MIDDELBURGSGHE COURANT.
Maandag
4 September.
Uil SM w Provincie.
N°. 208.
148" Jaargang.
1905.
Doze courant versohijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
2 Sept. 8 n. rm. 60 gr., 12n. 63 gr., av. 4 n. 63 gr. F. Verwacht: matige W. wind, meest
betrokken on regenachtige lucht, dezelfde temperatuur.
Advertentiën: 20 oent per regel. Bij abonnomont veel lager. Geboorte-, dood- en
allo andore familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot do plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreflende
Handel, Ng verheid en Geldwezen, ib uitsluitend gerechtigd het AJgemean AdvartanUa-Buraan
A. DM Uk HAR An., N.I. Voorburgwal 366, Amsterdam.
By eze cooraut behoort een Bijvoegsel.
Middelburg 2 September.
Lof en blaam.
Elk groot man heeft zijn belijders, zijn
benijders en zijn bestrijders.
En dr Kuyper is een groot man.
Niemand mag dit ontkennen.
Daarom deelt hij in bet lot van iedere
groote persoonlijkheid.
Nu hij heengegaan is als minister, meer
nogals premier van een zich noemend
bij uitstek christelijk kabinet, nu verheffen
zich verschillende stemmenhier om hem
een eeresaluut te brengenginds om te
juichen over zijn val en zijne zwakke zijden,
zijne fouten, zijne misslagen breed uit te
meten.
Het eerste is ons aangenamer dan het
laatste.
De hoofdredacteur van het Nieuws van
den Dag deed onlangs dit eerste in een
fijn gestyleerd opstel en prees dr Kuyper
als „theoloog, historicus, literator, redenaar,
docent, journalist, partijhoofd, staatsman,
artist."
En menig woord uit dftt opstol was ons
uit het hart gegrepen.
Wie trouw en onpartijdig lezer is van ons
blad, kan weten dat, al bestreden wij den
grooten man menigmaal, wij ook herhaalde
lijk onze bewondering over hem uitten,
telkens als wij gelegenheid hadden gehad
hem nader te leeren kennen in zijno ver
schillende uitstekende hoedanigheden.
Als wij hem hadden hooren spreken, b.v.
in het Schuttershof te Middelburg wij
lieten niet na den diepen indruk ie schet
sen, dien hij op ons had gemaakt, evenals
op zijn gan8che gehoor.
Als schrijver van menig belangrijke be
schouwing, hetzij in De Standaard, hetzij
in brochure-vorm, dwong dr Kuyper ons
meermalen tot de verklaring dat hij als
stylist zijn weerga niet vond in pittigheid,
puntigheid, kernachtigheid en bondigheid,
zoo heerlijk begrijpelijk voor hen voor wie
hij hoofdzakelijk sohrjjven wilde.
Als journalist, d. w. z. als schrijver in
een orgaan van zijne richting, niet als dag
blad-man die het geheel bestuurt, was hij
ons een voorbeeld.
En als leider van een partij, die nog in
hare geboorte was en die hij in betrekkelijk
korten tijd, in kracht en omvang deed stij
gen, wekte hij onze vurige bewondering.
Wij verbloemden dit nooit.
Het is waar hij kon snaren doen trillen,
die bij anderen, niet tot zijno volgelingen
behoorend, niet in beroering konden ge
bracht worden.
Wie, zo'oals hij, Gods woord neemt als
grondslag voor alle betoogen, vindt gemak
kelijk gehoor bij allen wier levensopvatting
op diezelfde basis rust.
En dan valt het propageeren, het regeeren,
het inBpireeren gemakkelijk.
Maar tooh: eenig is dr Kuyper in zijn
kracht en zijne macht om het volk te be-
heerschen dat hem is toegedaan.
Hij heeft dat getoond zoowel op kerkelijk
als op politiek gebied.
Wij hebben wel eens hooren verluiden
dat, toon dr Kuyper nog als predikant
stond bp de Ned. Hervormde gemeente te
Bee8d, provincie Gelderland, prof. Beets
reeds getuigde dat van dien jeugdigen man
een zeldzame invloed zou uitgaan en men
iu den lande van hem veel zou gewagen.
Dat is geschied.
En dat zou zeker niet het geval zijn
geweest als dr Kuyper niet iemand was
van „singuliere" gaven.
Hij is ook een man van zeldzame kennis,
van groote studie, van buitengewone werk-
kraoht.
Door de officieele wetenschap is hij mis
kend merkte de hoofdredacteur van hot
Nieuws op. „Hij had reeds jaren herzitting
moeten hebben in de Kon. Academie van
Wetenschappen naast Kuenen, wiens even
knie hij was, en indien hij in het laatst
zijner levensdagen gekozen zou worden,
dan werd hij gekozen door mannen', die,
hoe geleerd ook, niet kunnen staan in zijn
schaduw."
Dit kan wel waar zijn.
Wij weten echter niet welke redenon tot
die uitsluiting aanleiding hebben gegeven.
Zekor is ook wetenschappelijk dr Kuyper
een man van beteekenis.
»Het was eens tgdena het Miniaterie-Bor-
gesiue, dat wg, in Don Haag vertoevend, voor
het eerst de tribune der Tweede Kamer op-
zoch'en- Militaire debatten werden juist ge-
voord. De geheele Kamer luisterde met aan-
dacht naar een spreker van gezette gestalte
over den middelbaren leeftgd heen. Vol be
wondering luisterden wjj naar het prachtige
betoog, voorgedragen met meesterlijke eloquen
tie. Telkens klonken interrupties. Slagvaar
dig werden ze afgeweerd. Eon boutade werd
beantwoord met een kwinkslag. Ea bjj ons-
zei ven dachten wjjWat zouden wjj voor een
tiende van de welsprekendheid van dien of
ficier reeds dankbaar zjjnWie zou het tooh
zjjn Fluisterend gevraagd aan onze buur
man. »Wel natuurlijk, dat is Kuyper." Wjj
stonden perplex. In stjjgende bewondering,
hadden wjj geluisterd en dachten ons een
krjjgsman en het was een predikant, een ge
leerde, van wien wjj wisten, dat hij veel was
en veel beteekende. Van dien dög at wg
hoorden toen en in latere zittingen, ook tg-
dens het Ministerie-Kuyper, een groot aantal
Kamerleden, politici van beteekenis, Lohman,
Schokking, Heemskerk, voormannen der libe
ralen en socialisten dateert onze bewonde
ring voor dr. Kuyper als politicus, als staats
man. Want al waren wjj gewoon geregeld
te lezen de verslagen der Tweede Kamer
zittingen, het gesproken woord, klinkend
van oor tot oor, is tooh nog gansch iets anders,
dan het beate verslag geven kan. Het staat
tot elkander als eon sohilderjj van Rembrandt
tot een houtsnede.
En meer don eens hebben wjj in een debat
tjjdens de jongste verkiezingscampagne, uit
eigen beweging, uitdrukkelijk gezegd, dat wg
dr. Kuyper beschouwden als den grootsten po
liticus van ons land. Gerust kan er bjjgevoegd
worden, de grootste na Thorbecke.
Trouwens, het spreekt wel van zelf dat een
party hoofd, die met het schrgven van een
meesterlijk Ons Program, dat wel een eeredoc
toraat waard-geweest was, de leiding van
een kleine kudde op zich neemt, deze aanvoert
en weet uit te breiden tot een hechte orga
nisatie, geschoold en vast gedisoiplinoerd, vol
vuur en geestdrift, talr jjk en bereid tot groote
offers, die weet tot stand te brengen een co
alitie, die (hoezeer ook door ons betreurd),
niettegenstaande het verre uiteenloopende der
elementen voor elkander met groote trouw ten
strjjde optrekt, een beteekenend, neet, een
veelbeteekenend man is."
Aldus uitte zich dezer dagen IC. V., de
bekende schrijver „Uit de Friesche pastorie"
in Het Vaderland, niettegenstaande hij in
de laatste maanden in geschrift en op de
tribune scherp dr Kuyper heeft aangevallen,
togen hem een strijd voerde die hem zelf
somtijds te bitter was. Maar nu bracht bij
zjjn tegenstander een eeresaluut, getuigde
hij dat met dr Kuyper een groot ma
ging uit hot Torentje, en wilde hij hem
eeren als een zeldzaam begaafde.
Maar daartegenover verheft zich een an
dore stem, die scherper en harder klinkt
en geen lof verkondigt maar den gewezen
minister ernstige verwijten doet.
Het is de heer M. Beversluis, N. H,
predikant te Barcndrecht, die in een bro
chure de stelling verkondigt„De val
van dr Kuyper een zogen voor
ons land en volk".
En hij verdedigt die stelling op deze
gronden: lo. omdat daardoor oen dam is
opgeworpen tegen het veldwinnend Clorica-
rismo2o. omdat daardoor afbreuk is ge
daan aan de heerschappij van het Dogma
tisme; 3o. omdat daardoor, naar hij wil
hopen, do macht van don partijhaat gebro
ken is en de weg gebaand tot een verzoe
ning der elkaar bestrijdende machten4o.
omdat daardoor de mogelijkheid is ontstaan
voor een Christelijk-liberaal stroven.
Eene aanhaling uit dit geschrift, ken
schetsend don geest ervan, aantoonend scherp
en juist wat dr Kuyper voor velen, en voor
ons, trots zijne groote gaven, onmogelijk
maakte
„Steeds krachtiger streefde hij zijn doel
na: de Anti-revolutionaire partij tot macht
en heersohappij te brengen om dan zelf,
als de leider ou het hoofd dier partij, het
roer van den staat iu handen te nemen on
Nederland te onderwerpen aan wat hij „do
ordonnantiën Gods" noemt, maar feitelijk
niets anders is dan de dogmatische opvat
tingen der Gereformeerde of Calvinistische
leer op politiek en sociaal gebied. Om
schreef hij zelf in 1897 zijn doel als de
wensch om „die ordeningen Gods in het
volk in te graveeren" zóó diep, dat „dat
volk zich weer voor God zou buigen", zijn
kerkelijk streven, dat zijn werken niet min
der bezielde dan zijn politiek streven, toonde
duidelijk wat hij daarmee bedoelde. Niet
slechts het tot heersohappij brengen van den
godsdienst, van hot Christendom was zijn
doelniet slechts het Protestantisme diende
hijja zelfs wnB het tot heerschappij komen
van de gewone orthodoxie onder de Pro
testanten hem niet genoeg. Het Calvinisme,
het dogmatische stelsel dor Gereformeerde
kerk was het, dat hij weer tot dwingende
macht op geestelijk gebied wilde verheffen,
aan welks stellingen hij de regeering dos
lands wilde binden. Daarom moesten de
orthodoxe hoogleeraren Oosterzoe, Doedes,
Beets en Valeton worden verdacht gemaakt
daarom was hij niet gediend van de hulp
der „halven", zooals hij Bronsveld c.s. be
titelde; daarom moest de „Vrije Universi
teit op Gereformeerden grondslag" geitieht
wordendaarom moest hij scheuring ver
wekken in do Ned. Herv. kerk, en de „do-
leoronden" drijven tot het stichten van een
nieuw „Gereformeerd kerkgenootschap"
daarom moest bij oppermachtig worden,
opdat hij aan zijne „Universiteit" het jus
promovendi zou kunnen geven. Langs dien
weg moesten langzamerhand de mannen
gevormd worden voor wie de dogma's van
Calvjjn goddelijk gezag hadden en die alles,
ook politieke vraagstukken, beschouwden
bij het licht van die dogma's. In óén
woordDr Kuyper wilde den Slaat regeeren
naar Calvijns dogma's.
Dit nu is niets anders dan eene herleving
van het Clericalisme in oen nieuwen vorm."
En later getuigt do heer Beversluis „Het
work van dr Kuyper heeft de ontwikkeling
van het sociaal gevoelburgers zijn van
óón volk, dat zijn eigen taal, zijn eigen
karakter, zijn eigen gesehiedenis heeft,
tegen gehouden, on in plaats daarvan
den geest der blinde veroordeeling van
andersdenkenden wakker geroepon in een
groot deel van ons volk."
En de Barendrechtscho predikant hand
haaft over dr Kuyper het eens door hem
geschrevene
»Gg, rgk begaafde, veel gepreezene,
Gjj moordt gewetens om u heen;
En in den naam van den Verreezne
Sleurt gg uw volgers naar beneen.
Terwgl gg haat en tweedracht Btichttet,
In huis en kerk, in school en staat,
Zegt gg van 't kwaad, dat gg verriehttet,
Dat gjj dit deedt »het volk ten baat."
Het volk tot schade strekt uw streven!
Och dat uw invloed wierd geknot!
Gg hebt ons steen voor brood gegeven,
En tot een oordeel zond u God!"
scharen aan de zijde van hen, die mot V.
dr. Kuyper prijzen om zijn beleid als
staatsman en hom op óón lijn stellen met
Thorbecke.
Als zoodanig heeft hij groot willen
schijnen maar is bij te klein gebleken.
Die woelde heeft hp niet kunnen dragen.
En wij herhalen wat wij reeds opmerk
ten Wie, zooals hij, ook als minister der
kroon bovenal bleef de politieke agitator,
do heftige partijleider, moest als regeerder
échec lijden. En al zijn groote gaven als
redenaar, wetenschappelijk man, sohrijver
en wat al moer, kunnen do fouten, dooi
hom als minister begaan, niet doen vergeten.
Eén voordeel heeft dr Kuypor's minister
schap gehad.
Daardoor is gebleken dat hot Calvinisme
in ons vaderland niet geschikt is als richt
snoer voor 's lands bestier.
Dit is de eenige roden waarom wij ons
verheugen dat dr Kuyper, de in zeer vele
opzichten zeldzame man, nog eons minister
was.
Zjjn room heeft dat echter niot verhoogd.
Maar wel hooft het ons land een nuttige
les gegeven en een hoogst noodigo erva
ring rijker gemaakt.
Wg mogen zeker nog wel eens de aan
dacht vestigen op het feestconcert, dat Woens
dagavond a. in het Schuttershof alhier plaats
heeft ter eere van het negentig jarig bestaan
van het muziekkorps der dd. schutterg.
Het korps ontving, naar wg met genoi
vernamen, reeds verschillende blgken van in
stemming met dit plan.
Maar het grootste bljjk van waardeering zal
voor den directeur en de mansohappen wel
gelegen zjjn in een talrgke opkomBt dien avond,
Dat men die hun Bchenke
De tuin zal by die gelegenheid zeer fraai
worden versierd.
Als het weêt nu ook maar wat meewerkt!
Wij stolden met opzet twee uitlatingen
tegenover elkaar, beide van mannen, pre
dikers, die in het heengaan van dr Kuyper
zich verheugden. Bij don een is echter nog
het gevoel van waardeering aan het woord,
bij den ander heeft bitterheid den boven
toon.
De eerste schrijft, meer dan de laatste,
jn onzen geest.
Want dr Kuyper is en blijft een groot
man, wiens goede zijden te eeren een
plicht is van elk eerlijk tegenstander.
Maar te ontbonnen valt hot niet dat hij,
geBteund door zijne eminente gaven, aan
staat en kerk meuigen ondienst bewees.
En dandr Kuyper had nooit minister
moeten worden.
Want daardoor werd hij hot slachtoffer
van zijne groote menschelijko eigenschappon,
die hem verder dreven dan hij gaan mocht
in 'slands belang; daardoor heoft hij dat
belang ten offer moeten brengen aan dat
van zijne partij on zich niet vrij gevoeld
tegenoVer bondgonooten, die hem konden
helpen zijn doel te bereiken.
Toen moest hij veel inboeten van wat
hem groot deed zijn als politiek leider, en
is hij ontrouw geworden aan vroeger
leden beginselen.
Om die reden kunnen wij ons niet
Di tVliasingen.
Dinsdagmiddag te twee uren vergadert de
gemeenteraad.
Dan zullen de gekozen en herkozene raads
leden worden geïnstalleerd, zullen mededee-
lïngen gedaan en stukken overgelegd worden.
Verder heeft de benoeming plaats van een
wethouder, van een ambtenaar van den burger-
lgken stand (vacature-Kalbfieiscb), van loden
in de vaste commissies van den gemeenteraad
en van tgdeiyke leeraren aan de burgeravond
school.
Verder komen in behandeling voorstellen
van bnrg. en weth. tot het opnieuw aanvra
gen van bevoegdheid tot heffing van een plaat-
selgken accgna op het gedistilleerd, totwgziging
der verordening regelende het getal scholen
en den omvang van het openbaar lager onder-
wge en tot vaststelling der rekening over
1904 en de begrooting voor 1906 van de oom-
missie van den Vlissingaohen—Koudekerksohen
straatweg.
Anker en ketting van het Spaansche oor
logschip zyn opgevischt.
De soldaat J. E., van de 4 comp. 4 bat. al
daar, Bedert 21 Augustus j.l. gedeserteerd, heeft
zioh Vrgdag namiddag in het kamp van
Kgk in den Pot vrgwillig aangemeld en zal
gesteld wordeH ter beschikking van den audi
teur in het derde Militair arrondissement.
Tot onderwgzer te RillandBath
is benoemd de heer J. Butegn aldaar.
Bg kon. beBluit is zooals gemeld werd
in een deel der oplaag van ons vorig nommer
aan den directeur van het telegraftf-kantoor en
brievengaarder te Brouwershaven A.
Noteboom op verzoek eervol ontslag verleend.
De afdeeling T h o 1 e n en omstreken
de Nederlandsche Maatschappij voor tuinbouw en
plantkunde, die thana 30 leden telt, hield Woens
dag hare eerste byeenkomst, waarin baron De
Grancy, voorzitter van het hoofdbestuur der
Maatschappg, haar doel cn hare belangen be
sprak.
De beer Camman, rgkstuinbouwleeraar voor
Zeeland en W. Noord-Brabant, hield vervolgens
oen voordracht, opgeluisterd door liolxtbeelden,
Bg do jaarlgksche tentoonstelling aldaar van
ter kweeking verstrekte bloemen en planten
waren door 78 personen 624 stekjes ingeleverd.
Te Oud-VoB*Bemeet werd in de
»Hiksche Kreek," tengevolge van den hoogen
waterstand, in den tyd van twee dagen in aal-
korven niet minder dan 160 pond paling ge
vangen.
Vrydag werd te Koewaoht door den
burgemeester der gemeente de eerste ateen ge
legd van de in aanbouw zgnde marechaussee
kazerne. Een en ander had plaats natuuriyk
met de daarby gebruikelijke plichtplegingen
Tegenwoordig waren de leden van den
raad, de twee aannemers en de bouwkundige.
Het gebouw, dat tot aan de zoldering is opge
bouwd, belooft een sieraad te worden van de
gomaenta en in alle opzichten doelmatig te
zullen zgn.
Woensdag avond brachton de muziek-
vereenigingen Uit het Volk— Voor het Volk en
Hosanna te Breskens den heer J. G. Ger
ritsen eene serenade tor eere van zgne benoe
ming tot ridder in de Oranie-Nassau-orde.
De voorzitters der vereenigingen spraken
den burgemeester hartelgk toe en wenschten
hem geluk met de hem ten deel govallen on
derscheiding.
De heer Gerritsen betuigde zgn dank voor
die attenties.
Kunnen wg, zooals wy schreven, onmo-
goiyk van alle feestvioringen in onze provincie
melding maken, in 't algemeen willen w(j nog
meedeelen dat by die gelegenheid overal bgna
optochten, volksfeesten en muziekuitvoeringen
plaats hadden, terwyi ook de sohoolkinderen
worden onthaald. De dag word meestal met
een vuurwerk besloten.
In Cadzand werd voor ouden van dagen
een feestmaal tyd aangericht.
In hetzelfde land van Cadzand spande Bier-
liet zoo schryft men onB van daar ten
minste de kroon. Van andere gemeenten
waren velen derwaarts getogen.
Aan den ingang der gemeente bg de Room-
sche kerk was een poort geplaatst, die met
het opschrift prgkte Hulde aan Koningin Wtl-
htlmina 1880—1905en ook het Welkom den
vreemden bezoekers toeriep.
De langste straat, de Gentsohe, en geheel
bewoond door arbeiders, prgkte met de drie
sierlgkste eerebogen van het dorp. Groen en
bloemen waren met kwistige hand aangebracht.
Voor de volkapelen en rgwielconooursoa
werden vgftig pryzen uitgeloofd.
In de feestcommissie waren alle rangen en
standen vertegenwoordigd.
Jammer, merkt onze correspondent op, dat
de commissie over te weinig fondsen had te
beschikken. Daarom had zg ditmaal, wat by
elke feestviering steeds nommer één was, het
onthaal der sohoolkinderen, 500 in aantal,
achterwege gelaten.
Op een paar bewaarscholen werden de kin
deren van particuliere zyde getraoteerd.
Te Axel trok de stoet veel aandacht. En
hg verdiende dit ten volle. De praalwagens,
ige waarvan verschillende ambachten
werden uitgeoefend, en een scheepje, bemand
met zes matroosjes, moeten keurig geweest zyn.
De jongenB op die wagens werkten, zegt de
Ax. Ct., als leeuwen, nog harder dan by hunne
dageiyksohe bezigheden.
BEN KINDERFEEST.
Vrgdagavond werd in den tuin van het
Schuttershof alhier de feestavond gehouden,
door het bestuur Tan Uit het VolkVoor het
Volk aangeboden aan allen, die medewerkten
aan de Marcia Castagnole, welke met zooveel
succes op Koninginne-jaardag is uitgevoerd.
Het was met recht een feestavond.
Op de eereplaats, tegenover den muziektem
pel, hadden al de meisjes en jongens plaats
genomon, die aan den klakkermarsch deelna
men zy waren in hun mooie plunje en zagen
er allen even vergenoegd uit.
Elk was voorzien van zy'n of haar klakkers
en véor de muziekuitvoering begon, gaf de
eeuwig bewegelgke, kwikzilver vlugge jeugd
reeds een klakkerconcert op eigen houtje. En
gejuicht dat daarbg werd
De dames onderwgzeressen, de hoeren onder-
wyzers, de leden der jury, de bestuurders van
Uit het Volk, allen traden op als commissarissen
van orde en wisten, toen de muziek begon,
met taot en geduld zooveel mogolyk don zit er
in te houden.
Dat was iets, want de heer Jan Morks, die
zich met zgn kapel welwillend, belangeloos
voor het feest had beschikbaar gesteld, had
nommerB op het programma gebracht, die op
de jeugdige hoorderB pakkend werkten.
Na elk stukje gaven zy dat zeer duidelijk
te kennen.
Het Vlaggelied zongen ze me? en de heer
Morks had daar blgkbaar pleizier in, want by
nam van dien zang dadeljjk de leiding.
Nadat eenige nommers waren ten gehoore
gebracht, werd het podium van den muziek
tempel ingericht voor de vertooning van licht
beelden door de firma A. C. Zoethout en Go
alhier, die dit nommer van het programma
aangeboden had.
Wat een verschil tusschen Donderdagavond
en thans. Toen niemand bevredigendnu
allen voldoenend. Scherp en mooi kwamen
