M118LIIIIGSCIR COBRAIT.
i.;«' Jaargang.
Donderdag
15 Mei,
Binnenland.
FEUILLETON,
Onder Yreemden Moed.
Kameroverzicht.
Bit de Staatscourant.
Uit Stad en Provincie.
M\ 113
1913
Deze courant vmohijat a g e 1 ij k i, met aitxondenag 7ze Zon- oa Fsestécgea.
it per kwartaal, zoowel Toor Middelburg alt roor alle plaatiea ia Nederlaad fraai- pp i 8
Afzoaderlijke aammeri koitea 5 oeat.
Advarteatiös bij aboaaememt op Toordeelige voorwaarden
FroepeotuuQz iaarvaa sijc aaa het bureau te öekomea
Advertentifln -roor het Mritvolgeade aummer moetea dea middag* vóór das au
aaa het bureau bezorgd zijn.
AdterteatiCu 20 oeat per regel. Bij aboaaemeat 7eel lager. Geboorte-, dood e»
die aadere üaaülieberiohtea em Daakbetuigiagea vaa 1—7 rogels i 1.60elke regel mev
30 ceat Seolansei 40 oeat per regel Groote lettere aaar de plaats, die zij inaemer,
Tot de plaateiag tab sdverteatiöa ea reolamet, aiet afkometig uit ze el a ad, betredend,
üaadel, Nijverheid ea Geldwaxea, ie gerechtigd het ASseBtesB AdveFt?.ati©>BWttM
A. DE LA ISAJB Ai., M.Z. Toorbar^ersl 856., Amtefdam.
Uit het vrijzinnig Manifest.
I vrijzinnigen den godsdienst en het geloof ge
ëerbiedigd, liefde getoond voor 't heilige be
ginsel van 't recht, de overtuiging der rech-
Onder den invloed van met den dagterzijde gerespecteerd,
feller optredende elementen uit de Room-9? Dec' 190°' _dus kort. voor ê100*6
sche en Calvinistische staatspartijen wordt
een reactie ingeleid tegen de beginselen
van vriiheid en recht, die aan onze
staatsinstellingen ten grondslag liggen en
Nederland ten zegen zijn geworden. Ge
loofsverschillen worden aaugescherpt on
doorgetrokken op elk gebied van het
maatschappelijk levenhet gevoel van
nationale saamhoorigheid gaat te loor."
De Vrijzinnigen en de Godsdienst.
Zijn. de vrijzinnigen werkelijk tegenstanders
van dan godsdienst?
Immers neen I
Maar de rechterzijde noemt ons zoo, omdat
ztf daarmee succes wil behalen bjj do stembus.
Zij speculeert: èènerzijds op de onwetendheid
en anderzijds op de vrees van 't godsdienstige
volk. Maar zij liegt, wanneer zij ons ongeloo-
vigen en bestrijders van den godsdienst noemt.
Hat is een klein, lang speeulaltoeniddsl. »|'*3 tabiaot
eten wel dat de rechterzitdö zich
kor, wij weten wel dat de rechterzijde zich
het monopolie van. geloof aanmatigt, dat zij,
Tondel citeerend, roept: „Al wie öns weder-
Iproekt, die wederspreekt Gods mond", maar
ïij heeft daartoe niet het recht. Onze gjroote
voorman Thorbecke was een oprecht, ,geloovig
christen, die het meer dan
heeft, dat de beginselen van 't christendom,
*ip doorgedrongen tot op alle terrein, en dat
aan den invloed daarvan niemand meer kan
ontkomen. Men kan dan ook uit de goheele
parlementaire geschiedenis geen enkel bewijs,
geen enkel ontwerp, geen enkelen maatregel
noem on, waaruit blijken zon dat wij tegen den
«godsdienst zijn. Nooit is dat geprobeerd. En
mm zal het niet durven proboeren.
Het tegendeel is waar.
Wy hebben aan de ontwikkeling van den
godsdienst in ons land steeds den vrijen loop
gelaten. Wij hebben de rechten van elk kerk
genootschap geëerbiedigd.
Het is Thorbecke, het zijtn de liberalen,
aan wien de katholieken voor de vrijheid van
hun kerk veel te danken hebben. Dit is do
waarheid. Een katholiek priester schreef dan
ook: 1)
„Aldus hebben de katholieken de afschaffing
van het recht van placet, en daarmee een zeer
groot gedeelte hunner emancipatie (vrijmaking)
aan Thorbecke en Willem II te dankenDe
vooruit stro venden en niet het minst do katho
lieken, die zich aan do oude dwinglandij' len
achterstelling poogden te ontworstelen, be
groetten in hem de aanvoerder naar het land
van vrijheid, recht en billijkheid."
Thorbecke, de voorman der liberalen, die de
katholieken bracht naar het land van vrijheid
en recht 1
Wat zegt men er van?
Trouwens, dr. Schaepman heeft het op het
41e congres der Duitscïie Katholieken te Keu-r
len. (1894) uitgeroepen:
„Wij bobben in ons kleine land de meest
onbeperkte vrijheid- voor geestelijke orden. Wij
zija onderworpen aan de wetten van het al
gemeen geldende recht, aan die der ieder
toekomende vrijheid Hebben wij niet het recht,
trotsch op onze vrijheid te zijn?"
Die vrijheid gaven de liberalen.
En zoo is het gebleven. Steeds hebben de
Roman naar het Duitsch van
C. CR OME SCH WIEN ING.
31.
Met da witte koksmuts over het voorhoofd
getrokken trad Wapstra de herberg „Do drie
Zeevaarders" binnen en-liep naar de toonbank.
„Zal ik de dingen regelrecht naar die keuken
brengen?" vroeg hg lachend. Verheven knikte
zwijgend en lichtte de klep van de toonbank
op, Wapstra liep do gang in en rukte de deur
van de achterkamer open. „Daar ben ik.
Alles is in orde, vannacht om twee uur heb
ben wij de diamanten van den Radja van Ma-
taram in ons bezit, of de duivel heeft ons in
zijn macht 1"
Toen de assistent-resident van Lombok
's middags zijn secretaris naar den tolk zond,
had! deze do koorts. Van Linteloo wilde geen
dokter hebben. De zeelucht zou hem wel
verkiezingen van 1901, sprak dr Kuypei
de Kamer over 't liberale kabinet Pierson—
Borgesius. Hij prees het om z'n „werkkracht,
zaakkennis en degelijkheid" en vervolgde: s)
„En ik voeg'daaraan toe een woord van
dank voor de hoffelijkheid waarmede van
Rcgeeringstafel één incident uitgezonderd
ook de oppositie bejegend, is geworden, ca,
aiet minder voor den eerbied, dien dit Kabinet
getoond heeft te koesteren voor de overtuiging
van de minderheden.
En later, in z'n repliek, zei de heer Kuyper
nog: 8)
„Dat daarentegen het kabinet bij die behan
deling van de ontwerpen, zoo dikwijls het
merkte hoe deze stuitten op ernstige gemoeds
bezwaren aan deze zijde, in een compromis is
getreden, heb ik gewaardeerd.
Ziehier dus het kabinet-Pierson door rechts
geprezen om hetzelfde, waarvoor Thorbecke
door rechts geprezen werd: verdraagzaamheid,
eerbiediging van ea tegemoetkoming aan eens
anders overtuiging, respect voor de minder
heden.
En nu wéér een bewgs. 1
Nadat het ministerie-De Meester in 1908
ten val was gebracht, zei de heer do Sa-
vornin Lohman, de leider der Christelijk-Histo-
rischen 4),
veel zaken gedaan
had die tamelijk wel overeenkomen met de
politiek, welke aan onze zijde beleden wordt",
erkende hij, dat het liberale kabinet
zins in strijd met de christelijke beginselen
had geregeerd, en voegde hij1 en bjj:
„dat minister De Meester en vroeger ook
minister Borgesius op principieele punten met
onzm* inzichten, met onze beginselen hebben
gerekend" I
Ziedaar I
Aan &1 die vrijzinnige kabinetten wordt door
hoofdmannen van rechts dank gebracht voor
hun optreden. Nooit of te nimmer heeft men
ook maar één enkele daad kunnen noemen,
waaruit blyken zou dat zjj den godsdienst
of 't geloof aanrandden. Men prijst
hen om hun zin voor verdraagzaamheid en
recht. En nu nu heet het bjj de stembus
weer, dat wij de ongeloovigen zijn, dat het
gaat „voor of tegen. Christus", dat, als wij
aan de regeering komen, Nederland zal storten
in een poel van ongeloof en zedeloosheid.
Is dat eerlijk?
De vrijzinnigen zijn niet onchristelijkMaar
zij wenschen den godsdienst niet tot stembus-
bedrijf te verlagen. Zij laten ieder volkomen
vrij. Vrijheid van geweten, vrijheid; van gods
dienst; het behoort tot het beste in hun poli
tiek. Kunnen de mannen van rechts öok zeg
gen? Of verketteren zij ieder, die het niet met
hen eens is? Schreef niet de heer de Savomin
Lobman, dat, door de politiek van dr. Kuyper
„het partij-organisme (der anti-revolutionairen)
geest- en vrijheid-doodend is"? 5) Zuchtte niet
de anti-revolutionaire voorman Mr. A. de
Jong: 6)
„Zoo ook hunkert in de anti-revolutionaire
partij menigeen naar gewetensvrijheid. Lucht
moet er komen in onze partij. Anders loopt
het verkeerd".
Het ia de groote, glanzende idee der Vrij
heid, die de vrijzinnigen op het gebied van
godsdienst en geloof en geweten altijd! hebben
liefgehad. En daarom hebben zij steeds gewei
gerd het geloof in de politiek te betrekken pn
de massa te bewerken met godsdienstige leu
zen, maar hebben zij in de ware verdraag
zaamheid hun plicht gedaan jegens het Vader
land. „Het Christendom" zoo jubelde Thor-
spoedig opknappen. Langzaam gingen de uren
voorbij. Om zes uur reden de hofrytuigen voor,
om den Radja, den assistent-resident en do
twee eerste hovelingien van den Indischen vorst
naar het ministerie van Koloniën op het Plein
te brengen. Toen de rijtuigen wegreden stond
Smeodcs met moeite op. Zijn besluit was
nomen. Het verleden liet hem niet levend los.
Het had geen recht meer op een doode.
Zoo bleef hij langen tijd zitten, gefolterd
door do herinnering aan de vroegere dagen.
Toen het donker werd liep hij het park in.
Hij wilde nog eenmaal frissche lucht inademen.
Hij bleef langen tijd rondloopen in afgelegen
laantjes. Het was tien uur toen hij in
palcis terugkeerde.
Uit het groote vertrek waar de Balineezen
met elkander sliepen drongjein levendige la-
cheindo stemmen tot hem door. Hij ging naar
zijn eigen kamer en knikt© werktuigelijk. De
flesschon waren verdwenen.
Hij keek de kamer rond en zijn oog bleef
rusten op het koord, waarmee dé gordijhön
werden opengetrokken. En' weder knikte do
ongelukkige man. Iljj klom op den divan en
nam een schilderij af, dat daar boven hing.
becke „is niet gebleven binnen de Kerk
het is een burgerlijke kracht geworden, de
ziel onzer beschaving; een stroom die zich
door alle aderen der maatschappij heeft uit
gestort".
Inderdaad.
En zou men dan rechts, in laatdunkende ver
watenheid, het christendom voor zich willen
opeischen? Laat ons volk toch wakker zijn en
erkennen, dat nog nooit, nog nooit door een
vrijzinnig kabinet iets gedaan of iets voorge
steld is, met den godsdienst, met het Chris
tendom in strijd.
(Centr. Vrijz. Com.).
1Geschiedenis van het Herstel der Hië
rarchie in de Nederlanden, door P. Albers s. j.
I bl. 138, 171.
2) Dr. Kuyper. Paid. Redevoeringen, I, blz.
556.
Idem, blz. 583.
4) Handel. Tweede Kamer 1908/9, bl. 569.
5) Do Nederlander, 25 April 1908
6) De Rotterdammer, Dec. 1907 (zie Land
en Volk 19 Dec. '07).
Tweede Kamer.
Zitting van Woensdag.
Een korte, zuiver formeel© zitting, d© „be
slist laatste" zitting in dit werkjaar. De hee-
ren kwamen om te stemmen; men stond bij
een, pratende en lachend©; niemand bijna
gaf zich de moeite te gaan zitten. Met 34
tegen 26 stemmen werd het wetsvoorstel van
den heer Vliegen verworpen, zoodat dus
de stembus slechts tot 5 u,ur open zal blijven
en de gemeentebesturen geen angst zullen
behoeven te koesteren voor het bezetten der
stembureaux.
Hadden de voorstellers duidelijk verstaan,
dat Minister Heemskerk de nieuw© bepaling,
werd ze al ingevoerd, toch niet voor inwer
kingtreding reeds bij de aanstaande verkiezin
gen zou in aanmerking brengen en was daar
mede, niet ten onrechte, het belang voor
hen er af? Of rekenden ze op aanneming
togen den wil der regeering? Hoe 't zij, zelfs
de voorsteller zelf, de heer Vliegen, was er
niet voor uit Amsterdam overgekomen. Ware
links geheel trouw opgekomen, het voorstel
Maar zal het eenig resultaat oefenen aid
't nu niet wordt toegepast? Welke meerderheid
deze verkiezingen ook brengen, de Kieswet
1896 heeft voorzeker haar langsten le
vensduur gehad
Na de stemming een korte bijeenkomst in
comité-generaal en daarna „huistoe". De zit
ting is gesloten; de afgevaardigden reizen naar
de districten om het meest afmattende deel
hunner werkzaamheid aan te vatten. Enkelen
willen er niet meer terugkeerenvelen bomen
er niet meer terug naar alle waarschijnlijk
heid.
Het afgeloopen parlementaire jaar zal zeker
nog vele malen worden aangehaald. Er is
hard gearbeid, gejakkerd zelfs aan 't einde
niet met immer parlementaire waardigheid.
De „Standaard" roomt dien arbeid luide; dies
past het 't best daarover te zwijgen.
r. a. M.
DE A. a KAMERVERKIEZINGEN.
De gecombineerde bestuursvergadering van
de Anti-Rev. Christ-Hist. en R. Kath. kiesver-
eenigingen te Leidien hebben mr. P. E. Briët,
lid van den gemeenteraad en van de Staten
van Zuid Holland candidaat gesteld.
Een Dinsdagavond gehouden vergadering van
Voorzichtig zette hij het in een hoek. Toen
zotte hij zich neder op den divan en wachtte)'
in stomme berusting tot de gasten terug kwa
men. Een oogenblik nadat de Radja met zijn
gevolg in zijn vertrekken was teruggekeerd,
hoorde hjj luide stemmen. Weder knikte bij.
Het liep Wapstra mee. De Balineezen waren
dronken en do bewaker der kleinoodiën van
den Indischen vorst lag te wringen van pijn
op het kleedje, dat hem lot legerstede diende
Do vertoornde vorst had hem geschopt. En ein
delijk toen alles stil was, maakte Smeedes
het gordijnkoord los. Het gordijn viel los voor
het venstor. En toen was het stil, zeer stil
ook in het vertrek dat van Linteloo bewoond
had en dat het verleden van den ouden Smee
des met had kunnen uitdelgen.
Het sloeg één uur op de torens van de stad.
VIJFTIENDE HOOFDSTUK.
Do diamanten van den Radja.
Het was middernacht toen Lizzie door een
aanraking van haar schouder uit den slaap
werd gewekt. Potter stond voor haar en legde
het zwart zijden tricot pakjo op een stoel te
der. Zij had dat altijd godragen op do spiri
tistische seances, die hg met haar gegeven
de a.-r kiesvereeniging en de Chr. Hist kb
vereeniging te Dordrecht heeft naar de N R.
C meldt, na uitvoerige Besprekingen besloten,
dat de laatste bij de a. s. verkiezing de
didatuur van ds. C Hogerzeil, door do anti-
rev. te stellen, zal steunen onder voorbehoud
van goedkeuring van dit besluit door bet hoofd
bestuur der Christ. Historische Unie. De chr.
histerischen hebben verder steun voor hun can-
didatcn in andere plaatsen bedongen en zich
het recht voorbehouden om bij een latere ver
kiezing met een eigen candidaat uit te komen,
terwijl ten slotte nog overeengekomen is, dat
Dordrecht bij een ev. verkiezing van den a. r
candidaat niet aangemerkt zal worden als een
anti-rev. district.
Do oud-Cliristelyk-Iiistonsche kiesvereeni
ging te Utrecht besloot voor Utrecht I en II
aan te bevelen mr. dr. J. II. W. Q Spill en
dr. :C. Lely.
De anti-rev. kiesvereeniging „Nederland en
Oranje" te Deventer heeft candidaat gesteld
den. heer J. C. baron van Haersolte, ingenieur
te Arnhem. De R.-K. kiesvereeniging zal deze
candidatuux steunen.
Bjj kon. besluit
ia aan kolonel P. P. II. Tielens, com
mandant van het 4e reg. huzaren, ter zako
van lichaamsgebreken eervol ontslag verleend
met toekenning van een pensioen van f 2417
's jaars
zijn benoemd
Wy [het 'wapen. der infanterie, by idea staf, tot
luit.-kolonel, de majoor F. L. J. van de Pol,
van dien staf, directeur van do Cadetten
school
bij het wapen der cavalerie, bij den staf
tot luit.-kol., de majoor C. E. M. de Bruyn,
van dien staf, directeur van het remontede
pot; tot ritmeester de le-hiit. R. O. van
Manen, van dian staf, werkzaam bij de Kon.
Mil. Academie
bij het le reg. huzaren, tot le luit. de 2e
luit. W. E. Mathon van het korps
het 2e reg. huzaren tot majoor, de rit
meester jhr. W. II. J. van de Poll, van het
le reg. huzaren,tot ritmeester de le luit.
L. Roelfsema, adjudant by het korps
bij het 3e reg. huzaren: tot tuit.-kolonel,
de majoor G. J. A. baron van Hardenbroek
van Ammerstol, van het korpstot ritmeester
do le luit. M. R. Drijfhout van Hooff, adju
dant b ij het korps
bij het 4e reg. huzarentot kolonel, com
mandant van het korps, de luit.-kolonel R.
G. B. Van Overveldt, van het korps; tot rit
meester de le luit. C. J. G. L. van den
Berg van Saparoea, adjudant van het korps;
tot le luit. de 2e luit. D. A. Camerling Hei-
molt, van het korps, gedet. bij de rij- en hoef-
smidschooï.
Uit Middelburg.
Het is thans definitief vastgesteld dat
Maandag 26 Mei de heer W. O. A. Koster
uit Den Haag, secretaris van de Vrijz. Dem.
Bond, alhier als spreker zal optreden in
een bijeenkomst van bet Vrijzinnig Propaganda
Comité.
Ter aanvulling van het verslag van het
Festival deelen we nog de volgende bijzonder
heden Iraede
Na de gezamenlijke uitvoering van demarsch
had. „Sta op en kleed je aan!" zei hij bp
bevelenden toon, „over een kwartier moet je
klaar zijn!"
Zij gehoorzaamde werktuigelijk. Zij kleedde
zich aan bij1 het flauwe licht van een olie
lampje. Zij dacht niet na. Zij stak haar slank
lichaampje in een nauwsluitend tricotpakje,
dat in het middbl werd vastgehouden door
een kort zwart zijden broekje. Alleen de han
den, een paar vingers breed van haar hals
en het gezicht waren bloot.
Onbewegelijk, met gebogen hoofd, met slap
afhangende handen bleef zij staan. In dit
dunne zwarte gewaad, dat haar teedere
men duidelijk deed uitkomen, zou zij voor ©en
beeldhouwer kunnen poseeren als een all
rische voorstelling van den dood in de ir
ontroerende gedaante.
Het kwartier was voorbij1. Potter trad binnen,
hij gaf haar oen scherp, klein schaartje, dat
aan een lang, zwart lint bevestigd was. „Hang
dit om 'je hals en verberg het in dea halsi
van je tricot."
Zwijgend', zonder aarzelen of dralen, met
vermoeide, werktuigelijke bewegingen gehoor
zaamde het jonge meisje.
„In Dulci Jubilo" op de Markt, werd door den
heer V. d. Sluijs aan den heer Morks na
mens „M. V." een schemerlamp aangeboden.
De opbrengst der chansonniers cn der lied
jes ten bate der Zeeuwscho blinden bedroeg
f 35.861/2
De zangers en de verkoopster, do heeren
J C. Reeraan, M- do Groot en mej De Groot
verdienen zeker een woord van dank.
Dat niet allocn voor den neringdoende, maar
ook voor .anderen, dergelijko feesten nog wel
een cxtr,atje opleveren, moge daaruit blijken:
dat, ofschoon het opslaan der tenten, afbake
nen van terreinen enz. uitbesteed was, en
dus daarvoor geen personeel noodig was, toch
nog gedurende 6 dageh 8 man on gedurende
do beide feestdagen ruim 70 man vast per
soneel in dienst van „M. V." was
Omtrent den kaartenverkoop bij de verschil
lende feestebjklieden gedurende het festival
deelde de penningmeester van Middelburg
Vooruit ons nog mede, dat voor do kermesse
d'été den tweeden dag werden verkocht 1577
kaarten van 25 ets. cn bovendien 558 gezins-
kaarten voor leden en begunstigers van M. V.
Er 'waren 53 doorloopénde kaarten van f 1
genomen. Voor het Belgisch bal werden 1075
kaarten verkocht, voor den toegang op het Mo
lenwater bij den luchtballon 611
Op de kermesse d'été werden voor de slag
machine genomen 459 kaarten, voor do bol
baan 434, voor de „Stap op en laat je wegjen"
335 jen voor de Somnabule 100.
Voor het marschconcours in den theetuin
werden 319 kaarten verkocht.
Uit Vlisaingea.
In de gisterenavond gehouden algemeene
vergadering van de Vrijz. Dem. kiesvereeniging
te Vlissingen zyh candidaat gesteld root
Provinciale Staten de heeren J. G. van
Niftrik Jr. en J. C. Paap te Vlissingen en
mr. J. Adriaanse te Middelburg.
Tot bestuurslid is gekozen de heet Brander.
Aan den heer Adriaanse zal nog gevraagd
worden of hij de candidatuur zal aanvaarden.
Van de beide andere heeren is men zeker.
Het Btoomschip „Titan", dat op de werf der
Mij. De Schelde van een nieuwen stoomketel
is voorzien zal na gehouden proeftocht deze
week naar Nieawediep vertrekken.
Do heer J. II. de Loenen is met ingang
van 1 Juni a.s. benoemd tot hulploods ter
standplaats Vlissingen.
De „Prins Hendrik" der maatschappij Zee
land ia hedenmorgen naar de werf der Kon.
Mij. De Schelde gesleept om gerepareerd te
worden.
Uit Scha uw en-Du ire tand.
Toen dezer dagen to Zierikzee do in
boedel werd verkocht van den onlangs over
leden M. W., was daar ook een ton mot oude
vieze rommel, w.o. een paar kousen, niet
der moeite waard te verkoopen. Men gaf dit
aan een zekeren K. K., een persoon, die niet
geheel toerekenbaar is.
Dezer dagen vond men K. echter in het
bezit van eenige honderden guldens, en men
vermoedt dat die uit dien rommel afkomstig
zijn.
In de Woensdag gehouden raadszitting van
Zierikzee werd aan de heeren S. Jansma
en J. Pot op hun verzoek eervol ontslag ver
leend als leeraren aan. do avondschool voor
Naar aanleiding van een missive van Ged.
Staten, houdende toezending van hun besluit
in zake de gemeente-begrootmg voor 1913
Potter trad op haar toe. YVeder dwong hy
haar aan do demonische macht van zijn wil te
gehoorzamen. De oogen van het jonge meisje
vielen langzaam dicht. De wil van den andere
loefde in haar: de hare lag in boeien geslagen.
„Kom meel" Hij trok een zwart zijden muts
over haar hoofd en wierp een mantel om haar
schouders. Toen deed hy de deur open.
Met gesloten oogen en toch met vaste on
hoorbare schreden volgde zij hem. Een geheim
zinnige macht bewoog haar voort en zette haar,
voet onfeilbaar op de rechte plaats.
Verheeven maakte de buitendeur open. Er
stond een gesloten rijtuig voor. De „Lange"
zat op den bok. Potter liet de trede neer,
„Stap in". Haar lichaam volgde werktuigelijk
het bevel op. Potter gjng naast haar zitten'
en deed het portier dicht.
Langzaam reed het rijtuig weg. Hij herhaalde
nog eens alles met haar wat wij reeds we
ten In den slaap liet hy haar schrede Vooï
schrede den weg afleggen, dien zij ondeS
de macht van zijn wil zou volgen.
Plotseling schrikte hy. „Schuif het raampje
openl" had hij gezegd.
(Wordt vetTolgd).
