MIDhELBDMSCRE (101ÜAIT.
Zaterdag
18 Januari.
I*. 16. 136' Jaargang. 1913-
Daz* courant veriuhynt drgelijk», met uitzondering tu Zon a» ?eoitlt>ge^
Pry» per kwartaal, zoowel voor Middelburg alt voor alle plaatieu ia Nederland fraaoo pp f 2.
Afzonderlijke nummer» koatea 6 oeat
Adverfcentiön by abonnement op voordeelige voorwaarden
Prospeatuseea daarvan zijn aan het bureau te bekomen
AdvertentitSn voor het eerstvolgende aimmer moeten des middag, vóór één «ar
aan het bureau bezorgd zyn.
Advcrtcnttón 20 cent per regel. By abonnement veel lager. Geboorte», dood* en
olie ander» femHieberioMea an Daakbetaigiagea vaa 1'egel» f 1.50elke regel meer
20 eeat. Reolamt'! <0 ceat per regel. Grocte letters aaar de plaat», die sij innemea.
Tot de plaaTii*." adveri'stidn ea reclames, niet af kom» tig nit Zeel a ad, betreffeada
Handel, Nijverheid ea Geldwezen, ii gerechtigd het iUgeaeea Adverteitle<Bar«M
A. DBS LA BAB Aa.t R.Z. Voerbar^irid 466, Awaterdam.
jMêee courant bestaat uit 3 bi. pi. Kinderblad;.
Be nienwe schoolstrijd.
Onverzwakt moet ook als
waarborg voor de deugdelijkheid
van het geheele volksonderwijs
de openbare school worden ge
handhaafd, waar ieders godsdien
stige gevoelens worden geëerbiedigd.
(Dit het Vrijz. Manifest.)
We behooreu tot de velen links, die
vreemd staan tegenover den geest vau
de libéralen vau 1878, tegenover de door
ben uitgesproken hooghartige afwijzing
van den wensch der ouders om zelf te
bepalen in welke richting het ouderwijs
van huu kin'lpren zal worden geleid.
We erkennen dat er ouders zjju, die in
het sekte-loos onderwijs der openbare
school niet vinden wat zij voor hun
kHnderèa veriaugen. en we erkennen ook
dat die ouders dan recht hebben op
staatssubsidie voor het onderwijs, dat zij
zélf, mits op deugdelijke wijze, inrichten
naar hunne meening. We betreuren niet
het beginsel van de Kuyper-wet, al be
treuren we bet wel, dat. de vorm dier
wet de gelegenheid openstelt tot het
oprichten van kleine één-klasse-schooltjes,
tot het ontduiken vau de bedoeling van
den wetgever door te liooge opgave van
het aantal werkelijke leerlingen, of door
andere middelen, bezwaren echter
die alle te verhelpen z >udeu zijn door
wetswijziging, zonder dat men aan *t
begiusel der wet afbreuk doet.
Maav juist ötndat.we het beginsel vau
bet onderrecht erkennen, zullen we mot.
alle macht ons verzetten tegen hetgeen
voor de openbaie school dreigt» wanneer
rechts de meerderheid mocht behouden.
Wat. die bedreiging is, leuo men leereu
uit het grond wetsartikel, dat. door de
meerderheid der herzieningscommissie
wórdt aanbevolen, en in 't bijzonder uit
dezen zin: «Voor zoover zich een be
hoefte "aan ander algemeen lager onder
wijs openbaart dan waarin door de in
gezetenen wordt voorzien, wordt dit
onderwijs van Overheidswege gegeven.
Dat beteekent dnsde bijzondere school
regel, de openbare school aanvulling.
Wanneer men hier te lande van voren
af aan, uit het niet het ouderwijs moest
opbonwen, ook dan zouden wij er ons
nooit mee kannen vereenigen aan de
overheid slechts de taak toe te kennen
van onderwijs-verschaffer »iu 't uiterste
geval", want het belang van het algemeen,
r&n het heele land is m zóó sterke mate
betrokken bij goed onderwijs, dat de
overheid van dat land zich niet mag
bepalen tot een rol van tijdelijk afwachten
of anderen ook iets zullen doen.
Maar bovendien bouwt men 't onder-
wys bij ons niet uit het niet op. Men
hééft, hier een ruim verbreid stelsel van
openbare scholen die d e scholen zijn
geworden, waarop een zeer groot, zoo
nisfe overgroot, deel van ons volk met
volle tevredenheid zijn kinderen laat gaan.
Zjj wenschen geen ander soort, ouderwijs.
En al ware dat deel der bevolking een
minderheid, dan zon men evengoed haar
Wensch naar het stelsel der huidige open
bare school moeten eerbiedigen.
Dat is een toestand die bestaat, en
wie de bijzondere school tot. regel en de
openbare school tot uitzondering wil
maken, miskent daarom evengoed het
onderrecht der vrijzinnigen als de voor
standers van de scherpe resolutie van
1878 dat deden ten opzichte van hen
die voor hun kinderen wenschteu een
school met den bijbel.
Want we verwachteu van een derge
lijke regeling onvermijdelijk achteruit
gang vau de openbare school. Zij zal
zich slechts zien toegewezen wat het bij
zonder onderwijs mocht overlaten, en daar
de bijzondere scholen steunen op de ouders
die zich organiseeren, zal dat overschot
bestaan voor een klein deel uit hen die
zich niet willen organiseeren, en voor
de grootste massa uit hen die het niet
kn nnen d.z. de arme klasse. Reeds dat alleen
zon overheidsscbolen stempelen tot armen
scholen, niet alle nadeden aan dat karak
ter verbonden, Maar dat karakter zal
versterkt worden door liet feil dat die
scholen niet op het peil kunnen blijven
er bijzondere, omdat de openbare slechts
hun middelen knnnen putten uit de
vaste bijdrage uit de openbare kas, ter
wijl de bijzondere school bovendien
nog beschikt over ruimere inkomsten,
daar zij met een grooter percentage be
middelde ouders te doen zal hebben dan
de openbare.
Mahr voor krenkiug vau het onder
recht zien we in de voorgestelde regeling
nog ernstiger gevaar. Voor vrijzinnige
ouders is de gedachte dat hun kind zal
worden opgevoed op een gereformeerde
of katholieke secteschool zeker eveu hin
derlijk als voor die gereformeerden of
katholieke de gedachte was hun kindereu'
naar de school te moeten sturen waar
geen godsdienst werd gegeven o.
zelfs nog hinderlijker, want de openbare
school dringt geen godsdienstige over
tuiging op, en de bjjzoudere secte-scholeu
doen dat. wel.
En toch zouden die vrijzinnigeu in
tallooze gevallengedwongen zijn hun
kinderen naar dergeljjke secte-scholen te
zenden. Immers de openbare school, waar
godsdienst niet aangeroeid wordt, zou
slechts aanvulling worden. De overheid
moet wachten of er soms ook behoefte
is aan openbaar onderwjjs. Wij voorspel
len dat ze iu de meeste gevallen zal
b 1 p v e n wachten.
Hoe zal zij het bestaan dier behoefte
moeten constateeren Een gaping ziet
men niet. Tmmors de kinderen gaan allen
naar de bijzondere scholen. Ze móeten
wel, vanwege den leerplicht. Men zegge
niet dat de vrijziunige ouders dan in de
zelfde positie verkeeron als bijv. do Ge
reformeerden vroeger, en dat ze dan ook
maar bijzondere scholen vau hun richting
moeten stichten.
Die vergelijking gaat niet op, want
de scholen naar li n n wensch zijn de sokte-
looze openbare scholen, en voor de op
richting vau d i e scholen wijst de wet
niet de onders maar de overheid aan. En
dat zal alle pogingen van particulieren
verlammen. Ze kunnen nietsdoen. Als er
behoefte aan is, zal do overheid er wel
voor zorgen, zegt de wet. Wendt n tot
haar!
Dus een request naar den raad. Maar
vóór de gemeenteraad, vooral in de kleine
gemeenten, zich de kosten getroost voor
de oprichting van een openbare school,
zal hij wel met alle middelen trachten
die taak zich van de schouders te schuiven
met het argumenthet is niet noodig
er zijn voldoende bijzondere scholen. En
in dien tusschentijd zullen de vrijzinnige
ouders bun kinderen moeten zenden naar
scholen, waar godsdienstige begrippen
worden geleerd, niet door hen gedeeld,
en zelfs verderfelijk voor hun kind geacht.
Of dat niet juist de bedoeling is van
velen der voorstanders dier nienwe rege
ling?
Men heeft slechts te letten op het
stelselmatige overhevelen der kinderen
van de openbare school naar de bijzon
dere, vooral in de dorpen, om overtuigd
te zijn, dat die wensch de bron is van
het heele voorstel, 't Is misschien heel
christelijk-menschlieveud om die kinderen
te willen behoeden voor dat onderwijs-
nit-den-booze van de openbare school.
Maar de vrijzinnig* ouders dienen nu op
bun beurt te zeggenblijf af van onze
kinderenhet is aan ons om hun op
voeding te bepalen
We hebbeu in den laatsten tijd reeds
eenige malen de aandacht gevestigd op een
beginsel dat hiermee in verband staat, nl.
de kerstening der openbare school. Het
zijn vooral eenige Ned. Hervormde pre
dikanten die daarvoor ijveren, in hun
pogingen om do te lang door die kerk
verwaarloosde taak van volbsheider weer
op te vatten. Het streven is te prijzen,
het middel is te laken.
Want opnieuw vragen we waar moeten
de onders die geen godsdienst door het
onderwijs willen gemengd zien. hun kin
deren heenzenden, als ge ook de open- 1
bare school liebt gekerstend En dan
nog: in welke richting wilt ge die ker
stening leiden V Ned. Hervormd Calvi
nistisch Lntherscb Katholiek Zoodra
go gods lieustige elementen op de school
brengt, zelfs als^ge u wilde bepalen tot
een gebed, zoudt ge een keus hebben te
doen. En wie moet dan kiezenDe over
heid Kom, dat zal niemand haar toe
vertrouwen.
De voorstanders van dat denkbeeld
bedoelen blykbaar de sgroote kerk", de
Ned. Hervormde. Maar dat is dan toch
een gedachte, die wortelt in de lang ge
leden en nooit hernieuwbare positie dier
kerk als staatskerk.
De overheid kan niet kiezen en mag
het niet, en daarom werd terecht in
het manifest der vrijzinnige concentratie
geëisehthandhaving der openbare schoo',
waar ieders godsdienstige gevoelens wor
deu geëerbiedigd. Verder kan de over
heid niet gaan. Daarvoor is zij de over
heid van een verzameliug van onderling
andersdeukendeu. Richt het onderwijs
zóó in, ïdat nergens voor de ingezetenen
de gelegenheid outbroke om hun kinde
ren in het genot te stellen van onder
wjjs, waarbij hunne godsdienstige over
tuigingen worden geëerbiedigd", zooals
de vrijzinnige minderheid der Groudwets
commissie het iu een tegen- voorstel
formuleerde. Dan zal de beste bevredi
ging worden verkregen van de wenschen
van alle ouders, en zal er het spoedigst
een einde komen aan den onderwijsstrijd,
die al te lang onze politiek beheersclit
heeft.
KamerarsrziGlit.
Tweede Kamer
Zitting van Vrijdag
De begroeiing van Binncniandsclie Zaken 19
daarom ai tijd van een meer interessant karak
ter- aan die van andere departementen, wijl
hierbij geregeld tersprake komt al datgene wat
aan groote en kleine kwesties va» intern
bestuur in den loop van liet jaar is voorge
vallen. En dit is vooral het geval bij de meest
belangrijke afdceling van die begrooting, de
afdieeliing van het binnenlandse he bestuur,
waaronder de verschillende daden der burge
meesters ressorteeren en waaronder dus ge
sproken kan worden vooral van datgene wal
in het gemeentelijk beleid hier pf daar. waar
van men gelooft dat het de perken aan het
juiste beleid is te buiten gegaan
Er is ook dit jaar van deze gelegenheid
een vxrj ruim gebruik gemaakt. De heer De
Beaufort heeft het referendum te Naard en,
waar de Gemeenteraad zich omtrent het in
trekken van het kermisverbod tevoren vrij
wel gebonden had aan de uitspraak der bur
gerij, scherp gecritiseerd, gelijk het reeds
gisteren door anderen was gedaan, en pok
heden nog van andere zijde herhaald werd. De
heer Schaper sprak pver de burgemeester
van Uithuizen, van wien geruchten van mal
versaties loop ende heer Ilelsdingen was
niet te spreken over de houding door den
Minister aangenomen tegenover het gemeente
bestuur van het Bildt, en de heer Pollema
kwam voor Heerenveen een zelfstandige ge
meente opeischen en eveneons voor het Bildt
in de bres springen.
Doch naast deze aangelegenheden van n
gedetailleerden aaid kwamen voornamelijk twee
aangelegenheden van algemeenm aard op den
voorgrond, die een zeer uitvoerige behande
ling vonden. Het eerste was do thans inder
daad beruchte verordening te Schiedam waar
van do hoer De Beaufort trots hot ernstige
van het betoog niet kon nalaten de dwaze
zijde aan te toonen en waarvan de heer Van
der Velde vergeefs trachtte het goede onder
het oog der Kamer te brengen, Hel tweodo
was het volgens meerdere sprekers veel te
ruime gebruik dat in don laatsten tijd door
burgemeesters van onderscheidene gemeenten
gemaakt wordt van artikel 188 der Gemeente
wet tof het tegengaan van opvoeringen van
tooneelstukken. De heer Vliegen bond gisteren,
dienaangaande den strijd aande heer de
Beaufort viel hem hij en drong er op aan dat
men ten opzichte van artikel 188 zou vast
houden aan de eischcn van de openbare orde
of zedelijkheid
De heer Schaper deed een ïorschor toon
liooren waartegen het zwakzinnige pleidooi
van den heer Brummelkamp, die er natuurlijk
de openbare oerbaarheid en de macht der
Overheid bijhaalde, geheel in het niet viel.
Voor Minister Heemskerk was er dus in zijn
antwoord rijke en afwisselende stof; dit zoo
wel in het kleine als in het groote. Het was
te verwachten dat deze Minister de gelegen
heid om zijn humor bot te vieren aan de
Schiedamsche dijk niet zou laten voorbijgaan,
en bij beeft inderdaad, men moot het beken
nen matiging betracht wanneer men nagaat,
dat hij eigenlijk niet meer dan drie of vier
vergadering, ons door den dood ontvallen
leden.
De rekening over het aigeloopen jaar
werd daarna goedgekeurd Bluitende met een
goed slot van f 70.92 fc.
Bij de daarna plaats gevonden besprekin
gen werden behalve enkele onderwerpen
van ondergeschikt belang, twee voor de
schipperij zeer belangrijke zaken behandeld
en wel werd er in de eerste plaats op ge
wezen dat tengevolge van onoordeelkundige
plaatsing der palen voor de Electrische tram
aan de brug bij de Keersluis te Vlissingen,
gebruikmaking van bet jaagpad daar ter
plaatse totaal onmogelijk wordt gemaakt.
De wijze, waarop hier de belangen van
het 6cbippersbedrijl worden achtergesteld
terwille van een ietwat goedkooper exploitatie
van den tramweg Vlissingen—stadstation,
gaat volgens sommige schippers alle perken
te buiten.
Er werd dun ook met algemeene stemmen
besloten ten allerspoedigste een adres aan
de bevoegde autoriteiten te richten om dezen,
het schippersbedrijf bedreigende ramp af te
weren.
Een tweede punt \an bespreking w»6 de
wenschelijkheid tot he' plaatsen van twee
geleidel ichten op het hoold te CatscheVeer
en mochten daaraan te groote bezwaren
verbonden zijn, dan ten minste dit hoofd
van een flink brandend rood licht te voorzien.
Nadat de voorzitter gewezen had op de
achteruitgang van het ledenaantal en de
aanwezigen aangespoord had te trachten
meerdere leden voor deze zoo nuttig wer
kende vereeniging aan te werven werd de
vergadering gesloten.
Gisteren werd door de keurmeesters van
vee, en vleesch alhier eeu geslacht paard
grappige beelden, voor oogen heeft Gebracht.
De humor in deze, zoo verzekerde nij plech-«
tig, was hem zeker niet ontgaan, doch die
was ook wel elders te vinden geweest, zelf»
ui verordeningen in de groote gemeente Am
sterdam. De Minister ontkende niet dat er wel
aanleiding voor hem was geweest om de ver
ordening ter vernietiging voor te dragen,
maar na rijp beraad had hij het met gedaón
omdat hij moest erkennen, dat in dit geval'
niet kou worden volstaan met de gewon©
bewoordingen der Strafwet Het was een bij
zonder geval, dat bijzonder moest worden be
handeld De Minister constateerde overigens
voldoening dat aa» de verwachtingen voor
de goede werking der verordening ruim
schoots werd voldaan, liet aantal „zittin
gen" aan d,e Schiedamsche dijk, zoo betoggde
hij, (nam aanmerkelijk af. en hoewel bij de
repliek de heer de Beaufort volhield, dat het»
niet goed was dat deze verordening eigenlijk
gemaakt is om iets strafbaar te atollen wat
men verder ni,et kan vervolgen en gevallen
aanhaalde, die inderdaad zeer komisch kun
nen worden, gaf de Minister niet toe en bleef
eenige andere oplossing onmogelijk achten.
Minder lijn viel er te hespeuren in des
Ministers houding ten opzichte van hel too-
neolverbod, waaromtrent zijne verklaringen
met betrekkelijk groote belangstelling worden
tegemoetgezien. De Minister heeft de vraag
of v»oral in het laatste en drukbesproken ge
val van Apeldoorn, de burgemeester niet
te ver is gegaan, in de uitojefcaing zijner
macht, niet anders dan ontkennend kunnen be
antwoorden inderdaad was hij wat laat ge
weest met dat verbod, maai overigens viel
hier te vreozca voor verstoring dor orde. Do
Minister beriep zich ten aanzien van de be
doelingen van de woorden der wet ook op
minister Tliorhecke die erkende, dat de open
bare orde werd verstoord wanneer in het te7' Wing"aaDgebödèn"darbij'onderzoek
openbaar onzedelijke vertooningen werden ge- zeer bijzondere afwijkingen vertoonde voor
geven. De minister 1 -
er pp, dat het een Hj jn de organen. De keurmeesters oordeel-
begrip van openbare orde is, dat niemand m -
bot openbaar mag worden gekrenkt iu zijn
godsdienstige gcwoelens en toen de heer Ke
telaar hem interrumpeerde met de vraag wat
eon predikant dan wel moest doen merkte
hij heel filosofisch op, dat het daar wel heel
moeilijk was maar dat een predikant zooveel
mogelijk die richting moest trachten te hou
den. Met de meeste kracht is de Minister ©chter
opgekomen tegen het inderdaad wel wat vér
strekkend© denkbeeld, dat gevallen van censuur
als die te Apeldoorn, 's-Bosch en Bergen-op-Zoom
aan den oppercenSuur van den minister moes
ten worden onderworpen dat zou zijn arbeid
maar vermeerderen en daar houdt deze Mi
nister niet van; en dat Jzou bovendien lei
den tot onmogelijke toestanden.
(Men bleek algemeen niet erg tevreden met
de verklaringen welke de Minister gaf Inte
gendeel de heer Vliegen constateerde het «riet
ten onrechte, dat de Minister eigenlijk maar
het een en ander gezegd had pour le besoin
dela, cause. Evenmin als tevoren weet men
thans Welke uitlegging een ofrtikcl 188 der
Gemeentewet moet worden gegevende Mi
nister heeft alleen met zijn uitlegging van
het begrip van openbare orde de deur tot
willekeur nog iets verder opengemaakt
deze al stond. En hij is daarin natuurlijk ge
steund, door de broeders van rechts die er
met allo macht de openbare zedelijkheid bij
hebben gehaajd.
Wij kunnen de kleine aangelegenheden van
deze begrooting laten rusten, zij betreffen
locale belangen die voor het rijk in zijn geheel
niet van beteekenis zijn. Alleen moet worden
opgemerkt dat de Minister zich thans niet
wilde hegeven in een debat met den heer van
Lymden van Saiwtenburg aangaande de verschil
lende vraagstukken van gemeentelijke wetge
ving welke deze liad aangeroerd hij bleek
echter wel ooren voor diens denkbeelden te
hebben. Voor een herziening der Drankwet
heeft de minister thans geen tijdtijdgebrek
heeft hjj trouwens altijd, al is dat ook niet
erg goed te verklaren Een verlofrecht be
hoort onder de herziening der Drankwet en
hij wil deze herziening voorloopig niet lqten
voorbereiden door een commissie met wier
denkbeelden hij toch niet kan mede gaan.
Wij zullen het dus waarschijnlijk met de
oude en gebrekkige Drankwet, die we aan
des jMinister's zoo veel groolero voorganger
hebben te danken, nog moeten doen.
V. <L M
Uit Stad en Provincie.
Uit Middelburg.
In eene gisteren gehouden vergadering
van de aid. Middelburg vai. de schip-
persvereenigiDg »Schuttevaer< onder voor
zitterschap van den heer H. P. den Bouw
meester werden de leden welkom gebeeten
en e6n woord vnn wanrdeerirg gewijd aan
de nagedachtenis van de sedert de vorige
den hot dan ook noodig een veearts te
rnadplegen waarom zij zich vervoegden bij
den Heer Dr. H. Nederveen plaatsvervangend
district6vcearts alhier, die met hen een
nauwkeurig onderzoek der organen heeft
ingesteld en het noodig oordeelde het vleesch
aan de consumptie te ontrekken. Heden
morgen is het onder toezicht der politie
vervoerd en begraven.
Uit Walcheren.
In de heden morgen gehouden eerste ver
gadering van den raad der gemeente Dom
burg in dit jaar, onder voorzitterschap van
burgemeester L. J. van Yoortboysen wierp
deze een terugblik op het afgeloopen jaar,
herinnerde aan de verschillende genomen
raadsbesluiten, de vooruitgang van Domburg
als badplaats, de tamelijk goeden stand van
den landbouw en wenschte de leden en den
secretaris met bun gezin veel geluk in 1913.
Bij deze gelegenheid bood de burgemees
ter den raad een photogravure aan van H.
M. de Koningin.
De leden gaven blijk van instemming,
teiwijl wethouder Kesteloo dank bracht aan
den voorzitter.
De aftredende leden van de commissie tot
wering van schoolverzuim de heeren G. van
de Putte en H. M. Kesteloo werden met
alg. stemmen herkozen.
Vastgesteld werden het le kohier van
schoolgeld over 1913 ad f 227.22!, en id.
hondenbelasting over 1913 ad f 66.
Over de bestemming van de opbrengst
van den verkoop van de dokterswoning zal
in een volgende vergading worden beslist,
besloten werd evenwel de Weverijstraat met
het z.g. Duinwegje voor het badseizoen nog
te bestraten.
Tot wijziging van de gemeentebegrooting
1913 werd met algemeene stemmen besloten.
Op een adres vnn M. Wisse om aansluiting
aan de gemeenterioleering werd gunstig be
schikt onder eenige voorwaarden.
Door den heer De Visser werd gevraagd
of geen stappen van gemeentewege kunnen
worden geduan om te geraken tot opruiming
van het onbewoonbaar verklaarde perceel in
de Weverijstraat.
Na een gedacbtenwisseling werd met
algemeene stemmen besloten om de erfge
namen van den eigetaar op den ongezonden
toestand te wijzen en tevens een aanbod te
doen om tot aankoop van bet perceel door
de gemeente te geraken.
Hierna werd de vergadering gesloten.
Vrijdag vergaderde de gemeenteraad van
W estkapelle.
Voorzitter de Burgemeester; aanwezig
alle leden.
De raad besloot thans i 5 toe te staan
aan bet Comité voor de in 1913 te houden
tentoonstelling in Middelburg.
Op een reclame van L. A. vnn Sighem,
inzuke zijn lanslag in den Hoofd. Omslag,
werd afwijzend beschikt.
