MIBIKLBVBÜSëRB COÜRAÏT.
H°. 126.
136" Jaargang.
Vrijdag
30 Mei.
De rechtSGhe politiek op
Koloniaal terrein.
Dit Stad en Provincie.
1913.
D*i« oouraat variohijat 4 a g 1 y k met «itzo*4«n*g Zom» «a P«a»W»gei
Frlja per kwartaal, ioow«l voor Middelburg all Toor alle plaatiea ia Nederland fraaeo pp. f
Uioaderlyke ïanmeri koeten 5 eeat.
IdTertemtiöa by aboaaemeat op Toordeolige Toorwaardea.
Proopectaeeea daarraa sija aaa bet buraan te bekomea.
Adverteatiëa toor het eersttolgeadc ammmer moeten doe middag. 16r óés aar
aaa het bureau bezorgd zya.
y
Adrertsatiöa i 20 oeat per regeL By aboaaoueat teel lager. Goooorio-, dood* ea
alle aaderc familieberiohtea ea Daakbetnigiagea taa 1regels f 1.50 j elke regel mexr
20 oeat. Seehuaee 40 eeat per regel. Groote lettere aaar de plaats, die sy^iaaemea.
Tot de plaatsing voa adterteatiOa ea reclames, aiet afkomstig ait Zeelaad, betreöeadc-
Saadel, Nijverheid ea Geldwezen, is gerechtigd het AI#euB«r©tt AdweirStfJf.tï©*0lBl*T»ia0S
A. DE LA HAJS As., R.Z. VcorbiWiwal A&3, AauterdaBi.
Bfl
courant behoort een bjjvoegsel.
I.
Het vierjaarlijksche Nederlandsche tour-
nooi wordt ons met steeds schetterender
laöfares en klaroengeschal aangekondigd.
De ridders, in hun schitterendste harnassen
gedost doen bun rondgang over het veld en
laten hun kleuren vrij uitwapperen trouwe
schildknapen plaatsen blazoenen, oude, be
proefde, en ook gladnieuwe. Doch wat vele
toeschouwers daarbij wel met zeer gemengde
gevoelens moet vervullen is de omstandig
heid datdaartuBScken tropische kleuren
en klanken zoo uiterst spaarzaam zich men
gen. Ten onrechte evenwel.
Het groote belang, dat Nederland heeft
bij een voortdurend en rustig be.
zit van zijn uitgestrekte Koloniën, behoeft
nauwelijks meer te worden gereleveerd voor
heD, die weten hoevele Nederlanders, mannen
en vrouwen, in ambtelijke en particuliere
betrekkingen daar een emplooi vinden voor
hen, die weteD, dat handel en scheepvaart,
industrie en landbouw door een belangrijk
vervoer van personen en producten, van
allerlei import- en export-artikelen voor
een inlegreerend deel aan de koloniön hun
bloei te danken hebben; voor hen ook, die
weten koevele milioenen guldens aan Hol-
landsch kapitaal aldaar productief worden
gemaakt en Indische dividenden in Neder
landsche zakken doen vloeien.
Zonder uitsluitend dit groote belang van
den materialistischen en zelfzuchtigen kant
te willen bezien, immers tegenovrr al
deze groote voordeelen kunnen wij minstens
evenveel »Leistungen", even groote contra
prestaties stellen in ons credit bedoelden
wij slechts even den omvang van het b e-
lang zelve aan te stippen.
Wij beleven tegenwoordig woelige tijden
de internationale politieke hemel zoowel
in het Westen als in het Oosten blijft nog
altijd bezwangerd met onbegrensde moge
lijkheden, die waarschijnlijk niet immer met
de ons thans ten dienste staande middelen
kunnen worden afgewend. En voor velen
zal het geen geheim zijn, dat op onze
O.-Indische bezittingen hoe langer hoe meer
begeerige blikken worden geslagen.
Zal het wellicht buiten ons k u n n en
liggen, om die koloniën tegenover een of
meer buitenlandsche vijanden te behouden,
een andere zaak is het in die koloniën
zelve niet de factoren van een toekomsti-
gen afval van het moederland te scheppen.
Het is op dat punt dat wij in deze regelen
voornamelijk de aandacht willen vestigen.
Een vergelijking van den toestand in
onze koloniën van vóór en na het optreden
der rechtsche Regeering en vooral na het
propogoeren van rechtsche partijbeginselen
in onze koloniën, doet, hoe objectief men
zich te dien aanzien ook moge plaatsen, ons
de banden in elkaar slaan van angst over
wat daar in Indiö zal geschieden wanneer
nogmaals een vierjarig of langer tijdperk
als bet thans geëindigde daaraan zal aan
sluiten.
Het is nog niet zoovele jaren geleden, dat
men vrij algemeen bij een onverhoopten
aanval van buiten het oog durfde te richten
op de verknochtheid van den Inlander aan
Aan dit artikel, geschreven door iemand,
die bij eigen ervaring de Indiscne toestan
den kent, geven wij gaarne een plaats,
omdat bij de debatten over de verkiezingen
toch werkelijk ook de Indische belangen
aller aandacht verdienen. Red.
ons. Onze leiding, heette het toen, moest
er op gericht zijn, den inlander aan ona
te verbinden door een rechtvaardig en mild
bestuur. En was men, gezien de groote
gematigdheid van opvolgende Regeeringen
ten aanzien van ons Koloniaal Bestuur,
werkelijk op den goeden weg, hoe jammer
lijk zal thans, bij de afrekening de aanblik
van het beeld van ontevredenheid met ons
bestuur zijn, dat Java ons biedt.
Sedert een paar jaar woelt eu gist het in
die menschenmassa van 30 millioen zielen
en de reactie op allerlei christelijke propa
ganda, zij moge ontkend worden door de
rechtsche partijen, gaat steeds bedenkelijker
afmetingen aannemen. Men boort wanklan
ken, die men nog geen vijf jaren geleden
voor onmogelijk zou hebben gehouden.
Wanklanken, steeds scherper van toon,
die geen rechtsche Regeering meer in staat
zal zijn te onderdrukken, al denkt men zulks
te kunnen bereiken met het weigeren van
rechtspersoonlijkheid aan uit den drang der
omstandigheden geboren vereenigingen.
De inlander gaat zich, tengevolge van
den natuurlijken drang oni te behouden,
wat hem het liefste is zijn godsdienst
aaneensluiten ec maakt aanstalten om
het harnas van lijdelijkheid en onderdanig
heid, dat hem, in ons voordeel, steeds om
knelde, van zich te gaan afschudden. Heeft
hij dit eenmaal gedaan, zal dan bet kleine
Nederland nog in staat zijn die groote
massa daarginds met zoo kleine middelen
als thans, te beheerschen
Zullen wij, gedachtig aan het spreek
woord, dat het kwaad hazen vangen is met
onwillige honden, gedachtig ook aan het
typisch Oostersche lijdelijk verzet zullen
wij, zoo vragen wij ons af, dan nog in
staat zijn ook de vele groote buiten
landsche belangen in onzen Oost vol
doende te beschermen
Indien, het nog mogelijk is een drei
gende catastrophe at te wenden, dan zal
moeten worden teruggekeerd tot het aloude
beproefde regeevstelsel, d. i. een goede
vrijzinnige koloniale regee
ring, vrij van alle propaganda
voor part ij leuzen en besliste
regeerings-onthouding op Zen-
dingsgebied in Mohammedaan-
scbe streken.
De wijze, waarop onze Oost de laatste
jaren is bestuurd, wreekt zich in de feiten.
Feiten, die, men moge al van de rechter
zijde de oorzaken door casuistische spits
vondigheden ontkennen of verdraaien, op
zich zelve onwedersprekelijk zijn.
Wij doen slechts enkele grepen uit de
vele rechtsche mistastingen, die tot nood
lottige gevolgen voor het voortdurend rustig
koloniaal bezit zijn geworden.
Daar is allereerst de zending, het troe
telkind der rechterzijde. Wel verre van
ons tegen de zending te verklaren, zoo
is toch openlijke regeeringsstenn hoe langer
hoe meer op den voorgrond getreden. In
een zendingscirculaire werd den bestuurs
ambtenaren steun bevolenin stede van
deze instructie aan hare ambtenaren
geheim te behandelen, werd zij ge
publiceerd (ongetwijfeld om den recht»
schen broeders en zusteren te gelieven).
Het noodwendig gevolg van dit openlijk
partij kiezen was het zich op een hooger
standpunt, dat van eischen stellen
van de zending en de zendelingen. Toch
was een dergelijke circulaire onnoodig. Het
is toch van voldoende bekendheid, dat zelfs
de linksche partijen voor het nut der zen-
diDg niet blind zijn en ook getoond hebben
de zending evengoed te willen steunen met
geldelijke en materieele hulp uls de recht-
schen. Ook de ambtenaren van het Bestuur
voor het meerendeel de linksche partij-be
grippen toegedaan, werden hoogstens door
een dergelijk optreden gekwetst en tevens
wankelmoedig gemaakt tegenover excessen
van zendingszijde.
Wel kon intusfchen zendingssteun van
regeeringswege nog eenigermate op haar
plaats geacht worden in heidensche
streken. In de Mohammedaansche wereld
echter is en blijft zij antipathiek. De uit
komsten toonen bat, al moge men nog zoo
hoog opgeven van hot maken van vooruit
gang, deze beteekent op een bevolking van
30 millioen zielen op Java niets en nog
maals niets. En tegenover deze minimale
vorderingen, indien zij ec al zijn, staat het
onberekenbare nadoel der reactie van de
Mohammedaansche wereld, ongeacht nog de
ethische zijde van deze uiterst indelicate
pogingen om door nadrukkelijken of
stilzwijgenden regeeringssteun anders
denkenden, onmondig geregeerden, van hun
innerlijke eigen overtuigingen te willen
berooven, of in de uitoefening daarvan te
hinderen.
De zending ondev de heidenen moge haar
goede zijde onmiskenbaar hebben, inmen
ging van de zending in bestuurs-aangele-
genheden, als gevolg van regeerings-voor
liefde is in een kolonie fataal, zij ondermijnt
het gezag.. Wij de- ken hier o. a. aan de
terugroeping van door de regeering op
advies van hure ."mbtenaren verbannen
vorsten (van Soemba) door bemiddeling van
een zendeling. Zulks moet hoe men het
feit op het papier ook wenseht voor ie
dragen, noodwendig in het oog eener Oos
tersche bevolking onbekend met Wes-
tersch partijgedoe den Zending een
macht op bestuursgebied toekennen, die
deze nochtans vreemd behoorde te zijn.
Dus al grooter wordt haar invloedzoo
wenschte een zendingsconferentie op Java
wijziging van de (Mohammedaansche) ge
meente-instellingen. Zoo zou men willen
tornen aan het voorschrift van bet Reg.
regl. dat de Regenten tevens het hoofd van
den godsdienst zijn in hun ressortRoomscke
geestelijken loopen bureaux van dienstcbefs
af, om op benoemingen van ambtenaren te
inflaenceeren enz.
Is het wonder, dat door geprononceerde
Calvinistische neigingen can höchster Stelle»
ook de inlander gaat meeneD, dat drang
zal worden uitgeoefend om hem'te bekeeren
Dat de zending een macht is in den staat
Bij het offeren van zijn cpenningske»
aan Zendings-Comilc's bedenke men der
halve dat daarmede indirect wordt gepropa
geerd voor zuivere coalitiebelangen.
Wij denken voorts aan de onhandige
passarcirculaires, welke den Mohamme-
daanschen neringdoende, die uit den aard
voor het heiligen van onzen Zondag niets
voelt, met één pennestreek een deel van
zijn inkomsten ging bedreigen. Zij werd
later verzacht en de puriteinsche leer bleek
hier te botsen tegen zoovele practische be
zwaren, ook van poütieken aard, dat zij
niets uitwerkte. Doch de gemoederen van
het Javaanscbe volk werden wakker ge
schud Het ging langzaam maar zeker op
een aanval op hun. geloot at; het vergif
tigde. zaad was gezaaid, en zou zijn wer
king niet missen.
Wij denken ook aan het benoemen van
Christelijke residenten in Tapanoeli en
Menado, van waaruit ons Indische dagblad-
bladberichten overwaaien van een duidelijk
tastbare calvinistische bestuursui'oefening.
En behoeft de beschamende schoolstrijd
in de Minabassa nog te worden vermeld?
Een brand, oorspronkelijk aangesticht door
den toenmaligen bestuursadvisenr Colyn, als
voorbode van den later naar Indië overte
planten, tweedracht onder de zonen van ons
volk zaalenden, vermaledijden schoolstrijd.
Een drijven, dat in een rustig en onder
worpen gewest van Christen-inlanders meer
ontevredenheid zaaide dan van hieruit we)
kan worden bespeurd. In dit verband worde
ook genoemd de plotselinge overplaat
sing van den anti-onderwijs-conversieman
Vierssen. Iemand, die een kwarteeuw aan
de ontwikkeling van de Minahassa met
burt en ziel had gewerkt, doch van wien
men plotseling het particuliere leven ging
belichten, toen zijn meeningen op onderwijs
gebied tegen die der Kuyperianen ingingen.
De christelijke Regeering zond hem weg
als ambtenaar en de bevolking riep
hem terug als particulier
Och, dat vele rechtsche koloniale leiders
ook eens zelve de hand in eigen parti
culieren boezem staken
Bit Middelburg
Het zal aan de vele belanghebbenden bij
een gasleiding naar de gemeenten van het
Noordelijk deel van Walcheren, en ook aan de
niet minder talrijke belangstellenden in die
kwestie veel voldoening geven te vernemen
dat de onlangs door ons vermelde moeilijk
heden over het leggen der gasleiding langs de
bruggetjes in den Noordweg en den L. Viele
Singel tot bevrediging van beide partyen
Als resultaat van nog, eemge verdere cor
respondentie is door het polderbestuur een
voorstel gedaan aan de Vlissingsche gasfa
briek om aan don polder over te dragein het
in. orde brengen en onderhouden van den
straatweg, en het bedrag dat anders aan
straatwerken zou moeten worden betaald in de
polderkas te storten Het polderbestuur ver
klaarde zich bereid dit onderhoud over to ne
men tegen een betaling van £0.11 per strek-
kenden meter, welk bedrag indertijd door de
Vlissingsche Gasfabriek zelf was genoemd,
naar aanleiding van den in 't begin van het
jaar door den polder gestelden eisch van f 0.31.
De Gasfabriek verklaarde zich gaarne be
reid, dit voorstel te accepteeren, en tevens
om, wanneer het werkelijk mocht blijken, dat
de herbeslrating meer zou bedragen, die meer
dere kosten te betalen.
B en W- van Middelburg hebben tot
opzichter by de riolcering benoemd den heer
J. C- Lpjoijea.
Wc gelooven, dat ze geglimlacht hebben, de
igraven van Zeeland aan den gevel van ons
oud stadhuis, toeu hun anders zoo stuursche
gezichten wisselvallig beschenen werdco door
het dampende toortslicht van bet muziekgezel
schap „Excelsior", dat met vroolijke wijsjes
een serenade ging brengen aan den heer P J.
Fiegen, den samensteller van den prachtigon
liebtstoet, waarvan zoovelen genoten hebben
Het scheen ons ten minste zoo toe Ze dach
ten wellicht: misschien valt ons ook eens de
eer ten deel als allegorische personen in een
liebtstoet op te treden.
Reeds lang voor half negen hadden zich ve
len voor het stadhuis geschaard teneinde
den muziekoptocht te volgen of te zien ver
trekken. Ook thans bowees de politie te paard
weer zijh uitstekende diensten Zoodra kwam
ze aangetrappeld of een hoele rij klompklep-
perende kereltjes ontruimden do trappen van
het stadhuis en het publiek week achteruit.
Met tromgeroffel zette „Excelsior" zich in
beweging, een heelen stoet zingende, fluitende
en hossende personen voor en achter zich, tot
na eenig getsien-tsicn van de groote trom, de
muziek de bij ieder bekende wijsjes inzette.
Eerst ging de stoet de markt over, daarna
passeerde hij de Lange Delft, de St. Janstraat
en de Nieuwe Haven, om ten slotte voor het
huis van den heer P. J Fiegen stil te slaan
on een serenade te brengen. De deur ging
open, de heer Fiegen vertoonde zich even
on met e enige hes ren trad hij weer zijn huis
binnen In de feestkamer werd de feestwijn
aangeboden en na hartelijk onthaald te zjjn
hield een vad de heeren on wel de heer Die-
rikx, een toespraak, waarin hij den heer Fie
gen lof toezwaaide voor hetgeen deze gedaan
had om zooveel mogelijk den feestluister van
het festival te verhoogen.
Uit Vlissingen.
j De heer Directeur-Generaal der Maatschap
pij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen heeft
|o. Di. een eervolle vermelding wegens betoonde
activiteit toegekend aan den heer P. Munting
iqpzichter machinist te Vlissingen
Uit .Walcheren.
Woensdag hield ook de Nieuwer kerke polder
haar jaarvergadering. De rekening 1912/T3
beliep f 168.99 in ontvangst cu f 159.041/2 in
uitgaaf, alzoo een goed slot van f9 94>/» Do
begrootïng 1913/'l4 werd vastgesteld op een
bedrag van f 150215i/o Het dijkgeschot werd
bepaald op f3, zijnde f2.15 per II A. moer
dan het vorige jaar.
Uit Z u i d-B e v e 1 a nd.
Donderdag 29 Mm hield de dijkraad van het
calami teuze waterschap B o r s s e 1 e oen ver
gadering, waarin werd besloten tot een bui
tengewoon werk aan don Noordnol voor een
bedrag van f3497 Er weol vergunning ver
leend aan 't loodswezen tot plaatsing der
Uchtopstanden tegen, vergoeding vau t 15
's jaarlijks
In eene Donderdag te Borselle gehouden
openbare vergadering werd besloten om ook
in deze gemeente hel herstel van Neerland»
onafhankelijkheid feestelijk te herdenken. liet
bestuur der vereeniging „Vollesweerbaarheid"
bad de burgerij tot bedoelde vergadering op
geroepen en r uim dertig inwoners bleken ter
vergadering aanwezig Op 1 Aug a..s. zal,
zoo mogelijk, het feest worden gevierd Eene
feestcommissie is benoemd, terwijl den bur
gemeester het eerevoorzitterschap van het co
mité is aangeboden
De heer J C van Burg, voorzitter der ver
eeniging „Volksweerbaarheid" deelde den aan
wezigen mede, dat de zang vereeniging „Tot
oefening en uitspanning" en hot muziekge
zelschap „Oefening kweekt kunst" pp een
tot de vereenigingen gericht verzoek tot me
dewerking, hadden geantwoord bereid te ziju
het feest te helpen opluisteren.
Als merkwaardig dient vermeld het ant
woord dat, de Christelijke zangvereniging op
een dergelijk verzoek inzond Het aan do
vergaderden vporgclezen antwoord bevatte nl
deze zinsnede
„aan het verzoek om medewerking tot vie
ring van onze honderdjarige onafhankelijk
heid kan niet voldaan worden, omdat wij
volgens ons christelijk beginsel aan geen natio
naal volksfeest mogen deelnemen."
Donderdagavond traden te H e i n k e n s-
y, a n d Voor een. goed bezette zaal op de heeren
Moojen en Wellcman beiden candid&at voor
de Tweede Kamer, de eerstgenoemde met hot
onderwerp „vijt en een half jaaj Christelijke
regeering", de tweede spreker met oen redo
(over de lanefwet.
Beide sprekers oogstten een daverend ap
plaus, alhoewel door den voorzitter der ver
eeniging, den heer Boluyt uit Goes, beleefd
verzotcht was dat noch goedkeuring, noch,
afkeuring der rede door applaus zouden wor
den te kennen gegeven.
Van de gelegenheid tot debat werd gebruik
gemaakt door ds. Bramer, voorzitter der anti-
revolutionnaire kiesvereeniging te Heinkens-
zand predikant bij de Gereform gemeente al
daar. Ds. Bramer begon mei een woord van
lof te brengen aan den tweeden spreker
over de kalme en flinke manier waarop deze
zijn onderwerp had behandeld Van den eerste
spreker, zoo zeide ds. Bramer, kan dit niet
worden gezegd, daar hij heeft getracht de
aanwezigen in de luren te leggen Debater
trachtte dit te bewijzen, wat hem evenwel
niet 'gelukte, schrijft pnzo berichtgever, die
er aan toevoegtds. Bramer is niet de man
om debat te voeren daar Jbij zich te zeer in
vlam en vuur zette. Het was hem aan te
zien dat hjj kwaad, ja meer dan kwaad was.
Ofschoon de Nieuwe Zeeuwsche Courant
hare mannetjes had trachten thuis te houden
waren vele coalitiegenootca opgekomen ,die
nu weer eens kunnen overdenken de gedachten-
wisseling van spreker, en debater.
Gisterenavond trad te Kapelle de heer
Paulusse op voor de vrijzinnige kiesvereeni
ging met een lezing over het zwarte gevaar
Spreker zette op duidelijke wijze uiteen, hoe
Rome over de Protestanten denkt, wat de
Roomscke kerk in wezen is, wat de bedoelin
gen van Rome zijn en wat het reeds in Ne
derland heeft bereikt, terwijl hij telkens wees
op het ongerijmde van hel samengaan van
Roomschen, Anti-Revolutionairen en Christ.-
Historischen. Vooral ook legde hij den nadruk
op hel gevaar dat dreigt van de zijde der
kloosters ©n der Roomsche winkelzaken.
Van do gelegenheid tot debat werd gebruik
gemaakt door den heer de Vriend.
Do vergadering was vrij goed bezocht.
De St. Ct. van heden bevat het Kon. bo
shut van den 20ea Mei 1913 (Staatsblad no.
190) tot schorsing van het besluit van den
Raad der gemeente Schore van 26 April
1913, strekkende tol benoeming van een ge
meente-opzichter.
Het besluit overweegt, dat heit wenschclijk
is om hangende het onderzoek naar de wettig-
