woord. Voor dezen spreker is er nu een
maal slechts één gevaar in Nederland, het
gevaar van de Loge Hij ziet liet overal,
hij voelt hel overal en hij grondt daarop
bijna alles wal hij te zeggen heelt. Wij
hebben dan ook nu pas vernomen waar
in hel geheim van de Sinksche overwin
ning van dezen zomer is te vinden; dat
geheim is te zoeken in hel bezoek ons
kort te voren gebracht door den groot
meester der Belgische Loge Wanneer
men weel dat d.- overige motieven vrij
wel op dezelfde hoogte van argumentatie
stonden, zal men begrijpen dat de Kamer
op deze wijze meerdere vroolijke oogen-
blikkcn doorleefde.
V. d M.
Avondzitling.
Hel meest merkwaardige van de avond-
zitlingziuing was wei de figuur van.mr.
Troelstra op deu voorzitterszetel. En het
merkwaardige ervan werd nog verhoogd
door hel feit dat hij tweemaal zijn partij
genoot Kleerekooper wat in-bond toen
deze te uitvoerig over de behandeling van
de Russische politieke gevangenen en over
de bloedbeschuldiging tegen de Joden
sprak.
Het was nl. de begrooting van builen-
landsohc zaken die in deze avondzitling
behandeld werd Er was ditmaal veel be
langstelling. De heer Knobel sprak over
de verbetering van de positie der diplo
matieke ambtenaren; de heeren Anker
man, van Doorn, van Leeuwen en Limburg
over de houding der regeering tegenover
de vredesbeweging; de heer van Nispen
(Nijmegen) over hel Oranjeboek, de te
rugleiding van minderjarigen uit België
en over de suikerconventie, en de heer
van Deventer over de ópiumconferentie.
En de heer van Leeuwen hield bovendien
een betoog van vervormen van een deel
van den diploinatieken dienst lot een
meer consulaire.
kanarievogels in hel Schuttershof op 17,
18 en 151 Januari, en ook een zilveren
door den heer J. A. v. d. Kamer, alhier
Uit Middelburg.
Met ingang van 1 Januari a.s. is be
noemd tot controleur bij de plaatselijke
belastingen te Leeuwarden de heer B.
Nijholt, thans in gelijke betrekking al
hier.
De heer P. Dumon Tak heeft zich bc-
•eid verklaard het cere-voorzitlerschap
der ver Uit het Volle—Voor het Volle a I-
hier te aanvaarden.
Door de verecniging van vóór de wet
van 1909 gepensionneerde militairen, be
neden den rang van officier, van leger,
marine en koloniën, afdeeling Middel
burg, is in een bestuursvergadering be
sloten tot uitkeering van 30 gulden aan
ieder der 10 rechthebbenden
Deze toelage werd mogelijk gemaald
door den steun uit velerlei richting,
waarvoor het bestuur zich. blijft aanbe
velen lot leniging van den nood, waarin
zich een groot aantal weduwen en wee
zen van oud-militairen bevinden.
Door den Commissaris der Koningin
alhier is een zilveren medaille ge
schonken voor de a.s. tentoonstelling van
Uit V11 s s i n g e a.
In de zaal. van tien heer Buning te
V1 i s s i n g e n werd Zaterdagavond een
uitvoering gegeven door hel Spoorweg-
mannenkoor Vlissingen S. S. uitsluitend
toegankelijk voor spoorwegpersoneel met
hunne gezinnen. De zaal was geheel met
spoorwegpersoneel gevuld.
Het programma beslaande [uit een veer
tiental zang en muzieknummers, werd op
zeer verdienstelijke wijze uitgevoerd. De
solo-viool en solo-zangnummers vielen
bijzonder in den smaak Een hartelijk ap
plaus klonk na ieder stuk.
De heer Goekoop Ingenieur der Staats
spoor bood een lauwerkrans aan, waar
voor dc lieer Visser, directeur vau hel
mannenkoor vriendelijk dank zégde.
Eenige komische voordrachten werden
"zeer ten gcuoege van de aanwezigen
uitgevoerd Een gezellig bal besloot den
avond.
Gisterenavond werd door hel muziek
korps „Vooruitgang is ons Streven" le
S o u burg aan haar nieuw benoemden
directeur den heer Audi*. Geijsen te Vlis
singen eene serenade gebracht.
Uit Walcheren.
Maandagmiddag hield dc raad van
Nieuw en St Jo os land een open
bare vergadering waarin alle leden Le-
genwoordig waren. Van Ged. Stalen was
bericht ingekomen, dat de Minister van
binnen zaken bereid is ie bevorderen
dal aau deze gemeente, boven de gewone
bijdrage, - cn bedrag vail f 6500 worde
verleend, in de te betalen som voor
den bouw van een nieuwe school- Hoe
wel. de raad het betreurde dal ZEx.
niet mee kon gaan met het advies van
Ged. Staten welke f 7500 wilde geven
werd toch besloten liet buitengewone
subsidiebedrag te aanvaarden.
Tegen de in de vorige vergadering
door den raad vastgestelde verordening,
inzake de pcnsionncering der gemeente
ambtenaren hadden Ged. Staten bezwa
ren geopperd. De uitzondering daarin ge
maakt voor enkele ambtenaren, werd als
nu vervangen door de bepaling dat elke
ambtenaar wiens jaarwedde voor één
betrekking minder is dan f 500 geen pen
sioensbijdrage moet betalen voor wedu
wen en weezenpensioen. Aan het ver
langen van Ged. Stalen om de ambtena
ren hoogstens 4 o/u in totaal le laten
betalen, meende de raad niet te kunnen
voldoen met hel oog op de financiën der
gemeente. Alleen de burgemeester was
er voor.
Uit Zuid-Beveland.
In de Zaterdag te Baarland gehou
den raadsvergadering werd lot lid van
hel Burgert Arnib. herbenoemd de heer
den Herder, tot leider der commissie
tot wering van schoolverzuim de heeren
S dc Leeuw, P. Bruggeman
Weer aan dc orde komt de pensioen
regeling der gemeenteambtenaren, daar
op de vergadering van 3 October alle drie
de voorstellen werden verworpen.
De lieer Van Damme stelt voor te
verhalen op de tegenwoordige ambte
naren 2 o/u voor eigen pensioen en 4 o/0
voor weduwen- en weezenpensioen. Het
voorstel wordt (met 4 legen 3 stemmen
verworpen Tegen stemden Mol, vim Win-
gen, Remijn en burg. Bruggeman,
De heer Schout maakt het voorstel om
2 o/o voor eigen pensioen 2 voor wed
en wcez. pens. en 1 «/u op de vrouwelijke
ambtenaren te verhalen Dit geldt alleen
de tegenwoordige ambtenaren, op de
toekomstige ambt. zal het maximum, dat
de wet toelaat verhaald wordeu. Dit
voorstel wordt aangenomen met 4 tegen
3 stemmen. Tegen slemden vanWingen,
dc Jonge en Mol.
De heer dc Jonge maakt eenige opmer
kingen op de voorwaarden der havenver-
pachling. Hij wil, dat beier zorg zal wor
den gedragen voor de Traven Daarna
sluiting
Uit Schouwen-Duiveland.
In den loop der vorige week werd te
Bruinisse een circulaire verspreid om
Zaterdag door het uitsteken der vlag den
dag van hel terugkeeren van den Oranje
vorst te herdenken Behalve van het
genieentehuis en burgemeeslerswoning
woei van slechts enkele particuliere wo
ningen onze driekleur Slechts de kinde
ren hielden optochten met vlaggen en
trommels en daarmee was alles afgeloo-
pen. Wel is in den loop van den zomer
getracht eeii feestcommissie bijeen le krij
gen maar door de ernstige kwaal, gebrek
aan geld, is klaar niets van gekomen. Dooi
den storm van twee jaar geleden, ver
keert de gemeentekas nog in zoo'n deso,-
laten toestand dal die voor feesten geen
geld uil kan koeren en daar liet met de
mosselhandel nog steeds slapjes gaat, kon
er van particuliere zijde ook niets van
komen
8 December is bier de eigenlijke dag
onzer verlossing. Den zevenden werden
door twee schippers van hier een Wol-
fert Jumelet en een Jakob Oklcersc met
een zekere Martinus Heere uit Zierikzee
per roeiboot de brieven van* overgave
naar de Engelsche vloot gebracht die on
der Colijnsplaat voor anker lag met dit
gevolg dal de Engelsclieu den 8slcn De
cember Zierikzee binnentrokken en ook
Schouwen-Duiveland van de Fransclic
ovcrlieersching verlost was.
O
Uit Zeeuwsch Vlaanderen O. D.
Maandagavond brak door onbekende
oorzaak brand uit in de schuur van den
landbouwer Pr. v. W. te Koewacht
De groote schuur brandde tol den grond
af; een partij ongedorschte haver en tar
we verbrandde medehet vee en de var
kens konden gered worden, slechts een
paar kippen vonden hun dood in de
vlammen Verzekering dekt de schade.
Uit blanke steden onder
blauwe tucht, door Louis
Couperus bij L. J Veen,
Amsterdam.
Blank en blauw is de omslag van dit
kostelijk boek. De tekstpagina's zijn in
een eenvoudig oranje-kader gevat en
lusschen de verschillende beschrijvingen
staan afbeeldingen van de behandelde
kunstwerken
Couperus is aan het woord. Men heeft
dus geen dorre, kunsthistorische beschou
wingen te wachten. Beminnelijk causeur,
hartstochtelijk minnaar van wat een
schoon verleden voor zijn kunslenaars-
erbeelding oproept, vlot zich verplaat
send toerist en flaneur, toont hij zich in
dergelijk werk wel op zijn best. In Italië
toch is hij, die eens bekende zich Ita
liaan te voelen, ofschoon verliefd en ge
hecht aan Holland's laai, in zijn clement.
En van Italië uitsluitend vertelt hij.
In „Het Vaderland" zijn deze meeste
vertellingen verschenen. Zeker, ze heb
ben alle betrekking op voorwerpen van
kunst, en de beschrijvingen daarvan, zoo
wel vim middeleeuwsclie schilderingen
als klassiek beeldhouwwerk, worden
door afbeeldingen verlevendigd, welke
uiteraard hun, die deze in liet dagblad
lazen, onthouden bleven, nochtans vindt
men in dit boek den geheelen, ingewik-
kelden mensch terug, die Couperus in
onze litteratuur gebleken is gretig en
bekoorlijk verteller van wal daar in
't Zuiden zijn blik boeide, zijn zinnen
betooverde (wie leeft zoo in de klassieke
mythologie als hij?), maar tevens, arge
loos en openhartig, den lezer onderhou
dend over details van zijn tocht, die
eerst van belang worden, omdat hij ze
beleefde en weer oververtelt
Het nieuwe Kantongerechtgebouw al-
h i e r aau de Balans mag een hecle ver
betering genoemd worden. Was de be
huizing tol nu toe in het gerechtsge
bouw aan het Hofplein maar primitief,
thans is hiervan geen sprake meer
Rechts van den ingang is de zittingszaal,
die er waarlijk keurig uitziet Het geheel
is 'wit geschilderd, terwijl de wanden be
dekt zijn met door vergulde lijsten afgezet
behangsel Gelukkig is hu ook gezorgd
voor voldoende zitplaatsen voor de ge
tuigen Tegenover de zittingszaal is een
flinke wachtkamer
Boven zijn de bureaux van den ambte
naar van liet O M. en den griffier Het
zijn allen ruime flinke kamers, die levens
overvloedig licht van buiten ontvangen.
Ook de conciergc-woning is ruim en
gemakkelijk ingericht.
Nog was lieden niet alles op orde doch
morgen zal men er toch wel mee klaar-
J komen Zooals we gisteren reeds meld-
den zal Donderdag de officieele over-
dracht plaats hebben.
j Door de gemeentepolitie te Vlis-
6 i n g e n is procesverbaal opgemaakt te-